Αναμνήσεις από τον γέροντα Σωφρόνιο του ηγουμένου Σεραφείμ (Μπαραντέλ), μαθητή και βοηθού του!!!

 

Ο γέροντας Σωφρόνιος προσευχόταν πάντα με δάκρυα για τη Ρωσία. Σε συζητήσεις με τους αδελφούς της Μονής μας, εξέφραζε επανειλημμένα την ανησυχία του για την απώλεια της πνευματικής παράδοσης στη Ρωσία. Ολόκληρη η ομιλία του «Για την ολότητα της πνευματικής ζωής» είναι αφιερωμένη σε αυτό το ζήτημα. Αυτά είναι αυθεντικά λόγια του γέροντα: «Η καταστροφή που προκλήθηκε από τον άφρονα διωγμό διάρκειας εβδομήντα ετών κατά του Χριστού έχει πράγματι ρημάξει την Εκκλησία. Και, επειδή κατά τη διάρκεια αυτών των εβδομήντα ετών οι άνθρωποι αποκόπηκαν από την αληθινή διδασκαλία της Εκκλησίας των τελευταίων αιώνων, τώρα υπάρχει σύγχυση στις συνειδήσεις των ανθρώπων.

... Στην ερώτηση του γέροντα Αδριανού: «Τι πρέπει να κάνω σε σχέση με τη δίνη διάφορων γελοίων ιδεών;», εγώ, με την εμπειρία της ζωής μου, του μίλησα όχι για λεπτομέρειες, αλλά για τη δομή της Εκκλησίας... Έχοντας καταστρέψει ολόκληρη την ασκητική και θεολογική κουλτούρα, οι άφρονες μπολσεβίκοι διαστρέβλωσαν τα πάντα. Κατέστρεψαν ανθρώπους, έκαψαν βιβλιοθήκες. Αλλά ένα πράγμα παρέμεινε άθικτο με την Πρόνοια του Θεού – η δομή της Εκκλησίας. Και αυτής της δομής στη Ρωσία ηγείται σήμερα ο Πατριάρχης Αλέξιος Β'. Η ενότητα της Εκκλησίας, η ολότητά της είναι δυνατή μόνο μέσω της σύνδεσης με αυτή τη δομή...». Στην ομιλία αυτή ο γέροντας εξέφραζε τη θλίψη του όχι μόνο για τις σχισματικές διαθέσεις ανάμεσα στους Ορθοδόξους της Ρωσίας, αλλά και για την αυτοπεποίθηση που εκφράζουν οι νεοφώτιστοι. Σχετικά με αυτό ανέφερε: «Όταν μπήκα στο μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα στο Άγιο Όρος, άκουγα να λένε ότι οι γέροντες μοναχοί εκεί κοιτούσαν σαν τους τρελούς όσους είχαν ζήσει στο μοναστήρι λιγότερο από δέκα χρόνια και μιλούσαν κιόλας για πνευματικά πράγματα».

Ο γέροντας έλεγε ότι για να διδάσκει κάποιος κάποιον, πόσο μάλλον να ταπεινώνει κάποιον, πρέπει να έχει δικαίωμα να το κάνει. Ο ίδιος ο πατήρ Σωφρόνιος πολύ σπάνια επέπληττε ακόμη και τα πιο στενά πνευματικά του τέκνα. Προέτρεπε, πρώτα απ' όλα, να αντιμετωπίζουμε κάθε άνθρωπο με σεβασμό. Να φοβόμαστε να τον πληγώσουμε. Έτσι έβλεπε όλες τις αδυναμίες μας, όμως, ανεχόταν τα πάντα, τα έπαιρνε όλα πάνω του – και προσευχόταν. Προσευχόταν με δάκρυα για όλους, δεν μάλωνε, δεν διέταζε. Το ίδιο ήταν το πνεύμα και του γέροντά του – του Οσίου Σιλουανού του Αθωνίτη, ο οποίος και αυτός δεν επέπληττε κανέναν, καθώς θυμόταν τις ευγενικές νουθεσίες που δεχόταν στα νιάτα του από τον πατέρα του, όταν έλεγε: «Τέτοιο γέροντα θα ήθελα να έχω».

Μια φορά είδα τον καθηγούμενό μας να πλησιάζει στο ιερό τον π. Σωφρόνιο στο τέλος της Θείας Λειτουργίας και να του ζητά να λύσει το πρόβλημα που είχε με έναν αδελφό. «Μόνο να προσεύχεστε για αυτόν. Ο Κύριος θα βοηθήσει». Ο πατήρ Κύριλλος αφομοίωσε το πνεύμα του γέροντα: δεν τιμωρεί, δεν φωνάζει, δεν διατάζει, δεν ταπεινώνει τον άνθρωπο. Γενικώς, δεν συμπεριφέρεται ως ανώτερος. Προσεύχεται. Μερικές φορές περιμένει για χρόνια από τον άνθρωπο να καταλάβει τα λάθη και τις ελλείψεις του, να μετανοήσει και να αρχίσει να βελτιώνεται. Είναι πολύ δύσκολο. Είναι πολύ πιο εύκολο, όταν υπάρχει αυστηρή εξωτερική πειθαρχία. Διαταγή – εκτέλεση. Τι συμβαίνει όμως στην ψυχή του ανθρώπου;

Στο μοναστήρι του Έσσεξ, με την ευλογία του γέροντα, επέπλητταν μόνο σε περιπτώσεις που η υπερηφάνεια εκδηλωνόταν σε υπερβολικό βαθμό, αλλά και τότε αυτό γινόταν με το κήρυγμα, και όχι με άσκηση αυστηρού ελέγχου και εξετάσεων. Υπάρχει πάντοτε ο φόβος να αναστατώσουμε τον άνθρωπο τόσο που να φτάσει σε απόγνωση. Εδώ στη Ρωσία συχνά δικαιολογούν τις πολύ άμεσες, τραχείες συμπεριφορές με το επιχείρημα ότι «η ζωή τώρα είναι πολύ σκληρή, οπότε, εμείς δεν πρέπει να είμαστε πολύ μαλθακοί». Αλλά ο γέροντας Σωφρόνιος έλεγε ότι σε όλες τις εποχές το καθήκον του χριστιανού είναι το ίδιο – να αποκτήσει ευαγγελική καρδιά. Αυτό είναι εφικτό μόνο μέσω της προσευχής. Είναι ανησυχητικό να βλέπεις κάποιον (ειδικά αν είναι ηγούμενος μοναστηριού ή επίσκοπος αλλά ακόμα και απλός ορθόδοξος λαϊκός) να είναι τραχύς στις σχέσεις του με τους ανθρώπους. Εξάλλου, η πραγματική προσευχή εξευγενίζει τον άνθρωπο, μαλακώνει και λεπταίνει την καρδιά του. Και αν είναι τραχύς, τότε κάτι δεν πάει καλά στη ζωή αυτού του ανθρώπου. Δεν είναι θέμα παιδείας, ούτε βαθμών και τάξεων, αλλά μετάνοιας. Αυτά μας δίδασκε ο γέροντας Σωφρόνιος.

Η προσευχή για τον γέροντα ήταν καθολική, τα πάντα αποτελούσαν αφορμή για προσευχή και η προσευχή επεκτεινόταν στα πάντα. Άρχιζε και τελείωνε κάθε κίνηση και κάθε ενέργεια στην παρουσία του Θεού. Για αυτόν δεν υπήρχαν μικρά, ασήμαντα πράγματα, επειδή αντιλαμβανόταν τα πάντα και τους πάντες μέσα από το πρίσμα της προσευχής εν τω αϊδίω Φωτί της σωτηρίας του Χριστού. Όταν μιλούσες μαζί του, συχνά είχες την αίσθηση ότι και σε ακούει, και ταυτόχρονα εν πνεύματι στον ουρανό παρίσταται μπροστά στον Θεό, και ακούει προσεκτικά την καρδιά του τι θα του πει εκεί το Πνεύμα.

Όταν διαβάζεις τώρα τα βιβλία, τις ομιλίες και τις επιστολές του π. Σωφρονίου νιώθεις ότι παρίστασαι μπροστά στο δικό σου είδωλο. Μερικές φορές χρειάζεται να πούμε: «Φοβάμαι που δεν καταλαβαίνω τίποτα, που είμαι τόσο άγριος, τόσο τραχύς». Και επίσης να θυμόμαστε το: «Αἰτεῖτε, καὶ δοθήσεται ὑμῖν». Πρέπει να ζητάμε την κατανόηση με τη βοήθεια της χάρης του Θεού. Και όχι να δηλώνουμε, όπως συχνά συμβαίνει, ότι εδώ μέσα όλα είναι λάθος γραμμένα και ειπωμένα, επειδή είναι τρομακτικό να κοιτάζεσαι σε αυτόν τον καθρέφτη. Το πρόσωπο της ψυχής που καθρεπτίζεται σε αυτό είναι αποκρουστικό. Ο γέροντας προέβλεψε την πιθανή παρεξήγηση του τρόπου σκέψης του και του τρόπου έκφρασής του, αλλά παρ' όλα αυτά ευλόγησε, πριν από το θάνατό του, ώστε όλη η κληρονομιά του να φτάσει στη Ρωσία. Αυτό εκπληρώνεται σταδιακά. Έχουν ήδη εκδοθεί περισσότερα από δέκα βιβλία του γέροντα.

Ο γέροντας Σωφρόνιος τιμάται ιδιαιτέρως στην Ελλάδα, στο Άγιο Όρος. Γνώριζε πολλούς Έλληνες ασκητές. Τόσο την εποχή που ο ίδιος ασκήτευε στο Άγιο Όρος όσο και αργότερα επικοινωνούσε μαζί τους. Και κανείς δεν ταραζόταν με την πνευματική του ελευθερία, με τον τολμηρό του λόγο για το Θαβώρειο φως. Επειδή αυτή η εμπειρία τούς είναι κοντινή και οικεία.

Αν κάποιοι δεν καταλαβαίνουν τον γέροντα, αυτοί είναι οι ορθολογιστές. Είναι αυτοί που γράφουν σχολαστικά, στεγνά εγχειρίδια θεολογίας. Ο γέροντας Σωφρόνιος ποτέ δεν τιμούσε την θεολογία των γραφείων. Ήταν εναντίον της τάσης να ενοποιηθεί η πνευματική ζωή, να δοθούν ίδιες συνταγές σωτηρίας για όλους. Έδινε κατευθύνσεις, βοηθούσε να εσωτερικεύσουμε τις βασικές αρχές – τι είναι υπακοή, τι είναι ταπείνωση, τι είναι προσευχή. Θλιβόταν για την «ορφάνια» πολλών χριστιανών, για το γεγονός ότι ακόμη και στα μοναστήρια υπάρχει έντονο πνεύμα διοίκησης, στρατιωτικής πειθαρχίας και όχι πατρότητας.

Παλαιότερα, σε πολλά ελληνικά μοναστήρια, όπου η παράδοση δεν είχε χαθεί, ο ηγούμενος του μοναστηριού ήταν και πνευματικός. Τα πιο δύσκολα προβλήματα δεν λύνονταν με αυστηρή συζήτηση, αλλά με την εξομολόγηση. Γι' αυτό και οι μοναχοί δεν μετακινούνταν από τόπο σε τόπο. Και σχεδόν σε κάθε μοναστήρι, ή κάπου εκεί κοντά, υπήρχε ένας πνευματικά έγκυρος γέροντας, με τις συμβουλές του οποίου καθοδηγούνταν και ο ίδιος ο ηγούμενος.

Όλα αυτά δημιουργούν «την ολότητα της πνευματικής ζωής», όπως έλεγε ο γέροντας Σωφρόνιος. Όταν αυτή δεν υπάρχει, τότε απομένει η προσευχή. Ο Γέροντας επαναλάμβανε συνεχώς ότι «με την προσευχή όλα θεραπεύονται, όλα διορθώνονται, όλα καθαρίζονται, όλα ανανεώνονται» και έτσι γι' αυτόν δεν υπήρχαν απελπιστικές καταστάσεις. Ο μόνος και ασφαλέστερος τρόπος για την επίλυση και την υπέρβαση όλων των προβλημάτων θεωρούσε την «μανιώδη», «απελπισμένη» προσευχή που προέρχεται από τη δυσχερή μας θέση. Ενθάρρυνε σε όλες τις περιστάσεις να φωνάζουμε στον Θεό με πόνο στην καρδιά με αυτόν τον τρόπο: «Κύριε Θεέ και Σωτήρα μου, ευμενώς κλίνον το ους Σου στην δέησή μου: Συ οίδας ότι ο αμαρτωλός θάνατος κατατρώει όλο μου το είναι· Σε παρακαλώ, θεράπευσε την καρδιά μου, θεράπευσε το νου μου, θεράπευσε την ψυχή μου, θεράπευσε όλη μου την ύπαρξη με την ευλογία Σου δι΄ευχών του πνευματικού μου πατρός. Αμήν».

Ο λόγος του γέροντα Σωφρονίου είναι απαραίτητος στη Ρωσία, έχω πειστεί γι' αυτό πολλές φορές στις συναντήσεις μου με διάφορους ανθρώπους.

Μετάφραση για την πύλη gr.pravoslavie.ru: Αναστασία Νταβίντοβα

12/20/2024