Τρίτη 30 Απριλίου 2019
Αναστήλωσε ξωκλήσι στη μνήμη της διάσημης συζύγου του
Αναστήλωσε
ξωκλήσι στη μνήμη της διάσημης συζύγου του
____
Η
Παναγία Ελεούσα, ο ναός που κρέμεται από ένα βράχο στην Άνω Μυρτιά, «ζει» χάρη
στον Ανδρέα Λαμπρόπουλο, που παντρεύτηκε τη Μαριάννα Χατζοπούλου, γνωστή ως
«τυφλή τραγουδίστρια»
Προσκύνημα
σ’ ένα ξωκλήσι και σε μια ιστορία
Τα
ξωκλήσια τ’ αναγνωρίζει πρώτα η καρδιά μας κι έπειτα τα συναντούμε με τα μάτια
και το σώμα στα βουνά, στους κάμπους ή σε απόκρημνα μέρη, ακριβώς πάνω από τους γκρεμούς, που χτίστηκαν εκεί σε πείσμα της αρχιτεκτονικής
ασφάλειας. Προκαλούν στην τελευταία περίπτωση το δέος και την απορία “Γιατί
κάποιος να θυσιάσει κόπο και εργασία, γιατί να ριψοκινδυνεύσει ο ίδιος και οι
μάστοροι που ανέλαβαν το θαυμαστό κτίσμα, για ένα αποτέλεσμα τόσο επίφοβο να
χαθεί στο πέρασμα των αιώνων;” Ωστόσο, για όσο στέκεται πάνω στην πέτρα το
θαυμάζουμε, το κάνουμε προσκύνημα για να χαίρονται οι άγιοι που τους αφιερώνουμε
προσφορές που ενώνουν τον άνθρωπο με τον Θεό.
Συναντούμε
τα ξωκλήσια και στα διηγήματα του Παπαδιαμάντη, λυτρώνεται η ψυχή όταν ο
μπάρμπα Κόλιας ο “Αλιβάνιστος” λειτουργείται για πρώτη φορά στα γεράματά του σε
ναΐσκο στην ακολουθία της Αναστάσεως σε ερημικό βουνό της Σκιάθου. Τα ξωκλήσια
μέχρι σήμερα τα καθαρίζουν και τα περιποιούνται οι γυναίκες, στολίζουν τις
εικόνες τους με λουλούδια και τα ετοιμάζουν για τους εσπερινούς, τις λειτουργίες,
τις γιορτές, τα βαφτίσια και τους γάμους. Γερόντισσες στα χωριά έχουν να
περιγράψουν όσα από στόμα σε στόμα μαθεύτηκαν μέσα από αιώνες και έφτασαν σε
όσους επιμένουν να απορούν και να εξίστανται για την παράδοσή μας: «Βλέπεις
τους βράχους ψηλά εκεί που κρέμονται τα εκκλησάκια; Ε, εκεί έλεγαν οι παππούδες
μας ότι πέρασε η Παναγιά που την κυνηγούσαν οι Τούρκοι, και έκοψε τον βράχο και
πέρασε μέσα και κρύφτηκε… γιατί η Παναγιά έχει δύναμη Θεού!» βεβαιώνουν οι
γιαγιάδες στην Άνω Μυρτιά σ΄ ένα χωριό λίγων κατοίκων που αγναντεύει τη
μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας, την Τριχωνίδα.
Στη σπηλιά του βράχου κρέμεται το
εκκλησάκι της Παναγίας της Ελεούσας. Κάτω γκρεμός αδιάβατος, όπου ο προσκυνητής
ακούει περισσότερο παρά βλέπει τον καταρράκτη. Όμως αφού ο καταρράκτης είναι
ένας, γιατί λέγονται Καταρράκτες Διχαλορέματος; Γιατί κάτω από τον καταρράκτη
υπάρχουν στα βράχια εμφανή σημάδια ότι υπήρχε και δεύτερος καταρράκτης και
ενδεχομένως η κατολίσθηση να έχει εξαφανίσει τα σημάδια και άλλων μικρότερων
καταρρακτών.
Βρεθήκαμε
στην Παναγιά την Ελεούσα την ώρα που έδυε ο ήλιος βουτώντας στη λίμνη και έβαφε
τα νερά της στο χρώμα της ανεμώνης. Τότε χτύπησε η καμπάνα, ξεκινούσε ο
πανηγυρικός εσπερινός. Ο Παπα- Φώτης και ο Παπα-Κώστας, έγγαμοι ιερείς με πολλά
παιδιά ο καθένας τους, τελούσαν την ακολουθία. Στο ναό χωρούσαν το πολύ δέκα
άνθρωποι και οι υπόλοιποι ήταν στο προαύλιο και στέκονταν ευλαβικά. Στο μικρό
προαύλιο πάνω σε τραπέζι με λευκό τραπεζομάντηλο, ακουμπισμένα δυο πανέρια με
άρτους και πρόσφορα στολισμένα με βιολέτες. Γυναίκες του χωριού είχαν ψήσει
γλυκά για το κέρασμα στη χάρη της Παναγίας.
Ανακαίνισις
δραχμαί 500 !
Μια
γερόντισσα με κεφαλομάντηλο προσκύνησε το παλαιό εικόνισμα της Παναγιάς ψιθυρίζοντας
“Aχ,
Παναγιά μου εσύ έδωσες αξία σ’ εμάς τις γυναίκες”. Στον τοίχο σκαλισμένα από
τον τελευταίο μάστορα που ανακαίνισε το ξωκλήσι, η ημερομηνία που χτίστηκε,
1636, τα έξοδα της πρώτης ανακαίνισης δραχμαί 500, το όνομα του μάστορα και
τελευταία το όνομα του ανθρώπου που το 2013 το ανακαίνισε πλήρως: Ανδρέας
Λαμπρόπουλος. Η πρεσβυτέρα Παναγιώτα μάς τον δείχνει μ΄ ένα νεύμα όταν ο
γέροντας αργά με βήμα ασταθές, σκυφτός προχωρά να προσκυνήσει την εικόνα της
Παναγιάς. «Αυτός είναι ο περίφημος Λαμπρόπουλος, που προσέφερε πολλά χρήματα
για να γίνουν οι εργασίες στη μνήμη της γυναίκας του».
Ο
εσπερινός συνεχίστηκε, τελέστηκε η αρτοκλασία είπαν οι ιερείς το “δι΄ ευχών”
μοιράστηκαν τα γλυκά με τους άρτους και οι τελευταίοι προσκυνητές κάθισαν στο
μεγάλο πεζούλι το στρωμένο με κουρελούδες αγναντεύοντας τη λίμνη και τη θέα από
ψηλά, στην άκρη του γκρεμού, ακούγοντας τα νερά του καταρράχτη.
Στη
σπηλιά
Πλησιάσαμε
τον γέροντα που είχε ανακαινίσει το ξωκλήσι, του συστηθήκαμε και εκείνος με
χαμόγελο και τρεμάμενη φωνή μάς εξήγησε ότι όλο το εγχείρημα ήταν πολύ δύσκολο,
καθώς οι σεισμοί στην περιοχή είχαν δημιουργήσει ρωγμές στο βράχο που ήταν
σκαλισμένη η σπηλιά που φιλοξενούσε τον ναΐσκο. Ο κίνδυνος να πέσει ο βράχος
μαζί με το ξωκλήσι ήταν ορατός. Την απόφαση να αναλάβει ο ίδιος τη
χρηματοδότηση και επιτήρηση αυτής της θεόπνευστης εργασίας την πήρε μετά από
ένα γεγονός που συνέβη στον ίδιο και τον πλήγωσε βαθιά.
Η
διάσημη τραγουδίστρια
Η
σύζυγός του Μαριάννα Χατζοπούλου, διάσημη τραγουδίστρια με καταξίωση στην
Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, είχε πια φύγει από τη ζωή. «Εμείς παιδί μου
πηγαίναμε μαζί στις συναυλίες της στο εξωτερικό και σε όλη την Ελλάδα, η
Μαριάννα δεν έβλεπε καλά από μικρή, δεν μπορούσε να διαβάσει, τα τραγούδια, τα
άκουγε μια φορά και τα μάθαινε απ’ έξω. Αγαπούσε πολύ τον Θεό και ήταν βαθιά
εκκλησιαστικός άνθρωπος, έψαλλε συνέχεια ύμνους. Την αποκαλούσαν τυφλή τραγουδίστρια, υπήρξε μια από τις μεγάλες δόξες
τη δεκαετία του ΄50.
Είχε μεγάλες επιτυχίες: τη «Ζαφείρα» και «Να ζήσουν τα
φτωχόπαιδα», «Κάνε κότσο τα μαλλιά σου», «Η μάνα μου με δέρνει», «Τα δάκρυα»,
«Δεν μετανιώνω που σ' αγάπησα πολύ» αλλά και, σε δεύτερη εκτέλεση, το «Γαρίφαλο
στ' αυτί». Στη δεκαετία του '60 πήγαμε στην Αμερική, όπου χειρουργήθηκε στα μάτια
της, τραγουδώντας για τους ομογενείς. Επιστρέφοντας, ξεχασμένη από τις
δισκογραφικές εταιρείες, συνέχισε να τραγουδά σε εκδηλώσεις για φιλανθρωπικούς
σκοπούς. Η Μαριάννα ύστερα από τροχαίο πέθανε στα 69 της χρόνια. Είχε πια κοιμηθεί, όταν ληστές μπήκαν
στο σπίτι μας και έκλεψαν τα ρούχα της τα κοσμήματά της και όσα μου τη θύμιζαν».
Έτσι,
ο σύζυγός της αποφάσισε μετά από αυτό το χτύπημα να ορίσει τη μνήμη της διαφορετικά.
Θα τη
θυμόταν όπως θέλει ο Θεός κι όπως θα επιθυμούσε η ψυχή της: Στύλωσε τον βράχο
και το εκκλησάκι της Παναγίας της Ελεούσας στην Άνω Μυρτιά, όπου
αγαπούσε να έρχεται μαζί της. Η συνάντησή τους στη ζωή και μετά απ’ αυτή είχε
τον τόπο της στο ξωκλήσι.
_________
Σοφία Χατζή
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 02.05.2018
Δευτέρα 29 Απριλίου 2019
Και στη Μονή του Αγίου Γεωργίου η μουσουλμάνα βαπτίστηκε παίρνοντας το όνομα "Μαρία"
Έλεγε ο π. Γεράσιμος Φωκας:
Θυμάστε που ο Άγγελος είπε στον Ιωσήφ:
. «Παράλαβε το παιδίον και την μητέρα αύτού και φεύγε εις Αίγυπτον, και ίσθι εκεί, έως αν είπω σοι”.
Εκεί στην Αίγυπτο, στον τόπο όπου κατέφυγε ο Ιωσήφ με την Παναγία και τον Χριστό, φεύγοντας από την Παλαιστίνη, όταν ο Ηρώδης ζητούσε να σκοτώσει το Παιδίον, υπάρχει μονή του Αγίου Γεωργίου.
Μας αξίωσε ο Θεός να πάμε εκεί, όπου μάθαμε και για ένα συγκλονιστικό θαύμα. Στο υπόγειο είναι ο τόπος όπου έμεινε η Θεοτόκος με το Παιδί και τον Ιωσήφ. Έχει αγίασμα εκεί, και τρέχουν οι μουσουλμάνοι οι καημένοι και παίρνουν αγίασμα. Έχουν μεγάλη αγάπη και στην Παναγία και στον Άγιο Γεώργιο. Μας είπαν μιαν ιστορία εκεί στο μοναστήρι:
Ήταν μια γυναίκα μουσουλμάνα, παντρεμένη, και είχε τη μητέρα της στο σπίτι, παράλυτη. Δύσκολο πράγμα αυτό, ασήκωτο. Ήθελε να την διώξει ο γαμπρός της. Ταλαιπωρούσε τη γυναίκα του συνέχεια, ξύλο, βρισιές, μαρτύριο, δεν ήθελε την παράλυτη πενθερά του. Και η βασανισμένη γυναίκα του έβλεπε, ένιωθε ότι κάτι που να δικαιώνει τον άνθρωπο, ιδιαίτερα τη γυναίκα, έπρεπε να υπάρχει, ότι στη θρησκεία τους κάτι δεν πάει καλά, κάτι είναι λάθος, όλα αυτά τα βασανιστήρια που υπέφερε ...
Λέει τότε στη μάνα της:
“ Σε παρακαλώ, μάνα, βλέπεις τι τραβάω, δεν σε έχω αφήσει στο δρόμο, αντιστέκομαι. Σε έχω μαζί μου, σε περιποιούμαι, τρώω ξύλο, βασανίζομαι, σε παρακαλώ, εκεί που θα πας ψηλά στον ουρανό θα μάθεις ποιος είναι ο πραγματικός Θεός και τότε θέλω να έρθεις να μου πεις ποια είναι η αλήθεια”.
Μετά από κάποια χρόνια, μετά από τόσα μαρτύρια, έφυγε η μάνα της, πήγε στον Ουρανό, και ήρθε πίσω, σε όραμα, και της έδειξε την ΠΑΝΑΓΙΑ και τον ΧΡΙΣΤΟ.
Τότε η γυναίκα πήγε στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου και βαπτίσθηκε. Πήρε το όνομα “Μαρία” και μετά έφυγε κρυφά από την πόλη εκείνη για να μην την δολοφονήσουν.
Ο ΑΜΕΡΙΚΑΝΌΣ ΚΑΙ Ο ΆΓΙΟΣ ΠΟΡΦΎΡΙΟΣ
Ο Όσιος Πορφύριος δεν αντέδρασε, απλά του είπε:
- Πρόσφατα αγόρασες ένα κτήμα στην Καλιφόρνια. Τώρα που θα επιστρέψεις στην πατρίδα σου, πάνε στην ανατολική πλευρά του κτήματος, εκεί που είναι η βρύση, σκάψε σε βάθος 1-1,5 μέτρο και θα βρεις ισπανικά χρυσά νομίσματα και έναν αμφορέα! Πήγαινε, κάνε αυτό που σε είπα και έλα μετά να συζητήσουμε, για το εάν υπάρχει Θεός.
Ο Αμερικανός δεν πίστεψε στα λόγια του γέροντα, ωστόσο όταν επέστρεψε στην πατρίδα του και πήγε στο κτήμα του, σκέφτηκε να σκάψει από περιέργεια. Πράγματι έσκαψε στο μέρος εκείνο και βρήκε ακριβώς και τον αριθμό των νομισμάτων και την χρονολογία των νομισμάτων και τον αμφορέα, όπως του τα είχε πει ο Όσιος γέροντας! Ο Αμερικανός συγκλονίστηκε.
Το επόμενο καλοκαίρι πήγε ξανά στον Όσιο Πορφύριο και του είπε τα καθέκαστα.
Ο γέροντας τον άκουσε με προσοχή και στο τέλος του είπε:
- Παιδί μου, εσύ δεν ξέρεις, μέσα στο κτήμα σου τι υπάρχει, πώς μπορείς να ξέρεις τί υπάρχει στον ουρανό;
Στάρετς Eli (Nozdrin)
Ο Χριστός αναστήθηκε!
Στάρετς Eli (Nozdrin)
Τα μεγαλοβδομαδιάτικα και πασχαλινά έθιμα στα Πετρωτά Έβρου
Τα μεγαλοβδομαδιάτικα και
πασχαλινά έθιμα στα Πετρωτά Έβρου
____
Στον “βίο και την πολιτεία” κάθε τόπου, υπάρχουν
γραμμένα στις καρδιές των παλαιών, αφηγήσεις που κάποιοι διάλεξαν να μην
ξεχάσουν.
Τις εκτίμησαν με την αξία που τους έχει
απονεμηθεί άνωθεν, είδαν στις ιστορίες των πατρίδων το χέρι του Θεού και δεν
καταδέχτηκαν να σιωπήσουν. Έτσι κάποιοι γεννήθηκαν για να διατρανώσουν τις
απλές χαρές που ο Κύριος μας χάρισε για να εκφραζόμαστε και να μεταδίδεται το
μεράκι της καρδιάς. Κατέγραψαν τα τραγούδια, τους χορούς, τα έθιμα για να
χαιρόμαστε και να Τον πανηγυρίζουμε στις γιορτές και την Ανάστασή Του και τις
προσευχές για να τον παρακαλούμε στις λύπες και στην Σταύρωσή Του.
Παρακαταθήκη
Συνομιλήσαμε με την γνωστή λαογράφο
Φωτεινή Καζακίδου που μας μίλησε με ενθουσιασμό για τα έθιμα του τόπου της από
το Σάββατο του Λαζάρου μέχρι το Πάσχα. O τόπος καταγωγής της είναι τα περίφημα
Πετρωτά του νομού Έβρου. Η ίδια θα προσπαθήσει να εξηγήσει την αιτία που
καταγράφει σε όλη της τη ζωή τα έθιμα της ιδιαίτερης πατρίδας της:
«Θέλω να αφήσω παρακαταθήκη στα παιδιά
και στα εγγόνια μας, στις επόμενες γενιές, να θυμούνται το χωριό, την καταγωγή,
τα ήθη και τα έθιμα μέσα από τις καταγραφές από τα μάτια μου, στον 21o αιώνα,
γιατί τα χρόνια περνάνε, το χωριό μικραίνει σε πληθυσμό, όλοι είμαστε
μετανάστες και αναπολούμε τα παλιά. Άλλοι Σύλλογοι από όλη την Ελλάδα έρχονται
τρέχοντας να δουν, να μάθουν και να χορέψουν στα Πετρωτά. Εύχομαι να συνεχίσουν
οι νεότεροι την παράδοση, γιατί είναι η ταυτότητά μας. Αν τη χάσουμε, θα χαθούμε
και εμείς σαν έθνος και σαν λαός».
«Όλα όσα αγάπησα»
Της ζητήσαμε να συστηθεί για τους
αναγνώστες της “Ορθόδοξης Αλήθειας”: «Είμαι το έκτο παιδί των γονιών μου και το
μικρότερο. Από μικρό παιδί μου άρεσαν τα τραγούδια, ο χορός, τα παραμύθια και
ό,τι άλλο παλιό άκουγα μου φαινόταν συναρπαστικό, γι’ αυτό και πάντα καθόμουν
δίπλα από τους μεγαλύτερους και άκουγα καθετί που έλεγαν. Μόλις έγινα δεκαοχτώ
χρονών, έφυγα κι εγώ, όπως έφευγαν όλοι εργάτες στην τότε Δυτική Γερμανία,
αφήνοντας το χωριό μας και παίρνοντας μαζί όλες τις παιδικές αναμνήσεις. Εν τω
μεταξύ, παντρεύτηκα το σύζυγό μου τον Αντώνη, Ερχόμασταν στο χωριό στις άδειές
μας για να δούμε τους γονείς μας και γιατί δεν ξεχνούσα την καταγωγή μου ποτέ
ούτε αυτά τα ωραία, κατ’ εμέ, που βίωσα στο χωριό. Όταν η μεγάλη κόρη μας
έπρεπε να πάει στο σχολείο, πήραμε τη μεγάλη απόφαση να γυρίσουμε στην πατρίδα,
για να μάθουν τα παιδιά μας ελληνικά γράμματα και να μην γίνουμε Γερμανοί.»
Στην πατρίδα εν τέλει όλα βρήκαν τον
δρόμο τους. Η Φωτεινή Καζακίδου δημιουργεί με τα χρόνια έναν θησαυρό μνήμης τον
οποίο όλο και περισσότεροι θέλουν να μοιραστούν. Η ίδια θα μας πει:
«Όλα αυτά που αγάπησα και είχα
συσσωρευμένα μέσα μου και δεν τα ξέχασα ποτέ, γίνανε χείμαρρος και άρχισα
ένα-ένα να τα θυμάμαι, να τα λέω και στους άλλους. Συμμετείχα ενεργά στις
παραδοσιακές εκπομπές στο Θράκη T.V. και στο Δ.Ε.Λ.Τ.Α. T.V., για τη Θράκη.»
Ακολούθησε το Μέγαρο Μουσικής που
φιλοξένησε τους χορούς των Πετρωτών με δικές της ενέργειες. Έκανε εκπομπές για
χρόνια στο ραδιοφωνικό «σταθμό της Λάρισας» στην ΕΡΑ μιλώντας για τα ήθη και τα
έθιμα των Πετρωτών του νομού Έβρου. Ζήτησε με δική της πρωτοβουλία από την EΡΤ
3 να καταγράψει το χωριό της και σε συνεργασία με το σύλλογο Πετρωτιωτών
Αλεξανδρούπολης και τους χωριανούς έκαναν μια σειρά εκπομπών για το Πάσχα και
τα Χριστούγεννα στη Θράκη.
Μας περιγράφει σήμερα για τους
αναγνώστες μας, απ’ όσα της παραδόθηκαν δια ζώσης και όσα πρόλαβε να δει πριν
χαθούν, τα έθιμα της μεγάλης εβδομάδας στα Πετρωτά του Έβρου:
«Η Βάγια – Των Βαΐων»
Τη μέρα των Βαΐων, του Βαϊώ, ο κόσμος
πήγαινε στην εκκλησία να πάρει βάγια και πολλοί να κοινωνήσουν. Τα βάγια τα
βάζαν στο εικονοστάσι, όπως και τα λουλούδια του Επιταφίου και, άμα πονούσε το
κεφάλι των παιδιών και λέγανε πως τα ματιάσανε, τα κάπνιζαν με τα ξερά φύλλα
και λουλούδια μαζί με λιβάνι (θυμίαμα). Επίσης λιβάνιζαν και τα μωρουδιακά τα
ρούχα, για να μην ματιάζονται τα μωρά.
Κάποια κορίτσια φτιάχνανε και (βάγια) με
το αντί από τον αργαλειό. Κάνανε μ’ ένα μικρότερο ξύλο σταυρό, για να μοιάζει
άνθρωπος με χέρια, το ντύνανε σαν μια κούκλα με κανονικά ρούχα και γυρίζανε τα
σπίτια. Πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι λέγανε «βάια βάια του Βαϊώ ώσπου να
’ρθει Πασκαλιά μι τα κόκκινα τ’ αυγά» και οι νοικοκυρές τους βάζανε αυγά στο
καλάθι, τους δίνανε καραμέλες ή και λεφτά.
Μεγάλη εβδομάδα και Πάσχα
(Πασχαλιάτικα έθιμα) – Το λιχρί
Την μεγάλη Δευτέρα και Τρίτη οι
νοικοκυρές συμμάζευαν το σπίτι, γιατί από τη Μεγάλη Τετάρτη πήγαιναν στην
εκκλησία και ασχολούνταν με τις πασχαλινές δουλειές. Την Μεγάλη Τρίτη βγάζανε
ρίζες από ένα φυτό που το λένε λιχρί, δηλαδή το ριζάρι, το οποίο υπήρχε άφθονο
στο χωριό, κυρίως στους φράχτες. Έπαιρναν τις ρίζες από το φυτό και τις έπλεναν
να φύγει το χώμα, μετά τις στούμπιζαν με μια πέτρα και τις έβαζαν σ’ ένα πήλινο
κατσαρόλι ή στο δοχείο που έβαφαν τ’ αυγά. Έβαζαν και κρεμμυδόφλουδες
(κρεμμυδότσιφλα) στο νερό και τ’ αφήνανε να βγάλουν χρώμα όλη μέρα την Τρίτη
και την Τετάρτη.
Το βάψιμο των αυγών και τα
δώδεκα Ευαγγέλια
Την Πέμπτη το πρωί και, πριν χαράξει ο
ήλιος, οι νοικοκυρές βάφαν τα πασχαλινά αυγά κόκκινα, μέσα στο ζουμί από τις
ρίζες και τα κρεμμυδόφλουδα, προσθέτοντας λίγο ξίδι. Η βαφή είναι οικολογική
και δεν έβαφαν ούτε τα κατσαρόλια ούτε τα χέρια. Βγάζοντας τα κατακόκκινα αυγά,
τα κυλούσαν μέσα σε λάδι και τα σκούπιζαν με μάλλινο πανί να γυαλίσουν. Η
μητέρα περίμενε ν’ ακούσει την πρώτη κότα να γεννήσει της κόκκινης Πέμπτης το
αυγό. Το έπαιρνε, το έβαφε και με αυτό μας έκανε τρεις γύρους στο πρόσωπο, το
σημείο του σταυρού στο μέτωπο, για να έχουμε υγεία και κόκκινα μάγουλα και μετά
το έβαζε στο εικονοστάσι το αυγό αυτό.
Τη Μεγάλη Πέμπτη μικροί και μεγάλοι
πήγαιναν στην εκκλησία, για να παρακολουθήσουν τη θεία λειτουργία, τα Δώδεκα
Ευαγγέλια. Όταν τελείωνε η λειτουργία, γυρίζαν με αναμμένα κεριά και όσα παιδιά
το καλοκαίρι βόσκαγαν τα βόδια, τα γελάδια πηγαίνανε στο στάβλο και τα έτσουζαν
λίγο στην ουρά, γιατί λέγανε ότι, αν τσούξεις το ζώο στην ουρά, δε θα
«στρουγκλιάζει» το καλοκαίρι. Το καλοκαίρι υπάρχει στο δάσος μια μύγα που
τσιμπάει άγρια τα ζώα και τα καημένα τρέχουν να σωθούν μέσα στο πυκνό δάσος. Τα
παιδιά δεν μπορούσαν να τα βρουν και έτσι τα τσούζανε πιστεύοντας στη δοξασία
ότι, αν τσούξουν τα ζώα τα Δώδεκα Ευαγγέλια, δε θα αφηνιάζουν το καλοκαίρι από
τη μύγα. Τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ, ξενυχτούσαν ή και κοιμούνταν πολλές
γυναίκες και παιδιά στην εκκλησία φυλάγοντας τον Εσταυρωμένο.
Αυτούς που είχαν πρόβλημα υγείας τους
πηγαίνανε να ξενυχτίσουν το Χριστό, για να γίνουν καλά.
Ο στολισμός του Επιταφίου, η
σουούς , οι πασχαλιές, τα τιστιμέλια, ο χορός γύρω από την εκκλησία και η
«Αντουνιά»
Την Μεγάλη Παρασκευή όλα τα κορίτσια
πηγαίνανε στις γειτονιές και στους κήπους, για να μαζέψουν λουλούδια της
άνοιξης, ζουμπούλια, πασχαλιές, κρίνους, ζαμπάκια, για να στολίσουν τον
Επιτάφιο αλλά και μικρά παιδιά και γυναίκες, όλοι μαζί στόλιζαν τον Επιτάφιο.
Γινόταν η λειτουργία του Επιταφίου και όλα τα μικρά παιδιά περνούσαν κάτω από
το τραπέζι του Επιταφίου τρεις φορές σταυρωτά και μετά φιλούσαν τον Επιτάφιο
κάνοντας το σταυρό τους.
Τελειώνοντας η λειτουργία και η περιφορά
του Επιταφίου, όλοι γύριζαν στο σπίτι. Στο γυρισμό η συζήτηση των γυναικών
είναι γύρω από το ζύμωμα του πασχαλινού ψωμιού και του τσουρεκιού, πότε θα
ζυμώσουν και πότε θα τα φτιάξουν, ανταλλάσσοντας συνταγές.
Το ντροβάνισμα
Την εποχή εκείνη οι γυναίκες τις
περισσότερες δουλειές τις κάνανε, όταν κοιμότανε η οικογένεια. Τη νύχτα
έφτιαχναν το ψωμί και το ντροβάνισμα (= χτύπημα του γάλακτος). Ζύμωναν το
προζύμι μετά τον Επιτάφιο, περίμεναν ώσπου να φουσκώσει, ζύμωναν το ψωμί και
παίρνανε και κάνα δυο ώρες ύπνο, και μετά πάλι το χώριζαν και έφτιαχναν τις
πασχαλιές. Μια πασχαλιά για τη νονά με πέντε αυγά, μια για τη μητέρα οι
παντρεμένες, μια μικρή για τον τσομπάνη, μια για τον γελαδάρη.
Πασχαλιά λέγοντας εννοούμε ένα μεγάλο
ψωμί στρογγυλό διακοσμημένο με σχήματα ζυμαριού, τοποθετώντας στη μέση ένα
κόκκινο αυγό. Για τη νονά έβαζαν πέντε κόκκινα αυγά, όπως είπαμε, ένα στη μέση
και τα άλλα στις άκρες σχηματίζοντας φωλίτσες με σουσάμι και αμύγδαλα
ασπρισμένα και με σταφίδες σε σχέδια. Για τους υπόλοιπους έβαζαν ένα αυγό. Έφτιαχναν
και μικρές πασχαλίτσες για τα παιδιά. Έφτιαχναν και τσουρέκια και όλο το χωριό
μοσχοβολούσε. Το Μεγάλο Σάββατο υπήρχαν ανάμικτες μυρωδιές ψωμιού και
τσουρεκιού.
Οι άντρες ασχολούνταν με τα αρνιά, να τα
σφάξουν, να τα καθαρίσουν και οι γυναίκες να φτιάξουν τη σούπα (σουούς), τη
μαγειρίτσα για μετά την Ανάσταση. Στο χωριό μας δε σούβλιζαν αρνιά, τα
μαγείρευαν γιουβέτσι με ρύζι ή με κρεμμυδάκια φρέσκα στο φούρνο.
Οι ξύλινες κούνιες
Τα παλικάρια του χωριού ήταν και αυτά
απασχολημένα. Έφτιαχναν σε κάθε γειτονιά μια ξύλινη κούνια και η κούνια έμενε
για πολλές μέρες, για να κουνιούνται τα παλικάρια και να κουνάνε και τις
κοπέλες. Όλες τις μέρες του Πάσχα και μέχρι του Θωμά οι κούνιες αποτελούσαν το
παιχνίδι των μικρών και μεγάλων παιδιών.
Το απόγευμα του Σαββάτου, όλα τα παιδιά
πηγαίνανε την πασχαλιά στη νονά τους, μαζί με κόκκινα αυγά, εφτά ή πέντε (πάντα
μονό αριθμό) σ’ ένα μαντίλι. Η νονά αφού τα φίλευε, τους έδινε και κάποιο
δωράκι ή χρήματα. Τους έδινε μια μικρότερη πασχαλιά με ένα αυγό και τρία αυγά
στο μαντίλι - πάντα μονό αριθμό - και επέστρεφαν στο σπίτι.
Στην Ανάσταση
Στην Ανάσταση, το Μεγάλο Σάββατο προς
Κυριακή, πήγαιναν στην εκκλησία περισσότερο οι νέοι και κάθονταν μέχρι το τέλος
και μεταλάμβαναν. Οι τσομπαναραίοι και όσοι είχαν ζωντανά έξω από το χωριό,
έρχονταν όλοι στο σπίτι για το Πάσχα.
Ο κόσμος τότε κοιμότανε νωρίς και
ακούγοντας την καμπάνα της Ανάστασης ξυπνούσαν όλοι, για να πάνε στην εκκλησία.
Συνέβαιναν και κάποια κωμικοτραγικά μέσα στη βιασύνη. Καμιά φορά βάζανε κανένα
ρούχο ανάποδα, κανένα παπούτσι διαφορετικό. Τότε άρχιζαν και τα σκουντήματα και
τα γέλια από τους νέους στην εκκλησία. Όταν ο παπάς έλεγε το «Χριστός Ανέστη»,
όλοι τσούγκριζαν αυγά και λέγανε «Χριστός Ανέστη», για να πάρουν την απάντηση
«Αληθώς Ανέστη» και πέφταν και τρεις τουφεκιές και έτσι συνεχιζόταν η θεία
λειτουργία με ευλάβεια και κατάνυξη. Τότε δεν πήγαινε ο κόσμος στα κοσμικά
κέντρα ούτε βιαζόταν να πάει στο σπίτι να φάει μαγειρίτσα, παρόλο που νήστευαν
πενήντα ημέρες. Όταν τελείωνε η θεία λειτουργία της Ανάστασης, πηγαίνανε σπίτι,
φέρνοντας το Άγιο Φως, κάνανε σταυρό στην πόρτα με το κερί, άναβαν το καντηλάκι
στο εικόνισμα κι, αφού γινόταν το φαγοπότι της μαγειρίτσας, πήγαιναν για ύπνο.
Το πρωί μοσχομύριζαν όλα τα σπίτια από
το μαγείρεμα που έκαναν όλες οι νοικοκυρές. Μαγειρεύανε αρνάκι (ταψούδ’ ή
γιουβέτσ’). Ξυπνούσαν με χαρά μετά από πενήντα μέρες νηστείας, αφού μπορούσαν
να φάνε τσουρέκια, αυγά, κρέας. Μεγάλη υπόθεση για την εποχή εκείνη. Οι μάνες
μαγείρευαν το πρωί, γιατί στο χωριό, ώρα δέκα το πρωί, χτυπούσε η καμπάνα για τη
δεύτερη Ανάσταση. Οι γυναίκες έβαζαν τις πιο καλές φορεσιές, κάνανε
κεφαλόδεσμο, και οι πεθερές κάνανε ένα άλλο είδος κεφαλόδεσμου τα τιστιμέλια,
για να πάνε στη δεύτερη Ανάσταση. Ο παπάς στην είσοδο της εκκλησίας μοίραζε τα
λουλούδια του Επιταφίου μαζί με μύρο (κολόνια). Όλοι είχαν στις τσέπες τους
αυγά κόκκινα και, όταν έκαναν «Χριστός Ανέστη» μεταξύ τους, δεν τσούγκριζαν τ’
αυγά, παρά τα αντάλλασσαν με τη χειραψία. Οι μικρότερες γυναίκες χαιρετούσαν
τις μεγαλύτερες θείες, κουνιάδες, αφού ακουμπούσαν στις παλάμες η μια της άλλης
τ’ αυγό, χαιρετιούνταν δεξιά, αριστερά και πάλι δεξιά και μετά η μικρότερη
φιλούσε το χέρι της μεγαλύτερης. Μόλις τελείωνε ο παπάς με τα λουλούδια, οι
γυναίκες έπιαναν το χορό της στράτας, τραγουδούσαν και χόρευαν πασχαλινά τραγούδια
και αυτά τα τραγουδούσαν μόνο μέχρι να σαραντίσει η Πασχαλιά. Ο χορός ξεκινούσε
γύρω από την εκκλησία και το πρώτο τραγούδι ήταν η Αντουνιά.
«Την Πασκαλιά ν’ ανήμιρα,
μαρ’ Αντουνιά, κι τουν καλόν
του λόγου, μαρ’ Αντώπουλο»
μαρ’ Αντουνιά, κι τουν καλόν
του λόγου, μαρ’ Αντώπουλο»
και, αφού έκαναν τρεις γύρους γύρω από
την εκκλησία, μετά έβγαιναν έξω από το προαύλιο της εκκλησίας χορεύοντας και
πήγαιναν προς την κοινότητα όπου υπάρχει μια μικρή πλατεία. Στο σταυροδρόμι
χόρευαν και τραγουδούσαν πολλά πασχαλινά τραγούδια οι καλλίφωνες δυο - δυο
εναλλάξ. Το χορό έσερνε συνήθως η γεροντότερη, καλή χορεύτρια και που μπορούσε
και να τραγουδάει. Στο χορό έπαιρναν μέρος μόνο οι γυναίκες, ενώ οι άντρες
έβλεπαν μόνο τη γυναίκα που σέρνει το χορό, την κερνούσαν οι συγγενείς, οι
φίλοι και όποιος άλλος ήθελε. Τα χρήματα, που μαζεύονταν, τα μοιράζονταν όλες
οι γυναίκες που τραγουδούσαν ή τα έδιναν και αγόραζαν λάδι για τα καντήλια της
εκκλησίας.
Περνούσε η ώρα και έφτανε μεσημέρι. Πήγαιναν
όλοι για το πασχαλινό τραπέζι, να φάνε το γιουβέτσι, να τσουγκρίσουν τα αυγά,
να πουν «Χριστός Ανέστη» και να δώσουν ευχές. Για σαράντα ημέρες κανείς δεν
έλεγε Καλημέρα, παρά «Χριστός Ανέστη - Αληθώς Ανέστη».
Το τριήμερο γλέντι στην αέλη
και οι πασκαλούδες των νοικοκυρών
Τρεις μέρες το Πάσχα γινόταν χορός στην
πλατεία με όργανα, γιατί όλοι μετά το φαγητό πηγαίναν στην αέλη, στην πλατεία.
Την λένε αέλη ή αγέλη, γιατί εκεί γινόταν η μάζωξη των ζώων από τον αγελαδάρη,
για να πάει να τα βοσκήσει. (Πάντα στο χωριό υπήρχε γελαδάρης και γουρουνάρης
που βόσκαγαν τα ζώα, τους οποίους πλήρωναν όσοι τους δίναν τα ζώα τους, για να
βοσκήσουν. Γι’ αυτό και όλες οι νοικοκυρές έφτιαχναν πασκαλούδες για τον
γελαδάρη και τον γουρουνάρη και τον τσοπάνο και τους την έδιναν την Πασκαλιά.
Αυτοί που κάναν τη δουλειά αυτή συνήθως ήταν φτωχοί και έτσι είχαν για αρκετό
καιρό ψωμί και ό,τι άλλο τους δίνανε).
Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν γλένταγε την
Πασκαλιά όλο το χωριό, άλλοι χορεύοντας και άλλοι με το να κουνιούνται στις
κούνιες. Έτρωγαν και έπιναν για τρεις μέρες. Οι νύφες πήγαιναν πασχαλιές στην
πεθερά, και οι παντρεμένες κόρες στις μάνες και στις κουμπάρες»
Όλα αυτά τα Μεγαλοβδομαδιάτικα και
Πασχαλινά έθιμα διαφυλάχθηκαν από την λησμονιά από την γνωστή λαογράφο Φωτεινή
Καζακίδου. Το όνειρό της έγινε πραγματικότητα, τα Πετρωτά τα ξέρουν όλοι, όσοι
ασχολούνται με την παράδοση και πολλοί άλλοι. Από το 1994 έγιναν γνωστά σ’ όλον
τον κόσμο η φορεσιά τα τραγούδια, οι χοροί και προπαντός ο χορός «Ράντου», που
είναι μοναδικός στη Θράκη. Το όνειρο να κάνει γνωστό το χωριό της και τις
παραδόσεις του, έγινε πραγματικότητα.
________
Σοφία Χατζή
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 24.04.2019
Ο Γέροντας της ερήμου που μοιράζει χιλιάδες μερίδες φαγητού.
Πάσχα στην καρδιά της ερήμου του Ιορδάνη Ποταμού κάνουν Έλληνες που βρίσκονται κάθε χρόνο στους Αγίους Τόπους. Στο μοναστήρι του Αγίου Γερασίμου του Ιορδανίτη ο ηγούμενος της Μονής Γέροντας Χρυσόστομος δίνει ευλογία φαγητό σε όλο τον κόσμο που βρίσκεται εκεί. Στο μοναστήρι της ερήμου, χιλιάδες πιστοί φθάνουν διαρκώς ακόμη και τις μέρες του Πάσχα για να επισκεφθούν τον Ιορδάνη Ποταμό και τη Μονή του Αγίου Γερασίμου.
Κυριακή 28 Απριλίου 2019
Paschal Greetings from Around the World
Language Greeting Response
Aleut: Khristus anahgrecum! Alhecum anahgrecum!
Aleut: Khris-tusax agla-gikux! Agangu-lakan agla-gikux!
Albanian: Krishti U Ngjall! Vertet U Ngjall!
Alutuq: Khris-tusaq ung-uixtuq! Pijii-nuq ung-uixtuq!
Amharic: Kristos tenestwal! Bergit tenestwal!
Anglo-Saxon: Crist aras! Crist sodhlice aras!
Arabic: El Messieh kahm! Hakken kahm!
Armenian: Kristos haryav ee merelotz! Orhnial eh harootyunuh kristosee!
Athabascan: Xristosi banuytashtch’ey! Gheli banuytashtch’ey!
Bulgarian: Hristos voskrese! Vo istina voskrese!
Byelorussian: Khrystos uvaskros! Saprawdy uvaskros!
Chinese: Helisituosi fuhuole! Queshi fuhuole!
Coptic: Pchristos aftooun! Alethos aftooun!
Czech: Kristus vstal a mrtvych! Opravdi vstoupil!
Danish: Kristus er opstanden! Ja, sandelig opstanden!
Dutch: Christus is opgestaan! Ja, hij is waarlijk opgestaan!
English: Christ is risen! Indeed He is risen!
Eritrean-Tigre: Christos tensiou! Bahake tensiou!
Esperanto: Kristo levigis! Vere levigis!
Estonian: Kristus on oolestoosunt! Toayestee on oolestoosunt!
Ethiopian: Christos t’ensah em’ muhtan! Exai’ ab-her eokala!
Finnish: Kristus nousi kuolleista! Totisesti nousi!
French: Le Christ est réssuscité! En verite il est réssuscité!
Gaelic: Taw creest ereen! Taw shay ereen guhdyne!
Georgian: Kriste aghsdga! Cheshmaritad aghsdga!
German: Christus ist auferstanden! Wahrlich Er ist auferstanden!
Greek: Christos anesti! Alithos anesti!
Hawaiian: Ua ala hou ‘o Kristo! Ua ala ‘I ‘o no ‘oia!
Hebrew: Ha Masheeha houh quam! Be emet quam!
Hungarian: Krisztus feltamadt! Valoban feltamadt!
Ibo ( Nigeria): Jesu Kristi ebiliwo! Ezia o’ biliwo!
Indian (Malayalam): Christu uyirthezhunnettu! Theerchayayum uyirthezhunnettu!
Indonesian: Kristus telah bangkit! Benar dia telah bangkit!
Italian: Cristo e’ risorto! Veramente e’ risorto!
Japanese: Harisutos Fukkatsu! Jitsu ni Fukkatsu!
Javanese: Kristus sampun wungu! Tuhu sampun wungu!
Korean: Kristo gesso! Buhar ha sho nay!
Latin: Christus resurrexit! Vere resurrexit!
Latvian: Kristus ir augsham sales! Teyasham ir augsham sales vinsch!
Lugandan: Kristo ajukkide! Amajim ajukkide!
Norwegian: Christus er oppstanden! Sandelig han er oppstanden!
Polish: Khristus zmartwyckwstal! Zaprawde zmartwyckwstal!
Portuguese: Cristo ressuscitou! Em verdade ressuscitou!
Romanian: Hristos a inviat! Adevărat a înviat!
Russian: Khristos voskrese! Voistinu voskrese!
Sanskrit: Kristo’pastitaha! Satvam upastitaha!
Serbian: Cristos vaskres! Vaistinu vaskres!
Slovak: Kristus vstal zmr’tvych! Skutoc ne vstal!
Spanish: Cristo ha resucitado! En verdad ha resucitado!
Swahili: Kristo amefufukka! Kweli amefufukka!
Swedish: Christus ar upstanden! Han ar verkligen upstanden!
Syriac: M’shee ho dkom! Ha koo qam!
Tlingit: Xristos Kuxwoo-digoot! Xegaa-kux Kuxwoo-digoot!
Turkish: Hristos diril – di! Hakikaten diril – di!
Ugandan: Kristo ajukkide! Kweli ajukkide!
Ukrainian: Khristos voskres! Voistinu voskres!
Welsh: Atgyfododd Crist! Atgyfododd yn wir!
Yupik: Xris-tusaq Ung-uixtuq! Iluumun Ung-uixtuq!
Zulu: Ukristu uvukile! Uvukile kuphela!