Ή διπλότητα της οδύνης. ΑΡΧΙΜ ΕΥΣΕΒΙΟΣ ΒΙΤΤΗΣ.

Οδύνη παρουσιάζεται με δύο μορφές. Είναι και ψυχική και γι' αυτό κρυφή και αφανής και "κατ` αϊσθησιν", με σωματικό χαρακτήρα, και γι' αυτό φανερή και έκδηλη. Ή ψυχική λύπη κυριεύει όλο το βάθος της ψυχής. Τέτοια λύπη προκαλεί π.χ. ό συνειδησιακός έλεγχος. Ή φυσική λύπη εκδηλώνεται ως σωματικός πόνος και εκδηλώνεται διά μέσου των αισθήσεων. Το βάρος των αλγεινών συνθηκών ή παραγόντων πιέζει κατά κάποιο τρόπο τις αισθήσεις πού χάνουν τη φυσική τους άνεση συμπιεζόμενες.

Υπάρχει όμως πολύ μεγάλη διαφορά στους δύο αυτούς πόνους. Ή διαφορά έγκειται στο αποτέλεσμα τους. "Την κατά ψυχήν λύπην τέλος είναι (φησίν) της κατ` αίσθησιν ηδονής. Έκ γάρ ταύτης συνίσταται λύπη ψυχής. Ώσπερ ούν και κατά ψυχή ηδονής τέλος εστίν ή κατά σάρκα λύπη. Ψυχής γάρ ευφροσύνη σαρκός γίνεται λύπη λέει ό άγιος Μάξιμος. Αποτέλεσμα της ηδονής των αίσθήσεων είναι ή λύπη και ή όδύνη της ψυχής. Και αποτέλεσμα της ηδονής της ψυχής είναι ή λύπη της σάρκας. Όταν ευφραίνεται ή ψυχή, λυπάται ή σάρκα. Επεξηγώντας ό ίδιος άγιος τα πιο πάνω προσθέτει:

Διττήν λύπην (λέγει)- τήν μεν περί τήν αίσθησιν κατά στέρησιν των σωματικών ηδονών συνισταμένην, τήν δέ περί νουν κατά στέρησιν των τής ψυχής αγαθών γινομένην. Διττούς δε λέγει και τούς πειρασμούς, τούς μεν εκουσίους, τούς δε ακουσίους. Και τούς μεν εκουσίους της κατ` αίσθησιν σωματικής ηδονής είναι πατέρας, τούς δε κατά ψυχήν λύπης είναι γεννήτορας. Μόνη γάρ πραχθείσα λυπεί τήν ψυχήν ή αμαρτία. Τούς δε ακουσίους, οιτινες έν τοίς παρά γνώμην δείκνυνται πόνοις, της μεν κατά ψυχήν ηδονής είναι πατέρας, της δε κατ' αίσθησιν σωματικής λύπης είναι γεννήτορας.

Αφού αναφέρθηκε ό άγιος στη διπλή λύπη, για την οποία κάνει λόγο ό απ. Πέτρος στην Α' επιστολή του, κεφάλαιο α', στίχος 6, επεξηγεί: Ή μια λύπη είναι αυτή πού συνίσταται αρνητικά στη στέρηση των σωματικών ηδονών και ή άλλη είναι εκείνη πού προκαλεί ή στέρηση των αγαθών της ψυχής. Και οι πειρασμοί, για τούς οποίους κάνει λόγο, είναι διπλοί, εκούσιοι και ακούσιοι. Οι εκούσιοι πειρασμοί είναι πρόξενοι της αισθησιακής ηδονής και της λύπης της ψυχής. Ή αμαρτία, όταν διαπραχτεί, αυτή και μόνη λυπεί την ψυχή. Οι ακούσιοι πειρασμοί πού φανερώνονται με τούς αθέλητους πόνους είναι πρόξενοι της ψυχικής ηδονής και της σωματικής οδύνης και λύπης των αισθήσεων.

Όπως διπλή είναι ή λύπη, σύμφωνα με ότι ανέφερα, συνεχίζει ό άγιος, έτσι και οι πειρασμοί είναι δύο ειδών. Το ένα είδος των πειρασμών είναι οι θεληματικοί πειρασμοί. Το άλλο είδος είναι οι αθέλητοι. Το πρώτο είδος πειρασμών προξενεί τις θεληματικές ηδονές. Το άλλο είδος των πειρασμών προκαλεί τις ακούσιες οδύνες. Ό θεληματικός πειρασμός αποτελεί σαφώς αιτιώδη παράγοντα των ακούσιων και χωρίς συμμετοχή της προαιρέσεως πόνων. Και ό μεν εκούσιος πειρασμός είναι αίτιος της λύπης της ψυχής, ο δε ακούσιος είναι αίτιος της λύπης των αισθήσεων.

Έτσι ή αλλιώς λοιπόν ή οδύνη αποτελεί αναπαλλοτρίωτο στοιχείο της ζωής για τον άνθρωπο με διπλή μορφή, ως οδύνη της ψυχής ή ως οδύνη του σώματος, μεμονωμένα ή και ταυτόχρονα και με τις δύο μορφές μαζί.

ΒΙΒΛ. ΗΔΟΝΗ ΟΔΥΝΗ. ΑΡΧΙΜ ΕΥΣΕΒΙΟΣ ΒΙΤΤΗΣ.