OΙ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΙΖΟΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΥΡΙΑΚΟ ΜΑΡΚΙΔΗ. ΣΤΑΥΡΟΣ Ο ΔΟΚΙΜΟΣ, 6

Παρασυρμένοι από τη συζήτησή μας, βρεθήκαμε αρκετά χιλιόμετρα μακριά από το μοναστήρι. Χωρίς να το καταλάβουμε, 

απομακρυνόμασταν σταθερά πάνω από μια ώρα τώρα. «Παράξενο», είπε ο Αντριου, δείχνοντάς μου μερικούς ύποπτους σωρούς κοπριά στη μέση του δρόμου. «Υπάρχουν σκυλιά εδώ;»

«Σκυλιά; Αυτά τα περιττώματα είναι πρόσφατα, και δεν μπορεί  να είναι από σκυλιά. Φίλε μου, δεν υπάρχουν σκυλιά εδώ. Ας γυρίσουμε πίσω πριν μας μυριστούν τα κογιότ».

Σαν δυο αδέξιοι αντιήρωες σε ιταλική κωμωδία, φτάσαμε στην πύλη του μοναστηριού λαχανιασμένοι και ιδρωμένοι. Μια ηλικιωμένη γυναίκα που στεκόταν ακουμπισμένη στο μπαστούνι της μας κοίταξε με περιέργεια. «Πού είχατε πάει;» μας ρώτησε.  Όταν της εξηγήσαμε, κούνησε αποδοκιμαστικά το κεφάλι της. -Τις προάλλες δεν μπορούσα να κοιμηθώ από τα ουρλιαχτά των κογιότ και τα γαβγίσματα των σκύλων. Πραγματικό πανδαιμόνιο. Δεν τα ακούσατε;»

«Όχι, εγώ δεν άκουσα τίποτα», είπα.

Μας είπε ότι δεν είναι έξυπνο να βγαίνουμε στην έρημο χωρίς να ξέρουμε την περιοχή και χωρίς να έχουμε την ευλογία των μοναχών. «Εδώ γύρω υπάρχουν κογιότ και κροταλίες• τριγυρίζουν, επίσης, και μερικά πούμα».

Φαίνεται ότι η γιαγιά επισκεπτόταν συχνά το μοναστήρι, και συνέχισε λέγοντάς μας κι άλλες ιστορίες για τους διάφορους κινδύνους. «Την τελευταία φορά που είχα έρθει εδώ μπήκε ένα πούμα μέσα στον κήπο».

«Σοβαρά μιλάς;» είπε ο Αντριου.

«Ναι. Είναι πολύ σπάνιο να δεις πούμα σ’ αυτά τα μέρη, αλλά έγινε. Οι μοναχοί άρχισαν να χτυπούν τις καμπάνες και να βροντούν κοτσορολικά και τηγάνια από την κουζίνα. Τελικά, το έβαλε στα πόδια όταν άρχισαν να γαβγίζουν τα σκυλιά.

Ο Αντριου έδειχνε ανήσυχος. «Ευχαριστούμε», είπε στη γιαγιά. «Θα το έχουμε υπόψη μας». Ξεκινήσαμε για τα κελιά μας, για να κάνουμε ένα γρήγορο ντους πριν αρχίσει ο εσπερινός.

«Δεν είναι ενδιαφέρον;» του είπα. «Στο Άγιον Όρος τα μοναστήρια έχουν κτιστεί σαν απόρθητα κάστρα στην κορυφή απόκρημνων βράχων και βουνών, για να προστατεύουν τους μοναχούς από τους εχθρούς. Σε περασμένους ακτίνες ένας καλόγερος καθόταν συνεχώς σε έναν πύργο του μοναστηριού, μήπως φανούν πειρατικά πλοία, στρατοί εισβολής ή διάφορες ομάδες που λεηλατούσαν την περιοχή. Ξανά και ξανά, οι μοναχοί αυτόν των μοναστηριών σφαγιάστηκαν από τέτοιους εισβολείς». Τον κοίταξα. «Καταλαβαίνεις πού θέλω να καταλήξω;»

«Όχι. Τι εννοείς;»

«Εδώ το μόνο πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπίσουν οι μοναχοί είναι τα κογιότ και κανένα μεμονωμένο πούμα, που καταφέρνουν να το διώξουν με το θόρυβο. Ακόμα και η εξωτερική πύλη είναι μόνιμα ανοιχτή, μέρα και νύχτα. Η Αμερικανική Δύση σήμερα μπορεί να είναι πιο ασφαλής για ένα αγιορείτικο μοναστήρι από ότι ήταν το Αγιον Όρος στους περισσότερους αιώνες της ύπαρξής του».

«Ναι, κατάλαβα». Ο Άντριου χαμογέλασε καθώς φτάναμε στο κελιά μας. «Μπορεί όμως το μοναστήρι να προστατευτεί από τους τουρίστες;»

«Αυτό θα το δείξει ο χρόνος».

Μετά τον εσπερινό φάγαμε ένα ελαφρύ δείπνο. Ο Αντριου κι εγώ προσφερθήκαμε να δουλέψουμε στην κουζίνα, βοηθώντας τους μοναχούς στο πλύσιμο των πιάτων. Μετά απολαύσαμε την υπόλοιπη βραδιά σ’ ένα κιόσκι, ενώ οι μοναχοί γύρισαν στα κελιά τους για να συνεχίσουν τις πνευματικές τους ασκήσεις και τις προσευχές, και κατόπιν να κοιμηθούν.

Σε λίγο ήρθε στην παρέα μας ένας ψηλός αθλητικός άντρας, γύροι στα σαράντα, με φουντωτό μαύρο μουστάκι και πλατύ ζεστό χαμόγελο. Τον έλεγαν Σταύρο, και ήταν Ελληνοαμερικανικός - πρώην μονάχος. Μόλις είχε γυρίσει στην Αμερική από το Αγιον Όρος.

Ο Σταύρος ήταν ο πρώτος πρώην μοναχός που γνώριζα, και ήθελα να μάθω την ιστορία του. Είχε μείνει τέσσερα χρόνια στο Αγιον Όρος, ως δόκιμος σε ένα από τα μεγάλα μοναστήρια. Όμως, τελικά, κατάλαβε ότι δεν είναι πλασμένος για τη μοναστική ζωή. «Χάρηκα όταν ο γέροντάς μου μου έδωσε την ευλογία του να επιστρέφω στον κόσμο. Και να με», είπε.

Ο Σταύρος, που φαινόταν ανέμελος και προσγειωμένος τύπος, είχε προβλήματα προσαρμογής όταν επέστρεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες, και αναγκάστηκε να κάνει ψυχοθεραπεία. Χρειάστηκε μια βαθιά και βαθμιαία διεργασία για να συνέρθει από το πολιτισμικό σοκ, και πίστευε ότι μάλλον θα του πάρει άλλα δυο χρόνια μέχρι να φθάσει σε μια νέα ισορροπία στη ζωή του. Μας είπε πόση ανακούφιση και χαρά αισθάνθηκε όταν ανακάλυψε τη Μονή του Αγίου Αντωνίου. Η ανάγκη του να διατηρήσει ένα σύνδεσμο με τον αγιορείτικο μοναχισμό ήταν τόσο μεγάλη, ώστε αποφάσισε να μετακομίσει από το Νιου Τζέρσεϊ στο Τουσόν της Αριζόνα, για να είναι κοντά στο μοναστήρι και να μπορεί να Βλέπει συχνά το γέροντα Ε….     , που είναι ο πνευματικός του.

Την επόμενη ώρα ο Σταύρος μας μίλησε για τη ζωή του στο Αγιον Όρος και τις δυσκολίες που αντιμετώπισε εκεί. «Το κύριο πρόβλημα για μένα», είπε, «ήταν το γεγονός ότι είμαι Ελληνοαμερικανικός, κι έτσι δεν γνώριζα πολύ καλά την ελληνική γλώσσα, ιδίως την καθαρεύουσα. Αισθανόμουν ότι θα μου πάρει άλλα δέκα χρόνια να ζήσω ως δόκιμος, μέχρι να μπορέσω να ενσωματωθώ τελείως στην πρακτική και τους όρους της μονής. Ήταν πολύ εκνευριστικό».

Έκανε μια παύση, καθώς πλησίασε και κάθισε μαζί μας και ο Στιβεν. «Βλέπετε, η ζωή στο Αγιον Όρος είναι σκληρή. Χρειάζεται φοβερή αντοχή. Κατάλαβα ότι δεν είμαι φτιαγμένος για μια τόσο δύσκολη ζωή. Αλλά αν κάποιος έχει κληθεί να ακολουθήσει αυτό τον τρόπο ζωής, και τα καταφέρει, αναπτύσσει μια εκπληκτική ικανότητα αυτοσυγκέντρωσης. Οι μοναχοί ζουν σε έναν ριζικά διαφορικό κόσμο, και οι προσευχές τους είναι τρομερά ισχυρές. Μπορούν πραγματικά να θεραπεύσουν τους άλλους. Είναι κάτι που το είδα ξανά και ξανά».

«Γιατί δεν έφυγες νωρίτερα; Γιατί έμεινες στο Άγιον Όρος τοσον καιρό;» τον ρώτησε ο Άντριου.

Ο Σταύρος χαμογέλασε και απάντησε οπ η διακονία του, το έργο δηλαδή που του είχε αναθέσει ο Θεός ήταν να φροντίζει τους πολύ ηλικιωμένους μοναχούς με τους οποίους είχε δημιουργήσει μια πολύ ισχυρή σχέση. «Με έλουζαν με τις ευλογίες τους μέρα και νύχτα. Πώς μπορούσα να τους εγκαταλείψω; Αποφάσισα να φύγω από το Άγιον Όρος μόνο αφού θα  πέθαιναν. Αν δεν ήταν αυτοί, θα είχα επιστρέφει στον κόσμο πολύ νωρίτερα.

«Το πιο δύσκολο πράγμα για ένα μοναχό δεν είναι, όπως νομίζουν πολλοί, η αγαμία. Όχι! Το πιο δύσκολο είναι ότι πρέπει να απαρνηθείς τον παλιό εαυτό σου. Καθώς περνά ο χρόνος, Βλέπεις τον εαυτό σου να καθαρίζεται από όλα όσα πριν απασχολούσαν το νου σου: κινηματογράφο, τηλεόραση, χόμπι, υλικές ανέσεις, τον ίδιο τον αυτοορισμό σου. Όλα αυτά ξεπλένονται από μέσα σου. Μερικοί άνθρωποι, όπως εγώ, δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτή την πρόκληση, και φεύγουν. Αν τα καταφέρεις, όμως, είναι σαν να σου δίνουν μια τελείως νέα ταυτότητα. Δεν είσαι πια ο άνθρωπος που ήσουν. Αυτός ο άνθρωπος είναι νεκρός. Βρίσκεσαι πια σε έναν διαφορετικό κόσμο.

«Πρέπει να πω», συνέχισε ο Σταύρος, «ότι οι μοναχοί εδώ στην Αριζόνα έχουν πολύ μεγαλύτερες δυσκολίες απ’ ότι στο Άγιον Όρος».

«Πώς έτσι;» είπα έκπληκτος. «Νόμιζα ότι θα ήταν πολύ πιο εύκολο εδώ».

«Όχι, όχι! Είναι πολύ πιο δύσκολο. Υπάρχουν πάρα πολλοί πειρασμοί εδώ. Ένας είναι η παρουσία των γυναικών. Ένας άλλος το πηγαινέλα των τουριστών. Ουσιαστικά, δεν βρίσκονται έξω από τον κόσμο. Έτσι, είναι πολύ πιο δύσκολο να προσπαθήσεις να απομακρυνθείς από τον κόσμο ενώ είσαι ακόμη μέσα του. Το Αγιον Όρος σε βοηθάει, γιατί είναι πολύ μακρινό και απομονωμένο».

«Όμως, ακόμα και το Άγιον Όρος τώρα έχει ανακαλυφθεί από χιλιάδες προσκυνητές», είπα. «Φυσικά, χωρίς αυτή την ανακάλυψη δεν θα είχαμε ίσως αυτή την αναβίωση που εμφανίζεται τα τελευταία τριάντα χρόνια».

«Αυτό το μέρος», είπε ο Σταύρος, «παρά τους κοσμικούς περισπασμούς και πειρασμούς του, είναι μια πραγματική φιλοκαλία που μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους σε μια πραγματική ένωση με τον Θεό. Αλλά δεν είναι εύκολο να φτάσεις σ’ αυτό το σημείο πνευματικότητας».

Έκφραση πνευματικής ομορφιάς. (Σ.τ.Μ.)

Η συζήτησή μας με τον Σταύρο στράφηκε στις προσπάθειες του Πάπα να φέρει την ένωση ανάμεσα στις χριστιανικές Εκκλησίες, και το ρόλο που θα μπορούσε να παίξει το Αγιον Όρος προς αυτή την κατεύθυνση. Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως εργαζόταν, επίσης, ακούραστα, σε μια προσπάθεια να θεραπεύσει το σχίσμα που διέσπασε το χριστιανισμό κατά τον ενδέκατο αιώνα, και είχε ενθαρρυνθεί κι αυτός από τον συνεχή διάλογο Ανατολής-Δύσης με στόχο τη συμφιλίωση. Όμως, παρόλο που στις λειτουργίες οι Αγιορείτες μοναχοί ευλογούν τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ως πνευματικό τους επιτηρητή και αρχιεπίσκοπο, οι ίδιοι αντιμετωπίζουν με επιφύλαξη, και συχνά με καχυποψία, αυτές τις κινήσεις. Ήξερα από παλιές μου επαφές με Αγιορείτες μοναχούς ότι το οικουμενικό κίνημα δεν ιούς προκαλεί κανέναν ενθουσιασμό. Έτσι ζήτησα να μου πει ιη γνώμη του για το θέμα ο Σταύρος, που είχε διατελέσει μέλος αυτής της κοινότητας και έδειχνε να κατανοεί σε βάθος πώς σκέφτονται οι μοναχοί.

«Κοιτάξτε», μας απάντησε, αφού το σκέφτηκε για μια στιγμή. «Προσωπικά πιστεύω ότι αυτός ο συγκεκριμένος πάπας είναι καλός άνθρωπος και πολύ ειλικρινής στην επιθυμία του για συμφιλίωση, παρά τις υποψίες που έχουν πολλοί Αγιορείτες μοναχοί. Εκείνο που με ανησυχεί είναι ποιος θα τον διαδεχθεί. Για να είμαι ειλικρινής, δεν πιστεύω ότι το Αγιον Όρος θα δεχθεί ποτέ, για χάρη της ενότητας, να συμβιβαστεί είτε με τον καθολικισμό είτε με τον προτεσταντισμό. Το κύριο μέλημα των μοναχών είναι να διατηρήσουν την εσωτερική πνευματικότητα της χριστιανικής θρησκείας. Πιστεύουν ότι είναι οι φύλακες αυτής της πνευματικότητας. Έτσι, δεν τους ενδιαφέρουν οι δημόσιες σχέσεις, ούτε τους ενδιαφέρει να αναμειχθούν σε μια διαδικασία “δούναι και λαβείν” για χάρη της συμφιλίωσης. Καταλαβαίνουν, βέβαια, ότι η εξωτερική Εκκλησία, που αντιπροσωπεύεται από τον Πατριάρχη, πρέπει αναγκαστικά να κάνει τέτοιες κινήσεις. Όμως, τους είναι αδιανόητο να δεχτούν μια ένωση των Εκκλησιών υπό τον Πάπα. Οποιαδήποτε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση θα οδηγήσει σε ένα άλλο σχίσμα, αυτή τη φορά μέσα στην Ανατολική Εκκλησία. Για τους μοναχούς, η Δυτική Εκκλησία πρέπει να επιστρέφει στη μόνη Εκκλησία, από την οποία αποσχίσθηκε το 1054 μ.Χ. Είναι απόλυτα σίγουροι ότι ο δρόμος που ακολουθουν είναι αυτός που όρισε ο Χριστός, και αισθάνονται ότι έχουν καθήκον να κάνουν ότι μπορούν για να τον διατηρήσουν, για τις μελλοντικές γενιές και για το καλό του κόσμου.

«Όταν πήγα για πρώτη φορά στο Άγιον Όρος», συνέχισε ο Σταύρος, «απόρησα με την άκαμπτη στάση των μονάχον. Αργότερα όμως κατάλαβα καλύτερα τη θέση τους. Το Άγιον Όρος είναι ένας ξεχωριστός χώρος παραγωγής αγίων. Οι Αγιορείτες μοναχοί, ζώντας έξω από τον κόσμο, δεν έχουν καμία διάθεση να συμβιβαστούν μαζί του. Είναι έτοιμοι να μιλήσουν για την Ορθοδοξία με όποιον το επιθυμεί αρκεί να έχει πραγματικό ενδιαφέρον για το θέμα, αλλά δεν ασχολούνται με επιφανειακές σχέσεις και διασυνδέσεις. Και σίγουρα δεν τους ενδιαφέρει να προσηλυτίσουν κανέναν. Απλούστατα, δεν έχουν χρόνο για τέτοια πράγματα».

«Σταύρο, τώρα που επέστρεφες στον κόσμο, τι σκοπεύεις να κάνεις;» ρώτησε ο Στίβεν. «Θα φτιάξεις οικογένεια;»

«Αυτή είναι η μικρότερη από τις έγνοιες μου», απάντησε ο Σταύρος. «Πρέπει πρώτα να προσαρμοστώ στον κόσμο, και μετά να βρω τι θα κάνω στη ζωή μου. Ήμουν παντρεμένος δεκαεφτά χρόνια, ξέρετε. Πήγα στο Αγιον Όρος αφού πήρα το διαζύγιό μου».

Όταν επιστρέψαμε στα δωμάτιά μας, κάθισα για λίγο και κράτησα σημειώσεις από τη συζήτησή μας στο κιόσκι. Προφανώς, έγραψα, ο Σταύρος δεν είναι «φτιαγμένος» για το μοναχισμό. Το κίνητρο της απόδρασης από τον κόσμο δεν είναι ισχυρό θεμέλιο για έναν τέτοιο τρόπο ζωής. Αργά ή γρήγορα, ο επίδοξος μοναχός θα αντιληφθεί ότι δεν κάνει για αυτή τη ζωή, και τελικά θα επιστρέφει στον κόσμο. Μόνο ένα ακατανίκητο πάθος να βρει κανείς τον Θεό, όπως επέμενε ο πατήρ Μάξιμος, μπορεί να κάνει ελκυστικό το μοναχισμό.

 
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΔΩΡΑ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ. ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΜΑΡΚΙΔΗΣ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΟΠΤΡΑ.