«Μακάριοι οί πτωχοί τώ πνεύματι, ότι αύτών έστιν ή βασιλεία τών ούρανών». Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς

Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς

Σ` ΕΝΑ ΥΨΩΜΑ πάνω από τά γαλάζια νερά της λίμνης Γενησαρέτ κάθεται ό Θείος Δημιουργός στο πράσινο χορτάρι καί αρχίζει να αποκαλύπτει τό σχέδιο ενός νέου οικοδομήματος. 

Δέν έδειξε τό σχέδιο σέ χαρτί ούτε τό έγραψε μέ πένα, αλλά τό σφράγισε μέ δυνατούς λόγους στίς ψυχές των μαθητών Του καί στο λαό σάν διαμάντι πάνω στο βουλοκέρι. Οί πρώτοι λόγοι Του άποκαλύπτουν πώς ξεκινά ή οικοδόμηση τών πυραμίδων του παραδείσου, καί πώς δομείται ό

πρώτος όροφος.

«Μακάριοι οί πτωχοί τώ πνεύματι, ότι αύτών έστιν ή βασιλεία τών ούρανών».

Τόσα μόλις είπε γιά τήν άνοικοδόμηση του πρώτου εύρύτερου καί ίσχυροτέρου ορόφου, πού πρέπει να στηρίξει καί να σηκώσει πάνω του όλο τό ύπόλοιπο παλάτι. Αλλά αύτό είναι άρκετό, ώ χριστιανέ, μόνο έάν άληθινά επιθυμείς να κτίσεις τή βασιλική πυραμίδα γιά την όποια θα χαίρεσαι στον αιώνιο Παράδεισο. Γνωρίζεις καί μόνος ότι όσο πιο βαθιά στη γή βρίσκονται τά θεμέλια ενός κτιρίου, τόσο πιο σταθερό είναι. Ή δική μας ανθρώπινη φτώχεια είναι πολύ βαθιά, τόσο βαθιά καί κρυμμένη, πού πολλοί δέν φθάνουν ώς τόν πυθμένα της. 

Μακάριοι εκείνοι πού κατεβαίνουν ώς τόν πυθμένα της. Ή ανθρώπινη φτώχεια δεν είναι κάποιο χάρισμα τό όποιο αποκτάται εξωτερικά, αλλά ήδη πραγματική κατάσταση την όποια πρέπει μόνο να γνωρίσουμε. Αλλά ώς την επίγνωση της φτώχειας μας δε φθάνουμε μέ την κολακευτική ενδοσκόπηση τού εαυτού μας. Αυτός πού δεν τό κάνει, αυτός φθάνει στήν επίγνωση της τριπλής φτώχειας:

1)    Περί της πενίας της γνώσης του.

2)    Περί της φτώχειας της καλοσύνης του.

3)    Περί της ευτελείας των έργων του.

Ή ευτέλεια είναι τό ανώτερο επίπεδο της φτώχειας. Εκείνη ή πολύ μεγάλη φτώχεια, κυριολεκτικά μηδαμινότητα, πού αισθάνεται ό άνθρωπος είτε παρατηρώντας τή δύναμη της σκέψης του, είτε τού ήθους του, είτε τών δραστηριοτήτων του. 

Θέλοντας να φθάσει στήν επίγνωση της μοίρας του, ποιος είναι καί από πού είναι καί τί πρέπει να κάνει σ’ αυτόν τόν περιπλεγμένο ιστό της ζωής. Αλλά βλέπει -ακόμα κι αν είναι ό πιο ευρυμαθής- ότι όλη του ή γνώση μπροστά στήν άγνοια του είναι σάν σταγόνα στον ωκεανό. Θα ήθελε να υψωθεί με την καλοσύνη πάνω από κάθε άλλο όν στον κόσμο. Αλλά βλέπει πώς πέφτει σε κά0ε βήμα του στο βούρκο του κακού, της μοχθηρής. Θα ήθελε πάντοτε να πράττει τά καλύτερα καί μεγαλύτερα έργα, αλλά βλέπει την αδυναμία του, τή μηδαμινότητά του. Οι υπόλοιποι άνθρωποι δεν μπορούν να τόν βοηθήσουν, αφού καί αυτοί είναι φτωχοί όπως κι αυτός, σύμφωνα μέ τούς λόγους τού ποιητή:

«Όλες οι σκέψεις τους σ’ ένα συγκεντρώνονται τίποτα άλλο δε μου παρουσιάζουν παρά μέσω του σκότους τή διψασμένη περιπλάνηση καί βλέμμα σβησμένο άπ’ τό σκοτάδι».

Τότε ό άνθρωπος απευθύνεται στον Δημιουργό του, πέφτει στα γόνατα μπροστά Του, παραδίδεται στη θέλησή Του καί εκλιπαρεί γιά βοήθεια. Αυτό αποτελεί επίγνωση καί αίσθηση της έσχατης αδυναμίας καί έσχατης πενίας αποκαλούμενης ώς φτώχειας τού πνεύματος. Καί ή φτώχεια του πνεύματος εναντιώνεται στήν υπερηφάνεια του πνεύματος. Όμως ή υπερηφάνεια είναι πολύ μεγαλύτερη μηδαμινότητα από τή φτώχεια του πνεύματος. Τό να γνωρίζω καί να αισθάνομαι τή μηδαμινότητά μου είναι πολύ λιγότερο μηδαμινό από την υπερηφάνεια.

 Επειδή ή υπερηφάνεια δεν είναι μόνο άγνοια, αλλά καί ανοησία. Ή υπερηφάνεια είναι μητέρα όλων των ανοησιών καί όλων των συμφορών των ανθρώπων. Γνωρίζω τόν εαυτό μου σημαίνει βλέπω την αδυναμία μου καί την μηδαμινότητά μου. Συνεπώς φθάνω στη συντριβή της καρδιάς καί επίσης εκλιπαρώ τόν Θεό γιά έλεος καί βοήθεια.

Ή συντριβή ή ή ταπεινοφροσύνη πού εκπηγάζει από την αληθή γνώση της αδυναμίας μου, αποτελεί τό θεμέλιο όλων τών αρετών, τή βάση της πνευματικής ζωής κάθε χριστιανού, τή βάση της παραδείσιας πυραμίδας. Ό όσιος Ιωάννης ό Κολοβός έλεγε: «ταπεινοφροσύνη, αυτή είναι ή πόρτα προς τόν Θεό». 

Κάποτε διαπληκτιζόμενο τό κακό πνεύμα μέ τόν άγιο Μακάριο του φώναξε τελικά: «Όλα όσα μπορείς, τά μπορώ, Μακάριε, μόνο σ’ ένα μέ νικάς - την ταπεινοφροσύνη!». Γιά την ταπεινοφροσύνη είπε κάποιος: «Δεν έχει γλώσσα ώστε να μιλά άσχημα γιά τούς άλλους, δεν έχει μάτια να δει τό κακό του άλλου, δεν έχει αυτιά να ακούσει τό κακό του άλλου».

Όποιος είδε ότι μέσα στη μηδαμινότητά του δεν μπορεί να κάνει τίποτα χωρίς τή βοήθεια του Θεού, αυτός κτίζει καλά τόν πρώτο όροφο της παραδείσιας πυραμίδας. «Χωρίς εμού ού δύνασθε ποιεΐν ούδέν» (Ίω. ιε', 5), είπε ό Θεός.

Σε κάθε βήμα, από τό πρωί ώς τό βράδυ ό σώφρων άνθρωπος έχει επίγνωση της αλήθειας αυτών των λόγων. Καί μόνο αυτή ή επίγνωση τόν κάνει μεγάλο μπροστά στον Θεό.

Όταν ό άνθρωπος αδειάσει από τόν κακό άνεμο της υπερηφάνειας, τότε στην ψυχή επικρατεί ησυχία καί μπαίνει τό Πνεύμα του Θεού. Καί όταν τό Πνεύμα του Θεού μπει καί παραμείνει στήν ψυχή, τότε Αυτός κτίζει ολόκληρη την παραδείσια πυραμίδα κατά τή σοφία Του καί τή θέλησή Του, υπό τόν τίτλο του άνθρωπου. Ώ χριστιανέ μου, είναι σημαντικό να μην εμποδίζουμε τό Πνεύμα του Θεού να είσέλθει καί να κτίσει. Είναι σημαντικό, χριστιανέ, να απαρνηθείς μέσα σου οτιδήποτε προέρχεται από τόν εαυτό σου καί όχι από τόν Θεό, είτε βρίσκεται στη σφαίρα των γνώσεων είτε των αισθημάτων είτε των επιθυμιών. Είπε ό Βερνάρδος του Κλερβώ: «Όποιος φθάσει στήν πραγματική γνώση του εαυτού του, καθίσταται περιφρονητής του μπροστά στα ίδια του τά μάτια».

Μή λες, υπερήφανε, «γιατί μόνος μου θα υποτιμούσα καί θα ταπείνωνα τόν εαυτό μου;». Κανείς δεν ζητά από σένα να υποτιμάς τόν εαυτό σου, αλλά μόνο να παραδεχθείς την ταπεινότητά σου. Κανείς δεν ζητά από σένα να κάνεις τόν εαυτό σου ένα τίποτα, αλλά να παραδεχθείς την ήδη υπάρχουσα μηδαμινότητά σου, πού είναι αδιαμφισβήτητη. Όταν παραδεχθείς αυτό πού ήδη είσαι καί τό ομολογήσεις, τότε θα μπορέσεις να τοποθετήσεις την πρώτη πέτρα στα θεμέλια του πνευματικού σου οικοδομήματος. Κατόπιν αυτού, θα μπορέσεις να κτίσεις καί ολόκληρο τόν πρώτο όροφο της δικής σου παραδείσιας πυραμίδας, πού είναι ολόκληρος από σίδερο: καί γερός σα σίδερο καί σκούρος σα σίδερο.

Τι εστίν, Οι πτωχοί τω πνεύματι;

Οι ταπεινοί καί συντετριμμένοι την διάνοιαν. Πνεύμα γάρ ενταύθα την ψυχήν καί την προαίρεσιν είρηκεν.

Επειδή γάρ είσι πολλοί ταπεινοί, ούχ έκόντες, άλλ’ υπό της των πραγμάτων άνάγκης βιαζόμενοι, άφείς εκείνους (ουδέ γάρ αν είή τούτο έγκώμιον),τούς από προαιρέσεως εαυτούς ταπεινοΰντας καί καταστέλλοντας μακαρίζει πρώτους.

Ίωάννου Χρυσοστόμου, Εις τόν Ματθαίον, Ομιλία ιε', ΡΟ 57, 224

'Ο άνταλλαξάμενος τόν της ψυχής πλούτον της σωματικής εύπορίας, ό διά τό πνεύμα πτωχεύων, ό τόν γήϊνον πλούτον οιον  τι βάρος άποσεισάμενος, ινα μετάρσιός τε καί διαέριος άνω φέρηται.

Γρηγορίου Νύσσης, Εις τούς Μακαρισμούς, Λόγος α', ΡΟ 44, 1208

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΟΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΙ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ.  ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΕΛΙΜΙΡΟΒΙΤΣ . ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΡΡΗΣΙΑ.