Η Θεοτόκος και ο σύγχρονος Αγιορείτικος μοναχισμός – μοναχού Μωυσέως του Αγιορείτου.

… Έχουν γραφεί πολλά από πολλούς σπουδαίους για την Παναγία. Κάτι έχω γράψει κι εγώ για την Αθωνίτισσα Θεοτόκο. Το θέμα βέβαια παραμένει πάντοτε ανεξάντλητο, ελκυστικό κι ενδιαφέρον και μάλιστα για την Παναγία ως των πάντων χαρά.

Η Παναγία αναμφισβήτητα υπήρξε η ταπεινότερη, καθαρότερη, σεμνότερη, σιωπηλέστερη, ωραιότερη και ιερότερη γυναίκα του κόσμου. Υπήρξε μητέρα του Θεού και των ανθρώπων. Η ταπείνωσή της ήταν γνήσια, η καθαρότητά της επιλεγμένη, η σεμνότητά της κόσμημά της, η σιωπή της πιο βροντερή από το πιο μεγαλόστομο κήρυγμα. Η ιερότητά της πασιφανής και δεδομένη. Η αμόλυντη ταπεινοφροσύνη της, η αειπαρθενία της σε όλο της το είναι, η χαρακτηριστική της σεμνότητα και η απέραντη σιωπή του όλου βίου της καθίστανται λίαν διδακτικά σε όλους μας πάντοτε.

…Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο μεγαλύτερος δογματικός θεολόγος της Εκκλησίας μας, λέγει πως η Θεοτόκος κατέχει τη δεύτερη θέση τιμής μετά την Αγία Τριάδα. Αυτός ο λόγος μόνο φθάνει για να φανερώσει το μέγεθος της τιμής της Θεοτόκου από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Πόσο φτωχοί είναι αλήθεια οι προτεστάντες που δεν την τιμούν διόλου. Η Παναγία μας πηγαίνει πάντα στον Χριστό. Η Παναγία είναι το πιο αγαπητό πρόσωπο μετά τον Χριστό μέσα στην Εκκλησία μας. Στο Άγιον Όρος η τιμή της Παναγίας αγγίζει τα όρια της λατρείας.

Ο ιερός Άθωνας, το Άγιον Όρος, το Περιβόλι της Παναγίας, όπως επιτυχώς ονομάσθηκε για πρώτη φορά από τον διάσημο εκείνο μοναχό Καισάριο Δαπόντε τον Ξηροποταμηνό, αποτελεί, κατά αρχαία παράδοση, κλήρο της Υπεραγίας Θεοτόκου. Η παρουσία της δεσπόζει στην αγιορειτική ζωή. Κατά το ωραιότατο εγκώμιο του σοφώτατου Αθωνίτη και μεγάλου πατρός της Εκκλησίας μας αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, στον πρώτο επώνυμο όσιο του Άθωνα Πέτρο τον Αθωνίτη, η Παναγία θα είναι για τους Αγιορείτες μοναχούς φύλακας, έφορος, ιατρός, κηδεμόνας και πρέσβειρα στον Υιό της. Τις υποσχέσεις αυτές γνωρίζουν και οι σημερινοί μοναχοί, οι οποίοι μπορεί να υστερούν κάπως σε απλότητα των παλαιότερων, αλλά έχουν καλοκάγαθη κι ευλαβή πάντα διάθεση.

Η Παναγία μας, όπως έχουμε ξαναγράψει, δεν είναι απλά μια καλή, απλή, σεμνή, και ωραία γυναίκα. Δεν πρόκειται μόνο για μια εξαιρετική θρησκευτική και ηθική προσωπικότητα, αλλά για πρόσωπο ολοκληρωμένο, μοναδικό και πανίερο. Η πρώτη εκείνη Εύα στον εξαίσιο κήπο της Εδέμ δια της παρακοής της έκλεισε την παραδείσια θύρα. Η δεύτερη Εύα, η Παναγία, δια της υπακοής της άνοιξε την πύλη του παραδείσου. Έγινε το κεφάλαιο της σωτηρίας μας, η πανύμνητη Ευαγγελίστρια. Γι΄αυτό οι φιλόκαλοι Αγιορείτες Κολλυβάδες, με πρώτο τον όσιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, την υμνούν κι εγκωμιάζουν θαυμάσια και ως αυτοεξόριστοι κτίζουν μοναστήρια και τ΄αφιερώνουν στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.

Οι αθωνικές μονές Μ. Λαύρας, Βατοπεδίου και Φιλοθέου είναι αφιερωμένες στον Ευαγγελισμό, καθώς η σκήτη Ξενοφώντος και διάφορα κελλιά. Στο Γενέσιο της Θεοτόκου είναι το Κυριακό της Νέας Σκήτης και αρκετά κελλιά, όπως του μακαριστού Γέροντος Παϊσίου, του οποίου η αγάπη προς τη Θεοτόκο ήταν ιδιαίτερα μεγάλη. Στην Κοίμηση της Θεοτόκου τιμάται η μονή Ιβήρων, όπου τελείται λαμπρή πανήγυρη, ο πάνσεπτος ιερός ναός του Πρωτάτου και πολλά κελλιά. Στα Εισόδια της Θεοτόκου τιμάται το Καθολικό της ιεράς μονής Χιλανδαρίου.

Στο Άγιον Όρος έχουμε περίπου εξήντα γνωστές θαυματουργές εικόνες της Παναγίας, βυζαντινές και νεότερες, με πολύτιμα πουκάμισα, πλήθος αφιερώματα, αργυρόχρυσες κανδήλες, που δέχονται τον διηνεκή ασπασμό αφοσιωμένων μοναχών και ευλαβών προσκυνητών. Ενώπιόν τους διαβάζονται οι θαυμάσιοι Χαιρετισμοί, Παρακλητικοί κανόνες, κατανυκτικά Θεοτοκάρια. Καίγονται λαμπάδες από αγνό μελισσοκέρι κι ευώδες μοσχοθυμίαμα. Δέχονται δεήσεις, προσκυνήσεις και μετάνοιες εδαφιαίες πολλών. Έχουν θαυμαστή ιστορία, καταγεγραμμένα θαύματα, παραδόσεις και μαρτυρίες. Κάποτε λιτανεύονται με ψαλμούς και ύμνους και ωδές πνευματικές, καρδιοχαρμόσυνες.

Μερικές από αυτές είναι η Λαυριώτισσα Οικονόμισσα του οσίου Αθανασίου του Αθωνίτου και η Κουκουζέλισσα του οσίου Ιωάννου του Κουκουζέλη, του περίφημου εκείνου ψαλμωδού, που τον πλήρωσε η ίδια η Θεοτόκος για την εξαίσια ψαλμωδία του. Η Βατοπαιδινή Βηματάρισσα, η Ιβηρίτισσα Πορταΐτισσα, η Χιλανδαρική Τριχερούσα, η Διονυσιάτισσα του Ακαθίστου, η Κουτλουμουσιανή Φοβερά Προστασία, η Παντοκρατορινή Γερόντισσα, η Δοχειαρίτισσα Γοργοϋπήκοος, η Φιλοθεΐτισσα Γλυκοφιλούσα, η Αγιοπαυλίτισσα Μυροβλύτισσα, η Ξενοφωντινή Οδηγήτρια, η Κωνσταμονίτισσα Αντιφωνήτρια, η Πρωτατινή του Άξιον Εστί και τόσες άλλες αξιομακάριστες.

Στους ένθεους βίους των Αθωνιτών οσίων, τους οποίους συγκεντρώσαμε σ΄έναν τόμο, βλέπουμε μια συνεχόμενη και ζωντανή σχέση με τη Θεοτόκο: Γαβριήλ του Καρεώτη, που πρωτακούει τον αρχαγγελικό ύμνο Άξιον Εστί, Γαβριήλ του Ιβηρίτη, που εξάγει από τη θάλασσα την πολυθαύμαστη Πορταΐτισσα, Σάββα του Χιλανδαρινού, που φέρνει από τα Ιεροσόλυμα την Τριχερούσα, Διονυσίου του κτήτορα της ομώνυμης μονής, που φέρνει την εικόνα του Ακαθίστου, Αντωνίου του Ρώσου, που από τη μονή Εσφιγμένου, με προσταγή της Θεοτόκου, μεταβαίνει στην πατρίδα του να φυτέψει το δένδρο του μοναχισμού, Σίμωνος του Μυροβλύτου, που η Παναγία του υποδεικνύει την ανοικοδόμηση της τολμηρής μονής του, Γρηγορίου του Παλαμά, όπου «δια μεσιτείας της Θεοτόκου πολλών χαρισμάτων ηξιώθη παρά Θεού, και μάλιστα του της θεολογίας δια της οποίας ηγωνίσθη δια την περί Θεού ορθήν δόξαν», Μαξίμου του Καυσοκαλύβη, που η ίδια η Θεοτόκος τον οδήγησε στην υπερθαύμαστη άσκησή του, Γεροντίου του Αγιαννανίτου, που με την υπόδειξη της Παναγίας έβγαλε πόσιμο νερό για τους πατέρες της σκήτης.

Η παρουσία της Θεοτόκου και στη ζωή συγχρόνων εναρέτων Αγιορειτών Γερόντων είναι εμφανής. Ο Νεοσκητιώτης Γέροντας Ιωακείμ Σπετσιέρης εκοιμήθη λέγοντας τους Χαιρετισμούς. Ο Ρώσος ασκητής παπα-Τύχων γνώρισε τον ακριβή χρόνο της εκδημίας του από την Παναγία. Ο Καρουλιώτης Γέροντας Φιλάρετος συχνά έλεγε πως τον βαστά στον απαρήγορο εκείνο τόπο η Παναγία. Η Παναγία, έλεγε ο Γέροντας Ευλόγιος από το Κελλί του Φανερωμένου, τον έφερε στο Άγιον Όρος από το χωριό του. Ο παπά-Ιωακείμ ο Αγιαννανίτης κρυφή παραμυθία είχε, καθώς έλεγε, το βάστηγμά του από το φουστάνι της Παναγίας, που του έδωσε μια γενειάδα που ακουμπούσε στη γη. Ο Γρηγοριάτης ηγούμενος Αθανάσιος είχε «φάει» την εικόνα της Παναγίας του κελλιού του από τους μύριους ασπασμούς. Ο μακάριος γέροντας Ιερώνυμος Σιμωνοπετρίτης πάντοτε λέγοντας ή ακούγοντας τ΄όνομα της Παναγίας δάκρυζε. Ο γνωστός γέροντας Παΐσιος ο Αγιορείτης έλεγε πως η Παναγία είναι ίδια με την εικόνα της Ιεροσολυμίτισσας… Ο παπά-Εφραίμ ο Κατουνακιώτης σε μια σύναξη μας έλεγε: «Ήλθε η Παναγία και μ΄έκανε μάτς-μούτς». Αισθάνθηκε και τα χείλη της και τον ήχο. Αυτή είναι η πίστη μας. Ζωντανή υπόθεση. Αυτή είναι η Παναγία μας.

Χρειάζεται τώρα κάποιος διδακτικός επίλογος ή ένα ηθικό συμπέρασμα; Ένα έχω να καταθέσω, αφού σας ευχαριστήσω για την ευκαιρία που μου δώσατε, αγαπητοί μου, να ξανασχοληθώ με το πανίερο πρόσωπο της Παναγίας. Ο σύγχρονος αγιορειτικός μοναχισμός είναι αναντίρρητα, σίγουρα, μόνιμα και αταλάντευτα θεοτοκοφιλής. Υπογράφω το ταπεινό αυτό κείμενο επιστρέφοντας από τη λιτανεία της θαυματουργής εικόνος του Άξιον Εστί κι ετοιμαζόμενος για την αυριανή λιτανεία της Φοβεράς Προστασίας.