Η ζωή δίπλα σε έναν Άγιο, τον παπα-Εφραίμ Κατουνακιώτη! | ιερομόναχος π. Νικόλαος Γρηγοριάτης

Ο ιερομόναχος π. Νικόλαος, από τη Μονή Γρηγορίου του Αγ. Όρους, μας εμπιστεύτηκε άγνωστε πτυχές που είχε ο μακαριστός γέροντας με τους μοναχούς, καθώς και ένα ανέκδοτο γράμμα του.

Τα δάκρυα στην προσευχή του και όσα είπε ο μοναχός γιατρός που τον φρόντισε τις τελευταίες μέρες του.

___

Άγνωστες πτυχές από το βίο του παπά –Εφραίμ Κατουνακιώτη.

Ορίστηκε πρόσφατα από την Εκκλησία να γιορτάζουμε στις 27 κάθε Φλεβάρη τον άγιο Εφραίμ τον Κατουνακιώτη. Τη χρονική συγκυρία να ζουν άνθρωποι σήμερα που τον γνώρισαν και μπορούν να μοιράζονται τις αναμνήσεις τους για τον χαρακτήρα του και τον τρόπο που αντιμετώπιζε τη ζωή, πρέπει να την αντιληφθούμε σαν ένα λαχείο, που μας πλούτισε αναπάντεχα. Ο ιερομόναχος πατήρ Νικόλαος, από τη Μονή Γρηγορίου του Αγίου Όρους, εμπιστεύτηκε, με την ευλογία της αδελφότητας, πολύτιμες και άγνωστες πτυχές του συνδέσμου που είχε ο άγιος Εφραίμ με τους μοναχούς της Μονής Γρηγορίου, απόσπασμα ανέκδοτης αλληλογραφίας, αλλά και την αναφορά του μοναχού γιατρού που φρόντιζε τον άγιο στις τελευταίες μέρες της ζωής του :

«Όλοι τον αποκαλούσαμε στις συζητήσεις μας και στην αναφορά μας προς αυτόν “παπα-Εφραίμ”. Λέγοντας δε γενικά “το είπε ο παπα-Εφραίμ” εννοούσαμε ότι επρόκειτο περί του Κατουνακιώτου. Και ο λόγος του γινόταν δεκτός με σεβασμό και χωρίς αντιρρήσεις, γιατί απλά το είπε ο παπα-Εφραίμ. Τον θυμόμαστε στο μισοσκόταδο του μικρού κελιού του να προσεύχεται κατανυκτικά για τους ταπεινούς μοναχούς, με αυτοσχέδιο προσευχή, έχοντας τεταμένη τη δεξιά του στο κεφάλι τους.

Όλοι όσοι τον είχαμε επισκεφθεί στο κελί του ή απλώς τον είχαμε γνωρίσει, έχουμε να θυμόμαστε κάτι από αυτές τις συναντήσεις, που τις φυλάμε σαν ιερά παρακαταθήκη.»

Ο πατήρ Νικόλαος μιλά για την γνωριμία του από λαϊκός με τον άγιο Εφραίμ, ο οποίος έβλεπε την καρδιά του συνομιλητή του:

«Όταν το έτος 1975 αξιώθηκα να τον γνωρίσω στο παραπλήσιο κελί της σεβαστής αδελφότητος των Δανιηλαίων, μετά τις πρώτες τυπικές συστάσεις, αισθάνθηκα το βλέμμα του να με παρατηρεί ενεργώντας σαν ακτινογραφία, διαπερνώντας το σώμα μου με τρόπο απερίεργο. Μια ματιά του έφτανε για να φωτογραφίσει τον ψυχικό σου κόσμο. Στην παράκληση μου να εξομολογηθώ σε αυτόν, αρνήθηκε ευγενικά, διότι όπως εξήγησε δεν εξομολογούσε λαϊκούς. Με παρέπεμψε όμως στον Καθηγούμενο της Ιεράς Μονής Γρηγορίου, προβλέποντάς ίσως τον μετέπειτα πνευματικό μου σύνδεσμο με αυτόν και με την Ιερά Μονή.»

Ως μνημόσυνο ευγνωμοσύνης, ο πατήρ Νικόλαος Γρηγοριάτης αποκαλύπτει τις συμβουλές του, όπως διατηρούνται ακόμα καθαρά στη μνήμη του:

«Στην ερώτηση εάν μπορούμε να γράφουμε κανένα συμβουλευτικό γράμμα σε στενούς συγγενείς μας, μικρής ηλικίας, απαντούσε: “Κατ’ αρχήν, πρέπει να προσευχόμαστε γι’ αυτούς, αλλά και κάνα γραμματάκι δεν βλάπτει. Η προσευχή που κάνουμε γι’ αυτούς, μπορεί μερικές φορές να φαίνεται ότι δεν φέρνει άμεσα αποτελέσματα, όπως θα επιθυμούσαμε. Να ξέρεις όμως ότι δεν πάει χαμένη. Φυλάσσεται τρόπο τινά και σε κάποια δεδομένη στιγμή που το πρόσωπο αυτό θα βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή, αυτή θα ενεργήσει και θα το καταλύσει κυριολεκτικά.”»

Σε άλλη ερώτηση, εάν οι πατέρες που βρίσκονται σε εξωτερικά διακονήματα μπορούν να συντομεύουν λίγο τις ακολουθίες, περικόπτοντας λ.χ. το ψαλτήρι, απαντούσε: “Εμείς για ένα ψαλτήρι ήρθαμε εδώ και θα το περικόψουμε;”»

«Όλοι όσοι τον είχαμε επισκεφθεί στο κελί του ή απλώς τον είχαμε γνωρίσει έχουμε να θυμόμαστε κάτι από αυτές τις συναντήσεις, που τις φυλάμε σαν ιερά παρακαταθήκη» αναφέρει χαρακτηριστικά

Ο πατήρ Νικόλαος και οι αδελφοί τον θεωρούσαν δάσκαλο του μοναχισμού, που πάντοτε τόνιζε τη σημασία της υπακοής. Όσοι τον γνώριζαν αντιλαμβάνονταν πως όσα έλεγε ο άγιος Εφραίμ ήταν αποτέλεσμα προσωπικού του βιώματος κι όπως ανέφερε ο ίδιος “φαρμακερής πείρας”. Και συνεχίζει:

«Έλεγε συχνά ο Άγιος “Όποιος δεν κάνει υπακοή, δεύτερος Ιούδας γίνεται. Η υπακοή είναι η βάση στην οποία πρέπει να στηριχθούμε για να αποκτήσουμε προσευχή. Νοερά προσευχή και ανυπακοή δεν συνδυάζονται. Υπακοή όμως όχι μόνο στον Γέροντα, αλλά και σ’ όλους τους αδερφούς. Όποιος υποτακτικός φτάσει στην τελειότητα της υπακοής, δεν φοβάται τον Θεό, ούτε την Κρίση, ούτε τη Δευτέρα Παρουσία. Δεν ωφελεί ούτε η συχνή Θεία Μετάληψη, ούτε η φιλοξενία, ούτε η νοερά προσευχή”. ‘Οταν το έτος 1987 μας είχε επισκεφθεί, ανέφερε ότι κάποτε θέλησε να φυτέψει μια βερικοκιά, πράγμα με το οποίο δεν συμφωνούσε ο γέροντας του. Αυτή δεν πρόκοψε.»

Επέμενε επίσης για την ευλάβεια και την πίστη που πρέπει να έχουν στον Γέροντα οι υποτακτικοί, αλλά και για την καλλιέργεια της ταπείνωσης στην ψαλτική και στη συμπεριφορά:

«Όσο περισσότερη ευλάβεια έχουμε στον Γέροντα, τόσο μεγαλύτερη ευλογία θα λαμβάνουμε. Είναι μεγάλη υπόθεση να αναπαύσουμε την ψυχή του Γέροντα. Όταν λέμε το “Νάναι ευλογημένο” αναπαύεται η ψυχή του Γέροντα, αλλά και ο Χριστός. Η ψαλμωδία στην εκκλησία πρέπει να γίνεται προς δόξα Θεού. Είναι απαράδεκτο να θέλουμε να ψάλλουμε μόνο τα πρώτα στις ακολουθίες. Αυτό είναι πάθος. Όποιος ψάλλει έτσι, δεν ψάλλει προς δόξα Θεού, αλλά προς δόξα του εαυτού του.

Τον πόθο που είχαμε όταν πρωτοήλθαμε στο μοναστήρι, να προσπαθήσουμε να τον διατηρήσουμε και να τον αυξήσουμε. Ο άγιος δεν δεχόταν τη θέση: “Εγώ αυτός είμαι, αυτός είναι ο χαρακτήρας μου, δεν μπορώ να κάνω έτσι ή αλλιώς στην συγκεκριμένη περίπτωση”. “Όχι, ο καθένας μας μπορεί να αλλάξει.”»

Εντωμεταξύ, ο Άγιος Εφραίμ ανησυχούσε για τους κινδύνους που διέτρεχαν οι μοναχοί όταν χρειαζόταν να βγουν στον κόσμο. Ο πατήρ Νικόλαος μεταφέρει τις συμβουλές του, όπως τις άκουσε από το στόμα του :

«Ο άγιος συνιστούσε “Όταν οι αδελφοί εξέρχονται από το Άγιο Όρος για υποθέσεις της Μονής, οι υπόλοιποι να κάνουν από ένα κομποσκοίνι και πέντε μετάνοιες, ώστε να τους σκεπάσει η Θεία Χάρις”. Όταν προ ετών είχε ο ίδιος εξέλθει, διηγήθηκε ότι έβλεπε ορατά μια νεφέλη να τον σκεπάζει, διότι άλλοι προσευχόντουσαν γι’ αυτόν.»

Το ανέκδοτο γράμμα του

Για τις προσφορές που του έστελναν διάφοροι κοσμικοί ένιωθε ευγνωμοσύνη, την οποία εκδήλωνε με ευγένεια απαντώντας με ευχαριστήριες επιστολές, μνημονεύοντας και τα ονόματα των ζωντανών και κεκοιμημένων των προσφερόντων. Στην ηλικιωμένη μητέρα κάποιου μοναχού έγραφε:

«....Αυτές τις μέρες (χθες) πήρα το δέμα σας, αυτό το δείγμα της μητρικής σας αγάπης, και έρχομαι να σας πω πώς, όπως αγαπάτε το παιδί σας, αγαπάτε και μένα. Και έτσι είναι η αλήθεια και πολύ σας ευχαριστώ και σκέπτομαι, εγώ σ’ αυτή σας την αγάπη τι να σας προσφέρω; Προ πολλών ετών μου είχε δώσει ο γιος σας τα ονόματά σας να τα μνημονεύω, αλλά είναι πολύ λίγα. Θα σας παρακαλέσω να μου στείλετε όσο μπορείτε περισσότερα. Χαρά μας είναι να μνημονεύουμε ονόματα, ζωντανά και αποθαμένα, διότι και αυτοί ωφελούνται και εμείς μισθό έχουμε.

Και λοιπόν περιμένω.

Με βαθύ σεβασμό και μεγάλη αγάπη σας φιλώ το χεράκι σας.

Ιερομόναχος Εφραίμ Κατουνακιώτης»

Οι δύσκολες στιγμές και τα δάκρυα στην προσευχή του

Στις αρχές Ιουνίου του 1993 οι αδελφοί της Συνοδείας του Γέροντα Εφραίμ κάλεσαν τον γιατρό, αδελφό της Μονής Γρηγορίου π. Λ., γιατί ο μακαριστός Γέροντας έπαθε ένα ελαφρύ εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο πατήρ Νικόλαος περιγράφει την πνευματική κατάσταση του αγίου στην δύσκολη αυτή ώρα:

«Κατά τη διάρκεια της νύχτας βελτιώθηκε κάπως η κατάστασή του. Τότε φανερώθηκε μια όψη του μυστικού πλούτου της καρδιάς του. Τα λόγια του ήταν όλο δοξολογία και ευχαριστία στον Θεό και στους ανθρώπους, ήταν όλος χαρά. Αισθανόσουν ότι έβλεπε τον κόσμο όλο μέσα στη χάρη του Θεού, τελειωμένο, χωρίς τίποτα το αρνητικό, μέσα στην τελική δόξα του Θεού.

Εκείνη τη νύχτα είπε και τα παρακάτω, τα οποία σας μεταφέρω αυτούσια:

“Επειδή ο κόσμος με έχει για άγιο και πιστεύει ότι η προσευχή μου κάνει θαύματα, σου λέγω ότι προσευχή που δεν έχει δάκρυα, δεν βγαίνει ούτε έξω από το δωμάτιο. Κι εγώ δεν καταφέρνω να έχω πάντα δάκρυα…

Ανέκαθεν είχα σαν όρο στη ζωή μου να έχω δάκρυα στην προσευχή. Πηγαίνω εδώ πιο πάνω και κλαίω καμιά ώρα. Αλλά λέω στον εαυτό μου: Ε, καλόγερε, πόση ώρα έκλαψες; Μια ώρα; Τίποτα δεν έκανες.

Και έκλαιγα άλλες δύο ώρες.

Αλλά εξαντλήθηκα. Στην αρχή τα δάκρυα κουράζουν. Μετά όμως, τα δεύτερα δάκρυα ξεκουράζουν.

Συνεχίζοντας ο μακαριστός π. Εφραίμ απευθύνθηκε στον ιερομόναχο γιατρό και του είπε:

“Άκουσε παιδί μου. Αν δεν κλαις στη Θεία Λειτουργία, η Θεία Λειτουργία δεν πιάνει. Αλλά εσείς οι υποτακτικοί είστε μακάριοι. Εγώ ήμουν 40 χρόνια υποτακτικός. Έλεγα “Ευλόγησον Γέροντα”. “Να ´σαι ευλογημένος παιδί μου”, αποκρινόταν εκείνος. Και με τη χάρη της υπακοής, μόλις έβαζα “Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός...”, να τα δάκρυα.

Εγώ τη Θ. Λειτουργία την είχα για προσευχή, όχι για διακόνημα. Να ενωθώ με τον Θεό. Και μόλις έλεγα “Ευλογημένη …”, ερχόταν η κατάνυξη.

Μετά από λίγο συνέχισε :

Βγήκα μια φορά στη Γρηγορίου που μ’ έπιασε η θάλασσα.

Ένα νέο καλογεράκι μου λέει:

–                   Ευλόγησον πάτερ.

–                   Να’ σαι ευλογημένος παιδί μου.

Μου έδωσαν ένα δωμάτιο και με ρωτούσαν οι πατέρες: “Τι είναι ανώτερο η προσευχή ή το διακόνημα;” Και εγώ τους είπα: “Να! Το καλογεράκι που με προϋπάντησε και με ανέπαυσε, αυτό που έκανε ήταν προσευχή.”»

Όσα λέει ο μοναχός γιατρός που φρόντισε τον Άγιο τις τελευταίες μέρες της ζωής του

Το φθινόπωρο του 1996 ο παπά-Εφραίμ αρρώστησε βαριά. Είχε ανάγκη από συνεχή φροντίδα. Ο πατήρ Νικόλαος θυμάται και μας μεταφέρει τα λόγια του γιατρού της Μονής Γρηγορίου που τον φρόντιζε:

«Έλεγε ο γιατρός, αδελφός της μονής μας, ο π. Λ. : “Είχα την ευλογία να τον διακονήσω για μια εβδομάδα. Ο γέροντας ήταν χαριτωμένος και την ώρα που υπέφερε. Είδα την υπομονή και την αγάπη του. Πιο πολύ είδα την εμπιστοσύνη του στον Θεό και στην εκλεκτή συνοδεία του. Τον άκουσα να λέει : “Εγώ σας φρόντιζα μέχρι τώρα, παιδιά μου. Τώρα φροντίστε με εσείς όπως νομίζετε”. Έτσι με απλότητα και πίστη εμπιστευόταν τον εαυτό του στα τέκνα του.»

Ο πατήρ Νικόλαος περιγράφει συγκινημένος το τέλος του αγίου και πνευματικού ανδρός και την ελπίδα των πρεσβειών του για όλο τον κόσμο

«Η μακρά ασθένειά του έλαβε τέλος στις 14/27-2-1998. Η αγία του ψυχή πέταξε στα ουράνια σκηνώματα, τα οποία αγάπησε και χάριν των οποίων με φιλοτιμία εργάστηκε. Προσετέθη στους αγίους άνδρας που κόσμησαν με την αγία βιοτή τους τον Άθωνα. Πιστεύουμε όμως ακραδάντως ότι όπως μας ανέψυχε, παρηγορούσε και στήριζε όταν ζούσε μαζί μας, θα συνεχίσει εντονότερα να μας βοηθά με τη δυνατή προς Κύριον πρεσβεία του.»

* * *

Ευχαριστούμε τον πατέρα Νικόλαο και την Ιερά Μονή Γρηγορίου που ζώντας κοντά σ’ έναν Άγιο έγιναν μάρτυρες μιας σπουδαίας μαρτυρίας και μας τη μετέφεραν. Έκλεισαν στην καρδιά τους και στη μνήμη τους το πέρασμα του αγίου Εφραίμ σε αυτή τη ζωή. Ο άγιος Εφραίμ ο Κατουνακιώτης μπορούσε να προσανατολίσει τους αδελφούς του στη γη. Τους έδειχνε για ποιο λόγο αξίζει να υπάρχει ο άνθρωπος.

_________

Σοφία Χατζή

δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα

Ορθόδοξη Αλήθεια, 09.03.2022