Η ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΝΙΚΟΛΑΕΒΙΤΣ ΛΟΣΣΚΥ. ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΒΙΩΜΑΤΑ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΤΑΧΙΑΟΣ.

Βλαντίμιρ Νικολάεβιτς Λόσσκυ

Είναι γνωστό ότι ή Επανάσταση του 1917 άνοιξε τον δρόμο προς τη Δύση σε πολλούς εκπροσώπους της ρωσικής διανόησης, οι όποιοι, εγκατασταθέντες σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών, συνέχισαν εκεί το καρποφόρο πνευματικό έργο τους. Ορισμένοι από αυτούς, μη κατορθώνοντας να ενταχτούν στην πνευματική ζωή του Δυτικού κόσμου, παρέμειναν ξένοι προς το νέο περιβάλλον και ή προσφορά τους απευθυνόταν αποκλειστικώς στούς ρωσικούς κύκλους της υπερορίας. Άλλοι όμως κατόρθωσαν να προσανατολισθούν προς τούς τρόπους σκέψης και τά σχήματα έκφρασης της Δυτικής διανοήσεως και, χωρίς να αποξενωθούν καθόλου από τη ρωσική πνευματική παράδοση, να προσφέρουν το έργο τους κατά τρόπο, ώστε αυτό να αποτελέσει νέο ζωτικό στοιχείο στην ζωή τών Δυτικών χωρών. Ουσιαστικώς ή προσφορά αυτή συνετέλεσε στο να πραγματοποιηθεί ή γνωριμία τού Δυτικού κόσμου με τη ρωσική φιλοσοφία, ιδιαιτέρως όμως με τη ρωσική Ορθοδοξία. Μεταξύ τών πρωτεργατών στην πραγματοποίηση της γνωριμίας αυτής υπήρξε ό Βλαντίμιρ Νικολάεβιτς Λόσσκυ.

Γόνος παλιάς ρωσικής οικογένειας ό Λόσσκυ γεννήθηκε στις 8 Ιουνίου 1903 στη γερμανική πόλη Γκέττιγκεν όπου την εποχή εκείνη βρισκόταν ό πατέρας του Νικολάι Όνούφριεβιτς Λόσσκυ, γνωστός Ρώσος φιλόσοφος. Τά χρόνια της παιδικής του 

ηλικίας τά πέρασε στην Αγία Πετρούπολη, όπου έλαβε εγκύκλια μόρφωση. Γιός φιλοσόφου πατέρα, νωρίς παρουσίασε και αυτός κλήση προς τις φιλοσοφικές ενασχολήσεις. Το έτος 1919, ενώ διαρκούσε ή επαναστατική περίοδος, εισήχθη στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρουπόλεως, όπου σπούδασε υπό την άμεση επίδραση τού διδασκάλου του φιλοσόφου Λέβ Καρσάβιν. Ό διαπρεπής αυτός ιστορικός της Φιλοσοφίας, διακρίνοντας τις πνευματικές ικανότητες τού νεαρού φοιτητή, τον εισήγαγε στη μελέτη των Πατέρων της Ορθοδόξου Εκκλησίας και στα μεγάλα δογματικά προβλήματα, από τά όποια περισσότερο απασχόλησε τον Λόσσκυ το πρόβλημα τούFILIIOQUE. Ή μελέτη τού σημαντικού αυτού κεφαλαίου της δογματικής Θεολογίας αναποφεύκτως οδήγησε τά ενδιαφέροντα του προς τη μελέτη της μεσαιωνικής Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Δύσης, με τη γνώση των οποίων προσπάθησε να κατανοήσει τη διαφορά των θέσεων Ανατολικών και Δυτικών θεολόγων στο επίμαχο θέμα της εκπορεύσεως τού Αγίου Πνεύματος.

Το 1923 ή οικογένεια Λόσσκυ απελαύνεται από τη Ρωσία και ό Βλαντίμιρ Νικολάεβιτς καταφεύγει αρχικώς μεν στην Πράγα και στη συνέχεια στο Παρίσι, όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα και πέρασε τά πλήρη πνευματικής καρποφορίας χρόνια της ζωής του. Το έτος 1928 αποτέλεσε σταθμό στην ιδιωτική και πνευματική ζωή τού Λόσσκυ. Στη διάρκεια αυτού τού έτους παντρεύτηκε τη Μαγδαλίνα Ίσαάκοβνα Σαπίρο , με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά, και έτσι άρχισε ή οικογενειακή του ζωή, μέσα στην οποία πέρασε τις γλυκύτερες στιγμές τού βίου του. Ή σύζυγός του αποδεδείχθηκε πολύτιμη σύντροφος και συμπαραστάτης σε κάθε προσπάθειά του. Τον ίδιο χρόνο εισήρθε στην κίνηση της Αδελφότητος τού Αγίου Φωτίου, την οποία είχε ιδρύσει ό Ρώσος ιερέας Έ. Κοβαλέβσκυ. Ό σκοπός της ίδρυσης της καθαρώς ορθοδόξου εκκλησιαστικού χαρακτήρα αυτής Αδελφότητας ήταν ή μαρτυρία της Ορθοδοξίας μέσα στον Δυτικό κόσμο, ειδικότερα δε ή προσπάθεια αναβίωσης στη Γαλλία της Δυτικής ορθοδόξου παραδόσεως, όπως ήταν αυτή πριν από το σχίσμα. Τά ιδεώδη αυτής της Αδελφότητας γοήτευσαν τη σκέψη τού Λόσσκυ, ό όποιος άρχισε να εργάζεται μέσα σ’ αυτή με τον δυναμισμό πού τον διέκρινε. "Έτσι, εφεξής ή προσφορά του διαμοιράστηκε στην επιστημονική εργασία και στη δράση της Εκκλησίας, την όποια αγάπησε και υπηρέτησε ευσυνειδήτως μέχρι το τέλος της ζωής του.

Το 1930 ό Λόσσκυ δημοσίευσε την πρώτη μελέτη του, ή όποια αναφερόταν στα υπό το όνομα Διονυσίου τού Αρεοπαγίτου γνωστά συγγράμματα. Κατά τά έτη 1935-1936 διεξήχθη ή μεταξύ Λόσσκυ και π. Σέργιου Μπουλγκάκοφ περιβόητη «σοφιολογική διαμάχη», ή όποια κυριολεκτικώς συγκλόνισε τούς φιλοσοφικούς και εκκλησιαστικούς κύκλους της ρωσικής διασποράς, χωρίζοντάς τη σε δύο στρατόπεδα. Χωρίς ούτε για μία στιγμή να αμφισβητεί ό Λόσσκυ τη μεγάλη θεολογική και φιλοσοφική άξια τού π. Σέργιου Μπουλγκάκοφ, εντούτοις, στη βάση της περί «θείας Σοφίας» διδασκαλίας αυτού. βρήκε τις απαρχές ενός «χριστιανικού πανθεϊσμού», ό όποιος θέτει τη σοφιολογική διδασκαλία του π. Μπουλγκάκοφ εκτός των παραδεκτών από την Εκκλησία δογματικών σχημάτων. Ό αγώνας του Λόσσκυ ήταν καθαρώς ιδεολογικός και ξένος προς κάθε προσωπικό συναίσθημα ή κακία. Ό τελικός σκοπός του δεν ήταν να απορρίψει ολοκληρωτικώς τη διδασκαλία του π. Μπουλγκάκοφ ή να προ- καλέσει την καταδίκη του. αλλά αντιθέτως να βοηθήσει στην ένταξη της διδασκαλίας του μέσα στα αυστηρώς εκκλησιαστικά δογματικά πλαίσια. Δεν έμάχετο υπέρ προσωπικών θέσεων και ιδεών, αλλά υπέρ της άκεραιότητας της Ορθοδοξίας, την οποία έβλεπε να θίγεται από τη διδασκαλία του π. Μπουλγκάκοφ. Δικαίως λοιπόν ό διεθνής κύκλος τών φίλων του Λόσσκυ απένειμε σ’ αυτόν τον τίτλο του «ιππότη της Ορθοδοξίας».

Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής έφυγε να συναντήσει τά γαλλικά στρατεύματα. ’Έλαβε μέρος στην αντίσταση. Εντούτοις συνέχιζε τη δραστηριότητά του δίδοντας διαλέξεις και προβαίνοντας σε δημοσιεύσεις, και αυτή ή δραστηριότητά του έγινε πολύ μεγαλύτερη μετά τον πόλεμο. Το 1956 επισκέφτηκε την Ρωσία ως προσκεκλημένος τού Πατριαρχείου της Μόσχας. Μετά την επιστροφή του έγινε μία μεγάλη εκδήλωση, στην οποία μίλησαν αυτός και ό πρίγκιπας Ντιμίτρη Όμπολένσκυ, ό όποιος ήταν επίσης στην ομάδα πού μετέβη στη Ρωσία. Παραβρέθηκα σ’ αυτή την εκδήλωση, διότι πληροφορηθήκαμε πολλά για τη Ρωσία, μία χώρα όπου ήταν πολύ δύσκολο εκείνη την εποχή να την επισκεφτεί κανείς. Με τον Λόσσκυ είχα την τιμή και την ευκαιρία να γνωριστώ από τότε πού με τον Κρίστιτς πηγαίναμε και ακούγαμε τά μαθήματά του. Είχα μάλιστα το ευτύχημα να με καλέσει να επισκεφτώ και την κατοικία του, ή όποια ήταν στο μικρό νησί του ποταμού Σηκουάνα, κοντά στον περίφημο ναό της Παναγίας των Παρισίων. Στο σπίτι του υπήρχε μία φιλόξενη ατμόσφαιρα, την οποία έκανε ιδιαίτερα ευχάριστη ή υποδοχή πού επεφύλασσε στους επισκέπτες ή σύζυγός του Μαγδαλίνα Ίσαάκοβνα. Στιγμές αλησμόνητες για την τιμή και τη χαρά πού αισθανόμουν με αυτούς τούς ανθρώπους. Εκείνο από τά έργα του Λόσσκυ το όποιο με είχε ιδιαιτέρως εντυπωσιάσει ήταν αυτό για τη μυστική θεολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, το όποιο είχε εκδοθεί το 1944 στη γαλλική γλώσσα (THEOLOGIE MYSTIQUE DE L EGLISE D ORIENT). Το είχα διαβάσει με μεγάλο ενδιαφέρον και μου άνοιγε νέους θεολογικούς ορίζοντες. Σκέφθηκα λοιπόν ότι θα ήταν πολύ χρήσιμο το έργο αυτό να μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα, για να καταστεί γνωστό και στο -ενδιαφερόμενο για τέτοια θέματα- ελληνικό κοινό. Γνώριζα πολύ καλά στη Θεσσαλονίκη τη σύζυγο του πρωτοπρεσβυτέρου π. Κωνσταντίνου Πλευράκη, τη Στέλλα, ή όποια είχε άριστη γνώση της γαλλικής γλώσσας. Τη ρώτησα αν θα ενδιαφερόταν να μεταφράσει το έργο τού Λόσσκυ. και αφού το διάβασε μου είπε ενθουσιασμένη ότι είναι έτοιμη γι’ αυτό. Επικοινώνησα με τον Λόσσκυ το 1958 και έθεσα υπό- ψη του την πρότασή μου. Ό αείμνηστος συγγραφέας χαιρέτισε την πρόταση αυτή με εξαιρετικό ενθουσιασμό, υποσχέθηκε δε, ειδικώς για την ελληνική έκδοση να προσθέσει ένα ακόμη κεφάλαιο. Δυστυχώς αυτό δεν κατέστη δυνατόν, διότι στις 7 Φεβρουάριου 1958, εντελώς ξαφνικά, έπαθε ανακοπή της καρδιάς και εγκατέλειψε τον κόσμο αυτό. Τελικώς το βιβλίο του εκδόθηκε στη Θεσσαλονίκη για πρώτη φορά το 1964 και μέχρι σήμερα (2015) έχουν πραγματοποιηθεί έξι εκδόσεις του. Πάντως, έστω και μετά τον θάνατό του, εκπληρώθηκε μία διακαής επιθυμία τού Λόσσκυ, να κυκλοφορήσει το έργο του στην ελληνική γλώσσα, τη γλώσσα του Ευαγγελίου και της θεολογικής ορολογίας.

Ό Λόσσκυ υπήρξε μέγας διανοούμενος και θεολόγος, συγχρόνως δε ήταν ένας απλός άνθρωπος. Όσοι τον συναντούσαν για πρώτη φορά, σπάνια μπορούσαν να αναγνωρίσουν στον απλό στη συμπεριφορά αυτόν άνθρωπο ένα διαπρεπή διανοούμενο. ’Έπρεπε να τον ακούσουν να συζητά ή να διδάσκει για να βρεθούν στην ανάγκη να άκολουθήσουν τη σκέψη του στις ανατάσεις της και τούς λεπτότατους τρόπους εκφράσεως, και τότε να αντιληφτούν ότι είχαν απέναντι τους ένα διανοούμενο σπάνιας αξίας. Ή παρουσία τού Λόσσκυ μεταξύ τών συνανθρώπων του υπήρξε μία γνήσια ορθόδοξη μαρτυρία.

 Όσοι δεν ήταν σε θέση να παρακολουθήσουν τη σκέψη του και να θαυμάσουν τον θεολόγο και φιλόσοφο, θέλγονταν από τη χριστιανική απλότητά του, το μειλίχιο τού ύφους του και τά γλυκά μάτια του πού αντικατόπτριζαν Αγάπη. Όλοι όμως, λόγιοι και μη, γνώριζαν τον Λόσσκυ ως τέκνο της Ορθοδόξου Εκκλησίας με την κυριολεξία της λέξης. Κανείς από αυτούς δεν θα λησμονήσει τις κατανυκτικές ακολουθίες τών μικρών ρωσικών ναών στο Παρίσι, στις οδούς SAINTE GENEVIEVE AND PETEL στη διάρκεια τών οποίων, στο ημίφως τών κανδηλών, ακουγόταν ή υποβλητική εκείνη φωνή να απαγγέλει τον Προοιμιακό ή τά καθίσματα του Ψαλτηρίου. Ό Λόσσκυ ποτέ δεν κατανοούσε τον φορέα της θεολογικής σκέψης να είναι άσχετος και ξένος προς τη λειτουργική και μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας. Ή ζωή του υπήρξε λαμπρό υπόδειγμα οργανικού συνδέσμου Θεολογίας και μυστηριακής ζωής. Στην ουσία της υπάρξεως του ό Λόσσκυ υπήρξε γνήσιος ορθόδοξος μυστικιστής, απαλλαγμένος από κάθε ξένο και νοσηρό στοιχείο.

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. Ο ΡΩΣΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΜΟΥ. ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΒΙΩΜΑΤΑ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΤΑΧΙΑΟΣ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΝ ΠΛΩ.