ΠΕΡΊ ΤΏΝ ΕΝΤΟΛΏΝ ΤΟΎ ΘΕΟΎ.ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΡΑΦΑΉΛ ΚΑΡΕΛΙΝ. ΠΕΡΊ ΤΉΣ ΤΡΊΤΗΣ ΕΝΤΟΛΉΣ

.

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ

Ἡ τρίτη ἐντολὴ διδάσκει: «Οὐ λήψῃ τὸ ὄνομα Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου ἐπὶ ματαίῳ».

Στὴν κυριολεξία, τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου, ὡς ἱερό, δὲν πρέπει νὰ

χρησιμοποιείται στὶς τετριμμένες συζητήσεις, δηλαδὴ χωρὶς τὴν

αἴσθηση εὐλάβειας ἀπέναντι σὲ Ἐκεῖνον ποὺ δημιούργησε τοὺς δύο

κόσμους: τὸν ὁρατὸ καὶ τὸν ἀόρατο. Τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ γίνεται

πύρινη ἐκδίκηση γιὰ ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ὁρκίζονται ψευδῶς σὲ αὐτό

οἱ ὁποῖοι τὸ μετατρέπουν σὲ ἀστεῖα ἢ τὸ συνοδεύουν μὲ ὑβριστικές

λέξεις. Ὅταν προφέρουμε τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ, τότε τρόπον τινὰ

ἀγγίζουμε τὸν χιτώνα του. Όταν προφέρουμε τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ, τότε

τὸ ὄμμα τοῦ Κυρίου ποὺ ὁρᾶ τὰ πάντα στρέφεται πρὸς τὴν καρδία

μας. Τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ πρέπει νὰ προφέρεται μὲ τὴν ἴδια εὐλάβεια,

τὴν ὁποία δείχνουμε προσκυνώντας τὶς εἰκόνες καὶ ἀσπάζοντάς τις

μὲ τὰ χείλη μας. Μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ

λογικὴ (λεκτικὴ) εἰκόνα Ἐκείνου, ὁ ὁποῖος εἶναι ὑπεράνω τῆς σκέψεις

καὶ τοῦ λόγου, ποὺ εἶναι αἰώνιος καὶ ἀτελεύτητος, ἀκατάληπτος γιὰ

τὴν σκέψη καὶ ἀνέκφραστος γιὰ τὴν ἀνθρώπινη γλώσσα.

Ἀπὸ τὴν ψυχικὴ ἄποψη, ἡ καρδία μας πρέπει να γίνει τὸ

ἐπίστρωμα, στὸ ὁποῖο ἁγιογραφεῖται ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, τὸ ὄνομα

Του. Ἐδῶ γίνεται ἀμοιβαία ἐπίδραση: ἡ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου ἑτοιμάζει

τὴν καρδία του γιὰ τὴν προσευχή, ἡ δὲ προσευχὴ ἁγιάζει τὴν ζωὴ τοῦ

ἀνθρώπου. Οἱ ἀρχαῖοι πατέρες δὲν εἶχαν βιβλία περὶ τῆς εὐχῆς του

Ἰησοῦ, ἀλλὰ εἶχαν τὴν καθαρότητα τῆς καρδίας καὶ τῶν λογισμῶν

ἡ ὁποία ἔλκυε τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ ἴδια ἡ Χάρις προσευχόταν

στὶς καρδίες τους. Ἐκεῖνοι, τρόπον τινά, ἄκουγαν προσεκτικά με

ἕναν εὐλαβῆ θαυμασμό, τὰ ἄρρητα λόγια αὐτῆς τῆς πνευματικῆς

προσευχῆς: ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἦταν ὁ δάσκαλος αὐτῆς τῆς ἐργασίας.

Ἡ ἀκαθαρσία καὶ ἡ πονηρία τῆς καρδίας μας ἀποτελοῦν τὸ πρῶτο

ἐμπόδιο γιὰ τὴν εὐχὴ τοῦ Ἰησοῦ.

Ἡ ζωή μας δὲν συμβαδίζει μὲ τὴν προσευχή, διότι εἶναι δύσκολο

νὰ ἁγιογραφηθεῖ μία εἰκόνα σὲ στραβὸ καὶ ραγισμένο ξύλο. Γι' αὐτό,

παρόλο ποὺ ὑπάρχουν τόσα βιβλία, ὅπου ἐκφράζεται ἡ ἐμπειρία τῶν

ἁγίων Πατέρων ποὺ πρόκοψαν στὴν ἐσωτερικὴ προσευχή, αὐτὰ δὲν

ἀφομοιώνονται ἀπὸ τὴν καρδία μας. Μὴ διορθώνοντας τὴν ζωή

μας, ἀλλὰ μόνο ἐπαναλαμβάνοντας τὰ λόγια τῆς εὐχῆς, θέλουμε

νὰ συνδυάσουμε τὰ ἀσυνδύαστα. Ναί, καὶ ὁ φτωχὸς μπορεῖ νὰ

προσκαλέσει τὸν βασιλιὰ στὸ ταπεινό του καλυβάκι, ἀλλὰ ἐμεῖς

καλοῦμε τὸν Θεὸ στὴν κατοικία τῆς ψυχῆς μας ποὺ εἶναι γεμάτη

βρομιὰ καὶ δυσωδία τῆς νοητῆς μας ἀκολασίας· ἐκεῖ ὅπου οἱ σκέψεις

καὶ οἱ εἰκόνες, γεννημένες ἀπὸ τὴν κακία καὶ τὸ μίσος, σπρώχνονται

σὰν τοὺς μεθυσμένους ποὺ μάχονται. Σὲ αὐτὴ τὴν ἀκαθαρσία, τὴν

ὁποία δὲν θέλουμε νὰ τὴν ἀποχωριστοῦμε, προσκαλοῦμε τὸν Βασιλέα

τῶν βασιλέων! Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος ποὺ ἡ προσευχή, ἀποκομμένη

ἀπὸ τὴν ζωή μας, μένει ἄκαρπη καὶ δὲν εἰσακούεται.

Τὸ τριαντάφυλλο δὲν μπορεῖ νὰ ἀνθίσει στὸ πέτρινο ἔδαφος: ἡ

ρίζα του ξηραίνεται καὶ τὰ φύλλα πέφτουν. Ὁ ἄνθρωπος κοπιάζει

στὴν προσευχή, ἀλλὰ δὲν βλέπει ἀποτέλεσμα καί, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον,

τὴν παρατάει. Σκάβει τὸ πηγάδι μέσα στὴν ἄμμο τῆς ἐρήμου καὶ δὲν

μπορεῖ φτάσει στὸ νερό· ἀπ' ὅλο τὸν κόπο του μένει ἕνας σωρὸς τοῦ

χώματος ποὺ ἔβγαλε. Ἐδῶ τὸ λάθος μας ἔγκειται στὸ νὰ θεωροῦμε

τὴν προσευχὴ σὰν κάτι τὸ ἀφηρημένο σὲ σχέση μὲ τὴν ζωή μας, ἐνῶ

ἡ προσευχὴ εἶναι ἡ ἐξέταση, ἡ δὲ ζωή, ἡ προετοιμασία γιὰ αὐτήν.

Ἡ σωτηρία ἐπιτελεῖται μὲ συνεργία τῆς θείας καὶ τῆς ἀνθρωπίνης

θελήσεως. Ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἄποψη, ὄχι μόνο ὁ ἄνθρωπος δὲν μπορεῖ νὰ

σωθεῖ χωρὶς τὸν Θεό, ἀλλὰ οὔτε ὁ Θεὸς χωρὶς τὸν ἄνθρωπο μπορεῖ

νὰ τὸν σώσει. Ὁ δημιουργὸς τῶν κόσμων ἔδωσε στὸν ἄνθρωπο τὴν

ἐσωτερικὴ ἠθικὴ ἐλευθερία καὶ δὲν παίρνει τὸ δῶρο του πίσω. Ὁ

παντοδύναμος καὶ πανσθενουργὸς Θεὸς τρόπον τινὰ περιόρισε τὸν

αυτό του απέναντι στὸ ἀνθρώπινο πρόσωπο. Ἔδωσε στὸν ἄνθρωπο

τὴν δυνατότητα νὰ ἔχει τὴν ἐλευθερία τῆς ἐπιλογῆς καὶ νὰ κατευθύνσει

την βούλησή του. Σ' αὐτὸ ἔγκειται ἡ θεοείδεια τοῦ ἀνθρώπου, από 

αὐτὸ ἔγκειται τὸ μεγαλεῖο καὶ ἡ εὐθύνη του. Ἀλλὰ σὲ αὐτὸ κρύβεται

καὶ ὁ μεταφυσικὸς κίνδυνος τῆς ἐλευθερίας.

Ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἀσχολεῖται μὲ τὴν εὐχή, ἀλλὰ δὲν ἀλλάξει τὴν

ζωή του, ἐλπίζει τρόπον τινά, ὅτι ὁ Θεὸς θὰ τὸν σώσει μόνος του

χωρὶς τὴν δική του συμμετοχή, ὅτι ἡ ἴδια ἡ εὐχὴ αὐτόματα θα

μετατραπεί σὲ «σωτηρία κατ' ἀνάγκην». Γι' αὐτό, ἐδῶ τὸν ἄνθρωπο

τὸν περιμένει ἡ ἀποτυχία, θὰ λέγαμε, ἡ πνευματική χρεωκοπία

ἡ μὲν προσευχὴ μετατρέπεται σε μία ἁπλὴ σειρὰ λέξεων, οἱ δὲ

λέξεις – σὲ μία ἁπλὴ σειρὰ φθόγγων. Ἡ προσευχὴ πάντα πρέπει νὰ

συνοδεύεται μὲ τὴν αἴσθηση τῆς μετάνοιας, δηλαδὴ νὰ μὴν εἴμαστε

ἱκανοποιημένοι μὲ τὴν ζωή μας, νὰ μεμφόμαστε τὸν ἑαυτό μας καὶ

νὰ ποθοῦμε νὰ ἀρχίσουμε μία νέα ζωή. Αὐτὸς ὁ πόθος πρέπει νὰ

ἔχει χαρακτήρα ἀποφασιστικό, ἡ βούληση πρέπει νὰ ἐνσαρκώνει

τὴν ἐπιθυμία μὲ ἔργα καὶ πράξεις. Σὲ κάθε βιοτικὴ περίσταση ὁ

ἄνθρωπος πρέπει νὰ ρωτάει τὸν ἑαυτό του: «Αὐτὸ τὸ πράγμα ἢ ἡ

ἐνέργεια πῶς θὰ ἐπηρεάσει τὴν προσευχή μου; Θὰ ἀποκτήσω τὴν

Χάρη ἢ θὰ τὴν ἀπολέσω;» Ἐν ὀλίγοις, ὅλη ἡ ζωή μας πρέπει νὰ

εἶναι σὰν τὸ παρασκήνιο τῆς προσευχῆς μας.

Ὁ ἄνθρωπος πρέπει συνέχεια νὰ καθαρίζει τὴν καρδία του ἀπὸ

τοὺς λογισμοὺς καὶ τὰ πάθη. Χωρὶς τὴν κάθαρση τῆς ψυχῆς, χωρὶς

τὴν ἀδιάλειπτη ἐσωτερικὴ ἐργασία στὸν ἑαυτό μας, ἡ προκοπὴ

στὴν εὐχὴ τοῦ Ἰησοῦ εἶναι ἀδύνατη καὶ ἀνέφικτη. Αὐτὴ ἡ διάσταση

μεταξὺ τῆς ζωῆς καὶ τῆς προσευχῆς θὰ μοιάζει μὲ τὸν κόπο τοῦ

ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος ἀντλεῖ νερὸ ἀπὸ ἕνα βαθύ πηγάδι μὲ τρύπιο

σκεῦος, ὥστε τὸ νερὸ νὰ τρέχει καὶ τὸ σκεῦος, μέχρι νὰ ἀνασυρθεί

πάνω, νὰ μένει ἄδειο.

Ἡ πνευματικὴ ἄποψη τῆς τρίτης ἐντολῆς ἐκφράζεται στην Αποκάλυψη με την (λευκή ψήφο) δηλαδή την καρδιά πού μετανοεί 

ὅπου τὰ ἐσωτερικὰ δάκρυα ξεπλένουν τὴν λάσπη τῶν παθῶν, τὸ δὲ

Ἅγιον Πνεῦμα γράφει τὸ καινὸ ὄνομα. Γιὰ μία τέτοια ψυχὴ τὸ ὄνομα

τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἶναι πάντα καινούργιο, πάντα τῆς ἀποκαλύπτεται

σὲ νέα βάθη, σὲ νέο κάλλος, μὲ τὴν αἰώνιά του ἀνεπαναληπτικότητα.

Ἡ «λευκὴ ψῆφος» σημαίνει τὴν δυνατὴ γιὰ τὸν ἄνθρωπο ἄρνηση ὄχι

μόνο τῶν ἁμαρτωλῶν, ἀλλὰ γενικὰ τῶν ματαίων λογισμῶν, ἀπὸ ὅλα

ὅσα εἶναι κατὰ φύσιν ξένα πρὸς τὴν ψυχή. Ἡ «λευκὴ ψῆφος», μὲ τὸ

γραμμένο πάνω της μυστικὸ ὄνομα, τὸ ὁποῖο κανένας δὲν γνωρίζει,

εἶναι τὸ σύμβολο τῆς ψυχῆς ποὺ ἔχει καθαριστεῖ ἀπὸ τὶς λογισμικὲς

καὶ τὶς αἰσθησιακὲς ἁμαρτίες, καὶ στὴν ὁποία ἀντανακλᾶται, ὡς

φῶς, τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ.

Ἐκπληρώνω τὴν τρίτη ἐντολὴ σημαίνει κάνω τὴν εὐχὴ τοῦ Ἰησοῦ

κύρια ἐργασία τῆς ζωῆς μου καὶ γεμίζω μὲ αὐτὴν τὸν χρόνο τῆς

ἐπίγειας ζωῆς μου καὶ τὸν χῶρο ὅλης τῆς καρδίας μου.