Στα ύψη του πνεύματος!!!! 6

11. Πατήρ Μισαήλ. Μονή Παντελεήμονα στο Άγιο Όρος

Τον πατέρα Μισαήλ τον γνώρισα στο Άγιο Όρος το 1951, όταν ήταν ξενοδόχος στη Μονή του Αγίου Παντελεήμονα. Ήταν ψηλός, ευθύς, γεμάτος εξυπνάδα και στιβαρή μνήμη, καλοσυνάτος και τρυφερός. Έφτασε στον Άθω το 1896 και του άρεσε να διηγείται πώς, στο δρόμο για τον Άθω, πέρασε από τη Μόσχα, που ετοιμαζόταν για τη στέψη του αυτοκράτορα Νικολάου Β', τον οποίο σεβόταν περισσότερο από τον Γέροντα Μιχαήλ.

Κάποτε καθόμουν στο όμορφο δωμάτιό μου, στο αρχοντάριο, με τα πορτρέτα του αυτοκράτορα Αλέξανδρου Β' και της συζύγου του και του Μητροπολίτη της Μόσχας Φιλάρετο στους τοίχους. Τα παράθυρα και οι πόρτες στο μπαλκόνι, κατά μήκος των πυλώνων του οποίου κουλουριαζόταν η ανθισμένη γουστέρια, ήταν ορθάνοιχτα. Παρακάτω θα μπορούσατε να δείτε κτίρια και εκκλησίες μοναστηριών, κήπους, βουνά και έναν γαλάζιο ουρανό γεμάτο με λαμπερό πρωινό φως. Κάθισα δίπλα στο παράθυρο και κοίταξα το χειρόγραφο «Αποκαλυπτικές ιστορίες ενός περιπλανώμενου», το οποίο βρήκα στο τμήμα χειρογράφων της πλουσιότερης βιβλιοθήκης του μοναστηριού, γραμμένο με όμορφο χειρόγραφο και επισημασμένο με αποδοχή στο τμήμα έντυπων ιστοριών πολύ νωρίτερα. Μπροστά μου ήταν αναμφίβολα το πρωτότυπο, από το οποίο έδωσε το βιβλίο του ο αρχιμανδρίτης της Μονής Καζάν Τσερέμης. Με ενδιέφερε το γεγονός, κατά τη σύγκριση του χειρογράφου και του βιβλίου, ότι στο τελευταίο δεν παραλείφθηκαν μόνο ολόκληρες στήλες, αλλά και δύο πολύ μεγάλες ιστορίες.

Ακούστηκε ένα χτύπημα στην πόρτα και ο πατέρας Μισαήλ μπήκε στο δωμάτιο.

- Είπα στον Βασίλη να σου φέρει λίγο τσάι με ψωμί και μαρμελάδα για να δροσιστείς.

- Νοιάζεσαι πολύ για μένα, πάτερ Μισάιλ, είναι ακόμη και άβολο.

- Πώς γίνεται να μην σε νοιάζει; Είστε ένας σπάνιος καλεσμένος. Οι Ρώσοι σπάνια έρχονται εδώ σε εμάς τώρα, όχι όπως παλιά. Κάποια μέρα, ποιος θα σταματήσει; Και ολοένα και περισσότεροι ξένοι είναι διαφορετικοί, προτεστάντες και καθολικοί, και τις περισσότερες φορές απλώς περίεργοι, χωρίς καμία πίστη, μόνο και μόνο για να γελούν. Ζουν και πηγαίνουν από μοναστήρι σε μοναστήρι. Δείξτε τους τα πάντα. Πρέπει να κρατήσεις ένα άτομο για αυτό. Έχετε δουλέψει σε κάποιο είδος χειρογράφου εδώ; Κοίτα, πόσο όμορφα είναι γραμμένο, και στα ρωσικά.

- Ξέρεις, πάτερ Μισάιλ, αυτό είναι το πρωτότυπο του «Frank Tales of a Wanderer». Αναμφίβολα, ο περιπλανώμενος βρισκόταν στον Άθω και κατέγραψε τις περιπέτειές του για τον τότε εξομολόγο Ιερομόναχο Ιερώνυμο (Σολομέντσεφ). Όταν ο αρχιμανδρίτης του Καζάν δημοσίευσε αυτό το χειρόγραφο ως βιβλίο, δημοσίευσε πολλά από αυτό: δύο ολόκληρες μεγάλες ιστορίες, παρεμπιπτόντως.

- Κοίτα, εσύ. Γιατί τους άφησε ελεύθερους;

- Τα δευτερεύοντα ζητήματα είναι κατανοητά. Εκεί ο περιπλανώμενος αντιμετωπίζει σκληρά τους ακαδημαϊκούς θεολόγους, από τους οποίους προέκυψαν οι επίσκοποι. Μπορεί στην ιεραρχία να μην αρέσει μια τέτοια ελεύθερη σκέψη και ο αρχιμανδρίτης του Καζάν δεν ήθελε να έχει δυσκολίες με αυτό. Ο Ξένος επέκρινε δριμύτατα τον ξεπερασμένο σχολαστικισμό που τότε διδάσκονταν. Και ο αρχιμανδρίτης δημοσίευσε δύο ιστορίες, μάλλον γιατί νόμιζε ότι μπορεί να μπερδέψουν τους μοναχούς αναγνώστες. Άλλωστε το χειρόγραφο γράφτηκε από λαϊκό και για εξομολογητή.

- Τι λένε αυτές οι ιστορίες;

- Το πρώτο, η αρχή του οποίου βρίσκεται στο βιβλίο, λέει πώς ο περιπλανώμενος πέρασε τη νύχτα σε ένα ύποπτο πανδοχείο και πώς ξύπνησε όταν τρία άλογα με έναν μεθυσμένο αμαξάκι έτρεξαν στην καλύβα και έσπασαν το παράθυρο κάτω από το οποίο κοιμόταν. Και το χειρόγραφο λέει ότι όταν ο Περιπλανώμενος πήγε για ύπνο, μια γυναίκα από την ίδια αυλή ήρθε σε αυτόν με τις προθέσεις της γυναίκας του Πετεφρή και άρχισε να τον χαϊδεύει, κάτι που του προκάλεσε πόθο και σταμάτησε η συνηθισμένη του προσευχή βαρύτητας. Ο περιπλανώμενος πιθανότατα θα είχε πέσει στην αμαρτία αν δεν υπήρχαν αυτοί οι τρεις. Η γυναίκα αρρώστησε πολύ από αυτό το σοκ, αλλά γιατρεύτηκε από τις προσευχές του περιπλανώμενου...

«Ναι, η προσευχή του Ιησού είναι σπουδαίο πράγμα, Σεργκέι Νικολάεβιτς», σημείωσε ο πατέρας Μισάιλ, πραγματικά σώζει από το θάνατο και την ντροπή. Και αυτό είναι αλήθεια, όταν υψώνεται το άσωτο πάθος, η Προσευχή του Ιησού, που κυλά από μόνη της, παύει. Τότε χρειάζεται προσπάθεια.

- Αλλά οι παντρεμένοι σχεδόν δεν συμμετείχαν σε αυτήν την προσευχή. Πώς λειτουργεί αυτό; - ρώτησα.

- Συγκρίναμε! Ο ένας είναι ένας νόμιμος, ευλογημένος γάμος και ο άλλος είναι ο πόθος που έχει ένας περιπλανώμενος για μια παράξενη γυναίκα. Αυτό είναι μοιχεία ή ακόμα και μοιχεία. Όπως ήταν φυσικό, ο π. Αρχιμανδρίτης σκέφτηκε ότι όσοι δεν καταλαβαίνουν σωστά τα πράγματα μπορεί να μπουν στον πειρασμό. Ξέρεις ποιος είναι ο πειρασμός των μικρών δυνάμεων; Θα ήταν καλύτερα να μην είχε γεννηθεί αυτό το άτομο. Ο δαίμονας είναι πονηρός. Μας ταλαιπωρεί όχι με το πλύσιμο, αλλά με το κύλισμα, και μπορεί να μας καταστρέψει με αυτήν την ίδια μεγάλη προσευχή αν δεν έχουμε ταπείνωση. Κατάλαβες; Ήρθα εδώ πριν από πολύ καιρό, το 1896. Είδα επίσης τον πατέρα Στρατόνικο, τον οποίο θαύμαζε ο π. Σιλουανός, για τον οποίο γράφει ο π. Σωφρόνιος, ακόμη και τον πατέρα Ιλαρίωνα, που έγραψε το «Επί του Καυκάσου βουνού». Λοιπόν, ο πατέρας Ιλαρίων δεν είναι ακαδημαϊκός, ίσως κάπου να ήταν ασαφές τι εξέφρασε... Δύο ευγενείς, επιστήμονες, ο πατήρ Αντώνιος Μπουλάτοβιτς από τη Σκήτη του Αγίου Ανδρέα και ο π. Αλέξιος Κιρεέφσκι από το μοναστήρι μας, βρήκαν αυτό το βιβλίο, και άρχισαν να μαλώνουν. Για έναν, το βιβλίο είναι το ύψος της σοφίας και της δικαιοσύνης, και για έναν άλλο, είναι γεμάτο αιρέσεις. Παρέσυραν πολλούς απλούς μοναχούς με τις διαμάχες τους και ακολούθησε ταραχή. Εκατοντάδες Ρώσοι μοναχοί έπρεπε να εκδιωχθούν από τον Άθωνα, και μετά έγινε πόλεμος - και άρχισε ο μαρασμός του Ρώσου Άθωνα. Τώρα σε τι φτάσαμε; Έμειναν μόνο γέροι, κανένας νέος. Εάν οι πατέρες Αντώνιος και Αλέξιος είχαν ασκήσει την Προσευχή του Ιησού σωστά, με ταπείνωση της καρδιάς τους, δεν θα είχαν ξεκινήσει αυτή τη διαμάχη. Τι είδους προσευχή υπάρχει ήδη όταν καλούν ο ένας τον άλλον τα τελευταία λόγια; Είναι ακατάλληλο για κάποιον που είναι περήφανος, μισαλλόδοξος και ισχυρός να συμμετέχει στην Προσευχή του Ιησού εάν, ενώ προσεύχεται, αμαρτάνει συνεχώς και δεν μετανοεί. Τότε αυτή η προσευχή τον καταδικάζει.

- Μα πώς μπορείς να αναγνωρίσεις, πάτερ Μισαήλ, έναν άνθρωπο που παλεύει σωστά;

- Είναι πολύ εύκολο να τον αναγνωρίσεις, δεν κρίνει κανέναν. Είπαν για τον Αρχιμανδρίτη Ισαάκ της Όπτινα ότι όταν οι μοναχοί ήρθαν να παραπονεθούν ο ένας για τον άλλον, τους άκουγε προσεκτικά λέγοντας: «Κοίτα, τι λέξη είπες και μετά χτύπησε  αυτό δεν είναι καλό, τέτοια πράγματα δεν πρέπει να επιτρέπονται» και τελείωνε πάντα έτσι: «Πήγαινε, πατέρα, στον παραβάτη και ζήτα του συγχώρεση». - «Μα με μάλωσε και με χτύπησε!» - «Και ο Χριστός είπε: «Αν σε χτυπήσουν στο μάγουλο, πρόσφερε το άλλο», αλλά θέλεις να του σπάσεις τα ζυγωματικά. Άλλωστε, δεν θα σας έκανε μάταια κακό. Αλλά σε τι έφερες έναν άνθρωπο, πήγαινε να ζητήσεις συγχώρεση». Ο π. Ισαάκ δεν έκρινε κανέναν, οι πατέρες Αντώνιος και Αλέξι έκαναν λάθος και τελείωσαν άσχημα. Να είσαι πάντα εν ειρήνη, Σεργκέι, και θα σωθείς.