Η ΑΡΧΑΙΑ ΛΑΤΡΕΙΑ ΉΤΑΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΙ ΜΥΣΤΑΓΩΓΙΚΗ. ΠΑΤΗΡ ΤΖΕΗΜΣ ΜΠΕΡΝΣΤΑΙΝ. ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΟΥΔΑΙΣΜΟ ΣΤΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ.

Η ΑΡΧΑΙΑ ΛΑΤΡΕΙΑ ΉΤΑΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΙ ΜΥΣΤΑΓΩΓΙΚΗ.

ΑΥΤΗ Η ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ ΕΚΑΝΕ ΤΗΝ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΜΟΥ, για. τό πώς εκκλησιάζονταν οί πρώτοι Χριστιανοί, περισσότερο ενδιαφέρουσα. Ή συμφωνία μεταξύ τών γραπτών κειμένων τών χριστιανών τής πρώιμης περιόδου, αναφορικά με τήν εξέχουσα λειτουργική, μυστηριακή και ιεραρχική μορφή τής λατρείας, ήταν για εμένα κάτι δύσκολο να αποδεχτώ. Αυτό δεν ήταν καθόλου τό είδος τής λατρείας πού ήθελα να βρω στήν αρχαία Εκκλησία.

Οί συγγραφείς και τα κείμενα πού μελέτησα, και τά όποια ήταν άμεσα προσιτά, και εύκολο να διαβαστούν, μεταξύ τών άλλων ήταν:

Ό άγιος Ιουστίνος, ό μάρτυρας, του όποιου Ή Πρώτη Απολογία, γραμμένη προς τον αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο, εξηγεί τον Χριστιανισμό, περιγράφοντας τήν λατρεία του και ειδικότερα την Θεία Ευχαριστία

•           Τά γράμματα τού άγιου Ιγνατίου Αντιόχειας (πρώτος  αιώνας).

•           Ό άγιος Κλήμης Αλεξάνδρειάς (δεύτερος αιώνας), ό όποιος

περιγράφει τί είναι ή Θεία Ευχαριστία.

•           Ό άγιος Ιππόλυτος Ρώμης (τρίτος αιώνας), ό όποιος στήν

Αποστολική Παράδοση, δίνει μία λεπτομερή περιγραφή, σχετικά μέ τον τρόπο λατρείας στην Εκκλησία της Ρώμης.

•           Ό άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων (τέταρτος αιώνας), πού στις

Κατηχητικές του Ομιλίες αναφέρεται στην προετοιμασία για

την Θεία Κοινωνία, καί περιγράφει την ακολουθία.

•           Ή Αίθερία (τέταρτος αιώνας), ή όποια στο Ημερολόγιο

ενός Προσκυνήματος, περιγράφει μέ μεγάλη λεπτομέρεια

τις λατρευτικές ακολουθίες, στις όποιες ή ίδια ήταν παρούσα, στην Ιερουσαλήμ και στο όρος Σινά.

•           Και ό άγιος Αμβρόσιος Μεδιολάνων (τέταρτος αιώνας), ό

όποιος, στο Περί των θρησκευτικών μυστηρίων, ομιλεί για την

Θεία Ευχαριστία.

Επιπροσθέτως, μελέτησα εκτεταμένα κείμενα καί κηρύγματα τού αγίου Ίωάννου τού Χρυσοστόμου (τέταρτος αιώνας), του αγίου Αυγουστίνου (πέμπτος αιώνας), καθώς και πολλών άλλων.

Βρήκα ότι όλες ανεξαιρέτως οί αφηγήσεις περί λατρείας εκείνης της περιόδου συμφωνούν στον τρόπο μέ τον όποιο εκκλησιάζονταν οί πρώτοι χριστιανοί.

Ή πρώτη περιγραφή πού διάβασα ήταν: ή Πρώτη Απολογία τού μάρτυρα’ Ιουστίνου -γραμμένη στα μέσα τού δευτέρου αιώνα- προς τον αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο για την υπεράσπιση της χριστιανικής πίστης. Έχοντας διαβάσει και άλλα κείμενα τού άγιου Ιουστίνου, όπως τό Διάλογος προς Τρύφωνα, τον Ιουδαίο, στο όποιο επιδεικνύει κατανόηση και ευαισθησία προς τούς Ιουδαίους, ήμουν ιδιαιτέρως πρόθυμος να μάθω τί είχε να πει για την λατρεία στούς αρχαίους χρόνους. Τα κείμενα τού μάρτυρα Ιουστίνου είναι μεταξύ τών πιο γνωστών, από τά παλαιότερα κείμενα τών Πατέρων της Εκκλησίας.

Ή δεύτερη περιγραφή ήταν από τις Αποστολικές Διαταγές, ένα κείμενο τού τέλους τού τετάρτου αιώνα. Αυτό αποτελεί εγχειρίδιο και οδηγό για την πράξη και την διδασκαλία της Εκκλησίας, και στηριζόταν στην προφορική αποστολική παράδοση και σε παλαιοτέρα κείμενα Πατέρων τής Εκκλησίας. Ισχυρίζεται ότι είναι ή διδασκαλία των Αποστόλων πού μεταφέρθηκε στην Εκκλησία από τον Κλήμη της Ρώμης (30-100 μ.Χ.). Θεωρείται ότι είναι ό ίδιος Κλήμης πού αναφέρεται στην προς Φιλιππησίους επιστολή:

«Ναι, και εσένα, πιστέ σύντροφε, σε παρακαλώ να συμπαρασταθείς σε αυτές, οι όποιες αγωνίστηκαν μαζί μου για την διάδοση του ευαγγελίου, μαζί με τον Κλήμη και τούς υπόλοιπους συνεργάτες μου, των όποιων τα ονόματα είναι γραμμένα στο βιβλίο της ζωής».

Στο όγδοο βιβλίο των Αποστολικών Διαταγών περιλαμβάνεται ή παραδοσιακή λατρευτική πρακτική και ή Θεία Λειτουργία, ή όποια συχνά αποκαλείται  Κλημέντειος Λειτουργία. Ασχέτως τής προελεύσεώς του, είναι κοινώς αποδεκτό ότι παρουσιάζει το πώς λειτουργούσε ή Εκκλησία στήν Αντιόχεια· επίσης, είναι το παλαιότερο πλήρες κείμενο για τήν Θεία Ευχαριστία πού έχει σωθεί. Αυτό με συγκλόνισε, καθώς ή Αντιόχεια ήταν το μέρος τής πρώτης ιεραποστολής για τούς αλλόθρησκους, και είχε σε μεγάλο βαθμό επηρεαστεί από τήν Εκκλησία τής Ιερουσαλήμ. Εξαιτίας αυτού, υπήρχαν αρκετές λατρευτικές πρακτικές εβραϊκής προέλευσης στήν λατρεία της. Με τον καιρό, το τυπικά τής λατρείας από τήν Αντιόχεια μεταφέρθηκε στήν Κωνσταντινούπολη. Το όγδοο βιβλίο τών Αποστολικών Διαταγών έχει ανάμεσα στις πηγές του ένα ακόμη παλαιότερο κείμενο, ονομαζόμενο Οί Αποστολικές Παραδόσεις, πού συγκεντρώθηκαν από τον Ιππόλυτο Ρώμης, περί το 215 μ.Χ. Οί Αποστολικές Παραδόσεις περιλαμβάνουν αυτά πού θεωρείται ότι είναι ή Λειτουργία τής Θείας Ευχαριστίας, πού χρησιμοποιήθηκε στήν Αντιόχεια και αργότερα υιοθετήθηκε από τήν Εκκλησία τής Ρώμης.

Το τρίτο πρωτότυπο αρχαίο κείμενο πού διάβασα και μέ εντυπωσίασε, παρουσιάζει τήν περιγραφή μίας πλούσιας γυναίκας- ίσως από την Ρώμη- με τό όνομα Αίθερία, ή οποία πήγε για προσκύνημα στους Αγίους Τόπους τον τέταρτο ή πέμπτο αιώνα. 

Περιγράφει εκτενώς την λατρεία, στην όποια συμμετείχε, στην Ιερουσαλήμ και στο όρος Σινά. Αυτό τό βιβλίο πού ονομάζεται  Το ημερολόγιο ενός προσκυνήματος με ενθουσίασε, καθώς παρουσιάζει ίσως την αρχαιότερη λεπτομερειακή περιγραφή τής λατρείας στήν Ιερουσαλήμ και τούς Αγίους Τόπους.

Οί αναφορές και οί περιγραφές των τριών αυτών βιβλίων, όπως και άλλων, με βοήθησαν να καταλάβω ότι υπήρχε ό ίδιος τύπος λατρείας σε ολην τήν Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Οί χριστιανοί στήν Ιερουσαλήμ, τήν Αντιόχεια τής Συρίας, τήν Ρώμη, τήν Αλεξάνδρεια τής Αιγύπτου, τήν Κωνσταντινούπολη, τήν Ισπανία, τήν Γαλατία καί στις Βρετανικές Νήσους, άσκουσαν τήν λατρεία ουσιαστικά με τον ίδιο τρόπο.

  ΠΑΤΗΡ ΤΖΕΗΜΣ ΜΠΕΡΝΣΤΑΙΝ. Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ. ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΟΥΔΑΙΣΜΟ ΣΤΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ.ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΩΝ ΘΕΟΔΩΡΩΝ ΑΡΟΝΙΑΣ.