ΨΑΛΜΌΣ 159. ΕΡΜΗΝΕΊΑ.ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΥΡΌΠΟΥΛΟΣ

Ψαλμὸς ρν΄ (150)

1. Αἰνεῖτε τὸν Θεὸν ἐν τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ,

αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν στερεώματι τῆς δυνάμεως αὐτοῦ·

2 αἰνεῖτε αὐτὸν ἐπὶ ταῖς δυναστείαις αὐτοῦ, αἰνεῖτε αὐτὸν κατὰ τὸ πλῆθος τῆς

μεγαλωσύνης αὐτοῦ.

3 Αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν ἤχῳ σάλπιγγος, αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν ψαλτηρίῳ καὶ κιθάρᾳ·

4 αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν τυμπάνῳ καὶ χορῷ,

αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν χορδαῖς καὶ ὀργάνῳ·

5 αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν κυμβάλοις εὐήχοις,

αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν κυμβάλοις ἀλαλαγμοῦ.

• Πᾶσα πνοὴ αἰνεσάτω τὸν Κύριον. Ἀλληλούϊα.

Δοξολογεῖτε τὸν Θεὸ ἀνάμεσα στοὺς ἁγίους του, δοξολογεῖτε αὐτὸν μέσα στὸ στερέωμα ποὺ φανερώνει τὴ δύναμή του

Δοξολογεῖτε αὐτὸν γιὰ τὰ ἔργα τῆς παντοδυναμίας του, δοξολογεῖτε αὐτὸν ἀνάλογα μὲ τὴ μεγαλωσύνη του.

Δοξολογεῖτε αὐτὸν μὲ ἤχους σαλπίγγων,

δοξολογεῖτε τον μὲ ψαλτήρα καὶ κιθάρες·

δοξολογεῖτε αὐτὸν μὲ τύμπανα καὶ χο-

ρούς, δοξολογεῖτε αὐτὸν μὲ ἅρπες καὶ ὄργανα

δοξολογεῖτε αὐτὸν μὲ μελωδικὰ κύμβαλα,

δοξολογεῖτε αὐτὸν μὲ κύμβαλα ποὺ κάνουν πολύ θόρυβο.

Καθετὶ ποὺ ἀνασαίνει ἂς δοξολογήσει τὸν

Κύριο.

Οἱ πρῶτοι δύο στίχοι τοῦ πρώτου ψαλμοῦ εἰσάγουν, ὡς ἐν κεφαλαίῳ,

τὸ περιεχόμενο ὅλων τῶν ψαλμῶν, ποὺ εἶναι ἡ σπουδὴ τῆς ὁδοῦ Κυρίου,

ποὺ εἶναι ἡ μελέτη καὶ ἡ πραγματοποίηση τοῦ θελήματος τοῦ Κυρίου:

Μακάριος ἀνήρ, ὃς οὐκ ἐπορεύθη ἐν βουλῇ ἀσεβῶν καὶ ἐν ὁδῷ ἁμαρτωλῶν οὐκ ἔστη καὶ ἐπὶ καθέδρα λοιμῶν οὐκ ἐκάθισεν. Ἀλλ᾽ ἢ ἐν τῷ νόμῳ Κυρίου τὸ θέλημα αὐτοῦ, καὶ ἐν τῷ νόμῳ αὐτοῦ μελετήσει ἡμέρας καὶ νυκτός (Ψαλμ. 1,1 - 2). Οἱ ἕξι τελευταῖοι στίχοι τῆς ὅλης συλλογῆς τοῦ Ψαλτηρίου, ὡς στίχοι τοῦ τελευταίου 150οῦ ψαλμοῦ, κατακλείουν αὐτὴ τὴ σπουδὴ καὶ αὐτὴ τὴν πορεία ἐπὶ τῆς ὁδοῦ Κυρίου μὲ νικητήριο αίνο. Μάλιστα, ὁ τελευταῖος στίχος τοῦ Ψαλτηρίου (Πᾶσα πνοὴ αἰνεσάτω τὸν Κύριον. Ἀλληλούια) ἀποτελεῖ κορυφαία διατύπωση, ἐν εἴδει συμπεράσματος, τῆς τελικῆς ἐκβάσεως τῆς ἱστορίας καὶ τῆς ἀναγωγῆς τῆς σὲ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

1 Αἰνεῖτε τὸν Θεὸν ἐν τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ, αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν στερεώματι τῆς δυνάμεως αὐτοῦ·

Τὸ ἐρώτημα, τὸ ἀνθρώπινο ἐρώτημα ποὺ μπορεῖ νὰ θέσει ὁ καθένας,

εἶναι ἂν αὐτὴ ἡ βιοτὴ ποὺ μᾶς καλεῖ νὰ ζήσουμε ἡ Ἁγία Γραφή, τὸ κήρυγμα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, οἱ ἀναπτύξεις τῶν ἀποστόλων, οἱ ἀναπτύξεις τῶν μεγάλων μας Πατέρων, τὰ ὑμνολογικά μας κείμενα, ἂν αὐτὴ ἡ βιοτὴ εἶναι ἐφικτὴ ἢ πρόκειται γιὰ προθέσεις ἐν ἀφελείᾳ. Μπορεῖ νὰ πραγματοποιηθεῖ μιὰ τέτοια βιοτή; Ἡ ἱστορία, λοιπόν, μᾶς καταθέτει ὅτι ναί. μπορεῖ. Ἡ τιμὴ πρὸς τοὺς Ἁγίους δὲν εἶναι κάτι ποὺ ἔχουν ἀνάγκη οἱ

Ἅγιοι. Ἡ τιμὴ πρὸς τοὺς Ἁγίους εἶναι τιμὴ ποὺ τὴν ἔχουμε ἀνάγκη ἐμεῖς· σὲ μᾶς ἐπιστρέφει μιὰ τέτοια τιμή.

Αὐτὴ ἡ τιμὴ πρὸς τοὺς Ἁγίους μᾶς βεβαιώνει ὅτι εἶναι ἐφικτὸς αὐτὸς

ὁ δρόμος τῆς ἁγιότητας. Κάποιοι σὰν καὶ μένα, σὰν καὶ τὸν καθένα μας,

τὸν ἔχουν διανύσει αὐτὸν τὸν δρόμο, ἔχουν φτάσει στὸ τέλος. Ακόμα καὶ

μέσα σὲ δυσκολίες, σὲ πειρασμούς, ὑπάρχει μία παρουσία. Καὶ αὐτὴ τὴν

παρουσία μᾶς τὴν ἐπιβεβαιώνει ἡ ζωὴ τῶν Ἁγίων μας, τῶν φίλων μας.

Λέει ὁ Χριστὸς στοὺς μαθητές του, μετὰ τὸν Μυστικὸ Δεῖπνο, σύμφωνα μὲ τὸ Κατὰ Ἰωάννην εὐαγγέλιο: ἐγὼ ἐσᾶς σᾶς ἔχω φίλους, εἴσαστε φίλοι μου. Αὐτὸ τὸ «εἶμαι φίλος τοῦ Θεοῦ», ποὺ τὸ πρωτοβλέπουμε

ἀπὸ πολὺ παλιά, ἤδη ἀπὸ τὴν Ἀποκάλυψη τοῦ Ἀβραάμ, εἶναι τὸ ζητούμενο. Ἔτσι γίνεται ἱερὸς ὁ ἄνθρωπος. Ἀπὸ ἐδῶ καὶ ἔπειτα σᾶς ἔχω φίλους, λέει ὁ Χριστός. Γι᾿ αὐτοὺς τοὺς φίλους του ἀρχίζει στὴν ἀρχιερατική του προσευχὴ νὰ συνομιλεῖ μὲ τὸν Πατέρα του: Δὲν σὲ παρακαλῶ γιὰ ὁποιονδήποτε, ἀλλὰ γιὰ αὐτοὺς ποὺ μοῦ παρέδωσες σὲ παρακαλῶ, γιὰ τοὺς φίλους μου. Κάνε νὰ εἴμαστε ἕνα, ἐγὼ καὶ αὐτοί, καὶ ὅσοι πιστεύουν δι᾽ αὐτῶν σ᾽ ἐμένα, κατὰ τὸ πρότυπο τῆς σχέσης ποὺ ἔχουμε

ἐγὼ καὶ ἐσύ (Οὐ περὶ τούτων δὲ ἐρωτῶ μόνον, ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν πιστευόντων διὰ τοῦ λόγου αὐτῶν εἰς ἐμέ, ἵνα πάντες ἓν ὦσι, καθὼς σύ, πάτερ, ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν σοί, ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἓν ὦσιν - Ἰωάν. 17,20- 21). Δηλαδὴ μιλᾶμε γιὰ μία σχέση κτιστοῦ καὶ ἀκτίστου, ποὺ εἶναι ἡ μόνη δυνατότητα νὰ ὑπερβεῖ τὸ κτιστὸ τὴ θνητότητά του.

-

2 αἰνεῖτε αὐτὸν ἐπὶ ταῖς δυναστείαις αὐτοῦ, αἰνεῖτε αὐτὸν κατὰ τὸ πλῆθος τῆς μεγαλωσύνης αὐτοῦ.

Ποιὲς εἶναι οἱ δυναστείες τοῦ Κυρίου; Ο λαός του, οἱ λαοί

ἔπρεπε νὰ ποῦμε, ἀφοῦ εἶναι πληθυντικός. Υπάρχει ἕνας λαὸς ποὺ τὸν

του, θα ὀνομάζουμε νοερές δυνάμεις, ἀόρατες δυνάμεις: οἱ δυνάμεις τῶν ἀγγέλων. Υπάρχει ἕνας λαός, τὸν ὀνομάζουμε «αἰσθητό» λαό, εἶναι ὁ ἡγαπημένος λαός, γιὰ τὸν ὁποῖο ἡγαπημένο λαὸ μπορεῖ νὰ φτάσει ἕως ἐσχάτων, δηλαδὴ ἕως σταυροῦ.

Εἶναι πολὺ χαρακτηριστικὸ τὸ τραγουδιστικὸ στοιχεῖο ποὺ φέρνει

αὐτὸς ὁ ψαλμός, σὰν νὰ κλείνει μέσα σὲ ἕνα πανηγύρι ὅλη τὴ συλλογὴ

τοῦ Ψαλτηρίου. Καλεῖ σὲ ἕναν χορό, ἕνα πανηγύρι λόγων, ἔχων καὶ κινήσεων:

3 Αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν ἤχῳ σάλπιγγος, αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν ψαλτηρίῳ καὶ

κιθάρᾳ· 4 αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν τυμπάνῳ καὶ χορῷ, αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν χορδαῖς καὶ ὀργάνῳ· 5 αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν κυμβάλοις εὐήχοις, αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν κυμβάλοις ἀλαλαγμοῦ.

Βάζει διάφορα ὄργανα μέσα. Τὸ ἐρώτημα εἶναι ἂν ὁ ποιητὴς ἀναφέρεται σὲ πραγματικὰ ὄργανα, στήνει ἕναν τέτοιον χορό, ἢ ἀναφέρεται σὲ νοητὰ ὄργανα, ἂν δηλαδὴ τὰ αἰσθητὰ τὰ μεταπλάθει σὲ μία νοητὴ ὀρχήστρα. Σὲ ἀρκετοὺς ἑρμηνευτές Πατέρες, ἤδη ἀπὸ τὸν Ωριγένη μέχρι

καὶ τὸν τελευταῖο, τὸν Εὐθύμιο Ζιγαβηνό, κατατίθεται μιὰ τέτοια ὑποψία. Π.χ. γνωρίζουμε ὅτι στὴν ἑβραϊκὴ λειτουργικὴ παράδοση ὑπῆρχε τὸ

λεγόμενο «ψαλτήριον». Τὸ ψαλτήριο ἦταν μουσικὸ ὄργανο καὶ ἡ ὀνομα σία του προέρχεται ἀπὸ τὸ ρ. ψαύω, δηλαδὴ ἕνα εἶδος ἅρπας, ἔγχορδο.

Ἔψαυαν τις χορδὲς καὶ ἔβγαζαν ἦχο. Ἀλλὰ αὐτὸ τὸ ψαλτήριο ὑπέκρουε,

δὲν κάλυπτε. Δὲν εἶναι ἡ ὀρχήστρα ποὺ περιγράφει ὁ ποιητής. Ἄλλο τὸ

ὑπόκρουσμα, καὶ ἄλλο ἡ ὀρχήστρα.

Ἐδῶ λοιπόν, οἱ Πατέρες ἐπιμένουν ὅτι ἡ ὀρχήστρα αὐτὴ μὲ τὰ διάφορα όργανα εἶναι ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος εἶναι γεμάτος ἀπὸ ὄργανα ποὺ μὲ διαφορετικό τρόπο τὸ καθένα, γράφε μὲ διαφορετικὸ ἦχο τὸ και

θένα, θὰ τραγουδήσουν τὸν Θεό. Πῶς θὰ τραγουδήσει ἡ γλώσσα; Πῶς

θὰ τραγουδήσουν τὰ αὐτιά; Πῶς θὰ τραγουδήσουν τὰ μάτια; Πῶς θὰ

τραγουδήσουν τὰ χέρια; Πῶς θὰ τραγουδήσουν τὰ πόδια; Καὶ μποροῦμε

ἐπίσης νὰ ἀναφερθοῦμε στὸν λόγο, καὶ στὴν ἀκοή, στὴν ὄψη, στὴν

πράξη (τὰ χέρια πράττουν, σὰν ἕνα μουσικὸ ὄργανο ποὺ συνεχῶς πράττει) καὶ στὰ πόδια ποὺ βαδίζουν (ἐδῶ ὑποκρύπτεται ὅλη ἡ θεολογία περὶ τῆς ὁδοῦ Κυρίου, ὅπου ἐναρμόνιο εἶναι τὸ βάδισμα ἐπὶ τῆς ὁδοῦ Κυρίου, λαθεμένο εἶναι τὸ βάδισμα ἐκτὸς τῆς ὁδοῦ Κυρίου). Πάντως, γιὰ τὴν Ἐκκλησία αὐτὴ ἡ ὀρχήστρα εἶναι ἡ ὀρχήστρα ἑνὸς ἑκάστου ἀνθρώπου, ἀλλὰ ἐπεκτείνεται στὴν ὀρχήστρα τοῦ ἴδιου τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ὁποίου μέλη ἀποτελοῦν οἱ πιστοί, ἕνας λαὸς ποὺ ὀρχηστροῦνται μὲ τὸν

λόγο του, μὲ τὴν πράξη του, μὲ τὴ διάθεσή του, φτιάχνει ἑπομένως μια

ὀρχήστρα, καὶ ἐν μέσῳ αὐτοῦ τοῦ λαοῦ ὁ Κύριος, κατὰ τὸ ὅπου εἰσὶν δύο

ἢ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν, γιὰ νὰ

καταλήξει μὲ τὸν 6ο στίχο πλέον, ὑπογραμμίζω, καὶ τὸν τελευταίο

στίχο τοῦ Ψαλτηρίου, τὸν τελευταῖο στίχο τοῦ 150οῦ ψαλμοῦ, καὶ τὸν τελευταῖο στίχο μιᾶς συλλογῆς ποιήσεως ὑψηλότατης ποὺ λέγεται Ψαλτήριον:

• Πᾶσα πνοὴ αἰνεσάτω τὸν Κύριον. Ἀλληλούϊα.

Πᾶσα πνοὴ εἶναι κάθε ζωντανός. Πνοή, ἐδῶ, εἶναι ἡ ἀνάσα.

Μόνο οἱ ζωντανοί; μόνον τὰ ἔμβια ὄντα; Στὸ ἐπεισόδιο ποὺ περιγράφεται στὸ βιβλίο τῶν Βασιλειῶν σὲ σχέση μὲ τὸν προφήτη Ἠλία, ὁ προφήτης θέλει νὰ ἀκούσει ἕνα τραγούδι. Τὸ τραγούδι αὐτὸ νὰ εἶναι παρουσία Θεοῦ. Θέλει νὰ ἀκούσει τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ. Οἱ δυνάμεις τῆς γῆς πᾶνε νὰ τὸν ἐξαπατήσουν, καὶ νὰ τοῦ ἐμφανίσουν μιὰ τάχατες παρου-

σία τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ ὁ προφήτης εἶναι ἔμπειρος τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ,

ξέρει ποῦ θὰ τὸν ἀναγνωρίσει. Γίνεται σεισμὸς μέγας· εἶναι αὐτὸς ὁ Θεός; στὸ σεισμὸ ὁ Θεός; ὄχι, λέει ὁ προφήτης: οὐκ ἐν τῷ συσσεισμῷ ὁ Θεός.

Γίνεται ἄνεμος δυνατός, βοὴ ἀνέμου, θύελλα· Θεός! Οὐκ ἐν τῷ ἀνέμῳ

ὁ Θεός. Καὶ ξαφνικὰ πνέει μία αὔρα λεπτή. Καὶ ἐκεῖ εἶναι ὁ Θεός.

Επομένως ὑπάρχει μία πνοὴ μέσα στὴ θεία δημιουργία. Ὅταν αὐτὴ τὴν

πνοὴ μποροῦμε νὰ τὴν ἀναγνωρίσουμε, μποροῦμε νὰ ἀναγνωρίσουμε καὶ

τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ. Τὸν Θεὸ δὲν τὸν γνωρίζουμε οὔτε μέσῳ τοῦ στοχασμοῦ μας, οὔτε μέσῳ τῶν ἰδεῶν μας, οὔτε μέσῳ τῶν ἰδεοληψιῶν μας, ἐπιτρέψτε μου νὰ πῶ. Τὸν Θεὸ τὸν ἀναγνωρίζουμε μέσῳ τῶν ἔργων του, μὲ τὸν τρόπο ποὺ αὐτὸς μιλάει μέσῳ τῶν ἔργων του. Να, λοιπόν, ένα σταδιο σπουδής, σημαντικῆς σπουδῆς, νὰ μάθουμε τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο

μέσα ἀπὸ τὰ ἔργα του μιλάει ὁ Θεὸς καὶ νὰ ἀναγνωρίζουμε τὴν παρουσία του.

Η Αποκάλυψη, ξέροντας ὅλη αὐτὴ τὴ θεολογία τῶν ψαλμῶν, περίγράφει αὐτὴ τὴν κατάσταση. Ο συγγραφέας της βλέπει, ὅταν πιὰ ἔχει συντελεστεῖ ἡ νίκη τοῦ Ἀρνίου καὶ ἔχει δοξαστεῖ ὁ λαὸς μαζὶ μὲ τὸν Κύριό του, καὶ καταγράφει: Καὶ πᾶν κτίσμα ὃ ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς καὶ ὑποκάτω τῆς γῆς καὶ ἐπὶ τῆς θαλάσσης ἐστί, καὶ τὰ ἐν αὐτοῖς

πάντα, ἤκουσα λέγοντας· τῷ καθημένῳ ἐπὶ τοῦ θρόνου καὶ τῷ ἀρνίῳ

ἡ εὐλογία καὶ ἡ τιμὴ καὶ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν

αἰώνων (Αποκ. 5,13).

Αὐτὴ εἶναι ἡ λεγόμενη Βασιλεία, νὰ εἶσαι μὲ τὸ Ἀρνίο καὶ νὰ βγαίνει μέσα ἀπὸ τὴν ψυχή σου αὐτὴ ἡ μεγάλη χαρά, γιατὶ εἶσαι μαζί του.

Λοιπόν, Πᾶσα πνοὴ αἰνεσάτω τὸν Κύριον. Ὁ αἶνος ἐμπεριέχει τὸ

στοιχεῖο τῆς χαρᾶς. Αὐτὸ στὸ ὁποῖο μᾶς καλεῖ ὁ ποιητὴς ἢ αὐτὸ στὸ ὁποῖο

μᾶς καλεῖ ὅλος ὁ ἐκκλησιαστικός μας βίος, εἶναι ζωὴ ἐν χαρᾷ. Θυμίζω

ὅτι μετὰ τὴν Ἀνάσταση, στὶς ἐμφανίσεις του ὁ Χριστὸς χρησιμοποιεῖ

αὐτὴ τὴ λέξη: χαίρετε. Δὲν ὑπάρχει λόγος γιὰ νὰ μὴν χαιρόμαστε, τελείωσαν ὅλα. Καὶ αὐτὸ εἶναι καὶ ἡ μεγάλη δοκιμασία ὅλων μας στὴ ζωή μας, πῶς θὰ μπορέσουμε νὰ βροῦμε, μέσα ἀπὸ τὶς ἀντιξοότητες τὶς

ὁποῖες ζοῦμε θλίψεις, πόνο, παρουσία θανάτου- νὰ βροῦμε αὐτὴ τὴ

χαρά, νὰ μποροῦμε νὰ ἔχουμε μία ἐσωτερικὴ χαρά. Ἀλλὰ αὐτὸ δὲν ἐπιτυγχάνεται μόνο μὲ τὶς δικές μας δυνάμεις, χρειάζεται ἡ χαρά, χρειάζεται καὶ ἡ χάρη, δηλαδὴ ἄνοιγμα τοῦ ἐσωτερικοῦ μας κόσμου στὴ θεία παρουσία.