Ο ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΟΘΌΝΗ ΚΑΙ ΕΓΚΈΦΑΛΟΣ.

Ο ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

Κατά το παρελθόν έτος, πολλοί με ρωτούσαν ποιο ήταν το κίνητρο και η αφορμή να γράψω το βιβλίο Οι επιπτώσεις της τηλεόρασης στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Απαντούσα γενικά κι αόριστα:

μια συγκυρία, μια απλή συζήτηση. Είναι δύσκολο να πιστέψει και

νείς πως μία «τυχαία» συνάντηση μπορεί να γίνει αφορμή για να

αλλάξει η ζωή ενός ανθρώπου. Στη συνέχεια, θα διηγηθώ αυτή

την ιστορία με τη σκέψη ότι αυτό, που με οδήγησε να αλλάξω το

πεδίο των ενασχολήσεών μου, θα προσελκύσει την προσοχή του

αναγνώστη σ΄ αυτά που θα ακολουθήσουν.

Πριν από πέντε χρόνια γνώρισα έναν νεαρό Αμερικανό, τον

John, με τον οποίο έτυχε να παρακολουθούμε μαζί ένα μάθημα

εξειδίκευσης στο εξωτερικό. Γίναμε φίλοι και περνούσαμε πολλές ώρες μαζί, αφηγούμενοι ιστορίες ζωής. Το ενδιαφέρον μου

κέντρισε η πορεία ζωής του αδελφού του. Michael, στην οποία

επανερχόμασταν συχνά στις συζητήσεις μας. Θα αναπαραστήσω

με λίγα λόγια την ιστορία του Michael, παραλείποντας τους διαλόγους που έγιναν τότε μεταξύ μας χάριν συντομίας.

Όταν ο John ήταν 10 ετών -όπως είπε ο ίδιος, αρχίζοντας την

διήγησή του- οι γονείς τους χώρισαν. Αυτός παρέμεινε με τον πατέρα του, ενώ τον αδελφό του, ο οποίος, τότε ήταν μόλις 2 ετών,

τον πήρε η μητέρα του, η οποία, όμως, δούλευε όλη μέρα και δεν

είχε σχεδόν καθόλου χρόνο να ασχοληθεί μαζί του. Έτσι, αναγκάστηκε να προσλάβει μια μπέιμπι σίτερ για να προσέχει τον

Michael. Εκείνη, όμως, τον άφηνε να κάθεται επί ώρες μπροστά

στην τηλεόραση, καθώς έβλεπε πως αυτό τον ευχαριστούσε πολύ,

αλλά βόλευε και την ίδια, διότι έτσι δεν θα έπρεπε να ασχολείται

συνέχεια μαζί του. Η μητέρα του γνώριζε την κατάσταση, αλλά

ήταν ευχαριστημένη, γιατί πίστευε ότι με αυτόν τον τρόπο θα

μάθει πολύ περισσότερα πράγματα που κανείς άλλος δεν θα είχε

χρόνο να του διδάξει.

Ο Michael, όμως, γινόταν όλο και περισσότερο νευρικός και

αγενής με όλους γύρω του, ακόμα και με τη μητέρα του. Εκείνη,

πάλι, δεν του απαγόρευε αυτή την «ευχάριστη» δραστηριότητα, ως

αντιστάθμισμα για τον χρόνο που δεν μπορούσε να του αφιερώσει.

Ο Michael ήταν ένα έξυπνο παιδί και κατά τα πρώτα σχολικά του χρόνια δεν φαινόταν πως θα έχει μαθησιακά προβλήματα. Όμως, ακόμα και τότε μπορούσε κανείς να διακρίνει κάποια

υπερκινητικότητα και αφηρημάδα. Αργότερα, αυτά τα συμπτώ

ματα χειροτέρεψαν. Μόλις τελείωσε την δ΄ δημοτικού, οι σχολικές του επιδόσεις άρχισαν να επιδεινώνονται σταδιακά, κι έτσι ο

Michael έγινε ένας μαθητής με προβληματική συμπεριφορά. Δεν

μπορούσε να μένει ακίνητος, δεν μπορούσε να συγκεντρώνεται

στα μαθήματα, ήταν συνεχώς αφηρημένος, πολύ οξύθυμος και

εριστικός, αν και είχε πολύ καλή ψυχή.

Η μητέρα του άρχισε να τον πηγαίνει σε γιατρούς, για να δι-

απιστώσει τελικά ότι υποφέρει από ADHD (Attention-Deficit/

Hyperactivity Disorder), ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας). Για να μπορεί να κάθεται ήσυχα στην τάξη,

του έδωσαν Ritalin, ένα ηρεμιστικό που χορηγείται σε πολλά παιδιά

στην Αμερική. Στο σπίτι ήταν αρκετά ήρεμος, όταν έβλεπε τηλεόραση ή όταν έπαιζε στον υπολογιστή, αλλά κατά τα άλλα η συμπεριφορά του ήταν πολύ άσχημη. Ειδικά, όταν δεν «γινόταν το δικό του»,

αντιδρούσε με πολύ οξύθυμο και επιθετικό τρόπο. Μετά την τηλεόραση, ακολούθησαν τα παιχνίδια στον υπολογιστή, με τα οποία

ανάλωνε το μεγαλύτερο μέρος του ελεύθερου χρόνου του, και στη

συνέχεια η αναζήτηση στο Διαδίκτυο. Μόλις γύριζε από το σχολείο,

καθόταν μπροστά στον υπολογιστή, ξεχνώντας ακόμα και να φάει.

Οι γιατροί εκλιπαρούσαν τη μητέρα του να περιορίσει τις ώρες

ενασχόλησης του με την οθόνη, αλλά εκείνη δεν μπορούσε πλέον

να του επιβληθεί. Και μόνο που άνοιγε τη συζήτηση ήταν αρκετό

για να πάθει ο Michael μια πραγματική νευρική κρίση και να γίνει

βίαιος.

Με μεγάλη δυσκολία κατάφερε να τελειώσει το σχολείο, δεν

είχε πολλούς φίλους, ενώ με τις κοπέλες αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα, κυρίως διότι είχε παχύνει πάρα πολύ και, ως εκ τούτου,

αισθανόταν μειονεκτικά. Επίσης, φαίνεται ότι, με το να βλέπει εικόνες ερωτικού περιεχομένου στο διαδίκτυο, εθίσθηκε τόσο ψυχολογικά ένα και οργανικά, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να συνάψει

φυσιολογικές σεξουαλικές σχέσεις με μια κοπέλα.

Τώρα είναι 30 ετών (αρχές του έτους 2002) και κάθεται σπίτι.

Προσπάθησε πολλές φορές να εργασθεί, αλλά δεν άντεξε περισσότερο από μερικές μέρες. Είναι πολύ ανήσυχος και αφηρημένος,

δεν έχει τη δύναμη να βρει το κίνητρο μέσα του και να συγκεντρωθεί στην δουλειά που έχει να κάνει, δεν μπορεί να ασκήσει

αυτοπειθαρχία για να εκπληρώνει τα καθήκοντά του, αν και εκ πρώτης όψεως φαίνεται ένα φυσιολογικό άτομο.

Η μητέρα του είναι απελπισμένη, διότι συνειδητοποιεί πως ο

Michael δεν ξέρει να κάνει τίποτε για να τα βγάλει πέρα μόνος του

στη ζωή, όταν εκείνη θα πεθάνει. Εκτός από το να περιηγείται στο

Διαδίκτυο, να τρώει και να πίνει δεν του αρέσει τίποτα άλλο να

κάνει. Κάποτε μου είπε ότι δεν έχει την επιθυμία να εγκαταλείψει

τον εικονικό κόσμο, διότι ο πραγματικός κόσμος του φαίνεται βαρετός και τον κουράζει πολύ.

Δεν είναι ο μόνος νεαρός Αμερικανός σ' αυτή την κατάσταση.

Αναρίθμητα παιδιά υποφέρουν σήμερα από τη ΔΕΠΥ, και η Αμερική είναι γεμάτη από απογοητευμένους εφήβους, που αδυνατούν

να δημιουργήσουν μια οικογένεια.

Αν και αυτή η ιστορία με αναστάτωσε πολύ, εκείνη την εποχή.

ούτε καν υποψιαζόμουν την εξάπλωση αυτού του φαινομένου.

Ωστόσο, άρχισα να ενημερώνομαι σχετικά τόσο από τα εξειδικευμένα βιβλία, που προέρχονταν ιδίως από την Αμερική, όσο και

μέσω συζητήσεων με ψυχοπαιδαγωγούς, ψυχολόγους και για

τρούς. Με το πέρασμα του χρόνου, συνειδητοποιούσα τον κινδύνους κι έτσι άρχισα όλο και περισσότερο να σκέφτομαι να γράψω

ένα βιβλίο για το κοινό της Ρουμανίας. Αυτές οι ενασχολήσεις.

ύστερα από τέσσερα χρόνια ερευνών, είχαν ως αποτέλεσμα τον

τόμο Οι επιπτώσεις της τηλεόρασης στον ανθρώπινο εγκέφαλο.

Πολλοί από τους αναγνώστες του βιβλίου ζήτησαν και μια| απλουστευμένη εκδοχή αυτού του έργου, και για όσους δεν έχουν

- τον απαραίτητο χρόνο για μια συστηματική ανάγνωση. Η αποστολή ήταν αρκετά δύσκολη, διότι η καταγραφή συμπερασμάτων

χωρίς την τεκμηρίωσή τους από επαρκή αποδεικτικά στοιχεία θα φαινόταν αναξιόπιστη -λόγω της βαρύτητας των συγκεκριμένων

συμπερασμάτων- από την άλλη μεριά, ακόμα και η μερική αναφορά στο αποδεικτικό υλικό, θα αύξανε σημαντικά τον αριθμό των

σελίδων. Ως εκ τούτου, καταφύγαμε στον συμβιβασμό να κρατήσουμε από τον αρχικό τόμο μόνο τα θέματα που αφορούν τις επιπτώσεις της ακουστικής και οπτικής τεχνολογίας στην ανάπτυξη

και λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου, παραλείποντας σχεδόν εντελώς τη συζήτηση για τον πολιτισμό του μηδενισμού, και

μειώνοντας στο ελάχιστο την παράθεση των αποδείξεων. Για παράδειγμα, όσον αφορά την εξάρτηση από την τηλεόραση, αφαίρε

σα εξ ολοκλήρου το αποδεικτικό μέρος, παρουσιάζοντας σε μόνο

μία σελίδα τα συμπεράσματα των αποδείξεων, που καταλάμβαναν

31 σελίδες στον αρχικό τόμο. Γι'αυτόν τον λόγο πολλά από τα κεφάλαια του βιβλίου μπορεί να θεωρηθούν ως μόνο μια σύντομη

εισαγωγή στη προβληματική.

Για όσους θέλουν να εμβαθύνουν στα φαινόμενα αυτά, πράγμα

που είναι απαραίτητο για την διαμόρφωση μιας στάσης απέναντι στην τηλεόραση και γενικά στην ακουστική και οπτική τεχνολογία, απαιτείται και η μελέτη των τόμων της σειράς. Η σκοτεινή

πλευρά της τηλεόρασης ή των βιβλιογραφικών αναφορών.

Αυτό το έργο απευθύνεται, ειδικότερα, σε εκπαιδευτικούς και

γονείς, κατόπιν αιτήματος πολλών εξ αυτών. Στα παραρτήματα που

προστέθηκαν στο τέλος του βιβλίου, ενσωματώθηκε ένα κεφάλαιο, που είναι αφιερωμένο στην εξάρτηση από το Διαδίκτυο και

μια περίληψη, σε μερικές μόνο σελίδες, της προβληματικής που

συζητήθηκε σε όλο το βιβλίο.

Σήμερα, είναι όλο και πιο δύσκολο να βρούμε τον χρόνο για

μια σοβαρή ανάγνωση, αλλά πρέπει να έχουμε κατά νου ότι μόνο

κάνοντας μια προσπάθεια θα μπορέσουμε να γλυτώσουμε από τη

δίνη στην οποία μας βύθισε η καταναλωτική κουλτούρα, η ψυχα-

γωγία και το άγχος μίας ζωής που κυριαρχείται από τη μέριμνα

για το αύριο. Στην περίπτωση που δεν αποκτήσουμε επίγνωση των

επιπτώσεων που έχουν οι νέες τεχνολογίες στη ζωή μας, υπάρχει

πιθανότητα ολόκληρη η υπαρξιακή μας προσπάθεια να μην αγγίξει τον στόχο της. Ο σύγχρονος κόσμος μας προσφέρει όχι μόνο

πολλές δυνατότητες, αλλά μας στήνει και πολλές παγίδες, βάζοντας σε κίνδυνο κυρίως την ψυχική μας υγεία. Το να κατανοήσουμε αυτόν τον κίνδυνο εξαρτάται μόνο από μας, για να μπορέσουμε

να διατηρήσουμε τόσο την υγεία μας, όσο και την ελευθερία μας που τόσο πολύ αγαπάμε.