Η Ιατρική και η πνευματική αντιμετώπιση της ασθένειας Η εμπιστοσύνη στο Θεό βοηθά στην καλύτερη αντιμετώπιση της ασθένειας

Η έννοια της αρρώστιας, σοβαρής ή όχι, είναι σκάνδαλο για τον άνθρωπο, όπως και κάθε τι που φέρνει πόνο στη ζωή του. Η παλαιά Διαθήκη συνέδεε την αμαρτία με την ασθένεια, αλλά στην Καινή Διαθήκη ο Χριστός ανοίγει μια άλλη πόρτα όταν απαντά στο ερώτημα των μαθητών σχετικά με την ασθένεια του τυφλού και το ποιος έφταιξε γι’ αυτήν. Θα πει ότι όλο αυτό έγινε για να δοξασθεί τ’ όνομα του Θεού. Κοντινά μας στο χρόνο παραδείγματα που ανοίγουν την προοπτική να σκεφτούμε ότι δεν μπορεί να γνωρίζουμε τις αιτίες που επιτρέπεται και σε αγίους ν’ αρρωσταίνουν, είναι ο άγιος Πορφύριος, ο άγιος Παϊσιος και πλήθος άλλων μακριά από την αμαρτία ανθρώπων που υπέφεραν από αρρώστιες, πονούσαν και βαστούσαν τον γογγυσμό αλλά και εξέφραζαν το παράπονό τους πάνω στην ταλαιπωρία.

Ωστόσο αυτό που ο σημερινός άνθρωπος έχει ανάγκη είναι η σωστή αντιμετώπιση της ασθένειας όταν αυτή έρθει αλλά και πριν αναπτυχθεί με ολέθριες συνέπειες για τον οργανισμό του. Παρατηρούμε τη ζωή πνευματικών μορφών και τη μελετάμε για να έχουμε μονοπάτια που μπορούμε να βαδίσουμε με ασφάλεια. Τι έκαναν αυτοί που σεβόμαστε τη γνώμη, τη ζωή και την πορεία τους; Ο Γέροντας Ιωσήφ ο ησυχαστής στα πρώτα χρόνια της μοναχικής του ζωής υπέφερε τις ασθένειες χωρίς να ζητά ιατρική βοήθεια και ήταν αυστηρός σε αυτό τον κανόνα που επέβαλε στον εαυτό του. Με αυτή την εμπειρία προέτρεπε και τους υποτακτικούς του να τον ακολουθήσουν στον ίδιο κανόνα. Όμως τα πράγματα άλλαξαν και η γνώμη του στράφηκε σε άλλο δρόμο, όταν διάβασε τη συμβουλή του αγίου Νεκταρίου προς τις μοναχές του στην Αίγινα: Ο Άγιος έδινε εντολή να πηγαίνουν στον γιατρό και να παίρνουν τα φάρμακά τους σύμφωνα με τις υποδείξεις του γιατρού. Ο άγιος ενθαρρύνει τις μοναχές να έχουν σωματική υγεία για να μπορούν με χαρά να κάνουν τις πνευματικές τους εργασίες.

Ο γέροντας Ιωσήφ ο ησυχαστής εκπλήσσεται με την αντιμετώπιση του αγίου Νεκταρίου και αλλάζει. Η εξέλιξη στην πνευματική ζωή είναι δείγμα ψυχικής υγείας, έτσι δεν παραμένει στην παλαιότερη γνώμη του και με ανοιχτό πνεύμα παραδέχεται το λάθος του, και γράφει επιστολή σε πνευματικό του παιδί να πάει να θεραπευτεί στον γιατρό. Προχωράει μάλιστα πέρα από την παραδοχή του λάθους του, δείχνει την περηφάνια του ως πταίσμα και αποκαλύπτει πρώτα στον εαυτό του και ύστερα στο πνευματικό του παιδί γραπτώς την αναίδειά του να πιστεύει ότι είναι άξιος ίασης από θαύμα του Θεού κάθε φορά που ασθενούσε. Την ιστορία αυτή τη διαβάσαμε σε επιστολή του γέροντα Ιωσήφ στο βιβλίο “Έκφραση μοναχικής εμπειρίας”. Από τότε πήγαινε στο γιατρό, όπως και ο αγαπημένος του άγιος Νεκτάριος και το ίδιο πρότεινε και σε όσους τον ρωτούσαν για την αντιμετώπιση της ασθένειάς τους

Το συμπέρασμα μας από τις διαπιστώσεις των πνευματικών ανθρώπων προτρέπει, σχεδόν υποχρεώνει να προσέχουμε την υγεία μας για να έχουμε εκτός από τη σωματική υγεία, την ευκαιρία να προσεγγίζουμε τον ουρανό. Συναντηθήκαμε με τον γιατρό καρδιολόγο Δημήτρη Χατζή, έναν άνθρωπο που επιμένει ότι η υπέρταση είναι μια βόμβα που της χρειάζεται αφοπλισμός και εμπιστευτήκαμε τις συμβουλές του. Θα μας συμβουλέψει με όσα σαν επιστήμονας γνωρίζει για το θέμα και θα αναφερθεί σε προσωπική του εμπειρία για τον τρόπο που η πίστη στον Θεό επιδρά στην υγεία του ανθρώπου. Ο Δημήτρης Χατζής είναι Καρδιολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Clinical Hypertension Specialist (ESH), Sr. medical advisor Pfizer Hellas.

Τον ρωτήσαμε και απάντησε για τους αναγνώστες της “Ορθόδοξης Αλήθειας”.

1. Πώς προσδιορίζεται η αρτηριακή πίεση; Πώς μπορεί να την εννοήσει ένας απλός άνθρωπος ως όρο; Τι είναι η αρτηριακή υπέρταση;

H αρτηριακή πίεση είναι απαραίτητο στοιχείο για την ομαλή και απρόσκοπτη κυκλοφορία του αίματος στον οργανισμό μας και πρακτικά εκφράζει την πίεση που ασκεί η στήλη του κυκλοφορούντος αίματος στο εσωτερικό των μεγάλων αρτηριών, των αγγείων δηλαδή που μεταφέρουν το αίμα από την καρδιά προς τα διάφορα όργανά μας. Έχει δυο συνιστώσες: τη συστολική (ή «μεγάλη» όπως πολλές φορές αναφέρεται από τους ασθενείς) πίεση και τη διαστολική (ή «μικρή») αρτηριακή πίεση. Η πρώτη εκφράζει τη δύναμη που ασκεί το αίμα στο εσωτερικό τοίχωμα των αρτηριών κατά τη διάρκεια της συστολής της καρδιάς και αποτελεί την πρώτη ένδειξη κατά τη μέτρηση της πίεσης, ενώ η δεύτερη αυτή κατά τη διάρκεια της διαστολής (πλήρωσης με αίμα) της καρδιάς και αποτελεί τη δεύτερη ένδειξη κατά τη μέτρηση της πίεσης. Αρτηριακή υπέρταση είναι η παθολογική κατάσταση κατά την οποία η αρτηριακή πίεση σταθερά εμφανίζει τιμές ανώτερες των φυσιολογικών.

2. Έχουμε έρευνες και στατιστικά για αριθμό υπερτασικών αλλά και πιθανότητες εμφάνισης σε ομάδες ανθρώπων;

Σύμφωνα με διάφορες έρευνες, φαίνεται ότι περίπου το 25% των ενηλίκων πάσχει από αρτηριακή υπέρταση και φαίνεται ότι προϊούσης της ηλικίας αυξάνονται σημαντικά οι πιθανότητες ενός ανθρώπου να γίνει υπερτασικός. Επίσης, φαίνεται ότι στις νεαρότερες ηλικίες είναι κατεξοχήν αυξημένη η διαστολική πίεση, ενώ στις μεγαλύτερες ηλικίες, ιδίως άνω των 65 ετών, λόγω της αυξημένης σκληρότητας των αρτηριών, κυριαρχεί η αυξημένη συστολική πίεση, χωρίς ωστόσο αυτό να είναι 100% απόλυτο. Στην Ελλάδα, υπολογίζεται πως ο αριθμός των υπερτασικών μπορεί να φτάνει τα 2 περίπου εκατομμύρια.

3. Ποια είναι τα φυσιολογικά όρια της αρτηριακής πίεσης;

Αυτά κυρία Χατζή, εξαρτώνται από τις συνθήκες μέτρησης: όταν η πίεση μετράται στο ιατρείο τα ανώτερα φυσιολογικά όρια είναι τα 140/90 mmHg, ενώ όταν η πίεση μετράται στο σπίτι του ασθενούς οι ανώτερες φυσιολογικές τιμές είναι 135/85 mmHg και στην 24ωρη καταγραφή (το κοινώς λεγόμενο “holter πίεσης”, το οποίο παρεμπιπτόντως δεν είναι σωστό ως όρος) οι ανώτερες φυσιολογικές τιμές είναι 130/80 mmHg. Στο σημείο αυτό, θα επιθυμούσα να διευκρινίσω πως όσον αφορά στις δυο πρώτες περιπτώσεις, δεν αρκεί μια μέτρηση αλλά θα πρέπει να λαμβάνεται μέσος όρος πολλαπλών τέτοιων, προκειμένου κανείς να είναι σίγουρος για την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων.

4. Ποιοί κίνδυνοι υπάρχουν για την υγεία ενός υπερτασικού;

Η αρτηριακή υπέρταση αποτελεί μείζονα παράγοντα καρδιαγγειακού κινδύνου που με ύπουλο τρόπο (δεν προκαλεί συμπτώματα, εξ’ ου και η ονομασία «σιωπηλός δολοφόνος» που της έχει αποδοθεί) προσβάλλει κατεξοχήν την καρδιά, τους νεφρούς, τα αγγεία και τα μάτια (τα λεγόμενα «όργανα – στόχους») και έχει διαπιστωθεί ότι ο αρρύθμιστος υπερτασικός ασθενής, σε σχέση με τον φυσιολογικό, έχει πιθανότητα:

7 φορές περισσότερο να πάθει αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο

3 φορές περισσότερο να υποστεί έμφραγμα μυοκαρδίου

6 φορές περισσότερο να πάθει καρδιακή ανεπάρκεια

3 φορές περισσότερο να πάθει ανεύρυσμα της αορτής και αρτηριοπάθεια των κάτω άκρων

2 φορές περισσότερο να υποστεί νεφρική ανεπάρκεια

5. Υπάρχει πιθανότητα να ανεβοκατεβαίνει η πίεσή μας ανάλογα με τις συνθήκες; Πώς μπορούμε να γλυτώσουμε από την τρομοκρατία του πιεσόμετρου;

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, η αρτηριακή πίεση παρουσιάζει εντός ορισμένων ορίων μεταβλητότητα και μπορεί η τιμή της να διαφέρει στις διάφορες ώρες της ημέρας, αλλά και από μέρα σε μέρα, ακόμη και από μέτρηση σε μέτρηση. Η πίεσή μας για παράδειγμα μπορεί να αυξάνεται με τη σωματική άσκηση, με την ψυχική φόρτιση, με την επίδραση του περιβάλλοντος (π.χ. υπέρταση της λευκής μπλούζας) ή με το υπερβολικό άγχος, ενώ αντίστοιχα μπορεί να παρουσιάζεται μειωμένη κατά την ανάπαυση και κατά τη διάρκεια του ύπνου. Πράγματι, αρκετοί ασθενείς παρουσιάζουν άγχος κατά τη μέτρηση της πίεσης, όχι μόνο στο περιβάλλον του ιατρείου αλλά και στο σπίτι. Εδώ, θα ήθελα να διευκρινίσω πως μετά από την αρχική περίοδο εκτίμησης και χορήγησης φαρμακευτικής αγωγής όπου συνήθως απαιτείται τακτική καταγραφή των τιμών της πίεσης κατ’ οίκον (συνήθως για διάστημα εβδομάδας), στη συνέχεια και όταν πλέον ο ασθενής είναι ρυθμισμένος, δε συνιστάται ούτε και ενθαρρύνεται η καθημερινή μέτρηση της πίεσης. Φαίνεται ότι τότε αρκεί μια μέτρηση ανά εβδομάδα ή και αραιότερα, πάντα σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό.

6. Υπάρχει αιτιολογία για την αυξημένη πίεση; Έχετε διαπιστώσει αδιάγνωστους ασθενείς;

Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων (95 – 97%), δεν καθίσταται δυνατή η ανεύρεση κάποιας σαφούς αιτιολογίας για την υπέρταση και σε αυτές τις περιπτώσεις ονομάζουμε τη νόσο ιδιοπαθή. Η ιδιοπαθής υπέρταση μπορεί να είναι γονιδιακής αιτιολογίας και επίσης μπορεί να σχετίζεται με παράγοντες όπως η έλλειψη φυσικής άσκησης, η παχυσαρκία και άλλους. Στο 3-5% όμως μπορεί να υπάρχει κάποιο αίτιο της παρατηρούμενης σταθερής αύξησης της αρτηριακής πίεσης, όπως π.χ. ενδοκρινικές διαταραχές, στένωση των νεφρικών αρτηριών, βλάβη των νεφρών και άλλα και τότε η υπέρταση καλείται δευτεροπαθής. Ιδιαίτερα σημαντικός φαίνεται σε αυτό να είναι και ο ρόλος του συνδρόμου της υπνικής άπνοιας, της ύπαρξης του οποίου η υποψία θα πρέπει να τίθεται σε κάθε υπερτασικό ασθενή που παρουσιάζει μεταξύ άλλων ημερήσια υπνηλία και κόπωση, κεφαλαλγία ιδίως μετά την πρωινή έγερση και έντονο ροχαλητό. Ο έλεγχος για την παρουσία αιτίων δευτεροπαθούς υπέρτασης δεν είναι υπόθεση ρουτίνας και υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις από το ιστορικό του ασθενούς ή την κλινική εικόνα και τον αρχικό έλεγχο, οι οποίες θα οδηγήσουν τον ιατρό σας στο να σας ζητήσει πιο εξειδικευμένες εξετάσεις. Όπως σας προείπα κυρία Χατζή, επειδή η υπέρταση δε δίνει συμπτωματολογία, πολλοί είναι οι αδιάγνωστοι υπερτασικοί οι οποίοι αποκαλύπτονται σε εξέταση στα πλαίσια προληπτικού ελέγχου.

7. Ακούγονται διάφορα γύρω μας και όχι από ειδικούς για την πίεση! Υπάρχουν διαφωνίες για ποια από τις δύο πιέσεις είναι η πιο επικίνδυνη. Διευκρινίστε μας.

Ατυχώς, η διαστολική πίεση έχει επικρατήσει να ονομάζεται και «πίεση της καρδιάς» από κάποιους και επίσης υπάρχει η άποψη πως αυτή είναι και η πιο επικίνδυνη από τις δυο συνιστώσες τις οποίες εξηγήσαμε προηγουμένως. Η άποψη αυτή είναι εντελώς λανθασμένη και πρέπει να τονιστεί ότι η αύξηση και της συστολικής και της διαστολικής πίεσης σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για ανεπιθύμητα συμβάντα από το καρδιαγγειακό μας σύστημα, όπως έχει καταδειχθεί από πλειάδα επιστημονικών μελετών.

8. Έχετε ακουστά για άλλους μύθους περί της υπέρτασης; Διαφωτίστε μας!

Πολύ διαδεδομένη είναι η αντίληψη ότι η αυξημένη πίεση προκαλεί πονοκέφαλο! Εδώ τα πράγματα είναι ξεκάθαρα: αν μετρήσω την πίεσή μου ενώ έχω πονοκέφαλο, είναι μάλλον λογικό να τη βρω αυξημένη εξαιτίας του σωματικού stress, οπότε είναι ο πονοκέφαλος που δημιουργεί την αυξημένη πίεση και όχι το αντίστροφο…. Δεν είναι λοιπόν καλή ιδέα να μετρώ την πίεσή μου όταν έχω πονοκέφαλο και γενικά όταν δεν είμαι σε κατάσταση ηρεμίας! Παρεμπιπτόντως, η μέτρηση της πίεσης πρέπει να μη γίνεται άμεσα μετά την έγερση από τον ύπνο ή μετά από τα γεύματα, αλλά να μεσολαβεί ορισμένο χρονικό διάστημα ηρεμίας μέχρι την καταγραφή.

 Ένας άλλος ιδιαίτερα διαδομένος μύθος είναι ότι τα πορτοκάλια ανεβάζουν την πίεση! Εδώ ισχύει το αντίθετο: έχει αποδειχθεί πως οι τροφές που είναι πλούσιες σε κάλιο (όπως και τα πορτοκάλια και γενικά τα εσπεριδοειδή) μπορεί να συμβάλλουν στην καλύτερη ρύθμιση της πίεσης. Στο σημείο αυτό δράττομαι της ευκαιρίας να πω πως ο υπερτασικός επίσης μπορεί να καταναλώνει καφέ σε λογικές ποσότητες. Φαίνεται πως η λήψη καφέ μπορεί να αυξάνει ελαφρά την πίεση για 3 περίπου ώρες, ωστόσο όταν αυτή είναι τακτική και χρόνια, ο οργανισμός τρόπον τινά «προσαρμόζεται» και ο καφές δεν έχει πια επίδραση στην αρτηριακή πίεση.

Τέλος, σε σχέση με το μύθο πως πρέπει τα αντιυπερτασικά φάρμακα να λαμβάνονται μόνο όταν η πίεση είναι αυξημένη, θα ήθελα να πω πως η φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να λαμβάνεται ανεξαρτήτως της μέτρησης της ΑΠ, σε σταθερή ώρα, καθημερινά! Η πιθανή τροποποίηση της δόσης ή και της σύστασης της φαρμακευτικής αγωγής αποτελεί ευθύνη του θεράποντος ιατρού και θα πρέπει να γίνεται μόνο μετά από συνεννόηση με αυτόν!

9. Μπορεί ένας υπερτασικός να παρέμβει στην κατάστασή του με υγιεινές κ διατροφικές καλές συνήθειες;

Αυτό είναι σαφές κυρία Χατζή! Οι επονομαζόμενες υγιεινοδιαιτητικές παρεμβάσεις θεωρούνται και είναι ακρογωνιαίος λίθος της πρόληψης και της ρύθμισης / ελέγχου της Α.Υ. και επίσης είναι συμπληρωματικές της οποιασδήποτε φαρμακευτικής αγωγής! Αυτές, σύμφωνα και με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής καρδιολογικής εταιρείας περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τα κάτωθι:

Περιορισμό της πρόσληψης άλατος σε 5–6 g την ημέρα, ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της δόσης και του αριθμού των απαιτούμενων φαρμάκων.

Περιορισμό της πρόσληψης αλκοόλ σε 20–30 g ή 10–20 g αιθανόλης καθημερινά, σε άνδρες και γυναίκες με Α.Υ. αντίστοιχα.

Οι υπερτασικοί ασθενείς θα πρέπει να καταναλώνουν περισσότερα λαχανικά, προϊόντα με χαμηλά λιπαρά, φυτικές ίνες, καθώς και πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης.

Συνιστάται η συμμετοχή σε τουλάχιστον 30 λεπτά μέτριας έντασης δυναμική αεροβική άσκηση (περπάτημα, jogging, ποδηλασία ή κολύμβηση) 5 – 7 ημέρες την εβδομάδα.

10. Γιατρέ, κατά τη διάρκεια της εμπειρίας σας έχετε διαπιστώσει αν υπάρχουν ασθενείς που η πίστη τους τους βοηθά στην αντιμετώπιση των ασθενειών με θετικό τρόπο και εξελίσσεται η ασθένεια καλύτερα; Γιατί γίνεται αυτό;

Ξεφεύγοντας ελαφρώς από το θέμα της αρτηριακής πίεσης κυρία Χατζή και λόγω της ιδιότητάς μου ως καρδιολόγου, έχω να θυμηθώ περιπτώσεις ανθρώπων πασχόντων από βαριά χρόνια καρδιολογικά νοσήματα, όπως π.χ. καρδιακή ανεπάρκεια τελικού σταδίου, οι οποίοι έδειχναν απαράμιλλη ψυχραιμία και υπομονή για την κατάστασής τους λόγω της πίστης τους. Οι άνθρωποι αυτοί, αν και όχι απαραίτητα κάτοχοι πτυχίων ή σπουδαίων τίτλων ήταν βαθιά φιλοσοφημένοι εναποθέτοντας τις ελπίδες τους στον Θεό και το σημαντικότερο χωρίς ποτέ να ρωτούν το "γιατί σε μένα;". Θα ήθελα δε να καταθέσω πως αυτοί οι συγκεκριμένοι ασθενείς ήταν και εξαιρετικά πειθαρχημένοι στις ιατρικές συστάσεις πιστεύοντας πως μέσω του ιατρού ενεργεί ο Θεός. Άλλωστε, όπως μου είχε κάποτε πει και κάποιος μοναχός μεγάλου πνευματικού βεληνεκούς «και τα φάρμακα παιδί μου να παίρνουμε όταν χρειάζεται και την πίστη μας να έχουμε ζωντανή».

Οι συνθήκες της σύγχρονης ζωής, ειδικά στις μεγαλουπόλεις, αρρωσταίνουν τον άνθρωπο. Το άγχος, το στρες, η μοναξιά και τόσα άλλα. Η υπέρταση είναι ένας ύπουλος εχθρός που έρχεται να προστεθεί σε τόσους παράγοντες κινδύνου για την υγεία μας. Ωστόσο, όπως είδαμε, η υπέρταση μπορεί να αντιμετωπισθεί. Η αλλαγή τρόπου ζωής, η προσφυγή στη βοήθεια της ιατρικής επιστήμης, η εμπιστοσύνη στον Θεό και η εξαιτίας αυτής μείωση του άγχους, μπορούν και πρέπει να βοηθήσουν να αντιμετωπιστεί η υπέρταση. Σε καμμία περίπτωση πάντως δεν πρέπει να την αφήσουμε στην τύχη. Μπορεί να μην έχει συμπτώματα, μπορεί να μην επιφέρει βαριές σωματικές ασθένειες άμεσα, αλλά αποδεδειγμένα καταστρέφει αργά αλλά σταθερά την υγεία του ανθρώπου.

_________

Σοφία Χατζή

δημοσιεύθηκε στην εβδομαδιαία εφημερίδα

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 12.09.2018