Η τιτανομαχία στο στρατηγικό πέρασμα της Κλεισούρας "Ύψωμα 731"

9-25 Μαρτίου, Ιταλική εαρινή επίθεση

Μια επέτειος ίσως λησμονημένη στην ελληνική ιστορία, πατά στις μέρες του Μάρτη και αναθεωρεί την λέξη “ηρωισμός”. Ο λαός μας έχει σπουδαίες ικανότητες και όταν πρόκειται να υποστεί την παρανοϊκή επίδειξη εξουσίας από εγκληματίες αντιδρά με μεθόδους που καταργούν τα όρια της λογικής και αχνοπατούν σε μεθόδους υπερφυσικές. Ποιος θα αρνηθεί πως οι ήρωες αναπτύσσουν υπερδυνάμεις σε στιγμές κρίσιμες;

Η συγγραφέας Σταματία Καραγεωργίου μιλάει για την ιταλική εαρινή επίθεση στα βουνά της Αλβανίας, η οποία έμεινε γνωστή με το όνομα «επιχείρηση Πριμαβέρα». Η μάχη ξεκίνησε στις 9 Μαρτίου και κράτησε μέχρι την 25^η Μαρτίου.

Από τις 9 έως τις 25 Μαρτίου στο «Ύψωμα 731» διεξάγεται μια τιτανομαχία. Τις πρώτες δυόμισι ώρες της επίθεσης ρίχτηκαν 100.000 βόμβες στο μικρό ύψωμα. Κάθε δευτερόλεπτο, έπεφταν 11 βλήματα. Στο τέλος της επίθεσης το «Ύψωμα 731» είχε φαγωθεί κατά πέντε μέτρα. Ο λόφος αυτός δεν θα ’ταν παρά ένα ασήμαντο εξόγκωμα, αν δεν στεκόταν φρουρός στην είσοδο των στενών της Κλεισούρας, ανάμεσα στους ορεινούς όγκους του Τομόρι και της Τρεμπεσίνας, θέση που μετατρέπει το πέρασμα σε αναγκαστική διάβαση μεταξύ νότου και βορρά. Για το λόγο αυτό ο Μουσολίνι επέλεξε το στρατηγικό αυτό σημείο για να ρίξει το κύριο βάρος της επίθεσης και καταφθάνει για να παρακολουθήσει προσωπικά το εγχείρημα που έμελε να εξελιχθεί στο Βατερλώ του.

«Αμελητέο Εμπόδιο»

Η συγγραφέας ιστορικής λογοτεχνίας Σταματία Καραγεωργίου, έχει συμμετάσχει αρκετές φορές μαζί με την ΣΦΕΒΑ σε επετείους μνήμης στο «Ύψωμα 731» και κάνει μια αναδρομή στο παρελθόν: «Οι σχέσεις ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις του Άξονα δεν είναι πια τόσο αγαστές. Ιδιαίτερα μετά την τραγική αποτυχία της Ιταλίας να υποτάξει έναν ασήμαντο αντίπαλο όπως η Ελλάδα. Αυτό το «αμελητέο εμπόδιο» κατάφερε την πρώτη ήττα στη Συμμαχία, που ως τότε αλώνιζε αλαζονικά στις δυο πλευρές της Μεσογείου με την υπεροψία του αήττητου. Ο Χίτλερ απειλεί πλέον να αναλάβει ο ίδιος την κατάσταση κι αυτό θα είναι ένα δεύτερο απανωτό πλήγμα στο ήδη πληγωμένο από την αποτυχία γόητρο του Ντούτσε.»

 H Σταματία Καραγεωργίου που έχει ερευνήσει την ιστορία της Βορείου Ηπείρου για να την μεταφέρει εν συνεχεία λογοτεχνικά μας θυμίζει:

«Η ιταλική εαρινή επίθεση, γνωστή με το όνομα “επιχείρηση Πριμαβέρα” δεν είναι παρά η ηρωική διέξοδος που αναζητά ο Μουσολίνι εδώ και καιρό. Για τον λόγο αυτό, συγκεντρώνει τις δυνάμεις του και εξαπολύει γενική επίθεση σε όλη τη γραμμή του μετώπου με ιδιαίτερη ένταση στο κέντρο, εκεί που βρίσκεται το ύψωμα 731.

Έξι μεραρχίες, οι Πούλιε, Κάλιαρι, Πινερόλο, Μπάρι και Σφορτσέσκα μαζί με τις επίλεκτες δυνάμεις των μελανοχιτώνων υποστηριζόμενες από το ιταλικό πυροβολικό και την αεροπορία έχουν παραταχθεί και περιμένουν το εναρκτήριο σάλπισμα που δόθηκε στις 9 Μαρτίου του 1941.

Υπερασπιστές του υψώματος είναι οι άνδρες του 5^ου συντάγματος της 1^ης Μεραρχίας, των Θεσσαλών, υπό τον ταγματάρχη Δημήτριο Κασλά.

Πρώτη διαταγή

Λίγο πριν την αναμενόμενη επίθεση, ο ταγματάρχης Κασλάς συγκεντρώνει τους αξιωματικούς και δίνει την πρώτη διαταγή: “Επί των κατεχομένων θέσεων θα αμυνθώμεν μέχρις εσχάτων. Ουδείς θα κινηθεί προς τα οπίσω. Εμψυχώσατε άνδρας σας και τονώσατε το ηθικόν των. Προμηνύεται λυσσώδης επίθεσις το εχθρού, η οποία θα αποκρουσθεί και θα συντριβεί… Επαναλαμβάνω: τότε μόνον θα διέλθει ο εχθρός εκ της τοποθεσίας μας, όταν αποθάνομεν άπαντες επί των θέσεών μας”.

Οι επιθέσεις ξεκινούν με καταιγισμούς πυρών από το ιταλικό πυροβολικό και σφοδρούς βομβαρδισμούς των αεροπλάνων, για να καταλήξουν σε συμπλοκές σώμα με σώμα, με χειροβομβίδα και λόγχη. Το 731 φλέγεται. “Το ύψωμα 731 ήτο δασωμένον με δέντρα ύψους 4-5 μέτρων, εντός διώρου έμεινε γυμνόν. Τα συρματοπλέγματά μας κατεστράφησαν, τα χαρακώματα ισοπεδώθηκαν, οι στρατιώται καλύπτονται εις τας οπάς των οβίδων και αγωνίζονται απεγνωσμένα να επανορθώσουν τας ζημίας, ιδίως να προστατεύσουν τα πολυβόλα και οπλοπολυβόλα από την καταστροφήν, από τις πέτρες και χώματα που εγείροντο από τας εκρήξεις. Τα υπάρχοντα επί του υψώματος 731 δύο πυροβόλα των 6,5 και αντιαρματικός ουλαμός των 37 κατεστράφησαν ολοτελώς.” γράφει ο ταγματάρχης Κασλάς στο ημερολόγιό του.

Η «κοιλάδα του θανάτου», η επέτειος μνήμης και ο βανδαλισμός του μνημείου!

Ύστερα από κάθε βομβαρδισμό οι Ιταλοί πλησιάζουν βέβαιοι πως δεν μπορεί να υπάρχουν στο ύψωμα επιζώντες. Αλλά οι οχυρώσεις αντέχουν. Όταν βλέπουν τους λίγους Έλληνες στρατιώτες να ορθώνονται μες στους καπνούς, με τρόμο φωνάζουν πως, αυτοί δεν είναι άνθρωποι, είναι στοιχειά.

Όταν οι καπνοί υποχωρούν, το έδαφος είναι στρωμένο με πτώματα. Σε κάθε νέα επίθεση, οι Ιταλοί είναι αναγκασμένοι να πατάνε στα νεκρά κορμιά των συντρόφων τους κι αυτό καταρρακώνει το ηθικό τους. Τα όρνια έχουν πιάσει κι αυτά δουλειά. Είναι άνοιξη κι η αποφορά των νεκρών σωμάτων γίνεται το μεγαλύτερο βάσανο. Κατά την ανακωχή για την ταφή των νεκρών, οι κληρικοί δεν βρίσκουν έδαφος ακάλυπτο για να πατήσουν. Οι Ιταλοί ονόμασαν το μέρος “κοιλάδα του θανάτου”. Ο κληρικός των Ιταλών όταν επιστρέφει πίσω, έχει ήδη χάσει τα λογικά του.

Η μάχη κράτησε ως τις 25 Μαρτίου. Οι υπερασπιστές του υψώματος μένουν εκεί αφανισμένοι, άυπνοι, νηστικοί, καθώς ο ανεφοδιασμός καθίσταται δυσχερής –κάποιες φορές αδύνατος για μέρες. Σύμφωνα με μαρτυρίες επιζώντων, “…στο 731 δεν υπήρχε άλλος δρόμος: ή ήσουν όρθιος και πολεμούσες ή ήσουν νεκρός.” Το ύψωμα δεν έπεσε ποτέ.

Ο Μουσολίνι απογοητευμένος, αναχωρεί πριν την ολοκλήρωση των επιχειρήσεων. Ξέρει ότι η τύχη τέτοιων μαχών κρίνεται από την αρχή. Η “επιχείρηση Πριμαβέρα” θα λήξει ως άλλη μια παταγώδης αποτυχία.

Ο Κασλάς έγραψε στο ημερολόγιό του: “Προς το εσπέρας νομίζουν ότι θα κλονίσουν το ηθικόν των στρατιωτών μας, ρίπτουν δι’ αεροπλάνων χιλιάδας προκηρύξεις, καλούν τους στρατιώτας μας να ρίψουν τα όπλα και να σπεύσουν να παραδοθούν. Αι προκηρύξεις αυταί μόνον γέλωτα προσέφερον εις τους ηρωικούς οπλίτας”. Ο Μουσολίνι έφευγε ταπεινωμένος. Σε λίγες εβδομάδες θα χρειαζόταν ο σύμμαχός του, ο Χίτλερ, να επέμβει για να τον σώσει από την καταστροφή. 

Το 731 υπήρξε ένα από τα πιο αιματοβαμμένα υψώματα του β΄ παγκοσμίου πολέμου. Ακόμη και σήμερα ο προσκυνητής θα βρει υπολείμματα από τους λάκκους των βομβών, οστά, θραύσματα οβίδων, διάσπαρτους κάλυκες από βλήματα πυροβόλων παντού τριγύρω»

Λαμπερές σελίδες

Κατά πόσο ένας λοφίσκος 731 μέτρων ύψους έγινε πέτρα στα θεμέλια του παλατιού της ελευθερίας, στην πολυτέλεια του οποίου αξίζει να ζει κάθε παιδί του Θεού; Ρωτάμε την Σταματία Καραγεωργίου, που θα αποφανθεί:

«Η εξέλιξη ενός προαναγγελθέντος σχεδίου αλλάζει οριστικά. Η ιστορία σηκώνει κεφάλι και παίρνει δρόμο αλλιώτικο απ’ αυτόν που είχαν χαράξει οι επιτελείς πάνω στους χάρτες τους. Η υπεροψία του Ντούτσε εξαναγκάζει τον Χίτλερ να ανοίξει δεύτερο μέτωπο επίθεσης κατά της μικρής κι αδύναμης Ελλάδας. Εκεί θα γραφτούν οι λαμπρές σελίδες του Ρούπελ, του Περιθωρίου, του Λυσέ και των άλλων οχυρών της γραμμής Μεταξά. Οι δυνάμεις του Άξονα χάνουν την μάχη με το χρόνο, έχοντας οριστικά απωλέσει την πιθανότητα να υπερισχύσουν στην μελλούμενη επίθεση κατά της Ρωσίας. Η αντίστροφη μέτρηση έχει αρχίσει. Τίποτε πια δεν έμελλε να είναι ίδιο. Ούτε το ύψωμα 731. Οι επιθέσεις του πυροβολικού και των βομβαρδιστικών των Ιταλών υπήρξαν τόσο σφοδρές, ώστε κατέσκαψαν την κορυφή του κατά 5 μέτρα. Το 731 έμεινε 726. Για πάντα»

Καταστροφή

Στην είσοδο των στενών της Κλεισούρας η πολιτεία ανύψωσε ένα μνημείο για να θυμούνται οι απόγονοι των ηρώων, την θυσία αίματος των Ελλήνων τον Μάρτη του 1941.

Η κυρία Καραγεωργίου σε επίσκεψή της με την ΣΦΕΒΑ στην τελευταία επέτειο μνήμης, διαπίστωσε με πόνο και φωτογράφισε την καταστροφή και τον βανδαλισμό του μνημείου. Στην φωτογραφία διαπιστώνουμε τις σπασμένες πλάκες της επιτύμβιας στήλης να κείτονταν προσβλητικά πεταμένες κάτω από τον ίδιο ουρανό που έριχναν το τελευταίο τους βλέμμα οι ετοιμοθάνατοι για τους οποίους χτίστηκε. Είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς την διαστροφή κάποιων που μετατρέπει τον θησαυρό σε σκουπίδι. Εκεί ακριβώς, λίγο αργότερα, χτίστηκε ένα νέο μνημείο γιατί μια τέτοια ζωώδη παρένθεση βεβήλωσης έπρεπε να κλείσει. Και πολύ σωστά έγινε επειδή η ιστορία μπορεί να συγχωρεί τυχόν λάθη στην πορεία των ανθρώπινων πράξεων, αλλά δεν τα πάει καλά με την λήθη. Η λήθη θα αποτελεί πάντα το φιάσκο της.

___________

Σοφία Χατζή

δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 20.03.2019