ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ. ΟΙ ΠΕΡΙΘΩΡΙΑΚΟΙ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ. 2 Ο ΧΑΡΟΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ANDRE GUILOU

ΟΙ ΕΠΙΜΕΜΠΤΟΙ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΩΣ 

 Ο ΧΑΡΟΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Αυτή η παράφορα, αυτή η τρέλα, που ανησυχεί τη βυζαντινή κοινωνία —και θα σκεφτούμε εδώ φυσικά τους διά τον Χριστόν σαλούς, τους οποίους οι άνθρωποι απορρίπτουν, αλλά και ανέχονται— έθρεψε μια από τις πιο ισχυρές παραστάσεις της ανατολίτικης φαντασίας- την παράσταση του πλέον τερατώδους των εγκληματιών, που καταστρέφει την οικογένεια, αλλά και την κοινότητα του χωριού, με μια εσκεμμένη διάθεση να κάνει κακό: είναι ο Χάρων, ο αρχαίος θεός του θανάτου, που έγινε Χάρος. Είναι γνωστό το ευαγγελικό δόγμα της αμαρτίας που υπεισέρχεται στον κόσμο μέσω του Αδάμ: μέσω της αμαρτίας, ο θάνατος εισχωρεί σε όλους τους ανθρώπους, εφόσον όλοι είναι ένοχοι αμαρτήματος. 

Ο θάνατος είναι το τίμημα της αμαρτίας, αλλά ο Θεός, μέσω του Χριστού, δώρισε στους χριστιανούς την αιώνια ζωή.  Η λαϊκή αφήγηση αγνοεί το θρησκευτικό σκεπτικό της πτώσης και της εξαγοράς και λοιδορεί τον υπεύθυνο του εγκλήματος δολοφόνο, το Χάρο που, βιάζοντας τον νόμο, τον φυσικό και τον ηθικό, σφετερίζεται τη δικαστική εξουσία για να πλήξει την οικογενειακή κοινότητα, χωρίζει τη σύζυγο απ' τον σύζυγο, το παιδί απ' τους γονείς του, τον αδελφό απ' τον αδελφό του. Αλόγιαστος και δόλιος ο Χάρος φτάνει πάντα πριν την ώρα του, προκαλώντας στο χωριό μια εκρυθμία απαράδεκτη αιμοβόρο τέρας, ευχαριστιέται να καταστρέφει χωρίς μετάνιωμα, ούτε τύψεις. Εγκληματίας τόσο λεπτός όσο και διεστραμμένος, παίζει με τα θύματα του, τα οποία εξαναγκάζει να υποκύψουν στις δεσποτικές του ιδιοτροπίες πριν τα σκοτώσει, μεθυσμένος για χυμένο αίμα, υπερήφανος για το κακό που έκανε. Ο Χάρος είναι ένας ανισόρροπος.

Άρχων της ακράτητος, ο Χάρος προσωποποιεί για τη λαϊκή σκέψη ότι δεν πρέπει να κάνει κανείς σε μια αγροτική κοινωνία κλειστή και εκ φύσεως συντηρητική, όπου κάθε ανωμαλία καταδικάζεται υπέρ μιας καθησυχαστικής ομογένειας στον τρόπο ζωής και σκέψης της καθημερινότητας. Ο άμεμπτος χωρικός είναι εκείνος που αποφεύγοντας κάθε κακία, δείχνεται ακέραιος, έντιμος, ευλαβής,  σεβόμενος ότι φαίνεται δίκαιο, αφού «αρχή οδού αγαθής το ποιείν τα δίκαια»:  η απαλλαγή από την κακία ισοδυναμεί με την απουσία του φόβου της κακίας. 

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣ. ΟΙ ΠΕΡΙΘΩΡΙΑΚΟΙ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ. 

ΙΔΡΥΜΑ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ-ΧΟΡΝ ΑΘΗΝΑ 1993