«Τὰ κατὰ πόλιν δεσμὰ καὶ τὰς θλίψεις σου, τὶς διηγήσεται, ἔνδοξε Ἀπόστολε Παῦλε;…», Ἦχος α', Ἀνδρέου Κρήτης

«Τὰ κατὰ πόλιν δεσμὰ καὶ τὰς θλίψεις σου, τὶς διηγήσεται, ἔνδοξε Ἀπόστολε Παῦλε;…», Ἦχος α', Ἀνδρέου Κρήτης

Πίσω από την εκπληκτική επέκταση του Χριστιανισμού στην ελληνορωμαϊκή οικουμένη και μέσω αυτής σε ολόκληρο τον κόσμο πέριξ της Μεσογείου βρίσκεται το πρόσωπο και το έργο του Αποστόλου Παύλου, ο οποίος χρησιμοποίησε όλες τις δυνατότητες και τα μέσα της εποχής του, προκειμένου να διακηρύξει με θέρμη και δύναμη το ευαγγέλιο του αναστημένου Ιησού Χριστού, εγκαινιάζοντας έναν νέο τρόπο ύπαρξης και ζωής στις κοινότητες-εκκλησίες που ίδρυε κατά τις περίφημες περιοδείες του. Λίγα μόλις χρόνια μετά τον σταυρικό θάνατο και την ανάσταση του Χριστού, ο Φαρισαίος Παύλος, ο αμείλικτος διώκτης των χριστιανών, καθ’ οδόν προς τη Δαμασκό μεταστρέφεται στον Χριστιανισμό. Με τα αποστολικά ταξίδια και τις περιοδείες του σε όλο σχεδόν τον ελληνορωμαϊκό κόσμο ανέδειξε την εν Χριστώ πίστη της Εκκλησίας στην τότε οικουμένη. Ο Χριστιανισμός έγινε σταδιακά μία πίστη οικουμενική. 

Την ιστορία του Παύλου κατέγραψε ο Λουκάς στις Πράξεις των Αποστόλων. Ο ίδιος ο Παύλος έστειλε πολυάριθμες επιστολές προς τους χριστιανούς στις διάφορες πρωτοχριστιανικές κοινότητες. Χάρη στις επιστολές του αυτές, το κήρυγμα και η διδασκαλία του Παύλου έφτασε ως τα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου. Η ελληνική γλώσσα και ο ανοικτός ελληνικός πολιτισμός, η ελληνορωμαϊκή οικουμένη, το ελληνικό αρχιπέλαγος και οι θαλάσσιοι δρόμοι της Μεσογείου διευκόλυναν το έργο του αυτό. Η μισαλλοδοξία, ο ζηλωτισμός, ο εθνοφυλετισμός και η αποκλειστικότητα των συμπατριωτών του, αλλά και τα διάφορα πολιτικά και θρησκευτικά συμφέροντα του ελληνορωμαϊκού παγανιστικού κόσμου δυσχέραναν το αποστολικό έργο και τελικά οδήγησαν τον Παύλο μέσα από πολλές κακουχίες, περιπέτειες και διώξεις στο ένδοξο μαρτύριό του στη Ρώμη. 

Ο Παύλος άφησε το καταλυτικό στίγμα του στην αρχαία Εκκλησία, η οποία χρωστά σε αυτόν τον επίμονο και αποφασιστικό Ιουδαίο, ο οποίος είχε σημαντική ελληνική παιδεία και την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη, όχι μόνο τη βαθύτατα βιβλική θεολογία της αλλά και την έξοδό της από τον Ιουδαϊσμό και τη γόνιμη συνάντησή της με τον ελληνορωμαϊκό κόσμο και πολιτισμό. Οι επιστολές που φέρουν το όνομα του Παύλου δεν είναι παρά 70-80 σελίδες όλες μαζί. Αυτά τα κείμενα, όσα δηλαδή μπόρεσαν να αποτυπωθούν περιληπτικά και να σταλούν ως μια νέα μορφή επικοινωνίας με τις κατά τόπους κοινότητες της Εκκλησίας που είχε ιδρύσει ή επισκεφθεί, αποτελούν οργανικά μέρη της Καινής Διαθήκης της Εκκλησίας. Ο Απόστολος Πέτρος συστήνει θερμά τη μελέτη των επιστολών του Παύλου (Β΄ Πετρ. 3,15-16). Πάνω σε αυτά τα κείμενα η Εκκλησία επιστρέφει διαρκώς για να οικοδομεί στέρεα την πίστη, τη λατρεία και τη ζωή της. Οι πυκνές και κοφτερές φράσεις του αποτελούν εσαεί θέματα διαρκούς ιστορικής, πολιτισμικής και κυρίως θεολογικής σπουδής και εκκλησιολογικής αναφοράς. 

Το βιβλικό πλαίσιο της συνάντησης Ελληνισμού και Χριστιανισμού, πέρα από τη σχεδόν διαχρονική του σπουδαιότητα, καθίσταται ιδιαίτερα ενδιαφέρον στις μέρες μας, καθόσον η εποχή της ύστερης νεωτερικότητας και του 21ου αι. έχει πολλά κοινά σημεία με την περίοδο της ύστερης αρχαιότητας, όπως το πρόβλημα της παγκοσμιοποίησης και της συνάντησης των πολιτισμών, ο συγκρητισμός, η αναβίωση των εθνικισμών, ο φανατισμός και οι ποικίλες πολιτισμικές ταυτότητες και ιδιαιτερότητες. Συνάμα, τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια παλιννόστηση της «εθνικής θρησκείας». Όσο και αν ο νεοπαγανισμός αυτός, πέρα από την ανιστορική παλινδρόμηση, εκφράζει στο έπακρον μια φυλετική και αυθαίρετη ανάδειξη της παγανιστικής πίστης της ελληνικής αρχαιότητας και της σχέσης της με τον Χριστιανισμό, δεν παύει να επισημαίνει ότι για ένα μέρος των συγχρόνων Ελλήνων εμφανίζεται να υπάρχει πρόβλημα στη σχέση Ελληνισμού και Χριστιανισμού και στην εποχή μας...

Ο άγιος Παύλος, Βασιλική του Αγίου Απολλιναρίου της Ραβέννας 

Photos by  Fr Lawrence Lew, OP

Σταύρος Γιαγκαζογλου.