ΣΧΌΛΙΑ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΆΛΥΨΗ ΤΟΥ ΙΩΆΝΝΗ. ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΎΛΟΣ

Καὶ ὀμπροστὰ εἰς τὸν θρόνον μία θάλασσα γυάλινη, ὅμοια ὡσὰν κρυστάλλι· καὶ

εἰς τὴν μέσην τοῦ θρόνου καὶ τριγύρω τοῦ θρόνου τέσσαρα ζῶα, ὁποῦ ἦταν γεμάτα

ὀμμάτια ὀμπροστὰ καὶ ὀπίσω. * Καὶ τὸ πρῶτον ζῶον ὁμοίαζε λέοντα, καὶ τὸ δεύτερο  ζῶον ὁμοίαζε μοσχάρι, καὶ τὸ τρίτον ζῶον εἶχε τὸ πρόσωπόν του ὡσὰν ἄνθρωπος, καὶ τὸ τέταρτον ζῶον ἦταν ὅμοιον ὡσὰν ἀετός, ὁποῦ νὰ πετᾷ.

Σύμφωνα μὲ τὶς ἀρχαῖες ἰουδαϊκὲς παραδόσεις, ἄνωθεν τῆς γῆς

υπάρχει ένας θόλος ποὺ διαχωρίζει τὴ γῆ ἀπὸ τὸν οὐρανό. Καὶ ναὶ μὲν

αὐτὸς ὁ θόλος ὀνομάζεται οὐρανός, ἀλλὰ ἐπίσης οὐρανὸς ὀνομάζεται καὶ

ὁ τόπος πέραν τοῦ θόλου, ὅπου τοποθετεῖται ὁ κόσμος τοῦ Θεοῦ. Κατὰ τὶς

παραδόσεις λοιπὸν αὐτές, ὑπάρχουν δύο οὐρανοί, ὁ ὁρατὸς καὶ ὁ ἀόρατος,

τ' αὐτὸ στὶς ἑβραϊκὲς γραφὲς ἡ λέξη  οὐρανὸς ἐκφέρεται σὲ δυϊκὸ ἀριθμό

(χασαμάγειμ = τοῖν οὐρανοῖν), ἐνῶ στὴ μετάφραση τῶν Ο' σὲ πληθυντικό: οἱ οὐρανοί (βλ. «οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ» τοῦ 18ου ψαλμοῦ).

Ὁ οὐρανὸς τοῦ οὐρανοῦ, λοιπόν, εἶναι διαυγὴς γιὰ τὸν Θεό, καὶ μέσῳ αὐτῆς

τῆς διαύγειας ἔχει ὁ Θεὸς ἐποπτεία ἐπὶ τῆς γῆς. Αὐτὴ τὴν εἰκονολογικὴ

παράδοση έχει ὑπόψη του ὁ Ἰωάννης περιγράφοντας ὡς ὑποπόδιο τοῦ θρόνου 

καὶ τοῦ Θεοῦ μιὰ γυάλινη θάλασσα σὰν κρύσταλλο.

Ἡ εἰκόνα τῶν τεσσάρων ἀγγελικῶν ζώων ἀντλεῖται ἀπὸ ὅραμα τοῦ

προφήτη Ἰεζεκιήλ: «καὶ ἐν τῷ μέσῳ ὡς ὁμοίωμα τεσσάρων ζῴων, [...]

Καὶ ὁμοίωσις τῶν προσώπων αὐτῶν· πρόσωπον ἀνθρώπου καὶ πρόσω-

τον λέοντος ἐκ δεξιῶν τοῖς τέσσαρσι καὶ πρόσωπον μόσχου ἐξ ἀριστερῶν

τοῖς τέσσαρσι καὶ πρόσωπον ἀετοῦ τοῖς τέσσαρσι» (Ἰεζ. 1,5.10). Πρόκειται γιὰ ὄντα ζωντανά, ποὺ ἐκπροσωποῦν: ὁ λέων τὰ ἄγρια ζῶα, ὁ μόσχος τὰ κατοικίδια, ὁ ἀετὸς τὰ πτερωτὰ καὶ ὁ ἄνθρωπος τὰ ἔλλογα ὄντα.

Ἐπίσης ἐκφράζουν ἰδιότητες: Ὁ λέων τὴ δύναμη καὶ τὴ βασιλικὴ ἀρχή,

ὁ μόσχος τὴ ρώμη καὶ ἠρεμία, ὁ ἄνθρωπος τὴ λογικότητα καὶ τὴν

εἰκόνα, ὁ ἀετὸς τὸ εὐπετὲς καὶ τὸ ὀξὺ τῆς ὁράσεως. Ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ 2ου

αιώνα ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος εἰσάγει μιὰ ἑρμηνεία γιὰ τὰ τέσσερα ζῶα, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία τὰ τέσσερα ζῶα συγκρίνονται μὲ τοὺς τέσσερις ευαγγελιστές: ὁ ἄνθρωπος μὲ τὸν Ματθαῖο, ὁ ἀετὸς μὲ τὸν Μάρκο, ὁ Μόσχος  στὸν Λουκᾶ, καὶ ὁ λέων μὲ τὸν Ἰωάννη. Ἡ ἑρμηνεία τοῦ Εἰρηναίου διαφοροποιήθηκε στοὺς ἑπόμενους αἰῶνες καὶ τελικὰ στὴν εἰκονογραφία ἐπικράτησε ἡ ἑρμηνεία ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀντιστοιχεί στὸν Ματθαῖο, ὁ λέων στὸν Μάρκο, ὁ μόσχος στὸν Λουκᾶ καὶ ὁ ἀετὸς στὸν

Ἰωάννη. Επίσης, κατὰ ἄλλη ἑρμηνεία, ἕκαστο τῶν τεσσάρων ζώων

ἀντιστοιχεῖ σὲ μία ἀπὸ τὶς τέσσερις γενικὲς ἀρετές: ἀνδρεία, δικαιοσύνη,

σωφροσύνη καὶ φρόνηση". Ἡ ἐπισήμανση ὅτι εἶναι γεμάτα ὀφθαλμούς,

στοιχεῖο ποὺ δηλώνει ὅτι ἔχουν ἐποπτεία πάντων, λαμβάνεται ἀπὸ περιγραφὲς τῶν προφητῶν Ἠσαΐα καὶ Ἰεζεκιὴλ περὶ τῶν Χερουβεὶμ καὶ Σεραφείμ, ὅπως διατυπώνεται σὲ ὁράματά τους.