OΙ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΙΖΟΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΥΡΙΑΚΟ ΜΑΡΚΙΔΗ. 4 . Η ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ.

Μην έχοντας άλλη επιλογή, ακολουθήσαμε τη συμβουλή του ηγουμένου, να απολαύσουμε τη γαλήνη του μοναστηριού. Οι καμπάνες χτύπησαν ακριβώς στις τρεισήμισι. Οι μοναχοί είχαν σηκωθεί από τα μεσάνυχτα κιόλας και προσεύχονταν μόνοι στα κελιά τους, ακολουθώντας το πρόγραμμα που είχε αναθέσει προσωπικά στον καθέναν τους ο γέροντας. Συγκεντρώθηκαν στο καθολικό για τον Όρθρο, την πρωινή ακολουθία που τελειώνει με ιη λειτουργία της Θείας Ευχαριστίας.

Υπερνικώντας την επιθυμία μου να μείνω στο κρεβάτι λίγο ακόμα, ντύθηκα βιαστικά και βγήκα έξω. Πριν να μπω στο ναό, στάθηκα για μερικά λεπτά έξω από το κτίριο κοιτάζοντας τον καθαρό ουρανό. Τη σιωπή έσπαζε πού και πού μόνο κανένα  ουρλιαχτό κογιότ. Κατάλαβα γιατί οι πρώτοι Πατέρες της Εκκλησίας προτιμούσαν να ζουν στην έρημο. Είναι πιο εύκολο, σκέφτηκα, να συνδεθείς με τον Θεό όταν δεν σου αποσπούν την προσοχή οι θόρυβοι και οι έγνοιες του κόσμου.

Μέσα στο ναό δεν υπήρχαν φώτα, εκτός από μερικά κεριά μπροστά στις εικόνες. Ήταν μια οικεία εικόνα από τα αγιορείτικα μοναστήρια. «Το σκοτάδι», μου είχε πει κάποτε ο πατήρ Μάξιμος, «βοηθά πιο πολύ στη βαθιά προσευχή». Γι’ αυτό οι μοναχοί προσεύχονται περισσότερο τη νύχτα, ενώ τη μέρα κοιμούνται και δουλεύουν. Δύσκολα διέκρινες πρόσωπα μέσα στην εκκλησιά. Οι μαυροφορεμένοι μοναχοί κινούνταν εδώ κι εκεί σαν σκιές. Δεν μπορούσα καν να εντοπίσω την Εμιλυ που στεκόταν στην αριστερή πλευρά της εκκλησίας, ανάμεσα στις άλλες προσκυνήτριες.

Η λειτουργία και οι ψαλμωδίες ήταν ακριβώς όπως και σε άλλα μοναστήρια στην Ελλάδα και την Κύπρο. Για μια στιγμή ξέχασα ότι βρίσκομαι στην Αριζόνα και νόμισα ότι είμαι σε κάποιο μακρινό μοναστήρι του Αγίου Όρους. Αν εξαιρέσουμε την παρουσία των γυναικών και τις επισκέψεις των τουριστών, το μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου ήταν ένα ακριβές αντίγραφο των αγιορείτικων μοναστηριών. Η θεία λειτουργία γινόταν στα ελληνικά, και ακολουθούσαν σχολαστικά το ορθόδοξο τυπικό, ακόμα και στην παραμικρή λεπτομέρεια. Ήταν φανερό ότι, προς το παρόν τουλάχιστον, η Μονή του Αγίου Αντωνίου δεν ενδιαφερόταν τόσο πολύ να αφομοιώσει την κουλτούρα της περιοχής. Μπορεί αυτή να ήταν μία από τις κριτικές που είχαν γίνει σε βάρος του γέροντα. Έτσι, οι μοναχοί έκαναν εντατικά μαθήματα ελληνικών για να παρακολουθούν τη θεία λειτουργία, να μπορούν να διαβάζουν το Ευαγγέλιο στο πρωτότυπο κείμενο, να μελετούν τις Γραφές και να διαβάζουν τους βίους των αγίων και τα κηρύγματα που εκείνοι είχαν αφήσει, και που είχαν καταγραφεί.

Αναρωτήθηκα πόσο θα μπορούσε να διαρκέσει μια τέτοια κατάσταση, με δεδομένη τη δύναμη της αμερικάνικης κουλτούρας να αφομοιώνει εθνικές μειονότητες. Θυμήθηκα κάτι που μου είχε πει ο πατήρ Μάξιμος: «Όταν η ορθόδοξη πνευματική παράδοση μπαίνει σε μια νέα κοινωνία, είναι σημαντικό να προσαρμοστεί τελικά σε αυτή την κουλτούρα υιοθετώντας την τοπική γλώσσα και τα έθιμα, με την προϋπόθεση ότι αυτά δεν έρχονται σε σύγκρουση με τις Βασικές διδασκαλίες της Εκκλησίας. Αλλιώς, δεν θα ριζώσει». Έτσι εξαπλώθηκε η Ορθοδοξία ανάμεσα στους Ρώσους και τους Σλάβους. Δύο Βυζαντινοί μοναχοί, ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος, μετέφρασαν τα ελληνικά κείμενα στο κυριλλικό αλφάβητο - ονομάστηκε έτσι από τον Κύριλλο που το εμπνεύστηκε και το εκπόνησε, ώστε οι Σλάβοι, που εκείνη την εποχή δεν είχαν γραπτή γλώσσα, να μπορούν να διαβάσουν τις Γραφές και να έχουν τη γραπτή πνευματική παράδοση της Ορθοδοξίας σιη δική ιούς γλώσσα. «Η αμερικανική κοινωνία», μου είπε ο πατήρ Μάξιμος όταν έθεσα το θέμα της ορθόδοξης πνευματικότητας στην Αμερική, «θα πρέπει να δημιουργήσει τους δικούς της τοπικούς αγίους, που θα προσφέρουν πνευματική καθοδήγηση στο λαό τους».

Είχα την αίσθηση ότι ο γέροντας Ε...... είχε σκοπό να προετοιμάσει το έδαφος για μια τέτοια εξέλιξη. Μπορεί να φύτεψε ιούς σπόρους στην έρημο της Αριζόνα ώστε με τον καιρό να εμφανιστούν Αμερικανοί ορθόδοξοι άγιοι. Αυτοί, τότε, θα μπορούσαν να μεταφράσουν τα κείμενα και τους ψαλμούς σε ορθά αγγλικά, που δεν θα προδίδουν το πνεύμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, με τον ίδιο τρόπο που οι ορθόδοξοι ιεραπόστολοι της Αφρικής, τους οποίους είχα γνωρίσει στην Κύπρο, είχαν μεταφράσει τα λειτουργικά κείμενα σε αρκετές αφρικανικές γλώσσες. Αυτοί προσάρμοσαν την Ορθοδοξία στα ντόπια έθιμα σε τέτοιο βαθμό, ώστε ένας επίσκοπος να συμμετέχει μαζί με το εκκλησίασμα σε έναν αφρικανικό χορό στο τέλος της Θείας Ευχαριστίας.

Καθώς περνούσαν οι ώρες και υποχωρούσε το σκοτάδι, άρχισα να αναγνωρίζω πρόσωπα, και μπόρεσα να διακρίνω την Εμιλυ στην άλλη πλευρά της εκκλησίας. Γύρω μας ήταν ορατές τώρα όμορφες νέο-ιστορημένες εικόνες, με ζωηρά χρώματα  ανάμεσά τους και μια μεγάλη εικόνα της Παναγίας της Αριζονίτισσας, που φημιζόταν ήδη για τις θαυματουργές και θεραπευτικές της ιδιότητες. Μόνο τότε είδα ότι ο πρωτοψάλτης, που με είχε εντυπωσιάσει με τη βαρύτονη φωνή του, ήταν ένας νεαρός Αφροαμερικανός μοναχός.

 Εκτός από τους Ελληνοαμερικανούς και τους Έλληνες μοναχούς, υπήρχαν και μερικοί μοναχοί και δόκιμοι από άλλες εθνικότητες. Μου είχαν μάλιστα πει ο τρίτος στην ιεραρχία του μοναστηριού, ένας σαραντάχρονος ιερομόναχος με μαύρη γενειάδα που μιλούσε άψογα τα ελληνικά, ήταν Εβραίος, πτυχιούχος της φιλοσοφίας από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Αυτός ήταν επικεφαλής του μοναστηριού όταν έλειπαν ο ηγούμενος και ο γέροντας Ε ....... Επιπλέον, εξομολογούσε τους προσκυνητές μιλώντας μαζί τους είτε ελληνικά είτε αγγλικά. Πήρε τη ριζική απόφαση να γίνει μοναχός  της Ορθόδοξης Εκκλησίας όσο ήταν φοιτητής στο Χάρβαρντ, μετά τη συνάντησή του με το γέροντα. Όταν εξέφρασα την έκπληξή μου για την περίπτωσή του στον πατέρα Αθανάσιο, αυτός μου υπενθύμισε αμέσως ότι και ο Ιησούς ήταν Εβραίος, όπως άλλωστε και όλοι οι απόστολοι και οι πρώτοι μαθητές του.

Η λειτουργία τελείωσε στις επτά, και οι μοναχοί πήγαν στα κελιά τους για να κοιμηθούν ως τις έντεκα, ενώ εμείς οι προσκυνητές πήγαμε στην τραπεζαρία για πρωινό. Όταν θα ξυπνούσαν οι μοναχοί, θα δούλευαν μέχρι τη μία. 


Κατόπιν, μετά από μια σύντομη ακολουθία, θα σέρβιραν το κοινό γεύμα, στο οποίο μοναχοί και προσκυνητές έτρωγαν μαζί. Στη συνέχεια, οι μοναχοί ξαναγύριζαν στη δουλειά τους για όλη την υπόλοιπη μέρα, μέχρι τον εσπερινό νωρίς το βράδυ. Μετά το τέλος της ακολουθίας έτρωγαν ένα ελαφρύ γεύμα και αποσύρονταν στα κελιά τους στις οκτώ, για άλλη μία τετράωρη ανάπαυση. Τα μεσάνυχτα ξυπνούσαν ξανά για του νέο κύκλο προσευχής και δουλειάς. Το  πρόγραμμά τους και η αίσθηση του χρόνου στο μοναστήρι διέφεραν ριζικά από το ακαδημαϊκό πρόγραμμα - και οποιοδήποτε άλλο πρόγραμμα ή ημερολόγιο, εδώ που τα λέμε. Ήξερα από τις σπουδές μου στην κοινωνιολογία ότι η συμμετοχή μας στην κοινωνία καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την εμπειρία μας και την αντίληψη του χώρου και του χρόνου. Ένας εργάτης ορυχείου έχει διαφορετική αίσθηση χρόνου από έναν ακαδημαϊκό ή ένα μοναχό, και ένας συλλέκτης τροφής στο δάσος Ιτούρι στην Αφρική, που δεν έχει βγει ποτέ από τη ζούγκλα, έχει διαφορετική αίσθηση χοίρου και χρόνου από έναν καμηλιέρη στη Σαχάρα ή έναν Νεοϋορκέζο.

Μετά το πρωινό περιπλανήθηκα για λίγο στον κήπο εξερευνώντας την περιοχή και έχοντας μια συνεχή αίσθηση κατάπληξης. Τα κτίρια κατάφερναν να συνδυάσουν με μοναδικό και διακριτικό τρόπο τη βυζαντινή αρχιτεκτονική με το στιλ των Ινδιάνων των νοτιοδυτικών πολιτειών.


 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΔΩΡΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ. ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΜΑΡΚΙΔΗΣ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΟΠΤΡΑ.