ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΑΠ. ΚΟΥΤΟΥΓΙΑ.

Ήταν μια Κυριακή πρωί, πριν ακριβώς από 30 χρόνια, στην Αγ. Παρασκευή στο κτήμα της Αδελφότητας «ΖΩΗ», μετά την Θεία Λειτουργία. Ένοιωσα άλλος άνθρωπος, εξαιτίας του π. Αναργύρου Σταματόπουλου, ο οποίος λειτουργούσε. Ήταν για μένα μεγάλη έκπληξη τα βιώματα τα οποία είχα από εκείνη την πρώτη Θεία Λειτουργία στο παρεκκλήσι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Εν συνεχεία, η δεύτερη έκπληξη ήταν ο άνθρωπος, που με υποδέχτηκε, με καλωσόρισε, με ξενάγησε στο χώρο της Αδελφότητας και κατόπιν στις Χριστιανικές Μαθητικές Ομάδες της Αγίας Παρασκευής. Ήταν ο Απόστολος Κουτούγιας.

Λίγες σκόρπιες σκέψεις θα πω, γιατί για το συγκεκριμένο πρόσωπο δεν ταιριάζει να κάνουμε ομιλία. Θα ξεκινήσω από το χώρο της ιεραποστολής στους νέους. Αυθόρμητος, πρόθυμος, εξυπηρετικός. Νομίζω όλοι ζήσαμε την εξυπηρετικότατα και ιδιαίτερα την προθυμία του Απόστολου Κουτούγια, στο έργο των Χριστιανικών Μαθητικών Ομάδων.

Εκείνο, το οποίο είχα προσέξει ιδιαίτερα όλα αυτά τα χρόνια της συνεργασίας μου μαζί του, είναι το ότι κατόρθωνε να εντοπίζει και να επιλεγεί τα στελέχη των ΧΜΟ πολύ νωρίς, από την ηλικία του Λυκείου. Εντόπιζε ποιοι θα είναι οι αυριανοί συνεργάτες του στο έργο αυτό, τους οποίους εκπαίδευε χωρίς καλά - καλά να το καταλαβαίνουν, και τους προωθούσε, δείχνοντάς τους μια πολύ μεγάλη εμπιστοσύνη. Εκείνο το οποίο μας έμαθε σε μια εποχή δύσκολη, στην εποχή της μεταπολίτευσης, όπου η νεολαία είχε ένα άλλο στυλ ζωής, ήταν να αφήνουμε το βόλεμά μας.

Τι εννοώ: την εποχή εκείνη μαθητές δευτέρας, τρίτης Γυμνασίου και πρώτης Λυκείου να αφήνουμε το βόλεμά μας και την ησυχία μας, για να κατεβούμε π.χ. στην Ομόνοια, να φέρουμε το μήνυμα του Ευαγγελίου στον κόσμο. Σε μια Ομόνοια «άγρια», με αντιπαράθεση ιδεών πολύ σκληρή, με ότι μπορεί να σκεφτεί κανείς. Το ότι αφήναμε το βόλεμά μας να πάμε στα σύνορα και να συναντήσουμε αγνώστους ανθρώπους, που λεγόντουσαν χωρικοί και στρατιώτες. Έτυχε μετά από χρόνια να με συναντήσει κάποιος στο δρόμο, ένας στρατιώτης από εκείνους που είχαμε επισκεφθεί με τον Απόστολο Κουτούγια. Δεν ξέρω πώς με θυμόταν: «είχατε έρθει εκεί επάνω στη Φλώρινα, μια παρέα, σε θυμάμαι», μου είπε!

Μαθαίναμε να ξεβολευόμαστε και να πλησιάζουμε τον πόνο! Θυμόμαστε όλοι, όσοι ζήσαμε κοντά στον Απόστολο Κουτούγια, τις επισκέψεις που κάναμε στα ιδρύματα και τα νοσοκομεία. Τα ιδρύματα, και ιδίως τον ανθρώπινο πόνο, γνώρισα κοντά στον Απόστολο Κουτούγια. Από μικρή ηλικία κατάλαβα πώς είναι ο ανθρώπινος πόνος. Είναι μια άλλη διάσταση στην όλη παιδεία, την οποία μας πρόσφερε ο Απόστολος Κουτούγιας, παράλληλα βέβαια με την ψυχαγωγία: να βρισκόμαστε με τους συνομηλίκους μας, με τους φίλους μας, ο ένας κοντά στον άλλον, με τις εκδρομές, τα τριήμερα, τις κατασκηνώσεις.

Επιπλέον, ο Απόστολος Κουτούγιας πάντα είχε ένα δωράκι να κάνει σε όλους μας. Θυμάμαι το πρώτο δώρο που έκανε πάντα, όταν γνώριζε κάποιον ήταν η Καινή Διαθήκη τσέπης. Είχε μια σταθερή ευχή να κάνει: «Σου προσφέρω το αιώνιο βιβλίο της πιο αγνής χαράς, της πιο μεγάλης αλήθειας, της ζωής». Εκτός όμως από την αγάπη του στο Θεό, προσπαθούσε μέσα στο έργο της ιεραποστολής που επιτελούσε, να χρησιμοποιεί και εργαλεία! Σήμερα μπορεί να μην είναι πρωτότυπα. Στην εποχή του όμως ήταν. Είχε ιδιαίτερη αγάπη στον αθλητισμό. Προσπαθούσε να αγαπήσουμε τον αθλητισμό, να είμαστε σε καλή φυσική κατάσταση. Προσπαθούσε να μας περάσει αυτό το μήνυμα με ευκαιρίες, που τότε φαίνονταν πρωτόγνωρες, τα αθλήματα δηλαδή και τις ημερίδες στίβου, που γινόντουσαν στην Αθήνα. Τέτοια εργαλεία χρησιμοποιούσε για να μας φέρει τον ένα πιο κοντά στον άλλον.

Επίσης, οι συναντήσεις των Ομαδαρχών είχαν για εκείνον μια ιδιαίτερη ανησυχία. Έλεγε: «τι θα κάνουμε για το Φροντιστήριο των Ομαδαρχών την Πέμπτη;» Η ίδια ανησυχία φαινόταν και στα συνέδρια Ομαδαρχών, που υπήρχαν παλαιότερα και γινόντουσαν στο τέλος των κατασκηνώσεων.

Αλλά επιπλέον θυμόμαστε και την επικοινωνία που είχε ο Απόστολος Κουτούγιας με τους Ομαδάρχες σε προσωπικό επίπεδο, θυμόμαστε τις στιγμές, που έφτιαχνε μικρές παρέες και πηγαίναμε έναν περίπατο, ή σε ένα Ναό, να διαβάσουμε μια προσευχή, να ψάλουμε κάτι. Είτε στην Αθήνα, είτε σε μια εκδρομή, εύρισκε πάντα τις κατάλληλες ευκαιρίες για να έχουμε μια συμπροσευχή. Πάντα επικεντρωνόταν στο έργο του. Εμείς οι νεώτεροι διατρέχουμε τον κίνδυνο να πολυδιασπαζόμαστε σε πολλά πράγματα. Ο Απόστολος Κουτουγιας είχε μια και μόνο ανησυχία, μια και μόνο επικέντρωση στο ιεραποστολικό έργο, στο χώρο των Ομάδων, στο χώρο των νέων. Είναι χαρακτηριστικό, όταν τον είδα όρθιο για τελευταία φορά, 35 ημέρες πριν τον πάρει ο Θεός, το Σάββατο του Λαζάρου, στη γιορτή λήξεως των ΧΜΟ. Ήταν ορατά πλέον τα σημάδια της κάμψεως: η αδυναμία του, το χρώμα του, καταλάβαινες ότι ο άνθρωπος αυτός υπέφερε, θυμάμαι τα τελευταία του λόγια: «τι θα κάνεις φέτος στις κατασκηνώσεις; Σκέψου κάτι, τι μπορούμε να κάνουμε, τι να προσφέρουμε στα παιδιά;»

Στις συναντήσεις των Ομάδων, σημαντικό ρόλο είχε το τραγούδι για τον Απόστολο Κουτούγια. Και ξέρετε όλοι οι νεώτεροι την αγάπη του για το τραγούδι, τον παλμό και τον δυναμισμό την ώρα που τραγουδούσε. Είχε κυρίαρχο ρόλο το τραγούδι στο έργο του. Το χριστιανικό τραγούδι, το οποίο ήθελε να περάσει σε όλους μας. Ήταν για εκείνον ένα σημαντικό εργαλείο. Θυμάμαι πώς μας παρακινούσε να γράψουμε τραγούδια, καινούργια τραγούδια. Ναι μεν του άρεσαν τα παλιά τραγούδια, που συνήθιζε να τα τραγουδά από μικρός. Αν γράψαμε κάποια καινούρια τραγούδια, που έμειναν ζωντανά στο χρόνο, αυτό σε ένα πολύ σημαντικό βαθμό, το οφείλουμε στον Απόστολο Κουτούγια, που μας έσπρωχνε να δημιουργούμε νέα τραγούδια.

Δεν είχα ασχοληθεί μέχρι τότε με τη σύνθεση μουσικής. Αναγκάστηκα να γράψω τραγούδια, επειδή με παρότρυνε ο Απόστολος Κουτούγιας. Και αυτά τα τραγούδια ήθελε στην κατασκήνωση, αλλά και στην Αθήνα με την ορχήστρα στις εκδηλώσεις των Ομάδων, στην έναρξη και τη λήξη κάθε περιόδου. Και κάτι που δεν είναι τόσο γνωστό και αφορά στη δισκογραφία των ΧΜΟ. Ο π. Καλλίνικος Δασκαλούδης και ο Απόστολος Κουτούγιας ήταν οι δύο βασικοί μοχλοί, για να δημιουργηθεί αυτό το αποτέλεσμα, το οποίο έχουμε σήμερα μέσα από τα CD και τις κασσέτες των ΧΜΟ.

Ήταν οι άνθρωποι που μας εμπιστεύθηκαν να ανανεώσουμε το χριστιανικό τραγούδι. Τι ήμασταν τότε, όταν ξεκινήσαμε πριν 25 χρόνια; Ήμασταν 18άρηδες πρωτοετείς φοιτητές και μας εμπιστεύθηκαν να μπούμε σε χώρους άγνωστους για μας, σε στούντιο με τεχνικούς, μας εμπιστεύθηκαν να διαχειριστούμε το κόστος για τις παραγωγές αυτές. Τότε ο Απόστολος Κουτούγιας μας έσπρωξε να ξεκινήσουμε. Βγάλαμε την πρώτη κασσέτα, μετά τη δεύτερη, για να φθάσουμε σήμερα το έργο αυτό να περιλαμβάνει 76 δισκογραφικές παραγωγές των ΧΜΟ!

Θα περάσω τώρα σε ένα άλλο κεφάλαιο. Τη βιωματική εμπειρία που λέγεται ΧΦΕ. Ένα κεφάλαιο άγνωστο, γιατί ξέρουμε ότι ο Απόστολος Κουτούγιας δούλεψε κοντά στους μαθητές. Τα τρία χρόνια, που διετέλεσα Α Γραμματέας της ΧΦΕ, από το 1981 έως το 1984, είχα μια πολύ καλή συνεργασία με τον Απόστολο Κουτούγια. Μια πολύ καλή συνεργασία ΧΦΕ και ΧΜΟ, γιατί ο Απόστολος Κουτούγιας ήταν ο βασικός μοχλός, με τον οποίο μπορούσαν να έρχονται νέα παιδιά των ΧΜΟ στη ΧΦΕ. Έπαιρνε τους αποφοίτους των ΧΜΟ, τους γνώριζε μαζί μας, μιλούσε σ' αυτούς για την ΧΦΕ. Είχε πάντα μια αγωνία. Ρώταγε συχνά πώς πήγαμε στους κύκλους, στις εκδηλώσεις, στην παρουσία μας στο Πανεπιστήμιο, σε καιρούς που ήταν πολύ δύσκολοι και επικίνδυνοι, ακόμα και για τη σωματική μας ακεραιότητα. Φρόντιζε μάλιστα να έχουμε κοινές εκδηλώσεις ΧΜΟ - ΧΦΕ, όπως η καθιερωμένη επίσκεψη μας στη Στέγη Χανσενικών.

Υπήρξε μια περίοδος, 1983-84, όταν ο π. Ανάργυρος απέσυρε τον Απόστολο Κουτούγια από την ενεργό δραστηριότητα. Του είπε: «αυτή τη χρονιά θα πας για ανεφοδιασμό». Και πράγματι ο Απόστολος Κουτούγιας υπάκουσε στον πνευματικό του, ο οποίος τον καθοδηγούσε. Ίσως δύσκολα στην αρχή, αλλά με χαμόγελο αποσύρθηκε για πνευματικό ανεφοδιασμό. Τα Χριστούγεννα του 1983 είχαμε προγραμματίσει στη ΧΦΕ να πάμε μια πενθήμερη επίσκεψη στην ακριτική Μυτιλήνη. Τα προηγούμενα χρόνια μάς συνόδευε συνήθως ο π. Κυριάκος Τσολάκης, τότε ως λαϊκός. Ως πρόσφατα χειροτονημένος κληρικός ο π. Κυριάκος τότε δεν μπορούσε να μας συνοδεύσει. Ποιος θα ερχόταν μαζί μας; Μεταφέραμε τον προβληματισμό μας στον π. Ανάργυρο και εκείνος έδωσε τη συγκατάθεσή του να έρθει μαζί μας ο Απόστολος Κουτούγιας.

Σε εκείνο το πενθήμερο, όπως και στην προετοιμασία που προηγήθηκε, μάς αποκαλύφθηκε ένας άλλος Απόστολος Κουτούγιας. Τον είχαμε γνωρίσει εξωστρεφή, κοινωνικό, επικοινωνιακό. Μας έδειξε έναν άλλο Απόστολο. Φαινόταν ότι το πρόγραμμα, ο κανόνας, που του είχε βάλει ο π. Ανάργυρος, είχε αρχίσει να αποδίδει. Ήταν ένας Απόστολος Κουτούγιας, που μας καθοδηγούσε σε επικοινωνία, προσευχή, πνευματική ζωή, όσο διήρκεσε η επίσκεψή μας. Ένας άνθρωπος πάρα πολύ πνευματικός. Θυμάμαι ιδιαίτερα τις συζητήσεις που κάναμε τότε στη Μυτιλήνη για τους Πατέρες της Εκκλησίας, με αποσπάσματα τα οποία θυμόταν και μας κατέθετε. Μία εικόνα που δεν είχαμε ζήσει παλαιότερα ως μαθητές. Και νομίζω αυτό θα ήθελε και σήμερα. Αυτός ο σύνδεσμος ΧΜΟ - ΧΦΕ να συνεχίζεται και σήμερα: τα παιδιά, που τελειώνουν το Λύκειο και μπαίνουν στην Πανεπιστημιακή ζωή, να συνεχίζουν αυτή την ιεραποστολική παρουσία, όχι μόνο στις Ομάδες, αλλά και στη ΧΦΕ, όπου αυτή βρίσκεται σήμερα στην Ελλάδα.

Θα ήθελα να κλείσω την παρέμβαση μου με την κατασκήνωση, την οποία θεωρούσε ως το βασικό εργαλείο ιεραποστολικής εργασίας κοντά στους νέους. Θα έλεγα ότι η ζωή του σ' όλη την διάρκεια του χειμώνα προσανατολιζόταν βόρεια - δυτικά των Αθηνών, προς τον Παρνασσό. Ότι κι αν έκανε στη διάρκεια του χειμώνα, πάντα είχε και μια αναφορά για τον Παρνασσό: «τι καινούργιο μπορούμε να κάνουμε και αυτό το καλοκαίρι στην κατασκήνωση;». Ιδιαίτερη ανησυχία είχε για τους εφήβους, ιδίως τους αποφοίτους των ΧΜΟ.

Δεν πρέπει να ξεχάσω ότι έφερε και τα παιδιά του Δημοτικού στον Παρνασσό το 1987 στην πρώτη κατασκήνωση για τα κυκλάμινα «Χαρωπές φωνές». Ήταν η πιο χαρούμενη κατασκήνωση, που έζησα ποτέ στον Παρνασσό, τότε ως υπαρχηγός του Απόστολου Κουτούγια. Μπορεί να ήταν η ηλικία των παιδιών, μπορεί να ήταν και η ώρα του Απόστολου Κουτούγια να τραβήξει αυτά τα παιδιά από μικρά στην κατασκηνωτική ζωή, πάντως έτσι τη θυμάμαι.

Εκείνο το οποίο αποκαλυπτόταν, όσο τον γνωρίζαμε πιο κοντά, ήταν η αγάπη του στον άνθρωπο, η αγάπη του προς το πρόσωπο που είχε απέναντί του. Η αγάπη αυτή εκφραζόταν ακόμη κι αν αυτός ο οποίος ήταν απέναντί του δεν ήταν δικός του φίλος, δεν ήταν ο καλύτερος του φίλος. Θα αναφέρω ένα περιστατικό, που συνέβη πριν 20 χρόνια, το οποίο δεν έγινε ποτέ γνωστό, γιατί ούτε εκείνος ήθελε να το λέμε, αλλά νομίζω ότι αποδεικνύει την αγάπη του αυτή στο πρόσωπο κάθε ανθρώπου.

Ήταν καλοκαίρι, Ιούλιος του '85, αρχηγός εκείνος, υπαρχηγός εγώ, στην πρώτη περίοδο του Παρνασσού. Είμαστε έξω από το Καρύτση 14, πρωί - πρωί. Παιδιά και γονείς έχουν αρχίσει να μαζεύονται. Ξαφνικά βλέπουμε μπροστά μας ένα πρόσωπο που είχε περάσει απ' αυτό το έργο παλαιότερα, αλλά είχε κάνει στροφή 180° μοιρών, εναντίον αυτού του έργου: ήταν ο Χρήστος Γιανναράς. Αιφνιδιάστηκα στην αρχή. Δεν βλέπω καλά, δεν μπορούσα να συνειδητοποιήσω ποιον έβλεπα. Πάω κοντά στον Απόστολο Κουτούγια και του λέω: «είναι ο Γιανναράς ή κάνω λάθος;». Η αγάπη του για το πρόσωπο κάθε ανθρώπου είναι μεγάλη. Αυτή την αγάπη ένοιωθε ακόμη και για τον Χρήστο

Γιανναρά, και ιδίως για τον γιο του, που ακόμη και εκείνος είχε φέρει στον Παρνασσό.

Μπορεί μεν ο Χρήστος Γιανναράς να είχε πει, να είχε γράψει υπερβολικά κατά της Αδελφότητας «ΖΩΗ» και των ΧΜΟ, αλλά ναι κι εκείνος έφερε το παιδί του εκεί από όπου ξεκίνησε. Με πιάνει λοιπόν ο Απόστολος Κουτούγιας και μου λέει: «Αυτός είναι ο Σπύρος Γιανναράς. Οα τον αναλάβεις εσύ υπ' ευθύνη σου. Το παιδί δεν πρέπει καθόλου να πληγωθεί. Ναι μεν να νοιάζεται ο ομαδάρχης του γι' αυτόν, αλλά εσύ θα τον έχεις καθημερινή σου έννοια». Ήρθε και με βρήκε ο πατέρας του και μου είπε: «ξέρετε, σας παρακαλώ πολύ... κατανοείτε τη δυσκολία μου να ανεβώ στον Παρνασσό στην επίσκεψη των γονέων, δεν θα είμαστε επάνω. Οα σας παρακαλέσω να τον έχετε έτσι, μια έγνοια»! Όμως είχε ήδη φροντίσει για εκείνον ο Απόστολος Κουτούγιας από πριν!

Αυτές τις σκέψεις συνοπτικά ήθελα να σας καταθέσω, μαζί με την προσευχή μου για τα δύο αυτά πρόσωπα, που έφυγαν από κοντά μας, τον π. Ανάργυρο Σταματόπουλο και τον Απόστολο Κουτούγια. Σίγουρα μπορεί να αισθανόμαστε σήμερα φτωχότεροι, αλλά ας προσευχηθούμε όλοι και ας προσπαθήσουμε όλοι μαζί για το μέλλον αυτού του χριστιανικού έργου.

Μάκης Παπαγεωργίου Οικονομολόγος, επικοινωνιολόγος, συνεργάτης του Ραδιοφ. Σταθμού της Εκκλησίας της Ελλάδος

ΒΙΒΛΙΟΓ. ΧΜΟ ΛΑΡΙΣΑΣ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΟΥΤΟΥΓΙΑΣ. ΈΝΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ