Κεμαλισμος.

Η τόση λατρεία που έχουν πολλοί δυτικότροποι πολίτες της Τουρκίας προς το πρόσωπο του Μουσταφά Κεμάλ (του ‘Ατατούρκ’ κατ’αυτούς) δεν οφείλεται στις σφαγές που έχει διατάξει -ή που έχει συναινέσει- εναντίον των Χριστιανών και των Κούρδων της Μικράς Ασίας. Οφείλεται στο ότι έχει εγκαθιδρύσει το κοσμικό-λαϊκό κράτος. 

Αυτός είναι ο λόγος που τον έχουν σε τόσο περίοπτη θέση στην συλλογική τους αντίληψη. Και βέβαια τώρα τελευταία, με την τόση απόκτηση ισχύος εκ μέρους των Ισλαμιστών στα κυβερνητικά πόστα της χώρας, αποτελεί το σύμβολο της αντίστασης των δυτικότροπων. 

Οι περισσότεροι πολίτες της Τουρκίας έχουν άγνοια για το τι έχει γίνει με τους ντόπιους χριστιανικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας επί Κεμάλ. Πρόκειται για πληροφορίες που έχουν αποκρυβεί από τις νεώτερες γενιές. Οι γενιές αυτές δεν έχουν μεγαλώσει διδασκόμενες ιστορία αλλά υποβαλλόμενες σε προπαγάνδα και πλύση εγκεφάλου.(1) Τώρα τελευταία -και ιδίως με την ανάπτυξη του Διαδικτύου- έχουν αρχίσει και μαθαίνουν το τι έχει συμβεί. Μαθαίνουν με δυσκολία μεγάλη βέβαια, διότι μην ξεχνάμε πως υπάρχουν οι πολύ ισχυρές ψυχολογικές αντιστάσεις απέναντι στην αποδοχή των δυσάρεστων αληθειών που οδηγούν σε καταρρεύσεις ολόκληρα ‘αυτονόητα’ ζωής (αδυναμία πανανθρώπινη).

Με άλλα λόγια, έχει μια βαθιά τραγικότητα ο λαός της σημερινής Τουρκίας. Και αυτό διότι όλη του η ανάγνωση ζωής έχει δομηθεί με ιδεολογία και όχι με την γνώση της πραγματικότητας. Και τώρα καλούνται να απογυμνωθούν απ’όλη αυτή την ανάγνωση έτσι ώστε να δουν την πραγματικότητα. Δεν είναι διόλου εύκολο.(2) Είναι διαδικασία πολύ επώδυνη. Διότι εκτός του ότι αντιστρατεύεται ένα αυτο-είδωλο οικοδομημένο επί έναν αιώνα περίπου δημιουργεί και μεγάλη ανασφάλεια με το ότι δεν υπάρχει μια γερά συντεταγμένη εναλλακτική θέαση ζωής, ένας καινούργιος χάρτης πορείας. 

Αυτό που έπραξε ο Κεμάλ στην Τουρκία με την εγκαθίδρυση κοσμικού-λαϊκού κράτους ήταν, αν το καλοπροσέξει κανείς,  εγκαθίδρυση μιας χριστιανικών κοσμοαντιληπτικών καταβολών πολιτισμικής δομής. Προσπάθησε να θεμελιώσει, δηλαδή, ένα χριστιανικής ηθικής πολιτισμικό περιβάλλον χωρίς να το τιτλοφορήσει ως τέτοιο. Δεν μπορούμε να ξέρουμε κατά πόσο το έκανε συνειδητά, πάντως αυτό ήταν που έπραξε.

Η παράμετρος αυτή είναι μια παράμετρος που πρέπει να λαμβάνεται, εκ μέρους μας, πάντα υπ’όψιν όταν συνομιλούμε με τους σύγχρονους πολίτες της γειτονικής χώρας. Επείγει το να εξασκηθούμε στο να μπορούμε να βάζουμε τους εαυτούς μας στην θέση τους και να βλέπουμε, κατά το δυνατόν, τα πράγματα και μέσα από το δικό τους οπτικό πρίσμα.

Τι θα κάναμε, αλήθεια, εμείς αν μαθαίναμε πως τα όσα είχαμε ως ‘αυτονόητα’ μέχρι τώρα ήταν ένα ψέμα; Πως το όλο ταυτοτικό αφήγημα στο οποίο είχαμε επενδύσει το είναι μας, ολόκληρος ένας πληθυσμός πολλών εκατομμυρίων, ήταν μια ιδεολογική κατασκευή; Θα’ταν εύκολο να το αποδεχτούμε; Και με τι θα το αντικαθιστούσαμε, ακόμη και αν βρίσκαμε το κουράγιο να το αποδεχτούμε;

Αυτά όλα πρέπει να τα σκεφτούμε πολύ καλά. Πρέπει να προβληματιστούμε σε βάθος. Να κάνουμε τον καϋμό του άλλου και δικό μας καϋμό (κατά το αποστολικό εκείνο ‘αλλήλων τα βάρη βαστάζετε’ πρ. Γαλ.6.2). Διότι μόνο έτσι θα μπορέσουμε να ανοίξουμε έναν δίαυλο επικοινωνίας με τον διπλανό λαό. Δίαυλο που είναι άκρως αναγκαίος για να γαληνεύσει κάποτε η γεωγραφική μας περιοχή.

...   ...   ...

1. Πρόκειται για πραγματικότητα που την ξέρουμε εξ’ιδίας εμπειρίας, όλοι όσοι γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε στην Τουρκία. 

2. Ομολογουμένως κάτι τέτοια δεν είναι εύκολα για κανέναν μας. Όλος ο βαλκανικός χώρος είναι γεμάτος από διάφορα ‘ταμπού’ στις ανά χώρα ιστοριογραφίες του. Πρόκειται για χώρο όπου ο εθνοφυλετισμός συνεχίζει να είναι ισχυρός πολύ. Αλλά, βέβαια, η περίπτωση της Τουρκίας είναι κατά πολύ βαρύτερη διότι πρόκειται για κράτος απευθείας κληρονόμο μιας πολυφυλετικής-πολυγλωσσικής αλλά και πολυθρησκευτικής αυτοκρατορίας (και που έχει ως πληθυσμιακά κυρίαρχη θρησκεία το Ισλάμ). Η ‘εν μια νυκτί’ μετατροπή του σε έθνος-κράτος δεν θα μπορούσε παρά να επιτευχθεί με την τεχνούργηση ιδιαίτερα σαθρών εθνο-συγκροτητικών αφηγημάτων (τον οποίων η σαθρότητα θα οδηγούσε, σαφώς, και σε μια βαριά καταδυναστευτική των ελευθεριών προσπάθεια προστασίας τους).

Δημήτριος ΛΑΛΟΥΣΗΣ.