Ο Θεός της Ορθόδοξης Πίστης μας. Θ. Μαυρομούστακος

 

Ο Θεός της Ορθόδοξης Πίστης μας

Θ. Μαυρομούστακος

 

Εγώ ειμί το Α και το Ω, λέγει Κύριος ο Θεός, ο ων και ο ην και ο ερχόμενος, ο παντοκράτωρ (Αποκάλυψη Ιωάννη, 1,8)

Ου γαρ έχομεν ώδε μένουσαν πόλιν, αλλά την μέλλουσαν επιζητούμεν 

(Προς Εβραίους Επιστολή 13,14)

 

Ο άνθρωπος ως λογικό όν κατανοεί ότι βρίσκεται μέσα σε ένα κόσμο που τον περιβάλλει ένα «μυστήριο». Είναι γεννημένος σε ένα σύμπαν που δεν μπορεί να ψηλαφίσει την «αιτία και τον αίτιο» της δημιουργίας του. Μπροστά στην απορία του για την ύπαρξή του και το σύμπαν που τον περιβάλλει έχει δώσει πολλές πιθανές εξηγήσεις οι οποίες δεν είναι του παρόντος να σταχυολογήσουμε.

Στο άρθρο αυτό θα μας απασχολήσει η απάντηση που δίνεται στην Ορθόδοξη Πίστη μας όσο αφορά την πρωταρχική αιτία της δημιουργίας του και που ονομάζουμε Θεό. Να επισημάνω ξανά κάτι που ανάφερα και σε προηγούμενο άρθρο. Το πρωταρχικό αίτιο δεν υπόκειται σε επιστημονική έρευνα. Δεν υπάρχουν επιστημονικά εργαλεία όπου να μπορούμε να ανιχνεύσουμε πειραματικά την αρχή της δημιουργίας. Αν η πρώτη εκρηκτική πύρινη σφαίρα, σύμφωνα με την υφιστάμενη θεώρηση για την αρχή της δημιουργίας, είναι κύημα κάποιου δημιουργού ή είναι αυτή η ίδια ο δημιουργός αύτό δεν μπορεί να απαντηθεί επιστημονικά.

Επαφίεται στον άνθρωπο να πιστεύει κάποιο δημιουργό ο οποίος έχει «πρόνοια» για το δημιούργημά του ή ότι όλο το σύμπαν είναι αυτοδημιούργητο. Επομένως το θέμα μας δεν είναι επιστημονικό αλλά καθαρά θεολογικό. Η επιστήμη και η θεολογία δεν θα έπρεπε να μπερδεύονται αλλά μόνο να αλληλοσυμπληρώνουν η μια την άλλη.

Ο άνθρωπος ως ον «απορών» θέλει να λογίζεται από πού έρχεται και που πηγαίνει. Ποιος σκέφτηκε να το φέρει στη γη για να αναπνέει, να κινείται, να ερευνά και να εργάζεται. Σε πολλούς ανθρώπους είναι αδιανόητο να υπάρχει ο κόσμος χωρίς δημιουργό, όπως δεν μπορούν να φανταστούν το σπίτι χωρίς να έχει χτιστεί και θεμελιωθεί από ανθρώπου χέρι. Η Ορθόδοξη Πίστη μας είναι θεμελιωμένη στην πρόταση ότι «πάντα τα ορατά και τα αόρατα» είναι έργο ενός Πάνσοφου Δημιουργού.  Ο Θεός ως φως ενδύει την ανυπαρξία με την κοσμική ύπαρξη. Πριν την ανυπαρξία ήταν ο μόνος παρών. Με τη δημιουργία του κόσμου λαμβάνει έννοια ο χωρόχρονος. Υπάρχουν όντα με καθορισμένη διάρκεια ζωής που διαβιούν σε καθορισμένους τόπους. Πριν τη δημιουργία του κόσμου υπήρχε ο «αιώνιος Θεός» που ως ύπαρξη δεν περιορίζεται τοπικά και χρονικά. Όταν λέμε λοιπόν στην Ορθόδοξη Πίστη μας «αιωνιότητα» εννοούμε την κατάργηση του χωρόχρονου.

Σύμφωνα με την αντίληψη του Ορθόδοξου Πιστού ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο «λίαν καλώς». Το κόσμημα αυτό του Θεού χαρακτηρίζεται από τη   χλωρίδα και πανίδα όπου διαχειριστής της είναι ο άνθρωπος. Πρέπει να το τονίσουμε αυτό επειδή το περιβάλλον στις μέρες μας βρίσκεται σε κίνδυνο. Όταν στη Γένεση αναφέρεται για τον άνθρωπο ότι πρέπει να κατακυριεύσει τη γη αυτό εννοείται. Να γίνει «κύριος» της, φροντιστής της και περιποιητής της. Όπως ο Κύριος φροντίζει για τους υπηρέτες τους να είναι σε μια άψογη ψυχοσωματική κατάσταση έτσι και ο άνθρωπος πρέπει όμοια να φροντίζει το περιβάλλον που ζει να βρίσκεται σε μια αρμονική ισορροπία.

Τι ξέρω γι’ αυτό το Θεό σύμφωνα με την Ορθόδοξη Πίστη μας; Αναφέραμε ήδη ότι ο Θεός γίνεται αντιληπτός από τους ανθρώπους διαφορετικά. Ο Θεός θεάται ποικιλοτρόπως. Πώς θεάται από τον Ορθόδοξο Πιστό Χριστιανό;

Ο Θεός «φως» εστί. Μοιάζει θα λέγαμε με το φως. Τι είναι το φως επιστημονικά; Ένα ηλεκτρομαγνητικό κύμα που άλλοτε συμπεριφέρεται ως σωματίδιο και άλλοτε ως κύμα. Στο φως συνυφαίνονται και αλληλοσυμπληρώνονται οι δύο αντιθετικές αυτές ιδιότητες. Το ίδιο ισχύει και για το Θεό. Για την κατανόηση του θα πρέπει να δεχτούμε ότι αντιθετικές έννοιες συμπληρώνουν την αντίληψή μας για τη μυστηριακή ύπαρξή του. Ίσως για το φως το κοσμικό να δώσει κάποια στιγμή η επιστήμη εκτενέστερες αιτιολογήσεις της συμπεριφοράς του. Το Θεϊκό φως θα το αγνοούμε στο χωρόχρονο ύπαρξής μας.

Ο Θεός είναι «ακατάληπτος» στην ουσία του, όμως οι ενέργειες του είναι «καταληπτές» μέσα στο χωρόχρονο ύπαρξης μας. Δεν μπορεί να κατανοήσει από τι είναι καμωμένος ο Θεός, την ουσία του. Κατανοεί όμως ότι επεμβαίνει και βοηθά στη ζωή μας και γνωρίζει κάθε τρίχα της κεφαλής μας.

Ο θεός είναι «αόρατος» αλλά «οράται» με τα μάτια της ψυχής μας. Στην προσευχή συνομιλεί μαζί με τον πιστό ως να είναι δίπλα του, πλάι του αρωγός και ρύστης στα δίκαια αιτήματά του. Ο πιστός τον ευχαριστεί, τον παρακαλεί, τον ικετεύει.

Ο Θεός είναι «δημιουργός» αλλά και «καταστροφικός». Δε διστάζει μέσα στην Ιστορία του Ιουδαϊκού λαού, προκειμένου να επιτευχθεί η διατήρηση ενός κόσμου που θα είναι γεμάτος πίστη και ελπίδα να καταστρέψει τμήμα αυτού που δημιούργησε.

Ο Θεός μέσα στην Ιστορία του Ιουδαϊκού λαού εμφανίζεται «φιλεύσπλαχνος» αλλά και «αμείλιχτα σκληρός» γιατί διακατέχεται από «δικαιοκρισία» που ο ανθρώπινος πεπερασμένος νους δεν μπορεί να αντιληφθεί. 

Ο Θεός «προνοεί» για να σωθούν οι πιστοί του δείχνοντας έμπρακτα την πρόνοιά του. Εμφανίζεται από την άλλη ως να «μην έχει πρόνοια» για τις φυσικές καταστροφές και τις ασθένειες που μαστίζουν και ταλανίζουν την κορωνίδα της δημιουργίας του, τον άνθρωπο.

Είναι «ορατός» ως παρουσία μέσα στην Ιστορία, αλλά «αόρατος» ως οντότητα. Είναι «μεθεκτός» στις ενέργειες του αλλά «αμέθεκτος» στην ουσία του. «Απρόσωπος και άγνωστος» σε αυτό που τον αγνοεί, «προσωπικός και γνωστός» γι’ αυτόν που τον πιστεύει και υπηρετεί. Δε βλέπουμε να «καταλαμβάνει χώρο» αλλά «είναι πανταχού παρών».

Μυστηριώδης ο Θεός που συμπεριφέρεται «άλλοτε ως κύμα και άλλοτε ως ύλη» ή μάλλον είναι  «ο ην, ο ων και ο ερχόμενος» που μόνο με την πίστη  μπορούμε να τον ψηλαφήσουμε. Ο άνθρωπος ως ο Απόστολος Θωμάς μέσω της πίστης του, χωρίς να χρειάζεται να βάλει το δάκτυλο στον τύπο των ύλων τον αναγνωρίζει και ομολογεί «ο Κύριος και Θεός μου». 

Γιατί είναι αυτός που είναι ο Θεός; Κανένας μας δε γνωρίζει. Ο άνθρωπος αγνοεί τη φύση του Θεού και από «απορών γίνεται άπορος» σε εφόδια για να αντιληφθεί το μέγα μυστήριο που περιβάλλει την ύπαρξή του. Παρόλο που είναι εικόνα του Θεού και στη ζωή αυτή οδεύει προς την ομοίωσή του είναι αδύνατο να τον κατανοήσει λόγω της διαφορετικής φύσης του. Νοιώθει την ύπαρξή του με την πίστη του. Ζει κοντά του στο χωρόχρονο και προσδοκεί να είναι για πάντα μαζί του στην αιωνιότητα όπου ο χωρόχρονος θα αναιρεθεί. Προσδοκεί ανάσταση νεκρών και ζωή του μέλλοντος, μια καινή πολιτεία όπου ο Θεός να είναι πλησιέστερα σ’ αυτόν και θα τον πληρώνει με αιώνιο φως.

Κάθε Κυριακή ο Ορθόδοξος Πιστός στη Θεία Λειτουργία εισέρχεται στην αιωνιότητα, στην «ευλογημένη βασιλεία του Πατρός και του Υιού και Αγίου Πνεύματος». Ο Θεός του Ορθόδοξου Χριστιανού είναι μια φύση αλλά Τριαδικός στην υπόσταση. Αποτελείται από τον Θεό-Πατέρα, το Θεό-Υιό και τον Θεό-Άγιο Πνεύμα. Είναι μια ακόμη πληροφορία για το Θεό που μας δίνει η Καινή Διαθήκη. Αυτό όμως θα αποτελέσει ένα μεταγενέστερο θέμα μας. Αυτό που έχει θεμελιώδη σημασία είναι να κατανοήσουμε ότι ο πιστός αφού προετοιμασθεί στον όρθρο, εισέρχεται στη βασιλεία της Αγίας Τριάδας. Μετά το Αποστολικό και Ευαγγελικό Κήρυγμα είναι έτοιμος πια για τη Μεγάλη Είσοδο όπου με τα Αγγελικά Τάγματα γεύεται τη Βασιλεία του Θεού. Εκεί ως Εικόνα και Ομοίωση του Θείου μπορεί να έχει ατελεύτητη κοινωνία μαζί του. Αυτό είναι που ονομάζουμε Θέωση. Μια πρόγευση της Θέωσης επιτυγχάνεται στη Θεία Λειτουργία. Γι’ αυτό παροντικά ζούμε την αιωνιότητα κατά τη Θεία Λειτουργία.

Η ζωή μας επιτελείται στο χωρόχρονο. Η άλλη ζωή θα είναι ατελεύτητη, άχρονη στους κόλπους της αιωνιότητας. Κοντά στον αιώνιο Θεό, που έχει παρουσία στο χωρόχρονο. Κοντά στον άχρονο Θεό που δημιούργησε το χρόνο. Κοντά στον τέλειο Θεό που δημιούργησε τον ατελή αλλά λίαν καλό κόσμο. Αντίθετα από τον Καζαντζάκη που δεν πιστεύει και δεν ελπίζει τίποτα εκφράζοντας με αυτό τον τρόπο την ελευθερία του, ο Χριστιανός Ορθόδοξος πιστός αισθάνεται και βιώνει διαφορετικά την ελευθερία του. Αναπνέει και κινείται με οδηγούς την πίστη και την ελπίδα. Γι’ αυτόν ο χωρόχρονος της βιωτικής του ζωής είναι η παλαίστρα που οδηγεί στην αιώνια ζωή. Σε αυτή προσδοκά ελεύθερα και βιώνει τις επιταγές του Θεού. Την αλήθεια που του αποκάλυψε. Ο Θεός αν και αόρατος στην Ορθόδοξη Πίστη μας είναι αποκαλυπτικός. Μέσω των Προφητών και Εντολοδόχων του καθώς και του Υιού του μας έδωσε πυξίδα να πορευόμαστε ώστε να μένουμε όπως τα κλήματα στην άμπελο. Κλήματα εμείς του Θεού θα φορτωθούμε το αιώνιο σταφύλι του και θα γευτούμε όπως στο χωρόχρονο σε πολλαπλάσιο βαθμό το «αληθινό και μεστό του κρασί» που είναι καλύτερο από κάθε προηγούμενο όπως στο Θαύμα της Κανά ο αρχιτρίκλινος ομολόγησε.

Αυτό το άδολο κρασί της πίστης είναι πρόθυμος ο Χριστιανός να πιει. Αυτό θα το μεθύσει σε περισσότερη αποκάλυψη του Θεού. Το πείραμα και η λογική είναι τα εργαλεία του κάθε επιστήμονα. Με αυτά προσπαθεί να μελετήσει και να αντιληφθεί τα μυστήρια της φύσης. Τη φύση του φωτός όπως για παράδειγμα αναφέραμε. Η πίστη και η ελπίδα είναι τα εργαλεία της Θέωσης. Αυτά που οδηγούν στη μελλοντική πληρέστερη κατανόηση του Θείου φωτός.

Ο Πιστός ιδιαίτερα στις κρίσιμες μέρες μας θα πρέπει να πίνει το κρασί της Θυσίας, αυτό που οδηγεί στην Αθανασία και αιωνιότητα. Το ίδιο έκανε και ο Υιός, που πρέπει να μιμείται κάθε Χριστιανός. Ταπεινώθηκε και έφτασε στα έγκατα της γης, θυσιάστηκε για τον άνθρωπο. Αποκαλύφθηκε σε μας για να γίνει οδηγός, πίστη και ελπίδα μας και που θα μας προσμένει στην υπερουράνια βασιλεία του. Κι’ όταν αναστήθηκε η σκυτάλη δόθηκε στο Άγιο Πνεύμα όπου με τη χάρη του μας ευλογεί και επισκιάζει.   

Εδώ ταιριάζουν τα λόγια του Μεγάλου μας Ποιητή και ήρωα Ευαγόρα Παλληκαρίδη

Των αθανάτων το κρασί

Το ‘βρετε ‘σεις και πίνετε.

Ζωή για σας κι ο θάνατος

Κι αθάνατοι θα μείνετε

Κι’ αυτός που θυσιάζεται στο μετερίζι για την πατρίδα και Ορθόδοξη Παράδοσή του μετατρέπει το θάνατο σε ζωή. Μετατρέπει το θάνατο σε αθανασία. Μιμείται ακριβώς τη θεία φύση που συγχωνεύει τα αντίθετα. Ο «θάνατος» και η «αθανασία» έχουν ως αποτέλεσμα τη γεύση του ωραιότερου και πολυτιμότερου κρασιού, του κόσμου της αιωνιότητας. Δηλαδή τη βίωση   της μέλλουσας πόλης που εντοπίζεται κοντά στις αγκάλες του Θεού. Όταν στη θέωση αγάλλεται και «ουχί δι εσόπτρου εν αινίγματι» πληθαίνει στον αέναο χρόνο την αγάπη του προς το Θεό, «το τέλειον», και την καινή κτίση. Ναι, ο άνθρωπος φορεί το θνητό φόρεμα της σάρκα. Θα αναστηθεί όμως και στο πυρ της μεταβολής θα νιώθει μια καινούργια άφθαρτη σάρκα που μαζί με τη ψυχή του κάθε στιγμή θα γεύονται το θεϊκό οίνο που θα το μεθάει με πνευματική ευωχία. Στην αιώνια βασιλεία του Θεού δεν θα υπάρχουν Ιουδαίοι να τον κατακρίνουν όπως τους Αποστόλους ότι έχει μεθύσει. Η ζωή του θα είναι γεμάτη με «σίτο, οίνο και έλαιο». Θα  απολαμβάνει απρόσκοπτα τη θεϊκή τροφή (σίτος) γεμάτη έλαιο (έλεος και φιλευσπλαχνία) συνοδευόμενη από αρωματικό οίνο (πνευματική αγαλλίαση).