Αν με ρωτούσαν ποιες είναι οι πιο χαρούμενες στιγμές που έχω ζήσει στη ζωή μου, θα απαντούσα χωρίς δισταγμό: Ο Αρχιμανδρίτης Ραφαήλ (Καρελίν) από το βιβλίο «Συνάντηση με το παρελθόν»

 Αν με ρωτούσαν ποιες είναι οι πιο χαρούμενες στιγμές που έχω ζήσει στη ζωή μου, θα απαντούσα χωρίς δισταγμό: αυτή είναι η εποχή που επισκέπτομαι ιερούς τόπους, ειδικά αρχαίους ναούς, πολλοί από τους οποίους βρίσκονται σε ερείπια. Αυτό είναι προσευχή σε θαυματουργές εικόνες και συναντήσεις με πρεσβυτέρους και ασκητές.

Τώρα οι περισσότερες εκκλησίες έχουν αναστηλωθεί, μερικές από τις εικόνες έχουν εξαφανιστεί κάπου και οι γέροντες έχουν εγκαταλείψει αυτόν τον κόσμο: έτσι σβήνουν οι τελευταίες ακτίνες του ήλιου που δύει πίσω από τα βουνά. Μου φαίνεται ότι μαζί τους κάτι έχει φύγει από τη ζωή μας, σαν η γη να έχει γίνει πιο σκοτεινή, σαν από μια ομίχλη που σκεπάζει τον ουρανό, και το πνευματικό κρύο παγώνει την καρδιά όλο και περισσότερο, ακόμα και τους τοίχους του ναού μην το ζεστάνετε όπως πριν. Αυτό το σκοτάδι που κρέμονταν πάνω από το έδαφος φαινόταν να ζωγραφίζει τα πάντα κάπως γκρι. Κάτι έχει θαμπώσει, είτε στον έξω κόσμο είτε στην ψυχή μου, σαν ένας πίνακας που αστράφτει με χρώματα είχε ξεθωριάσει και έχασε τα παλιά φωτεινά του χρώματα.

Ευχαριστώ τον Θεό που ο καιρός της «βαβυλωνιακής αιχμαλωσίας» έχει ήδη τελειώσει: εκκλησίες και μοναστήρια αναστηλώνονται, πόλεις αντηχούν ξανά από το χτύπημα των καμπάνων, αλλά η καρδιά μου δεν νιώθει την παλιά της χαρά. Θυμάμαι την εποχή που οι πιστοί έρχονταν κρυφά στους τοίχους κλειστών εκκλησιών, αναζητώντας τα ερείπια εκκλησιών για να προσευχηθούν κοντά τους. Φάνηκε ότι οι άγιοι βγήκαν να συναντήσουν τους προσκυνητές για να τους υποδεχτούν ως φιλόξενοι οικοδεσπότες των αγαπημένων τους καλεσμένων. Με τι φως έλαμψαν τα μάτια των πιστών όταν έλεγαν: «Εδώ ήταν ο ναός της Υπεραγίας Θεοτόκου», «Αυτός είναι μέρος του τοίχου του ναού της Αγίας Βαρβάρας!». Φαινόταν ότι ο ίδιος ο ουρανός ήταν κοντά σε αυτά τα ερείπια, καλυμμένος με θάμνους και χώμα, και κάθε πέτρα που βρισκόταν σε αυτό το μέρος είχε απορροφήσει το πνεύμα των αιώνων προσευχών και είχε μετατραπεί σε ένα εικονίδιο σκοτεινό από τον χρόνο, που ήθελες να πατήσεις το πρόσωπό σου να και να φιλήσει, όπως τα ρούχα ενός αγίου.

Θυμάμαι το βράδυ πριν από την εορτή της αγίας μάρτυρος Shushanika. Εργαστήρια βρίσκονταν στο ναό στον βράχο Μετέχι, όπου βρίσκεται ο τάφος της από τον έβδομο αιώνα. Η είσοδος εκεί ήταν κλειστή για τους πιστούς, προφανώς δόθηκαν οδηγίες να μην επιτραπεί σε κανέναν να μπει στο ναό την ημέρα της γιορτής. Έξω, κοντά στον τοίχο όπου βρίσκεται ο τάφος της βασίλισσας, μαζεύτηκαν αρκετοί άνθρωποι. Ένα αίσθημα πνευματικής συγγένειας και αγάπης μας ενώνει, όλοι προσεύχονται σιωπηλά στην Αγία Σουσανίκη. Άλλοι έφεραν κεριά, τα άναψαν και τα κόλλησαν στον τοίχο, άλλοι τα κρατούσαν στα χέρια τους. Ο ναός βρίσκεται σε μια προεξοχή βράχου. Από κάτω βρίσκεται η πόλη, λουσμένη με ηλεκτρικό φως. Ζει τη ζωή του και εμείς, λίγοι άνθρωποι, νιώθουμε σαν αρχαίοι χριστιανοί που μαζευόμασταν κατά τη διάρκεια των διωγμών για να προσευχηθούν στις κατακόμβες. Τώρα πάνω από τον τάφο του αγίου έχει στηθεί ένας πέτρινος τάφος, στον οποίο καίει ένα καντήλι. Τότε όμως φάνηκε ότι οι καρδιές των ανθρώπων που έρχονταν στο ναό έκαιγαν σαν λυχνάρια.

Ο Αρχιμανδρίτης Ραφαήλ (Καρελίν) από το βιβλίο «Συνάντηση με το παρελθόν»
Να τι γράφει ο ίδιος ο συγγραφέας για τις αναμνήσεις του:
«Αυτό το βιβλίο είναι αφιερωμένο στους ανθρώπους, τους πιο αγαπητούς και αγαπητούς για μένα, χωρίς τους οποίους δεν μπορώ να φανταστώ τη μοναστική μου πορεία και ακόμη και την ίδια τη ζωή. Για μένα, οι αναμνήσεις τους είναι η χαρά των συναντήσεων και η πίκρα του χωρισμού. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν ομολογητές και μάρτυρες της πίστης, πέρασαν από την εξορία στα βάθη της τάιγκα και της στέπας του Καζακστάν, μαράζωναν από την πείνα και τα βασανιστήρια σε στρατόπεδα πίσω από συρματοπλέγματα, όπου ο ίδιος ο θάνατος φαινόταν να είναι μια απελευθέρωση από το μαρτύριο. Ήθελα να μιλήσω για το πνευματικό τους έργο, για τη δύναμη της χάριτος που ενεργούσε μέσα τους, για την εσωτερική τους προσευχή, που σαν αόρατο πνευματικό φως μεταμορφώνει τον άνθρωπο.

Αυτό το βιβλίο είναι ένα κομμάτι της καρδιάς μου. Είναι ένα μικρό ακάρεα που ένας ζητιάνος το έβαλε στο θησαυροφυλάκιο του ναού. Όμως, συνειδητοποιώντας την αναξιότητά μου, αποφάσισα να γράψω γι' αυτούς για να μην ξεχαστούν τα ονόματά τους από τους απογόνους και να μην σβήσουν από τους τάφους τους ο άνεμος της λήθης».