Μπορούμε να σώσουμε το γάμο μας με οδηγό τη θεανθρώπινη αγάπη

Η δίψα μας για τον ενάρετο βίο

«Όταν απλά ικανοποιούμε τις επιθυμίες μας και κάνουμε αυτό που θέλουμε, όλα γίνονται στα μάτια μας παλιά και βαρετά και αναζητούμε κάτι διαφορετικό για να γεμίσουμε το κενό που νιώθουμε. Όταν όμως πεινάμε και διψάμε για την ενάρετη ζωή, τότε ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάτι ουσιαστικά βαθύ και αληθινό και είμαστε πραγματικά πλήρεις» λέει ο Φίλιππος Μαμαλάκης.

Σε αυτή την περίπτωση μιλώντας πάντα για το γάμο, αναφερόμαστε όχι σε κάτι «φυσιολογικό» αλλά σε κάτι το «εξαιρετικό». Ο χριστιανικός γάμος όταν φτάνει στο σκοπό του είναι όντως κάτι το εξαιρετικό και όχι κάτι το βαρετό, το συνηθισμένο, αυτό από το οποίο θέλουμε να ξεφύγουμε. Ο χριστιανικός γάμος έχει όντως υπερβολικές φιλοδοξίες, τα βάρη των οποίων όμως δεν κουβαλούν μόνοι τους οι σύζυγοι (διότι τότε καταρρέουν) αλλά κυρίως ο Χριστός.

Ο γάμος σήμερα και πάντα

Ζούμε σε μια εποχή όπου ο γάμος και ο θεσμός της οικογένειας διέρχεται κρίση -οι άνθρωποι δεν παντρεύονται, όσοι παντρεύονται έχουν πολλές πιθανότητες να χωρίσουν- και όπου οι μόνοι που επιθυμούν σταθερά να παντρευτούν και να κάνουν οικογένεια είναι οι ομοφυλόφιλοι – καθότι σήμερα βάζουμε τους νόμους στην υπηρεσία των παθών αντί να υποτάσσουμε τα πάθη στους νόμους, όπως λέει κάποιος στοχαστής.

Ο θεσμός του γάμου λοιπόν σήμερα παραπαίει αλλά τα πράγματα, για τους χριστιανούς τουλάχιστον, δεν είναι ανεπίστροφα αφού υπό προϋποθέσεις όχι μόνο μπορεί να σωθεί ο γάμος αλλά να γίνει κάτι πολύ περισσότερο από έναν κοινωνικό θεσμό. Να συμβεί αυτό που συνέβη στο γάμο της Κανά, όπου το κρασί της ανθρώπινης αγάπης τελείωσε για να γίνει στη συνέχεια, με την παρέμβαση του Χριστού, ένα κρασί τελειότερο, μια αγάπη θεανθρώπινη.

Γνωρίζουμε ότι η κοινωνία δεν δίνει πλέον ιδιαίτερη αξία στον θεσμό του γάμου, ότι το άτομο επιδιώκει την αυτοπραγμάτωσή του χωρίς να είναι υποχρεωμένο να παντρευτεί, ότι η Σεραϊνώ η ηρωίδα του Παπαδιαμάντη και η υπομονή της δεν αποτελεί πρότυπο. Ο γάμος στην κλασική του μορφή κατηγορήθηκε για όλα τα δεινά - ανισότητα, δεσποτισμό, συρρίκνωση των γυναικών σε “κινητή περιουσία”… Ήταν μια απροκάλυπτα εμπορική συναλλαγή - “κοίτα το πορτοφόλι, όχι το πρόσωπο” σύμφωνα με μια γερμανική παροιμία… Από τον Διαφωτισμό και στο εξής έχουμε την πρωτοκαθεδρία των αισθημάτων έναντι του καθήκοντος, την κατάργηση του ταμπού -όπως θεωρείται- της παρθενίας και την αποδοχή της γυναικείας σεξουαλικότητας, τη διευκόλυνση του διαζυγίου. Το διαζύγιο όχι μόνο δεν θεωρείται εξαίρεση πια αλλά είναι αυτό που, για τους περισσότερους, καταργεί μια φυλακή. Στη δύση διοργανώνονται και πάρτι διαζυγίου. Επίσης σήμερα την ανατροφή του παιδιού την έχει αναλάβει εν πολλοίς το κράτος: βρεφονηπιακοί σταθμοί, πολυετής εκπαίδευση, ολοήμερο σχολείο κλπ. Αλλά και η οικογένεια ως το λιμάνι της γαλήνης δεν έχει πέραση αφού οι κάθε λογής επιθυμίες του ανθρώπου βρίσκουν σήμερα καταφύγιο εκτός του σπιτιού.

Για τους ανθρώπους της παραδοσιακής κοινωνίας η πορεία της ζωής ήταν προδιαγεγραμμένη: εκπαίδευση - στρατός για τους άντρες - εργασία - γάμος - παιδιά - σύνταξη. Ο άνθρωπος σήμερα δεν θεωρεί τίποτα δεδομένο, ούτε τον γάμο και τα παιδιά. Περισσότερο επιθυμεί να γνωρίσει την εμπειρία τού να είσαι παντρεμένος ή να γίνεις γονιός παρά ότι το θεωρεί αυτό ως σκοπό ζωής. Δεν το αποκλείει αλλά ούτε το επιθυμεί πολύ. Τα πράγματα δεν είναι διαφορετικά για τους χριστιανούς. Οι χριστιανοί σε αυτό τον κόσμο ζούμε και επηρεαζόμαστε από τον τρόπο ζωής που κυριαρχεί. Και οι χριστιανοί αντιμετωπίζουμε λοιπόν παρόμοια προβλήματα. Στις ΗΠΑ το ποσοστό διαζυγίων είναι 47,9%. Στις πολιτείες που ανήκουν στη λεγόμενη “Ζώνη της Βίβλου”, όπου δηλαδή είναι μεγαλύτερη η επιρροή της θρησκείας, το ποσοστό των διαζυγίων είναι υψηλότερο…

Ποια είναι λοιπόν η ουσία του χριστιανικού γάμου: αυτός δεν είναι μια τελετή ή ένας θεσμός που φαίνεται χρήσιμος σε μια κοινωνία που δεν θέλει όμως να αναγνωρίσει τη χρησιμότητά του, αλλά είναι μυστήριο. Στα μυστήρια είναι παρών ο ίδιος ο Χριστός. Όπως ακριβώς στην Κανά έτσι και σε κάθε γάμο ο Χριστός θέλει να κάνει το ίδιο θαύμα: να μεταμορφώσει την φθαρτή ανθρώπινη αγάπη σε αγάπη θεανθρώπινη και άφθαρτη. Αν δεν συμβεί αυτό θα είναι επειδή οι σύζυγοι δεν ζήτησαν από τον Χριστό να κάνει αυτό το θαύμα. Προσέξτε, μιλάμε για θαύμα: το να μην φτάσουν στην απόλυτη πλήξη οι σύζυγοι, το να μην απελπιστούν με τα προβλήματα της οικογένειας κλπ απαιτεί ένα θαύμα. Όχι μια μαγική πράξη που μεταφέρει τους συζύγους σε έναν άλλο κόσμο όπου δεν υπάρχουν προβλήματα, αλλά μιλάμε για τη χάρη του Θεού να αλλάξουν οι ίδιοι και να αγαπηθούν ακριβώς μέσα σε αυτά τα προβλήματα.

Ασφαλώς δεν πρέπει να θέτουμε μαξιμαλιστικούς στόχους αγνοώντας την καθημερινότητα του γάμου και της ζωής. Υπάρχουν ένα σωρό θεολογικά βιβλία, κυρίως για μοναχούς και γεροντάδες, που διαβάζοντάς τα σε αναπαύουν, όπως λέμε συνήθως, αλλά επειδή η δική σου πνευματική κατάσταση είναι εντελώς άλλη από αυτή των γεροντάδων, ωφελείσαι όσο τα διαβάζεις και σε αφήνουν τελικά με την πίκρα ότι εσύ δεν θα καταφέρεις τίποτα από όλα αυτά που διάβασες. Έτσι μιλώντας περί γάμου, αν μέναμε μόνο στην θεολογία του γάμου, αγνοώντας την καθημερινότητα, το όφελος θα ήταν ελάχιστο. Αντίθετα μιλάμε για πολύ συγκεκριμένα πράγματα μέσα στο γάμο. Ενδεικτικά αναφέρουμε: η αγάπη. Αυτός που αγαπά έχει μακροθυμία και καλοσύνη, δεν ζηλοφθονεί, δεν περηφανεύεται, δεν είναι εγωιστής, ούτε ευερέθιστος. Η ενθάρρυνση-στήριξη. Η σεξουαλική δημιουργικότητα. Η αφιέρωση του ενός στον άλλον. Η επικοινωνία και το μοίρασμα. Η αλληλοκατανόηση, ο σεβασμός και το αποτέλεσμα όλων αυτών που είναι η χαρά.

Όταν παντρεύεται κανείς στην εκκλησία δεν μεταφέρεται λοιπόν μαγικά σε έναν γαμήλιο παράδεισο. Αυτός πρέπει να κτιστεί σιγά σιγά και πρωτομάστορας εδώ θα είναι ο ίδιος ο Χριστός. Δεν μιλάμε για ερωτική φρενίτιδα ή αδιάλειπτη έξαψη και μεταρσίωση. Όπως ένας μοναχός ξεκινά τη μοναστική ζωή του με κόπο και θυσιαστικότητα για να φτάσει να γευθεί τη χάρη του Θεού, έτσι και οι παντρεμένοι. Πρώτα και κύρια είμαστε σύζυγοι. Και γι’ αυτό έχει σημασία η ερωτική αγάπη. Κύριος σκοπός του γάμου δεν είναι η απόκτηση παιδιών αλλά η εν αγάπη τελειοποίηση των συζύγων. Τα παιδιά είναι ακριβώς καρπός αυτής της αγάπης. Δεν κάνουμε παιδιά οι χριστιανοί για να πάνε στρατό, να αντιμετωπιστεί η υπογεννητικότητα ή να ενισχυθεί το ασφαλιστικό-συνταξιοδοτικό σύστημα ή επειδή είναι καθήκον. Κάνουμε παιδιά επειδή αγαπάμε ο ένας τον άλλον και αυτή η δημιουργική αγάπη φέρνει στον κόσμο τα παιδιά. Έτσι τα παιδιά δεν είναι αποτέλεσμα ενός καθήκοντος αλλά μιας αγάπης, γι’ αυτό και τα κάνει επιθυμητά. Το παιδί που δεν είναι επιθυμητό το καταλαβαίνει και θα βρει τρόπους να αντιδράσει. Ο Φίλλιπος Μαμαλάκης βοηθός Καθηγητής Ποιμαντικής Φροντίδας στην Ορθόδοξη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στη Μασαχουσέτη πατέρας 7 παιδιών στη Βοστώνη των ΗΠΑ τονίζει σε ομιλία του για την οικογένεια ότι « αν δεν έχουμε αγάπη και κακοφερνόμαστε εν ονόματι της αγάπης στον σύντροφό μας και στα παιδιά τους μαθαίνουμε ότι η αγάπη επιβάλλεται και τα αποπροσανατολίζουμε».

Όπως και ο μοναχός έτσι και ο παντρεμένος, συνήθως, ξεκινά τη ζωή του έχοντας ως προνόμιο τον έρωτα. Αυτός είναι που κάνει επιθυμητό τον άλλον άνθρωπο και που δίνει μια ώθηση στο να προσκολληθεί ο ένας στον άλλο. Ο έρωτας είναι απολύτως προσωπικός: επιλέγω αυτό το πρόσωπο και όχι κάποιο άλλο. Για τον ερωτευμένο αυτό το πρόσωπο έχει απόλυτη σημασία ως μοναδικό και ανεπανάληπτο.

Η ερωτική επιθυμία είναι όχι μόνο αποδεκτή στις μέρες μας ως αναγκαία συνθήκη για το γάμο, αλλά και επιβεβλημένη. Η εκκλησία προφανώς δεν είναι αντίθετη σε αυτό. Άλλωστε με την ίδια ψυχική δύναμη που αγαπάμε έναν άνθρωπο με αυτήν αγαπάμε και τον Θεό. Αλλά δεν αρκεί από μόνη της η ερωτική επιθυμία, ούτε καθίσταται είδωλο. Καμιά φορά λατρεύουμε τον ίδιο τον έρωτα αντί του αγαπημένου. Ο έρωτας για τους χριστιανούς δεν είναι θεότητα, ούτε περιμένει καμιά σωτηρία από αυτόν ο πιστός. Τι θα γίνει επί παραδείγματι αν ερωτευθώ κάποιαν/ον άλλη/ον ενώ είμαι παντρεμένος/η; Αν με προσδιόριζαν μόνο οι ατομικές μου επιθυμίες -φαινόμενο κατεξοχήν σημερινό- τότε θα χώριζα εν ονόματι του έρωτα. Στο χριστιανικό γάμο όμως καλούμαι να μεταμορφωθώ, να αλλάξω τη ζωή μου μέσα από την προσωπική σχέση που θα αναπτύξω με τον Χριστό και, καθώς εγώ μεταμορφώνομαι, μεταμορφώνονται και οι επιθυμίες μου, έτσι ώστε να γίνουν σταθερά επιθυμίες για τον/την σύζυγο. Το να νιώθεις όμορφα για κάποιον μπορεί να είναι η αρχή ενός έρωτα, δεν είναι όμως ακόμη αγάπη.

Η θυσία

Οι ορμές και η έλξη δεν σημαίνουν και αγάπη. Απόδειξη τα πολλά διαζύγια των ημερών μας παρά τον έρωτα. Μπορεί να μεταμορφωθούν σε αγάπη, που εκδηλώνεται κατεξοχήν ως θυσία, μπορεί και να οδηγήσουν σε έναν άκρατο εγωισμό και μια καταστροφή. Η φύση της αληθινής αγάπης κρύβει μέσα της τη θυσία, τον σταυρό… Ο σκοπός του γάμου είναι να μεταμορφώσουμε τις επιθυμίες και τις παρορμήσεις μας σε αληθινή, μη εγωιστική, θυσιαστική αγάπη για τον άλλο. Αυτό γίνεται στο μυστήριο του γάμου. Δίνουμε οι σύζυγοι την καρδιά μας ο ένας στον άλλο, και οι δύο στον Χριστό. Δεν είμαστε παντρεμένοι ο ένας με τον άλλο μόνο, αλλά είμαστε παντρεμένοι εν Χριστώ και με τον Χριστό. Ο γάμος είναι η επανένωση των δύο φύλων εν Χριστώ. Έτσι αυτό που με είλκυε αρχικά στον άλλο, η ομορφιά, η ευφυία και άλλες πραγματικές ή φανταστικές αρετές αντικαθίσταται με τη χάρη του Θεού με μια μυστική βαθιά ένωση και αλληλοπεριχώρηση, η οποία δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τις παραπάνω αρετές οι οποίες ούτως ή άλλως φθείρονται ή χάνονται. Το να παντρευτώ κάποιον επειδή μου αρέσει, περνάω καλά μαζί του και ικανοποιούνται οι επιθυμίες μου, δεν αρκεί. Παλιότερα γινόταν με τον καιρό μια άθλια καταπίεση, σήμερα αυτό δεν αντέχεται και οι άνθρωποι χωρίζουν. «Όταν απλά ικανοποιούμε τις επιθυμίες μας και κάνουμε αυτό που θέλουμε, όλα γίνονται στα μάτια μας παλιά και βαρετά και αναζητούμε κάτι διαφορετικό για να γεμίσουμε το κενό που νιώθουμε. Όταν όμως πεινάμε και διψάμε για την ενάρετη ζωή, τότε ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάτι ουσιαστικά βαθύ και αληθινό και είμαστε πραγματικά πλήρεις» λέει ο Φίλιππος Μαμαλάκης.

Σε αυτή την περίπτωση μιλώντας πάντα για το γάμο, αναφερόμαστε όχι σε κάτι «φυσιολογικό» αλλά σε κάτι το «εξαιρετικό». Ο χριστιανικός γάμος όταν φτάνει στο σκοπό του είναι όντως κάτι το εξαιρετικό και όχι κάτι το βαρετό, το συνηθισμένο, αυτό από το οποίο θέλουμε να ξεφύγουμε. Ο χριστιανικός γάμος έχει όντως υπερβολικές φιλοδοξίες, τα βάρη των οποίων όμως δεν κουβαλούν μόνοι τους οι σύζυγοι (διότι τότε καταρρέουν) αλλά κυρίως ο Χριστός.

______________
Σοφία Χατζή

δημοσιεύθηκε στην εβδομαδιαία εφημερίδα

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 01.08.2018