Πῶς ὁ ποιμένας ὀφείλει νὰ διδάσκει καὶ νὰ προτρέπει τὸ ποίμνιο:Ποιμαντικός κανόνας. Άγιος Γρηγόριος ο διάλογος. Πλούσιοι και φτωχοί, Νέοι και γέροι, Άνδρες και γυναίκες.

Πῶς γίνεται μὲ διαφορετικὸ τρόπο ἡ προτροπὴ καὶ νουθεσία στοὺς ἄνδρες καὶ μὲ διαφορετικὸ στὶς γυναῖκες

Μὲ διαφορετικὸ τρόπο γίνεται ἡ προτροπὴ καὶ νουθεσία στοὺς ἄνδρες καὶ μὲ διαφορετικὸ στὶς γυναῖκες, γιατὶ στοὺς μὲν θὰ πρέπει νὰ ἐπιβάλλονται βαρύτερες ὑποχρεώσεις, στὶς δὲ ἐλαφρότερες,

ὥστε οἱ ἄνδρες νὰ ἀσκοῦνται στὴν ἀρετὴ μὲ ἔργα αὐξημένων ἀπαιτήσεων, ἐνῶ οἱ γυναῖκες νὰ ὁδηγοῦνται μὲ ἁβρότητα στὴν μετάνοια ἀναλαμβάνοντας βάρη ἐλαφρότερα.

Πῶς γίνεται μὲ διαφορετικό τρόπο ἡ προτροπὴ καὶ νουθεσία στοὺς νέους καὶ μὲ διαφορετικὸ στοὺς ἡλικιωμένους

Μὲ διαφορετικὸ τρόπο γίνεται ἡ προτροπὴ καὶ νουθεσία στοὺς νέους καὶ μὲ διαφορετικὸ στοὺς ἡλικιωμένους, διότι ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἡ αὐστηρότητα τῆς νουθεσίας ὁδηγεῖ τοὺς νέους στὴν προκοπή, ἐνῶ οἱ ἡλικιωμένοι ἀποκτοῦν διάθεση γιὰ καλύτερα ἔργα, ἐὰν τοὺς τὰ ζητᾶμε μιλώντας τους γλυκά. Λέει ἡ Γραφή: Τὸν γεροντότερο μὴν τὸν ἐπιπλήττεις, ἀλλὰ νὰ τὸν συμβουλεύεις ἤπια σὰν νὰ ἦταν πατέρας σου

Πῶς γίνεται μὲ διαφορετικό τρόπο ἡ προτροπὴ καὶ νουθεσία στοὺς φτωχοὺς καὶ μὲ διαφορετικὸ στοὺς πλουσίους

Μὲ διαφορετικό τρόπο γίνεται ἡ προτροπὴ καὶ νουθεσία στοὺς φτωχοὺς καὶ μὲ διαφορετικὸ στοὺς πλουσίους, γιατὶ στοὺς πρώτους ὀφείλουμε νὰ προσφέρουμε τὴν παρηγοριὰ στὴν δοκιμασία, ἐνῶ

στοὺς ἄλλους ὀφείλουμε νὰ ἐμπνεύσουμε τον φόβο μήπως περιπέσουν σὲ ἀλαζονεία. 

Σὲ φτωχὸ πλάσμα ἀπευθύνει ὁ Κύριος τὰ προφητικὰ ἐκεῖνα λόγια: Μὴν φοβᾶσαι, διότι δὲν πρόκειται νὰ διασυρθεῖς.Καὶ λίγο μετὰ ἀναφωνεῖ μὲ τρυφερότητα: Φτωχούλα που

διάλεξα ἐνῶ βρισκόσουν στο καμίνι τῆς φτώχειας. Ὁ Παῦλος παρηγορεῖ ἀναφωνώντας: σὲ ἔπληξε ἡ θύελλα . Καὶ πάλι ἀπεναντίας λέει στὸν μαθητὴ ἀναφορικὰ μὲ τοὺς πλουσίους: Τους

πλουσίους αὐτοῦ τοῦ αἰώνα πρόσταζε τους νὰ μὴν ὑπερηφανεύονται

οὔτε νὰ ἐναποθέτουν τὶς ἐλπίδες τους σε κάτι τόσο ἀβέβαιο ὅσο τα

πλούτη τους.

 Θὰ πρέπει νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι ὁ διδάσκαλος τῆς

ταπεινοφροσύνης μνημονεύοντας τοὺς πλουσίους δὲν λέει: ζήτα,

ἀλλὰ πρόσταζε, διότι ἂν ἀπέναντι στὴν φτώχεια πρέπει νὰ νιώθουμε

συμπόνια, καμία τιμὴ δὲν ὀφείλουμε ἀπέναντι στὴν ἀλαζονεία. Σε

τέτοιους ἀνθρώπους τὸ σωστὸ ποὺ τοὺς λέμε τόσο εἶναι σωστότερο

νὰ τοὺς τὸ ἐπιβάλλουμε μὲ τὸν ἐπιτακτικό τόνο προσταγῆς, ὅσο

περισσότερο αὐτοὶ κομπάζουν μὲ λογισμοὺς ὑπερηφάνειας γιὰ τὰ

ἐφήμερα ἀγαθά τους. Γιὰ τοὺς πλουσίους λέει ὁ Κύριος στὸ Εὐαγγέλιο: Αλίμονο σὲ σᾶς τοὺς πλουσίους, γιατὶ τὴν παρηγοριά σας

τὴν ἔχετε ἤδη βρεῖ σ᾽ αὐτὸν τὸν κόσμο . Αὐτοὶ πράγματι ἀγνοοῦν τὴν αἰώνια χαρὰ καὶ βρίσκουν παραμυθία στὴν πλησμονὴ τῶν

ἀγαθῶν τῆς παρούσας ζωῆς.

Πρέπει, λοιπόν, νὰ προσφέρουμε παρηγοριὰ σὲ ὅσους δοκιμάζονται μὲ θλίψεις μέσα στὴν κάμινο τῆς πενίας καὶ νὰ ἐμπνέουμε τὸν

φόβο σὲ ἐκείνους ποὺ γεμίζουν ὑπεροψία ἀπὸ τὴν παρηγοριὰ τῆς

ἐφήμερης δόξας, ὥστε καὶ οἱ φτωχοὶ νὰ μάθουν ὅτι κατέχουν πλούτη ποὺ ἀκόμη δὲν βλέπουν καὶ οἱ πλούσιοι νὰ γνωρίσουν ὅτι μὲ κανέναν τρόπο δὲν μποροῦν νὰ διατηρήσουν γιὰ πάντα στὴν κατοχή τους τὰ πλούτη τους ποὺ βλέπουν. Συχνὰ ὡστόσο ὁ

τῶν συγκεκριμένων προσώπων μεταβάλλει ἄρδην τὴν συνήθη καὶ ἀναμενόμενη ἀπὸ τὴν κοινωνικὴ τάξη συμπεριφορά, μὲ ἀποτέλεσμα  ὁ πλούσιος να φέρεται με ταπεινοφροσύνη καὶ ὁ φτωχὸς μὲ ἔπαρση. Γι' αὐτὸ ἀμέσως ὁ λόγος τοῦ κήρυκα ὀφείλει νὰ προσαρμόζεται στὴ ζωὴ καὶ τὸ ἦθος τοῦ ἀκροατῆ, ὥστε νὰ στηλιτεύει με μεγάλη αυστηρότητα τὴν ὑπερηφάνεια τοῦ φτωχοῦ, ὅταν ἡ πενία ποὺ ἐνέσκηψε στὴ ζωή του δὲν τὸν ἔκανε συνεσταλμένο, καὶ νὰ ἐγκωμιάζει τὴν ταπεινοφροσύνη τῶν πλουσίων, ἐὰν ἡ περίσσεια τῶν ἀγαθῶν, ποὺ οἴηση ἐμπνέει στοὺς ἀνθρώπους, δὲν ἔκανε ἐκεινους ἀλαζόνες.

Μερικὲς ὅμως φορὲς ἀκόμη καὶ ὁ ἐπηρμένος πλούσιος πρέπει

νὰ ἀντιμετωπίζεται μὲ ἤπια καὶ γλυκιὰ στὸν τόνο προτροπή, ἐπειδὴ

συχνὰ βαριὰ τραύματα ἀνακουφίζονται μὲ τὰ καταπραϋντικὰ καὶ

ἡ μανία τῶν παραφρόνων θεραπεύεται ἀπὸ τὸν γιατρὸ ποὺ τοὺς καλοπιάνει, διότι ὅταν κανεὶς εἶναι μὲ γλυκύτητα συγκαταβατικὸς

ἀπέναντί τους καταλαγιάζει ἡ ἀσθένεια τῆς μανίας. Καὶ δὲν θὰ πρέπει νὰ παραβλέψουμε ὅτι, ὅταν πνεῦμα πονηρὸ καταλάμβανε

τὸν Σαούλ, ὁ Δαβὶδ ἔπαιρνε τὴν κιθάρα καὶ στὴν ἔξαψη τῆς παράνοιάς του τὸν ἠρεμοῦσε 

Τί σημαίνει ἡ μορφὴ τοῦ Σαούλ, ἐὰν ὄχι

τὴν ὑπεροψία τῶν ἰσχυρῶν; Καὶ τί ὑπαινίσσεται ἡ μορφὴ τοῦ Δαβίδ,

ἐὰν ὄχι τὴν ταπεινὴ τῶν ἁγίων ζωή; Κάθε φορά, λοιπόν, ποὺ ὁ Σαούλ ἦταν ἔρμαιο τοῦ ἀκάθαρτου πνεύματος, ὁ Δαβὶδ μὲ τὸ τραγούδι του τὸν ἠρεμοῦσε στην παραφροσύνη του, διότι ὅταν ἡ ἔπαρση

ὠθεῖ τὸν νοῦ τῶν ἰσχυρῶν στὴ μανία, εἶναι ἐνδεδειγμένο νὰ ἐπαναφέρουμε σὲ ὑγιῆ ψυχική διάθεση τὸν νοῦ τους μὲ τὴν ἠπιότητα τοῦ

λόγου μας ποὺ λειτουργεῖ σὰν γλυκιά μελωδία κιθάρας. Καμιά φορά, ὅταν ἔχουμε τὸ καθῆκον νὰ ἐπικρίνουμε τοὺς ἰσχυροὺς τοῦ κόσμου, εἶναι καλή τακτικὴ νὰ ἀρχίζουμε μαζί τους την συζήτηση

ἀναφερόμενοι σὲ παρόμοιες περιπτώσεις σὰν νὰ μὴν τοὺς ἀφοροῦν

καθόλου. Κι ὅταν αὐτοὶ ἐκφέρουν τὴν σωστὴ κρίση σὰν σὲ βάρος

ἄλλου, τότε μὲ τὸν κατάλληλο τρόπο πρέπει νὰ ἐπιπλήττονται γιὰ

τὸ δικό τους ἁμάρτημα, ὥστε καθόλου νὰ μὴν ξεσηκώνεται ὁ νοῦς,

ὁ φουσκωμένος μὲ ὑπερηφάνεια γιὰ τὴν ἐφήμερη ισχύ του, ἐναντίον

ἐκείνου ποὺ ἔκανε τὸν ἔλεγχο, διότι ἀκριβῶς μὲ τὴν δική του κρίση

ποδοπάτησε καὶ ἔκαμψε τὸν αὐχένα τῆς ὑπερηφάνειάς του· οὔτε

πάλι μπορεῖ νὰ ἀσκήσει τὴν ὑπεράσπισή του, δεμένος πιὰ καθώς

εἶναι ἀπὸ τὴν κρίση που μόλις ἐξέφερε.

Να γιατί ὁ προφήτης Νάθαν εἶχε ἔλθει γιὰ νὰ μεμφθεῖ τὸν βασιλιά, καὶ καμώθηκε ὅτι ζητοῦσε τὴν κρίση του σχετικὰ μὲ τὴν

ὑπόθεση ἑνὸς φτωχοῦ ἐναντίον ἑνὸς πλουσίου, ὥστε πρῶτα ὁ βασιλιὰς νὰ ἐξέφραζε τὴν κρίση του κι ἔπειτα νὰ ἄκουγε ὅτι ὁ ἴδιος εἶναι ὁ ἔνοχος ὥστε νὰ μὴν ἔχει δυνατότητα ἀντιλογίας στὴν ἀπόφανση τῆς δικαιοσύνης, τὴν ὁποία ὁ ἴδιος ἐξέφερε ἐναντίον τοῦ ἑαυτοῦ του. Ὁ ἅγιος αὐτὸς ἄνθρωπος, λαμβάνοντας ὑπόψη του ὅτι εἶχε

νὰ κάνει καὶ μὲ ἁμαρτωλὸ καὶ μὲ βασιλιά, μὲ καταπληκτική

εὐφυΐα στὴ σειρὰ τῶν ἐνεργειῶν του πρῶτα φρόντισε νὰ δέσει τὸν

θρασὺ ἔνοχο μὲ τὴν ἐκ μέρους του ὁμολογία τῆς ἁμαρτίας καὶ μετὰ

νὰ τὸν ἐπιπλήξει μὲ σφοδρότητα. Ἔκρυψε γιὰ λίγο τὸ ποιὸν ἔψαχνε,

ἀλλὰ τὸν χτυπᾶ μὲ τὴν ἐπίπληξη εὐθὺς ἀμέσως ὅταν τὸν ἔχει στὰ

χέρια του. Ἴσως θὰ ἦταν λιγότερο ἀποτελεσματικὴ ἡ ἐπέμβαση,

ἐὰν εἶχε θελήσει εὐθὺς ἐξαρχῆς ἀνοιχτὰ νὰ κατακεραυνώσει τὴν

ἁμαρτία· παρουσιάζοντας ὅμως στὴν ἀρχὴ τὴν παρόμοια περίπτωση, κατέστησε ὀξύτερη τὴν ἐπίκριση ποὺ φύλαγε στὴν ἄκρη. Εἶχε ἐπισκεφτεῖ σὰν γιατρὸς τὸν ἀσθενῆ, ἔβλεπε τὸ τραῦμα ποὺ θὰ χειρουργοῦσε, ἀλλὰ εἶχε ἀμφιβολίες γιὰ τὴν ὑπομονὴ τοῦ ἀσθενοῦς.

Ἔκρυψε, λοιπόν, μέσα στὸ ροῦχο του τὸ χειρουργικὸ ἐργαλεῖο τὸ

ὁποῖο τὸ ἔβγαλε ξαφνικὰ καὶ τὸ βύθισε στὸ τραῦμα, ὥστε ὁ ἀσθενὴς

νὰ νιώσει τὸ νυστέρι προτοῦ τὸ δεῖ, γιὰ νὰ μὴν ἀρνηθεῖ νὰ τὸ νιώσει

ἐὰν πρῶτα τὸ ἔβλεπε .