Ο γιος των χωρικών που έγινε ένας από τους σπουδαιότερους θεολόγους 25 χρόνια από την κοίμηση του π. Δημητρίου Στανιλοάε

Συμπληρώθηκαν τον Οκτώβριο 25 χρόνια από την κοίμηση του σπουδαίου Ρουμάνου θεολόγου π. Δημητρίου Στανιλοάε (+1993). Ο Δημήτριος Στανιλοάε γεννήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 1903 στο Βλαντένι στο Μπρασόβ. Οι γονείς του ήταν χωρικοί. Μέσα σε έξι χρόνια ολοκλήρωσε οκτώ τάξεις του λυκείου. Μετά από παρότρυνση της μητέρας του και του θείου του σπούδασε στη Θεολογική Σχολή του Τσέρνοβιτς της Μπουκοβίνας. Πήρε υποτροφία για να σπουδάσει στη Θεολογική Σχολή Αθηνών, στρέφεται στη μελέτη του αγίου Γρηγόριου Παλαμά και μεταβαίνει στο Άγιον Όρος για να μελετήσει χειρόγραφα. Τον Σεπτέμβριο του 1929 διορίζεται από τον Μητροπολίτη Νικόλαο Μπαλάν αναπληρωτής καθηγητής στην έδρα της Δογματικής της Θεολογικής Ακαδημίας του Σιμπίου. Το 1931 χειροτονήθηκε διάκονος και το 1932 ιερέας. Το 1935 γίνεται μόνιμος καθηγητής.

Διδάσκει για 17 χρόνια Δογματική και κατά διαστήματα και την Ελληνική γλώσσα. Το 1936 εκλέγεται πρύτανης της Ακαδημίας. Το 1947 πηγαίνει να διδάξει στη Θεολογική Σχολή του Βουκουρεστίου λόγω των καταπιεστικών μέτρων του κομμουνιστικού καθεστώτος.^. Στο χρονικό διάστημα μεταξύ 1958-1963 κρατήθηκε στις φυλακές ως υπονομευτής της κοινωνικής τάξεως. Δικάστηκε το 1958 μαζί με άλλους 15 θεολόγους και μοναχούς και κλείνεται στη φυλακή έως το 1963, οπότε αποφυλακίστηκε. Πέθανε στις 5 Οκτωβρίου 1993.

H ζωή του πατρός Δημητρίου Στανιλοάε είναι συνυφασμένη με τη μελέτη και τη διδασκαλία της χριστιανικής πίστης. Όσοι τον γνώρισαν εντυπωσιάστηκαν με το πόσο εμβάθυνε στο πνεύμα του Ευαγγελίου, με βαθιά πίστη, με μια σκέψη ζωντανή, με εσωτερική προσευχή και με την αγαπητική συνάντησή του με τους άλλους ανθρώπους. Ακριβώς εκεί έβρισκε και το νόημα αυτής της ζωής, στη συνάντηση με τον Θεό και τους άλλους ανθρώπους. Και μάλιστα όχι στην απλή συνάντηση, αλλά περισσότερο στην κοινωνία με τον Θεό και τους άλλους. “Αν πλησιάσεις τον πατέρα Δημήτριο” λέει ο π. Μάρκος-Αντώνιος Κόστα Ντε Μποργκάρ που τον γνώριζε πολύ καλά, “αν ζήσεις λίγο μαζί του, αν προσευχηθείς, μιλήσεις και γελάσεις μαζί του, τότε γεύεσαι αυτή την εμπειρία της αγάπης ως κοινωνία. Οι φωτογραφίες δεν αποδίδουν ούτε τη σοβαρότητα ούτε τη χαρά που στόλιζαν το ωραίο του πρόσωπο. Δεν αποδίδουν ούτε τη φωτεινότητα που το χαρακτήριζε ούτε την έμπνευση που το ζωήρευε”. Ο Ντε Μποργκάρ συζητούσε καθημερινά μαζί του το καλοκαίρι του 1981, στο μοναστήρι της Τσέρνικα κοντά στο Βουκουρέστι. Ο π. Μάρκος-Αντώνιος Κόστα Ντέ Μποργκάρ κατάγεται από γαλλική αριστοκρατική οικογένεια με ιταλικές ρίζες. Γεννήθηκε το 1947 από ρωμαιοκαθολικούς γονείς, αλλά το 1972, μέσα από ένα ταξίδι του στη Ρουμανία, γνώρισε την Ορθοδοξία, στην οποία και μεταστράφηκε μαζί με τη σύζυγό του ένα χρόνο μετά. Το 1977 έγινε ορθόδοξος ιερέας της Ρουμανικής Εκκλησίας.

Μια… ένωση

Ζούμε σε ημέρες, κατά τις οποίες η αγιοκατάταξη πολλών σύγχρονων αγίων, μας χαροποιεί και μας συγκινεί. Πώς σχετιζόμαστε με τους αγίους; Πώς τους βλέπουμε; Μήπως επιθυμούμε μόνο να μας κάνουν χάρες ή θαύματα; ή η σχέση μας μαζί τους αποσκοπεί σε κάτι βαθύτερο και ουσιαστικότερο; Προσπαθούμε μέσα από τη ζωή και το έργο του να δούμε πώς εννοούσε την κοινωνία των αγίων ο π. Δημήτριος:

“Οι πιστοί απευθύνονται στους αγίους, ζητώντας να προσεύχονται γι’ αυτούς. Στέκονται μπροστά στην εικόνα του αγίου, απόλυτα βέβαιοι ότι η δύναμη του Θεού έρχεται σ’ εμάς και μέσω των αγίων, μέσω των εικόνων τους και ότι η αγάπη του Θεού ακτινοβολεί προς εμάς διά της αγάπης των αγίων. Δια της αγάπης δημιουργείται μια ένωση μεταξύ των αγίων και ημών και εκεί είναι παρών και ο Θεός, σύμφωνα με τη δική Του διαβεβαίωση. Οι άγιοι δεν είναι απολύτως χωρισμένοι από μας. Υπάρχει επικοινωνία ανάμεσα σ’ εκείνους και σ’ εμάς που είμαστε ακόμη στη γη. Όταν ο Ιησούς έλθει με όλη Του τη δόξα, οι άγιοι θα είναι γύρω Του, ικετεύοντας υπέρ ημών Εκείνον που θα κρίνει τον κόσμο.”

Η δύναμη της χριστιανικής πίστης και η προσευχή ως τρόπος συνάντησης με τον Θεό

Αλλά πώς μπορούμε να πλησιάσουμε τους αγίους; Αρκεί μόνο ο θαυμασμός για τη ζωή, τα έργα τους και τα θαύματα που ο Θεός επιτελεί διά των αγίων; Ο π. Δημήτριος θεωρεί απαραίτητη την ευλάβεια εκ μέρους των πιστών. Η ευλάβεια είναι η πίστη που εκφράζεται με τρόπο πρακτικό στην καθημερινότητα. Μέσα από το πώς προσέγγισαν τον Θεό οι άγιοι, παίρνουμε κι εμείς μια ιδέα γι’ Αυτόν.

Οι άγιοι προσέγγιζαν βέβαια τον Θεό κυρίως μέσα από την προσευχή. Η προσευχή είναι η στιγμή που συναντάμε τον Θεό. Λέει ο π. Δημήτριος “Ο Θεός έρχεται σ’ εμάς με τη θέλησή Του, για να μας βοηθήσει, επειδή η αγαπώσα καρδιά Του συγκινείται από την προσευχή μας. Ο άνθρωπος γεύεται την εμπειρία Του μέσα στην επαφή του προσωπικού διαλόγου, μέσα στην προσευχή και στις πράξεις εκείνες διά των οποίων εκπληρώνει το θέλημά Του. Και γι’ αυτό ο Θεός μάς ζητά κάποιες πράξεις, για ν’ ανοιχτεί σ’ εμάς και να απαντήσει στα αιτήματά μας, βοηθώντας μας να επιτελέσουμε τις πράξεις αυτές: μας ζητά πράξεις που μας καθαρίζουν από τον εγωισμό μας και που εκδηλώνουν την αγάπη μας γι’ Αυτόν και για τους αδελφούς μας, για να έρθει Εκείνος και να μας βοηθήσει να αναπτυχθούμε ως πρόσωπα ενεργού αγάπης. Έτσι εξηγείται γιατί δεν υπάρχει αληθινή προσευχή χωρίς πρακτικές συνέπειες στη ζωή μας, ούτε σωστή πρακτική ζωή χωρίς την προσευχή. Η δύναμη της χριστιανικής πίστης πρέπει να αποδεικνύεται μέσα από την έντονη επιθυμία του πιστού να τελειοποιείται στις ανθρώπινες σχέσεις. Με αυτό τον τρόπο ο Θεός επιδιώκει την αγαπητική ένωσή μας μαζί Του και με τους άλλους. Ο χριστιανός που προσεύχεται και βοηθά τους άλλους γνωρίζει τον Θεό βαθύτερα από τον θεωρητικό θεολόγο. Ο αληθινός θεολόγος, λοιπόν, οφείλει να είναι άνθρωπος προσευχής και αγαπητικής δράσης”.

«Η Εκκλησία δεν μπορεί να κοιμάται, πρέπει να μένει αδιάκοπα σε εγρήγορση!»

Οι χριστιανοί που ζούμε στον κόσμο, στην εποχή του αποχριστιανισμού της κοινωνίας, έχουμε ανάγκη να αναπτύξουμε έναν χριστιανισμό της ευθύνης. Είναι μεγάλος ο πειρασμός να θεωρήσουμε χαμένη τη μάχη του εκχριστιανισμού της κοινωνίας και να αποσυρθούμε στο περιθώριο επιτελώντας μόνο τα καθήκοντα μιας θρησκευτικής ζωής. Όχι. Ο πατήρ Δημήτριος με έγνοια θα πει “Στους καιρούς μας η Εκκλησία δεν μπορεί να κοιμάται, αλλά πρέπει να μένει αδιάκοπα σε εγρήγορση, δυναμική και έτοιμη να φέρει, από αγάπη στους ανθρώπους, τον Σταυρό της στην προσπάθειά της να τους βοηθήσει, με πνεύμα συμπάθειας, όπως το έκανε ο Χριστός. Η εποχή μας είναι εποχή διακονίας και συμπόνοιας. Η Εκκλησία οφείλει να είναι ο πνευματικός οικονόμος που παρουσιάζει στους ανθρώπους τον ορίζοντα της αγάπης και τους βοηθά να προχωρούν όλο και μακρύτερα προς αυτόν τον ορίζοντα”.

Η ευθύνη

Αλλά κι αυτή η ευθύνη του χριστιανού, επεκτείνεται όχι μόνο προς τον Θεό και τον συνάνθρωπο αλλά και απέναντι στη φύση που τόσα προβλήματα τής δημιουργεί η ανθρώπινη δραστηριότητα. Ο χριστιανός οφείλει να ανακαλύψει τη σχέση που τον συνδέει με τον κόσμο, τη φύση και τον Θεό. Λέει ο Στανιλοάε “Ο Θεός, έδωσε στον άνθρωπο τον κόσμο όχι εγωιστικά για τις ανάγκες του σώματός του, αλλά και για να μάθει να γίνεται ο ίδιος πιο λογικός και οι σχέσεις του να είναι πιο αρμονικές με τη φύση και τους άλλους ανθρώπους. Έδωσε τον κόσμο για να αλληλοβοηθιούνται και να προάγουν μεταξύ τους την αγάπη μέσα από τις κοινές τους προσπάθειες, για να τον γνωρίσουν και να τον χρησιμοποιήσουν αδελφικά”. Έτσι λοιπόν αυτό που θα μας οδηγήσει στη βασιλεία του Θεού είναι, μεταξύ άλλων, η αδελφική χρησιμοποίηση των αγαθών του κόσμου, αγαθά τα οποία βέβαια λάβαμε από τον ίδιο τον Θεό. Μόνο έτσι μπορούμε να μεταμορφώσουμε τον κόσμο σε έναν κόσμο αδελφοσύνης και αγάπης.

Με αυτούς τους τρόπους, λοιπόν, μπορούμε να γίνουμε μέτοχοι της κοινωνίας των αγίων για την οποία κάνει λόγο συχνά στο έργο του ο π. Δημήτριος Στανιλοάε. Ο π. Δημήτριος ήταν μεγάλος θεολόγος αλλά έβλεπε την αληθινή θεολογία όχι στα λόγια, αλλά στο δόγμα που γίνεται πράξη. Και έβλεπε ως καλό παράδειγμα της Ορθοδοξίας στην πράξη τη θρησκευτική ζωή στη Ρουμανία. Διέκρινε στους απλούς πιστούς της χώρας του την αγιότητα, τη δυνατότητα που δίνει ο Θεός να βλέπουμε τους άλλους ανθρώπους όπως τους βλέπει ο Χριστός. “Άγιοι -λέει ξανά ο π. Κόστα Ντε Μποργκάρ- όπως ο Μέγας Βασίλειος, ο άγιος Νικόλαος, ο Ρουμάνος άγιος Καλλίνικος της Τσέρνικα, ο οποίος έκλαιγε κάθε φορά που δεν είχε χρήματα να δώσει στους ανθρώπους, κοπίασαν για το έργο της διδασκαλίας, στερέωσαν την πίστη των άλλων, τους προετοίμασαν ώστε να γίνουν αληθινοί άνθρωποι. Αγάπησαν τον διπλανό τους και παρότρυναν και τους άλλους να αγαπούν, πήραν ενστικτωδώς αυτή την κατεύθυνση. Οι άγιοι είναι σημαντικοί, όχι ως ήρωες ή εξειδικευμένοι επιστήμονες, που δύσκολα μπορείς να αντικαταστήσεις, αλλά επειδή έκλειναν μέσα τους την πνευματική αυτή δύναμη, τη δύναμη της αγάπης, τη δύναμη της προσευχής και όχι επειδή έκαναν κάποιο μεγάλο έργο”. “Αυτό που τους κάνει διαφανείς ενώπιον του Θεού”, λέει ο π. Δημήτριος Στανιλοάε, “αυτό που κάνει τις ανθρώπινες δυνατότητές τους να καταυγάζονται από το θείο φως δεν είναι οι πράξεις τους καθ’ εαυτές, αλλά η δύναμη του Θεού που ακτινοβολεί μέσα απ’ αυτές”.

Να αγιάσουμε το όνομά του!

Τέλος, πώς στέκεται ο λαός του Θεού απέναντι στους αγίους; Έχοντας εμπειρία από τη ζωή των απλών Ρουμάνων πιστών ο π. Δημήτριος λέει: “Οι χριστιανοί κοιτάζουν στο ημερολόγιο ποιος άγιος εορτάζει εκείνη την ημέρα και τον επικαλούνται. Θέτουν τη ζωή τους υπό την προστασία του αγίου της ημέρας και αγωνίζονται να μιμηθούν, όσο μπορούν, τις αρετές του· νιώθουν τις προσευχές του να τους περιφρουρούν”.

Οι χριστιανοί ζούμε στην εκκλησία, σε αυτή την κοινωνία των αγίων. Με τη ζωή μας καλούμαστε να αγιάσουμε το όνομα του Θεού, όπως ακριβώς έκαναν οι άγιοι, όπως προτρέπει ο μεγάλος αυτός άνθρωπος ο Στανιλοάε “Πώς να αγιάσουμε το όνομα του Θεού; Όχι μόνο με τις σκέψεις. Να το κηρύττουμε, να γινόμαστε αιτία να αγιάζεται μέσα μας, με τις πράξεις μας, με τα λόγια μας. Πρέπει να μας απασχολεί να το φανερώσουμε στους άλλους”.

___________

Σοφία Χατζή

δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 20.02.2019