Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ Δ -Ο ΜΟΝΟΦΑΓΑΣ! -

Στη δεύτερη μορφή τού «μονοφάγου» μπορούμε να προσέξουμε τα ακόλουθα πάθη:

1)      Ή κενοδοξία. Ή κενοδοξία είναι βασικό πάθος πού καλλιεργεί άλλα πάθη, όπως τη φιλαργυρία, την πλεονεξία, τη δοξομανία κλπ.

2)      Το «επί πλούτω χαίρειν». Αυτό το να χαίρεσαι για τον πλούτο σου είναι ή προετοιμασία, το υπόβαθρο για τη λατρεία και θεοποίηση τού πλούτου. Γι` αυτό και ό άγιος Ιωάννης ό Σιναΐτης λέει πώς «αυτός πού χαίρεται για τα χρήματα δεν γνωρίζει πνευματικές χαρές». Κι ακόμη, ό προφήτης Ιερεμίας λέει: «Αυτά λέει Κύριος ό Θεός... Να μην καυχάται ό πλούσιος για τον πλούτο του».

3)      Ό θησαυρισμός, ό μικρός έστω. Ό άγιος Αμβρόσιος ό Μεδιολάνων μάς δείχνει και τις συνέπειες του πάθους τού θησαυρισμού. Λέει: «Βλέπουμε πώς όταν επιθυμούμε να αυξήσουμε τα πλούτη μας, να συσσωρεύουμε χρήμα, να επεκτείνουμε τις κτίσεις μας στη γη και να ξεπεράσουμε τούς άλλους σε πλούτη, απογυμνωνόμαστε απ' τη δικαιοσύνη και χάνουμε το αίσθημα της κοινής ωφέλειας. Πώς μπορεί πραγματικά να είναι δίκαιος αυτός πού επιθυμεί να πάρει απ' τούς άλλους για να πλουτίσει ό ίδιος;». Ό Σολομών χαρακτηρίζει το θησαυρισμό «αρρώστια» και προσθέτει πώς τα μαζεύει για τούς ευσεβείς και δίκαιους. Ό Ιώβ λέει, «αν έκρυψα χρυσάφι» να μού καταλογισθεί αμαρτία. Ό Δαβίδ περιγράφει: «οι δίκαιοι θα δουν την καταστροφή τού κακού και στην αρχή θα ξαφνιαστούν, έπειτα όμως θα περιγελάσουν και θα πουν: Κοίτα, τί είναι ό άνθρωπος. Ήλπιζε στον πολύ του πλούτο, και δυνάμωνε κοινωνικά. Στηριζότανε στα μάταια και επίγεια, αλλά δεν έβλεπε για βοηθό του το θεό». Γι' αυτό είπε ό Κύριος: Πόσο δύσκολο είναι να μπουν στη βασιλεία των ουρανών οι «πεποιθότες επί χρήμασι».

4)      Ή υποδούλωση στον πλούτο. Ή υποδούλωση στον πλούτο είναι ένα σκαλοπάτι μετά το πάθος του θησαυρισμού. Όπως ό δούλος δεν μπορεί να διευθύνει τον εαυτό του, γιατί άλλος τον διευθύνει, έτσι και το «μονοφάγο» τον διευθύνει ό πλούτος, ή σκέψη της αποκτήσεως και της απολαύσεως τού πλούτου, γιατί είναι «δούλος» τού πλούτου (Χρυσόστομος).

5)      Ή τόλμη για τα πάντα. Το πάθος αυτό είναι συνέπεια της υποδούλωσης στον πλούτο. Δεν λογαριάζει νόμο, ηθική, συνήθεια, συγγένεια -τίποτα δεν λογαριάζει. Χρησιμοποιεί κάθε μέσο για ν' αποκτήσει και ν' αυξήσει τα πλούτη του. «Για τα χρήματα τα πάντα τολμά» (Χρυσόστομος).

6)      Ή πονηριά. Μια μορφή της τόλμης για τα πάντα είναι το πάθος της πονηριάς. Στο συνεχή αγώνα για ν' αποκτήσει πλούτο τόσο πολύ χρησιμοποιεί σαν μέσο την πονηριά (την κατεργαριά), πού και να θέλει να φερθεί με απλότητα δεν μπορεί -μόνο την πονηριά χρησιμοποιεί.

7)      Ή μανία τού κέρδους ή κερδοσκοπία. Όταν το εμπορικό κέρδος γίνει μανία εκμεταλλεύσεως ή μονομανία, τότε είναι πάθος. Απ' τούς αρχαίους Έλληνες είχε επισημανθεί ή κερδοσκοπία σαν πάθος. Ό Παυσανίας λ.χ. λέει: «Απ' τα ελαττώματα της ανθρώπινης φύσης, πού μάς σπρώχνουν στην αδικία, το μεγαλύτερο είναι ή μανία τού κέρδους». Στο Μεσαίωνα καθώς είπα, στη Δυτική Ευρώπη χαρακτήριζαν όλους τούς έμπορους για αντίθετους προς το Χριστιανισμό, γιατί είχαν το πάθος της οικονομικής εκμετάλλευσης των άλλων ανθρώπων. Ό κύριος δηλαδή σκοπός της ζωής τους είναι «το χρηματολογείν» και γι' αυτό λέει για τον τύπο αυτό των ανθρώπων ό Ψευδό-Κλήμης ότι «δουλεύει τω κέρδει».

8)      Ή ασωτία. Συνήθως οι «μονοφάγοι» αποκτούν και το πάθος της ασωτίας, όπως ό «άφρων πλούσιος» της παραβολής, πού ανέφερα.

9)      Οι παραισθήσεις. Οι «μονοφάγοι» με τα πολλά αυτά πάθη καταντούν να χάνουν την πραγματικότητα της κοινωνικής ζωής και να ζουν με παραισθήσεις, δηλαδή γίνονται ψυχοπαθείς. 

Για τις παραισθήσεις των πλουσίων μιλούν ό Μ. Βασίλειος και ό αρχαίος Έλληνας ποιητής Σοφοκλής στην «Αντιγόνη» του. Λέει:

«...Μές στους ανθρώπους εύρημα πιο κακό δε βλάστησε άλλο απ' το χρυσάφι. Αυτό τις πολιτείες φέρνει άνω κάτω- αυτό και ξεβγάζει τούς άντρες απ' τα σπίτια των αυτό και των δικαίων τις γνώμες ξεπλανεύει κι αλλάζοντας τις στρέφει σε αισχρές πράξεις, και κάθε ανόσιο έργο τούς μαθαίνει».

10)    Ή απόγνωση. Ή όλη κατάσταση του «μονοφάγου» πλουσίου και ειδικά οι παραισθήσεις του του δημιουργούν πολλές ταραχές (Χρυσόστομος), πού

τον φέρνουν ψυχολογικά σε αδιέξοδο και σε απόγνωση (Χρυσόστομος). Αλλά σε περίπτωση πού οι άνθρωποι αυτοί είχαν πρωτύτερα μια πνευματική ζωή,

τώρα ή κατάσταση τους είναι πιο δύσκολη. Ό Μ. Αντώνιος σε μια σχετική περίπτωση είπε ότι αυτούς «τούς κατακρεουργούν οι δαίμονες στον πόλεμο εναντίον τους». Δένουν «την αγχόνη στην ψυχή» τους, λέει ό Μ. Βασίλειος και ό Κλήμης ό Αλεξανδρινός αναφέρει περιπτώσεις χριστιανών πλουσίων, πού έφθασαν σε απόγνωση και αυτοκτόνησαν.

11)    Είναι κοινωνικά άχρηστοι. Έτσι τούς χαρακτηρίζει ό Έρμάς, ό δέ Χρυσόστομος τούς χαρακτηρίζει άκαρπα «αγκάθια» και ό Ψευδό-Χρυσόστομος «άκαρπο δέντρο». Γι' αυτό, καθώς λέει ό Χρυσόστομος, κατακρίνονται απ' τούς ανθρώπους κι όλοι συνωμοτούν εναντίον τους.

12)    Καταντούν άθεοι. Δηλαδή με τη ζωή τους δέ δέχονται τη χριστιανική 

διδασκαλία (Χρυσόστομος), χωρίζουν τον άνθρωπο απ' το Θεό (Νείλος), αρνούνται το Χριστό (Έρμάς), γιατί «το χρήμα είναι άθεότης» (Κύριλλος Αλεξανδρείας) και λοιπόν «κοίτα την ειδωλολατρία πού γίνεται σ' όλες τις περιπτώσεις απ' το χρήμα» (Χρυσόστομος).

Ώστε και οι δύο μορφές της απολαυστικής μικρής περιουσίας (ή τού μονοφάγου μικρού πλουσίου) πού είδαμε (με στιγμές ή χωρίς στιγμές πνευματικής ανατάσεως) είναι το 6ο σκαλοπάτι στη σκάλα για την ιδιοκτησία κατά την ορθόδοξη αντίληψη. Το σκαλοπάτι αυτό -ή απολαυστική χρήση τού μικρού πλούτου είναι μια παραφύση κατάσταση. Ή υλική απόλαυση δεν είναι ό σκοπός της ζωής του άνθρωπου (αυτό είναι πρακτικός υλισμός), αλλά μέσον για την ευτυχία του, όπου θα έχει μαζί με τις πνευματικές απολαύσεις και υλικές απολαύσεις. Γι' αυτό είναι κατάσταση παραφύση.

Ν.Θ. ΜΠΟΥΓΑΤΣΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ.

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΠΟΨΗ.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ  ΚΟΡΑΛΙ 1982