Ο αγώνας του Μακαρίου για τη διάδοση του Ευαγγελίου στην Αφρική – β’ μέρος

 

Ένα μεγάλο όραμα που απέδωσε πλούσιους καρπούς σε ολόκληρο τον κόσμο - Από τη ζωή και τη δράση του Εθνάρχη Μακαρίου | εξωτερική ιεραποστολή | Μητροπολίτης Κένυας Μακάριος

___

Το δεύτερο μέρος της ενδιαφέρουσας συνέντευξης του Μητροπολίτη Κένυας για το πώς ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος βρέθηκε στη μαύρη ήπειρο και για την αδιάκοπη διακονία του. Στις 4 Αυγούστου συμπληρώθηκαν τα 44 χρόνια από την κοίμησή του

___

Η συνομιλία μας με τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κένυας, όπως είπαμε και στο πρώτο μέρος της συνεντεύξεως, επεκτάθηκε στο έργο και την προσφορά του ίδιου του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στον «Ευαγγελισμό» των Αφρικανών. Και υιοθετούμε απολύτως τον ορθό όρο που ο ίδιος χρησιμοποίησε, την λέξη Ευαγγελισμός, ή Φωτισμός, για να περιγράψουμε τον αγώνα για την διάδοση του Κηρύγματος του Ευαγγελίου, αντί του ξενόφερτου όρου Ιεραποστολή που επικράτησε και παραπέμπει στις προσηλυτιστικές ενέργειες των προτεσταντών και ρωμαιοκαθολικών μισσιοναρίων που προσπαθούσαν να αλώσουν το Ορθόδοξο φρόνημα του λαού ως και τις αρχές του 20ου αιώνα.

Στο πρώτο μέρος αναφερθήκαμε στη γνωριμία του Σεβασμιωτάτου με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και στην επιθυμία του τελευταίου να αναλάβει ο νεαρός τότε φοιτητής Ανδρέας Τηλλυρίδης τη συνέχεια του έργου. Και ήταν καθοριστική η Αγιοπνευματική παρέμβαση του Αγίου Σωφρονίου Σαχάρωφ ώστε να πει ο τότε Ανδρέας Τηλλυρίδης το ναι.

Στο δεύτερο αυτό μέρος, συζητήσαμε με τον Σεβασμιώτατο για την ιστορική πλευρά του θέματος. Πώς βρέθηκε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος στην Αφρική; Πώς άρχισε όλη αυτή την προσπάθεια; Πώς διέκρινε το γόνιμο έδαφος για τον σπόρο του Ευαγγελίου;

Σε όλα αυτά, και άλλα, εξίσου σημαντικά, μας απάντησε ο Σεβασμιώτατος στη συνέντευξη που ακολουθεί.

Σεβασμιώτατε, ας έρθουμε τώρα στην ιστορική πλευρά του θέματος. Πότε πήγε για πρώτη φορά ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος στην Κένυα;

Για την ιστορία του θέματος, πρέπει να πούμε ότι ήδη από την δεκαετία του ’30 έγιναν οι πρώτες επαφές με το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και κάποιους πρωτοπόρους Αφρικανούς, που με θείο Φωτισμό επέλεξαν να γνωρίσουν και να ασπασθούν την Ορθόδοξη πίστη. Οι πρώτες αυτές επαφές και συνεννοήσεις άρχισαν όταν Πατριάρχης Αλεξανδρείας ήταν ο πολύς Μελέτιος Μεταξάκης (1926-1935) και συνεχίστηκαν με τους διαδόχους του Λόγω όμως των μέτρων που λάμβανε η Αποικιοκρατία τότε, συνελήφθησαν όλοι εκείνοι οι πρωτοπόροι και κλείστηκαν στις φυλακές. Τα μέτρα αυτά διέκοψαν κάθε επικοινωνία με το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας.

Κατά την δεκαετία του 50 η κατάσταση με τους Άγγλους στην Κύπρο βρισκόταν στο κορύφωμα των πολιτικών αντιπαραθέσεων ανάμεσα στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και τους Βρετανούς επικυρίαρχους του νησιού. Ο Αρχιεπίσκοπος ηγείτο του αγώνος για την αποτίναξη του Αγγλικού ζυγού και τον Μάρτιο του 1956 οι Άγγλοι αποφάσισαν να τον εξορίσουν στις Σεϋχέλλες, στο μέσο του Ινδικού ωκεανού, μαζί με άλλους αγωνιστές της ελευθερίας. Σε αυτό το απομακρυσμένο νησί παρέμεινε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ως το 1957.

Εκεί λοιπόν, στην απομόνωσή του και μέσα στο παραδεισένιο τοπίο της φύσης και του ωκεανού, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος προσευχόταν και ζούσε έντονα τη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας, παρ’ όλες τις συνθήκες του περιορισμού, αφού ο ίδιος ήταν πάντα ο λειτουργός.

Τότε λοιπόν, με τη συναναστροφή του με τους αυτόχθονες Αφρικανούς, του δημιουργήθηκε μια βαθειά εσωτερική συμπάθεια και εκτίμηση γι’ αυτούς, κάτι που του άλλαξε την πορεία σκέψης και προσανατολισμού. Η συναναστροφή με τους ντόπιους Αφρικανούς για έναν ολόκληρο χρόνο, του δημιούργησε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα, γιατί να μη γνωρίσουν και αυτοί οι άνθρωποι την Ορθοδοξία και τον Χριστό, κάτι που δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει εκεί, αφού έναν χρόνο μετά έφυγε για την Ελλάδα. Στο διάστημα αυτό φαίνεται ότι καλλιέργησε μέσα του και πίστεψε ότι μια μέρα θα μπορούσε να μεταφέρει το μήνυμα του Ευαγγελίου στους Αφρικανούς.

Επιστρέφοντας στάθμευσε για μία εβδομάδα στην Κένυα και συνάντησε τους αγωνιστές της ελευθερίας, που κι αυτοί, όπως ο ίδιος, αγωνίζονταν να αποτινάξουν τον αποικιακό ζυγό.

Ήταν η πρώτη φορά που επισκέφθηκε την Αφρικανική ήπειρο;

Η πρώτη του επίσκεψη ήταν το 1952, από 15 έως 28 Μαΐου στην Αίγυπτο. Η επίσκεψη εκείνη χαιρετίστηκε από τον Αιγυπτιακό και τον Ελληνικό παροικιακό τύπο, καθώς και από το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας.

Η ομιλία που δημιούργησε διπλωματικό επεισόδιο στη Βουλή των Λόρδων, η αναχώρησή του από την Κένυα, η μετέπειτα υποδοχή του ως ήρωα και ο αγώνας που έκανε πράξη στην εξωτερική ιεραποστολή και την παιδεία

Μάλιστα… Ας επιστρέψουμε στην Κένυα.

Πατώντας το πόδι του στον χώρο της Αφρικανικής Ηπείρου, ο Μακάριος αισθάνθηκε κάτι περίεργο μέσα του. Ήταν ακόμη έντονο το συναίσθημα της κακομεταχείρισης από μέρους των Άγγλων κατακτητών, τόσο στην Κύπρο όσο και σε άλλες χώρες της υφηλίου, όπως η Αφρική. Αισθανόμενος βαθύ πόνο, όταν λειτούργησε στον Ι. Ναό των Αγίων Αναργύρων στη Ναϊρόμπι, εξεφώνησε βαρυσήμαντο λόγο, όπου άφησε με ειλικρίνεια τα αισθήματά του να μαρτυρήσουν την άδικη και αιμοχαρή συμπεριφορά των αποικιοκρατών προς τους καταπιεζόμενους λαούς , τους οποίους κατακρατούσαν ομήρους και φυλακισμένους στην ίδια τους τη χώρα.

Δεν αντέδρασαν οι Βρετανοί;

Βεβαίως και αντέδρασαν! Η ομιλία εκείνη δημιούργησε διπλωματικό επεισόδιο στη Βουλή των Λόρδων και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος αναγκάστηκε να αναχωρήσει από την Κένυα. Όμως αυτή η πρώτη επαφή του με τους ηγέτες της Αφρικανικής Αντίστασης άνοιξε τον δρόμο στη συνέχεια, ώστε να αναπτυχθεί μεταξύ των δύο κρατών μια ειλικρινής και αδελφική συνεργασία. Έτσι, πρώτος ο Πρόεδρος της Κένυας και αρχηγός της Αντίστασης κατά των Άγγλων, αισθανόμενος υπόχρεος απέναντι στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, πρώτο πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, τον προσκάλεσε το 1970 να επισκεφθεί επίσημα την Κένυα, όπου του επιφυλάχθηκε υποδοχή ήρωα από τον λαό και την κυβέρνηση της χώρας. Μάλιστα ο Πρόεδρος Κενυάτα έδωσε προς τιμήν του το όνομα του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου σε έναν δρόμο της Μομπάσα. Ίσως δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι κάποιος Άγγλος δημοσιογράφος, που προφανώς διέθετε πολιτική οξυδέρκεια, είχε δημοσιεύσει ήδη από το 1956 σε αγγλόφωνη εφημερίδα ένα άρθρο με τον τίτλο «Μακάριος και Κενυάτα». και οι δυό ήταν πλασμένοι για να αντισταθούν και να διαλύσουν την αυτοκρατορία της Βρετανίας, που καταδυνάστευε τους αδύνατους λαούς της γης. Και οι δύο ηγέτες προέρχονταν από τις τάξεις των αγωνιστών της ελευθερίας, σημείο σημαντικό για το νέο τους ξεκίνημα: Ο Κενυάτα αγωνίστηκε να ενώσει όλες τις φυλές για μια ειρηνική και δημιουργική συνύπαρξη. Ο Μακάριος έδωσε νόημα και έκανε πράξη την εξωτερική ιεραποστολή και την Παιδεία…

Ας έρθουμε τώρα στο ξεκίνημα της Ιεραποστολής στην Κένυα από τον Εθνάρχη Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.

Ο Μακάριος λοιπόν επισκέφθηκε την Κένυα το 1970. Ανακαλύπτει τότε ότι η χώρα και οι άνθρωποί της διψούν για τον Χριστό και την Ορθοδοξία. Βάζει λοιπόν τα θεμέλια, με την υπόσχεση ότι θα επανέλθει, αφού ζήτησε από τον Πρόεδρο Κενυάτα την παραχώρηση γης για να δημιουργηθεί ένα κέντρο που θα έφερνε το φως και την ελπίδα της Ορθοδοξίας έως εσχάτου της Αφρικής.

Τον επόμενο χρόνο, στις 22 Μαρτίου, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος επισκέπτεται τη Ναϊρόμπι και καταθέτει τον θεμέλιο λίθο της Πατριαρχικής Σχολής και παράλληλα και της Τεχνικής. Θα πει ο ίδιος: «Παράλληλα με το Σεμινάριο, έχω σχέδια για τη δημιουργία και τεχνικής σχολής για νέους και νέες της Κένυας. Πιστεύω ότι ένα τέτοιο εκπαιδευτήριο θα συμβάλει σ’ ένα μικρό βαθμό στις προσπάθειες που καταβάλλει ο μεγάλος ηγέτης της Κένυας Γιόμο Κενυάτα για την ανάπτυξη των τεχνικών και βιομηχανικών δυνατοτήτων αυτής της περίφημης χώρας, της Κένυας…».

Σεβασμιώτατε, σε παλαιότερες εκτεταμένες μελέτες σας έχετε παραθέσει αρκετά κείμενα που συνδέονται με την παρουσία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στην Κένυα…

Ναι, πράγματι. Εδώ κάνω απλώς μια μικρή αναφορά για χάρη των νέων, που ίσως αγνοούν αυτή τη σελίδα της ιστορίας του τόπου μας. Αποφεύγω λοιπόν τις λεπτομέρειες. Δίνω όμως στη δημοσιότητα τα αποτελέσματα αυτού του μεγάλου οράματος του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, με την παράθεση, ταυτοχρόνως , και φωτογραφιών από τα κτίρια και τα εκπαιδευτήρια που ο ίδιος σχεδίασε. Και το κάνω αυτό για τη νεώτερη γενιά των ανθρώπων, εκκλησιαστικών και πολιτικών, που ίσως να μη γνωρίζουν ή να μην θυμούνται τη μεγάλη αυτή προσφορά του. Είναι ένα έργο που δεν πρέπει να αγνοηθεί από τον μέλλοντα ιστορικό, όχι μόνο της Κύπρου και της Αφρικής. αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Φαίνεται έτσι ότι ένα όραμα απλό μπορεί στο τέλος να αποδώσει πλούσιους καρπούς παγκοσμίως. Και φυσικά, ο Μακάριος προερχόταν από ένα μικρό νησί με ιστορία και πολιτισμό αρχαίο, γι’ αυτό και θέλησε όλον αυτό τον πλούτο της Παιδείας με τα οφέλη του να τον μεταλαμπαδεύσει στη μακρυνή Αφρικανική ήπειρο.. Ένα έργο που τόσο αναγκαίο για την ανάπτυξη και την πρόοδο των ανθρώπων, ιδιαιτέρως των νέων, που διψούν για μάθηση και παιδεία. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος πίστεψε σ’ αυτό το δώρο του Θεού για την παιδεία, που οπωσδήποτε συνδεόταν άρρηκτα με τον ρόλο που θα διαδραμάτιζε η Ορθόδοξη Εκκλησία στην εκπλήρωση της αποστολής της.

«Ήταν έτοιμος να θυσιάσει και την ίδια τη ζωή του για την ελευθερία του τόπου που ο Θεός τον έταξε να υπηρετήσει»

Τι θα λέγατε ως κατακλείδα για τους αναγνώστες, ειδικά για τις μελλούμενες γενιές σχετικά με τον μεγάλο αυτόν άνδρα της Εκκλησίας και του Γένους ;

Στέκομαι με δέος μπροστά στο πρόσωπο του Αειμνήστου Αρχιεπισκόπου Μακαρίου του Γ΄, ο οποίος έδωσε ολοκληρωτικά τον εαυτό του, από νέος κι αυτός, στην υπηρεσία της Εκκλησίας και του Έθνους, στους ωραίους πνευματικούς αγώνες υπέρ του ποιμνίου του και του ευσεβούς λαού. Ναι, αυτός ο μεγάλος, ο ανεπανάληπτος ηγέτης, είχε το χάρισμα της επικοινωνίας με τον λαό του και ήταν ψυχικά και σωματικά έτοιμος να θυσιάσει ακόμα και αυτή τη ζωή του για να επιτύχει την ελευθερία του τόπου που ο Θεός τον έταξε να υπηρετήσει. Αλλά ήταν και ένας βαθύς θρησκευτικός και θεολογικά καταρτισμένος ηγέτης, που κατόρθωσε , σε όλο το διάστημα της διακονίας του, να βοηθήσει τον αδικημένο και πολυβασανισμένο λαό της Κύπρου. Γι’ αυτό και ενδιαφέρθηκε και κάλεσε δίπλα του ανθρώπους με πείρα και φόβο Θεού για την ποιμαντική και πνευματική τους κατάρτιση. Και μόνον αυτό το γεγονός τον αναδεικνύει και δείχνει ότι ήθελε και κατόρθωσε να υποταχθεί στο θέλημα του Θεού, με την Ιερότητα και το μεγαλείο του Αρχιερατικού του αξιώματος. Οπωσδήποτε αυτό απαιτούσε μεγάλες προσωπικές θυσίες, ώστε να μπορέσει στο τέλος ν’ αναδειχθεί ηγετική μορφή, με επίκεντρο τη λειτουργική παράδοση , την ποιμαντική φροντίδα και την μέριμνα προς τον πλησίον.

Η συγκλονιστική μαρτυρία του Αγίου Ιακώβου Τσαλίκη για τον μακαριστό

Σεβασμιώτατε, σας ευχαριστούμε ολόψυχα και για τον πολύτιμο χρόνο που μας διαθέσατε και για την κατάθεση ψυχής, που αποτελεί και ιστορική μαρτυρία για τις επερχόμενες γενεές. Την ευχή σας.

Η μαρτυρία αυτή του Σεβασμιωτάτου, αποτελεί ένα μικρό ευλαβικό αφιέρωμα στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ΄, που συμπληρώνονται στις 3 Αυγούστου 44 χρόνια από την κοίμησή του.

Θα τελειώσουμε το αφιέρωμα με μια μαρτυρία που ακούσαμε αρκετές φορές από τον Μητροπολίτη Μόρφου κ. Νεόφυτο.

Λίγους μήνες πριν την οσιακή κοίμηση του Αγίου Ιακώβου του εν Ευβοία (Τσαλίκη), ο διάκονος τότε Νεόφυτος τον είχε επισκεφθεί στο μοναστήρι του Οσίου Δαβίδ (ο Γέροντας, ως γνωστόν, ήταν ο Πνευματικός του πατέρας) και εξομολογήθηκε κοντά του για τελευταία φορά. Ο νεαρός ιεροδιάκονος ήθελε να ρωτήσει κάτι τον Γέροντά του, αλλά ένοιωθε μια συστολή που τον εμπόδιζε να του υποβάλει την ερώτηση: Άραγε, σε ποια κατάσταση βρισκόταν η ψυχή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου; Και επειδή δεν εύρισκε το θάρρος, παρακάλεσε τον Άγιο Δαβίδ να βρεθεί ένας τρόπος να συζητήσει το θέμα αυτό με τον Γέροντά του.

Αφού λοιπόν εξομολογήθηκε και συζήτησαν για λίγο για διάφορα θέματα (μεταξύ αυτών ο Άγιος Γέροντας του απεκάλυψε πως αυτή ήταν η τελευταία φορά που τον εξομολογούσε), ενώ ο διάκος ετοιμαζόταν να φύγει, του λέει ο Άγιος Ιάκωβος: «Ξέρεις, ήθελα να σου πω για τον Αρχιεπίσκοπό σας…». «Στην αρχή», μας είπε ο Μητροπολίτης Μόρφου, «νόμισα ότι εννοούσε τον νυν (1991) Αρχιεπίσκοπο Κύπρου, αλλά ο Γέροντας μου είπε, όχι, όχι αυτόν…τον προηγούμενο, που εκοιμήθη». «Τον Μακάριο, Γέροντα»; Ρώτησε. «Ναι, αυτόν… ξέρεις, επειδή πολλοί Κύπριοι που έρχονται στο Μοναστήρι μου έδιναν το όνομά του για μνημόνευση, σκέφτηκα ότι θα ήταν πολύ σημαντικό πρόσωπο και τον μνημονεύω σε κάθε Θεία Λειτουργία. Μια Κυριακή, λοιπόν, εκεί που μνημόνευα μετά των κεκοιμημένων το όνομά του μετά την Αγία Αναφορά και έλεγα Μακαρίου Αρχιερέως… βλέπω να ανοίγει η σκεπή του Ιερού και να φωτίζεται και άκουσα μια φωνή να επαναλαμβάνει Μακαρίου Αρχιερέως… τρεις φορές. Και βλέπω δεξιά της Αγίας Τράπεζας τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, μέσα στο φως, ντυμένο την αρχιερατική του στολή, πλήρη και λευκή. Και μου λέει, ευχαριστώ πολύ πάτερ Ιάκωβε που με μνημονεύεις, ενώ δεν με γνώριζες και δεν έκανα ποτέ κάτι για σένα. Του απάντησα, εγώ σας ευχαριστώ, Μακαριώτατε, που συλλειτουργήσατε μαζί μου».

«Τον ρώτησα τότε», συνεχίζει την διήγησή του ο Μητροπολίτης Νεόφυτος. «Γέροντα, με αυτό που μου λέτε, αντιλαμβάνομαι ότι ο Θεός κατέταξε την ψυχή του εν σκηναίς δικαίων. Όμως πώς γίνεται αυτό; Διότι εκτός από Αρχιεπίσκοπος ήταν και πολιτικός και ως πολιτικός, ασφαλώς θα έκανε και λάθη, και παραλείψεις…»

* * *

«Παιδί μου», απάντησε ο Άγιος Ιάκωβος, «αυτά αφορούν την πολιτική και την Ιστορία. Ο Θεός έχει άλλα κριτήρια. Ο άνθρωπος αυτός ήταν πολύ συγχωρητικός και πολύ ελεήμων. Γι αυτό και ο Θεός τον συγχώρεσε και τον ελέησε».

_____________

Γιάννης Ζαννής

δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 04.08.2021