ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ ΨΑΛΛΟΜΕΝΩΝ ΕΠΙ ΤΗ ΑΙΣΙΑ ΛΗΞΕΙ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ.

ΗΧΟΣ Δ. ΤΑΧΥ ΠΡΟΚΑΤΑΛΑΒΕ.

Ο χρόνων επέκεινα, και των αιώνων Θεός, την δέησιν πρόσδεξαι, τη συμπληρώσει Χριστέ, του έτους δεόμεθα, θείαν ισχύν δε δίδου, εν ειρήνη τελεσαι, άμα και ευσέβεια το αρχόμενον έτος, πρεσβείαις της Θεοτόκου, μόνε Φιλάνθρωπε.

Κοντάκιον.

Ηχος γ. Η Παρθένος σήμερον.

Εις το τέλος φθάσαντες, του χρόνου μόνε Οικτίρμον, την σήν ατελεύτητον, υμνούμεν χάριν απ’απαύστως πάντες γάρ, έκ πάσης βλάβης θάττον ερρύσω, δίδου δε, και τα ελέη σου δυσωπούμεν, τώ ενιαυτώ τω νέω, τοις προσκυνούσι την δυναστείαν σου.

ΜΕΓΑΛΥΝΑΡΙΟΝ.

Τη του χρόνου λήξει Χριστέ Σωτήρ, διάρρηξον Λόγε, των αμέτρων αμαρτιών, ημών το δελτίον, και χάριτος αγίας, ημών τάς διανοίας πλήρωσον Κύριε.

ΚΥΡΙΕ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΕ ΕΛΕΗΣΟΝ ΜΕ. ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΝ ΓΕΡΟΝΤΑ ΠΟΡΦΥΡΙΟ.

ΣΤΑΡΕΤΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΤΗΣ ΒΙΡΙΤΣΑΣ. ΕΝΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΑΓΙΟΣ.

ΣΤΑΡΕΤΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΤΗΣ ΒΙΡΙΤΣΑΣ. ΕΝΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΑΓΙΟΣ.

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΜΕ ΤΟΝ Γ. ΔΩΡΟΘΕΟ. Ι.Μ. ΚΟΡΝΟΦΩΛΙΑΣ ΣΟΥΦΛΙΟΥ.

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΜΕ ΤΟΝ Γ. ΔΩΡΟΘΕΟ. Ι.Μ. ΚΟΡΝΟΦΩΛΙΑΣ ΣΟΥΦΛΙΟΥ.

Perfect God and Perfect Man: Christ Is Born! Glorify Him! A Nativity Epistle by St. Justin Popovich.

God is born on earth, and moreover He is born as a man: perfect God and perfect man—the unique God-man. And He has forever remained as the God-man both on earth and in heaven. Indeed, the God-man is the first perfect man on earth. Perfect man? Yes, because only in the God-man is man without sin, without evil, without death, totally filled with God, and thereby with all divine perfections.

The God-man has demonstrated and proved this most convincingly: man is only a true man when he is completely united with God, and in everything and every way completely lives in God, thinks in God, feels in God, acts in God, is virtuous in God, is immortal in God, is eternal in God. Only and solely in God is man a man, a true man, a perfect man, a man in whom all the fullness of the Godhead lives.

We can analyze this fundamental, evangelic, Divine-human truth about man.

The soul of man? Only and solely as the Divine Soul in the God-man does it become and forever remain sinless, immortal, God-like, holy, perfect eternal.

The mind of man? Only and solely as the Divine Mind in the God-man does it become and forever remain sinless, immortal, God-like, holy, perfect, eternal.

The heart of man? Only and solely as the Divine Heart in the God-man does it become and remain sinless, immortal, God-like, holy, perfect, eternal.

The conscience of man? Only and solely as the Divine Conscience in the God-man does it become and remain sinless, immortal, God-like, holy, perfect, eternal.

The will of man? Only and solely as the Divine Will in the God-man does our will become and forever remain sinless, immortal, God-like, holy, perfect, eternal.

The body of man? Only and solely as the Divine Body in the God-man does the body become and forever remain sinless, immortal, God-like, holy, perfect, eternal.

The life of man? Only and solely as the Divine Life in the God-man does our life become and forever remain sinless, immortal, God-like, holy, perfect, eternal.

Everything that man is, and everything that is of man perfectly lives, works, thinks, feels, is human, immortal, divine, and eternal only and solely in the God-man and through the God-man. Only through the God-man Christ is man divine majesty and the highest value next to God in all worlds. For this reason God became man, and has remained the God-man for all eternity. With the God-man Christ, all that is God’s has become man’s, human, ours, so that each of us individually and all of us assembled together in the Divine-human body of Christ, the Church, might become god-men, having attained “to the perfect man, to the measure of the stature of the fullness of Christ” (Eph 4:12-13).

Therefore Christmas, the day of the birth of the God-man, the Lord Jesus Christ, is the greatest and most important day in the history of all the worlds in which man moves and lives. Truly this is great joy, truly the only true joy, the only eternal joy of a human being in all worlds.

The God-man? This is the most important Event of all the worlds of man: the Ultimate Event.

The God-man? This is the most important Justice of all the worlds of man: the Ultimate Justice.

The God-man? This is the most important Love of all the worlds of man: the Ultimate Love.

The God-man? This is the most important Good of all the worlds of man: the Ultimate Good.

The God-man? This is the most important Man of all the worlds of man: the Ultimate Man.

The God-man? This is the most important God of all the gods of man: the Ultimate God.

http://members.cox.net/orthodoxheritage

WHAT HAS THE FEASTS OF FEASTS LEFT IN OUR SOULS? By Saint John of Kronstadt.

And so, the Feasts of Feasts has passed by us: and the Royal Gates in the Lord's temples are shut; and the services are no longer as trium­phant as it was during Holy Week. What then, brethren, has this feast left in our souls?

Christian holidays, you see, do not pass before us, one after an­other, just to leave our souls idle, but in order to discharge us from the cares and affairs of life's concerns; to put it another way: the Lord provides us with holidays in order that we might temporarily put aside thinking about, concerning ourselves with, rejoicing at, grieving over, that which is worldly, earthly, quick to pass; but instead, that we might meditate upon, concern ourselves with, rejoice at, that which is heavenly and eternal. It was precisely for this reason, as well, that the holiday just past was given to us.

The Lord made us worthy of beholding the All-Ra­diant Feast of Christ's Resurrection in order that we might descry in it the first-fruits of the universal res­urrection of all mankind in the last days of the world: Christ rose from the dead, being the first fruits of those who had died (i Cor 15:20), says the Word of God. It was for us, you see, that the Lord suffered, died, was buried, and arose: His death, burial and resurrection is, as it were, our own death, burial and resurrection. It is for this reason that we sang during the Matins of Bright Week: Yesterday was / interred with Thee, O Christ; conjointly with Thee do / rise today. (Paschal Canon Ode 3, Troparion 2).

Yes, we, all of us, invariably shall rise up; and we all look for and await the resurrection of the dead. This is as certain as it is certain that there will be a day tomorrow. Has this ever entered your heads; have you given any thought to this during the holiday? Yet it was necessary to think- upon this, without fail. All the great holidays of the Church - and the Feast of Pascha in particular - re­mind us of our redemption, through Jesus Christ, from the age to come.

ON PRIDE AND VAINGLORY From "Counsels from the Holy Mountain," from the Letters and Homilies of Elder Ephraim.

Thoughts of pride and vainglory are formidable and dif­ficult to fight against. But before the humility of Jesus, they literally lose their strength. The truth shall set you free from every sin and passion. (Jn 8:32).

The Holy Fathers write: "When you see Pilate and Herod reconcile, know that they are preparing to kill Jesus. And when you see vainglory and pride attacking you, know that they are plotting to destroy your soul!" Fear and trembling should seize you when you discern such thoughts; for in proportion to the magnitude of your pride, the providence of God prepares to chasten you with trials so that you may learn to think humbly. Force yourself to be humble, and when you see thoughts of pride, lay hold of a whip and start lashing yourself. The bodily pain will drive away the pain of your soul, and God, Who sees how much you are struggling, will provide you with the corresponding strength, for according to our intention and struggle, Jesus sends His almighty power.

Just think how many people have preached, written, and dog­matized; they filled the world with books, as did Origen who wrote many books and saved many people and strengthened a multitude of others to become martyrs; yet in the end he was labeled as the founder of a heresy and fell away from God.

Alas! How much evil does pride create in man! God reckons no man's works as his own, since man is merely a faucet, a tap—not the spring! And how can the faucet consider the water flowing through it as its own work, since it knows that the spring causes the water to flow? Even so, forgetfulness is a most evil teacher of the soul, for had it remembered the truth, it would not have gone mad.

What made Lucifer fall? Was it not haughty thinking? Let this be a lesson for us, for one acquires experience and cau­tion not only from one's own misfortunes, but also from one's neighbor's.

How did great ascetics, who had renounced everything, tall and reach the point of demonic possession and then return to the world so that monasticism was blamed? They fell be­cause they thought that they were better and more virtuous than the others, and that they were supposedly accomplishing something.

Ο ΑΓΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΔΩΡΟΘΕΟΣ ΚΑΙ Η ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΕΝΗ. Ι.Μ. ΚΟΡΝΩΦΟΛΙΑΣ ΣΟΥΦΛΙΟΥ

Ο ΑΓΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΔΩΡΟΘΕΟΣ ΚΑΙ Η ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΕΝΗ. Ι.Μ. ΚΟΡΝΩΦΟΛΙΑΣ ΣΟΥΦΛΙΟΥ

Ή μητρική φροντίδα στα παιδιά.

ΓΑΛΗΝΗ ΦΟΥΡΑ, δημοσιογράφος

Το πρόγραμμα και ή πειθαρχία βοηθάει τα παιδιά να αναπτύξουν δεξιότητες και ενισχύει την κοινωνικοποίηση τους σε συνδυασμό με την αγάπη των γονιών.

Νέα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι κακώς ξεχάσαμε να Λέμε «όχι» στα παιδιά, αφού αυστηροί κανόνες τα βοηθούν να αποκτήσουν εφόδια για το μέλλον. Φυσικά δεν μιλάμε για την αυταρχική διαπαιδαγώγηση πού μας γυρίζει στη δεκαετία του '50, την οποία ορισμένοι επισείουν ως απειλή στα παιδιά τους: «Εγώ στην ηλικία σου δεν θα τολμούσα να πω αυτό η να κάνα το άλλο» άλλα για την ευεργετική επίδραση αγάπης και πειθαρχίας, οπού χρειάζεται, για την ισορροπία των παιδιών.

Επιστημονική μελέτη σε 9.000 οικογένειες έδειξε ότι ή ύπαρξη κανόνων εφοδιάζει τα παιδιά για το μέλλον τους. Ό τρόπος πού τα μεγαλώνουν οι γονείς είναι πιο σημαντικός για τη διαπαιδαγώγηση τους από άλλους παράγοντες, όπως το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, διότι καθορίζει την ανάπτυξη του χαρακτήρα τους.

Λιγότερο ευνοημένα είναι τα παιδιά πού μεγαλώνουν σε «χαλαρό» περιβάλλον, όπως και τα παιδιά πού ανατρέφονται από αυταρχικούς γονείς. Οι «χαλαροί» γονείς είναι συνήθως πολύ εκδηλωτικοί και δεν κρύβουν την αγάπη τους, αλλά δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην πειθαρχία και το πρόγραμμα. Είναι ακριβώς αντίθετο των αυταρχικών γονιών, οι όποιοι στηρίζονται στην πειθαρχία αλλά δεν δείχνουν ενδιαφέρον για το συναισθηματικό κόσμο των παιδιών τους. Υπάρχει όμως, σύμφωνα πάντα με τους ειδικούς πού διενήργησαν τη μελέτη, μία ακόμη κατηγορία, οι «αδιάφοροι» γονείς, στις προτεραιότητες των οποίων δεν περιλαμβάνεται ή διαπαιδαγώγησα .Η στοργή απουσιάζει από τη σχέση τους με τα παιδιά τους, σχεδόν όπως και ή πειθαρχία.

Τα παιδιά χρειάζονται σταθερές συνήθειες, όπως να τρώνε μαζί με τους γονείς τους, όταν αυτό είναι εφικτό, να διαβάζουν τις ώρες πού χρειάζεται και να μην ξενυχτάνε. Κατά μία έννοια είναι ευνοημένα όταν οι γονείς τους συνεχίζουν να είναι μαζί, ιδίως το βράδυ όταν πέφτουν να κοιμηθούν και το πρωί πού ξυπνούν και, βέβαια, όταν υπάρχει ηρεμία στο σπίτι. Καμία σύγκριση τότε με τα παιδιά των χωρισμένων γονιών η αυτών πού έχουν ξαναπαντρευτεί.

Τα ευρήματα αυτών των ερευνών αυξάνουν το άγχος των γονιών, πού λόγω των απαιτήσεων της δουλειάς τους, αναγκάζονται να περνούν πολλές ώρες μακριά από τα παιδιά τους. Περισσότερες ενοχές έχουν οι μητέρες, πού σε χώρες όπως ή Ελλάδα, σηκώνουν το μεγαλύτερο μέρος της ανατροφής των παιδιών, διότι ο ρόλος του πατέρα δεν είναι όσο θα έπρεπε καθοριστικός. Για να γίνει αυτό πιο συγκεκριμένο: Επιστημονική μελέτη του 2007 έδειξε ότι παιδιά ηλικίας τριών ετών έχουν περισσότερες πιθανότητες να είναι υπέρβαρα, όταν οι μητέρες τους εργάζονται Νεότερη μελέτη επιβεβαίωσε ότι οι μητέρες με πλήρη απασχόληση έχουν παιδιά πού τρώνε λιγότερα φρούτα και λαχανικά, βλέπουν πολλές ώρες τηλεόραση και καταναλώνουν πολύ περισσότερα αναψυκτικά

Πολλοί όμως επιστήμονες υποστηρίζουν ότι δεν πρέπει να εστιάζουμε στην απουσία της μητέρας λόγω δουλειάς, αλλά στις συνήθειες και των δυο γονέων. Ή διαπαιδαγώγηση αρχίζει από το σπίτι, το σχολείο και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Πολύ σημαντικό ρόλο παίζουν οι συνήθειες και των δυο γονέων. Συνήθως οι γονείς των υπέρβαρων παιδιών έχουν και οι ίδιοι διατροφικά προβλήματα. Συνηθίζουν να ψωνίζουν χυμούς και γλυκά και όχι φρούτα και λαχανικά ενώ οι ίδιοι δεν αθλούνται, με αποτέλεσμα να μην δίνουν το καλύτερο παράδειγμα στα παιδιά τους. Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι τα Ελληνόπουλα ηλικίας δύο έως έξι ετών αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα με το βάρος τους. Είναι υπέρβαρα και παχύσαρκα σε μεγαλύτερο ποσοστό από τα παιδιά άλλων ευρωπαϊκών χωρών, γεγονός πού δείχνει ότι πρέπει να αλλάξουν οι διατροφικές συνήθειες όλης της οικογένεια.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΣΤΟΥΣ ΡΥΘΜΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ .ΜΗΝΙΑΙΑ ΈΚΔΟΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ.

Ή σύγχρονη κοινωνικό-οικονομική πραγματικότητα, οι νέοι και το σχολείο μας. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΘ. ΡΗΓΑΣ, Καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Ή εποχή μας χαρακτηρίζεται για τις ραγδαίες εξελίξεις σε διαφόρους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και του πολιτισμού.

Ο σύγχρονος άνθρωπος βρίσκεται σε ένα απαιτητικό και πολύπλοκο κοινωνικό και οικονομικό σύστημα. οι προκλήσεις ενώπιον των οποίων βρίσκεται είναι πολυσύνθετες και ποικίλες. Αναφέρονται κυρίως: στην εντυπωσιακή ανάπτυξη της τεχνολογίας, στην πολιτισμική πολυμορφία, στην ανάπτυξη νέων οικονομικών δομών, στις εντυπωσιακές περιβαλλοντικές αλλαγές, στην άναρχη και εκτεταμένη μετανάστευση των λαών για οικονομικούς η πολιτικούς λόγους κ. α.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον των πολιτισμικών και άλλων αλλαγών πολλές χώρες αναπτύχθηκαν και καρπώθηκαν τα αγαθά της ειρήνης και της κοινωνικής ευημερίας, πού εδραιώθηκαν μετά το Β ' παγκόσμιο πόλεμο. Σε άλλες, όμως, χώρες παρατηρήθηκε πολιτισμική, οικονομική και τεχνολογική στασιμότητα. Εκατομμύρια ανθρώπων, κατά εξοχήν στην Ασία και Αφρική, στερούνται βασικών αγαθών διαβίωσης, υγείας, εκπαίδευσης και κοινωνικής γαλήνης. Ιδιαίτερα οι νέοι άνθρωποι αποδεκατίζονται από τη στέρηση βασικών αγαθών διατροφής, από ενδημικές ασθένειες, τοπικές πολεμικές συρράξεις κ.λπ.

Στις αναπτυγμένες όμως χώρες, στις χώρες της αφθονίας και του άκριτου και ακράτου καταναλωτισμού προέκυψαν δυσχερή προβλήματα πού απαιτούν άμεσες λύσεις. Η αλόγιστη κατανάλωση, πού εκφράζεται ως ακαταμάχητη επιθυμία συνυφασμένη με το κοινωνικό στάτους, μετατρέπεται σε κατασπατάληση των πόρων, οδηγεί στην κρίση ή ακόμα και στην απώλεια των αξιών και συντελεί αργά αλλά σταθερά στον τραυματισμό του παραδοσιακού πολιτιστικού ιστού.

Στην πράξη αναδεικνύεται ένα ευρύ πλέγμα αναγκών πού συνήθως το διαχειρίζεται ή γυναικεία πρωτοβουλία για την ικανοποίηση οικογενειακών αναγκών ως ή φροντίδα των παιδιών, το νοικοκυριό και ή ψυχαγωγία.

Συνδέεται όμως και με τον ανδρικό πληθυσμό. Επιστημονικά ενδιαφέρουσα είναι ή κοινωνιολογία και ανθρωπολογία της κατανάλωσης σε συνδυασμό με την οικονομική διαχείριση του φαινομένου.

Είναι αυτονόητο ότι ή ζωή συνεχίζεται! Ιδιαίτερα οι νέοι άνθρωποι οφείλουν προοδευτικά να ενταχθούν αρμονικά σε αυτή. Εκείνο, όμως, που έχει μεγάλη σημασία είναι, ότι οι παραδοσιακές δομές της οικογένειας και της κοινωνίας γενικότερα μεταβάλλονται με ταχείς ρυθμούς, οι οικογενειακός ιστός έχει δραματικά διαρραγεί. Είναι πρακτικά αδύνατον να γίνει εδώ αναφορά στις παραμέτρους, πού ορίζουν και επηρεάζουν το νέο οικογενειακό κλίμα. Μέσα στη νέα αύτη πραγματικότητα καλούνται οι νέοι να προσαρμοστούν και να δράσουν. Σημαντικά προβλήματα αναφύονται από την προσχολική μέχρι και την εφηβική ηλικία πού ορίζουν την ποιότητα της ζωής τους. Ή ανάληψη επαγγελματικών δραστηριοτήτων από τη γυναίκα, εκτός οικίας, είναι ένα θαυμαστό επίτευγμα! Συνεπάγεται, όμως, κατά ανάγκην την απουσία της κυρίως από τα μητρικά καθήκοντα. Ή ανάθεση της φροντίδας των μικρών παιδιών σε αλλά χέρια είναι πλέον συνήθης. οι αλλοδαπές, κυρίως γυναίκες, πού αναλαμβάνουν την αναπλήρωση της απουσιάζουσας μητέρας δεν παρέχουν τα εχέγγυα για την ορθή διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Φορείς αυτές ξένων πολιτιστικών στοιχείων και σχεδόν άγλωσσες στα ελληνικά αναλαμβάνουν το κορυφαίο καθήκον της αγωγής των παιδιών στη χώρα μας. Αρχίζουν, όμως, τα δύσκολα, κυρίως για την πρώιμη ηλικία των παιδιών, κατά την οποία ρίχνεται ο μεστότερος σπόρος στις ψυχές τους για τη μετέπειτα ανάπτυξη τους.

Ή αστικοποίηση της κοινωνίας απομακρύνει κάθε άνθρωπο από τη φυσική ζωή της υπαίθρου. Στερεί τους νέους από τη βίωση μιας σχετικά ελεύθερης διαβίωσης.

Περιορίζεται ή δημιουργική δράση και ή φυσική ανάπτυξη τους. είναι δύσκολη ή πρόσβαση τους, από την προσχολική ακόμη ηλικία μέχρι και την εφηβική, σε χώρους αθλοπαιδιών και αναψυχής. Παιδιά πού δεν παίζουν, εξ ορισμού, αδυνατούν να αναπτυχθούν ψυχικά και σωματικά. οι συνθήκες των σχολείων μας, οπού φοιτούν τα παιδιά δεν είναι πάντοτε και οι καλύτερες.

Τα σχολεία μας, κατά κανόνα, ως χώροι αγωγής και εκπαίδευσης δεν είναι ελκυστικοί και άνετοι, για να υπηρετήσουν τις ποικίλες ανάγκες της σχολικής ζωής.

Ή πρόοδος πού έχει γίνει είναι σοβαρή και διαχρονική. Από την Πολιτεία έχουν σχεδιαστεί και πραγματοποιηθεί σοβαρές βελτιώσεις στις κτιριακές υποδομές, στα εκπαιδευτικά υλικά, στα μέσα και στις μεθόδους διδασκαλίας, στην ψυχοπαιδαγωγική κατάρτιση του εκπαιδευτικού προσωπικού . Παρά ταύτα, παρατηρούνται σοβαρές ακόμη Λειτουργικές και άλλες δυσκολίες, για να βελτιωθούν τα σχολεία μας και να ανταποκριθούν στην αποστολή τους.

Ένα άλλο πρόβλημα με σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και στις μαθητικές επιδόσεις των μαθητών είναι οι «κατ α οίκον» ανατιθέμενες στους μαθητές εργασίες. Σε πολλές περιπτώσεις οι απαιτήσεις του σχολείου με τις «κατ' οίκον» εργασίες δεν υπερβαίνουν απλώς τις πνευματικές ικανότητες των μαθητών αλλά καθίστανται βασανιστικές. Ή διάρκεια των εργασιών αυτών δεν πρέπει να υπερβαίνει τις δυο ώρες. Ο χρόνος αυτός είναι αρκετός για την προετοιμασία τους στα μαθήματα της επομένης ημέρας. Ή προσφορά και εμπέδωση της διδακτέας ύλης πρέπει να γίνεται πάντοτε μέσα στην τάξη με την ευθύνη και μεθοδική παιδαγωγική καθοδήγηση των διδασκόντων, για να αποφεύγεται ή πρόκληση του ψυχοφθόρου άγχους πού υποσκάπτει την υγεία των μαθητών. Ή αδυναμία των μαθητών να εκτελέσουν τις «κατ` οίκον» σχολικές εργασίες αναγκάζει τους γονείς να επιζητούν την παροχή εκπαιδευτικής βοήθειας διδασκάλων η να οδηγούν πολλούς μαθητές στην ακμάζουσα παραπαιδεία. Μοναδικό ελληνικό φαινόμενο!

Ή εμπλοκή των μαθητών στην παραπαιδεία έχει σοβαρές επιπτώσεις και στην υγεία τους. Δεν αφήνεται σ` αυτούς ο απαιτούμενος ελεύθερος χρόνος για προσωπικές δραστηριότητες και ελεύθερη επιλογή γνωστικών αντικειμένων. Ή μετακύληση της εκπαιδευτικής διαδικασίας από το σχολείο στην οικογένεια καθιστά τους μαθητές πολύ σκληρά εργαζομένους και οδηγεί τους γονείς σε οικονομική δοκιμασία.

Κινδύνους δημιουργεί και ή ανεξέλεγκτη απασχόληση των μαθητών με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, την τηλεόραση και το διαδίκτυο. Σε πολλές περιπτώσεις καιροφυλακτούν κίνδυνοι παραβατικής συμπεριφοράς. Ή πρόσκληση της γνώσης επιτυγχάνεται μέσα από την «κοινωνία της πληροφορίας» σε πολλές βιωματικές και γνωστικές ενότητες, όπως είναι: ή θρησκευτική βίωση, ή αξιολόγηση των κοινωνικών αγαθών, ή εναρμόνιση της ζωής με τα συστήματα αξιών, τα υγειονομικά θέματα, οι επαγγελματικές δραστηριότητες, οι κλιματικές αλλαγές, τα ανθρώπινα δικαιώματα, ή ανάπτυξη της δημοκρατικής συνείδησης των μαθητών ως αυριανών πολιτών.

οι νέοι μας σήμερα απειλούνται και από την εμπλοκή τους σε χρήση διαφόρων τοξικών ουσιών. Ό εθισμός αυτός συνεπάγεται την αποδιοργάνωση της προσωπικότητας των χρηστών, τη διάπραξη αντικοινωνικών πράξεων και σε πολλές περιπτώσεις τους οδηγεί στο θάνατο.

Η πρώιμη επίσης χρήση οινοπνευματωδών ποτών και ο εθισμός των νέων ανθρώπων στο κάπνισμα δημιουργεί δύσκολα προβλήματα σε αυτούς και πολλές φορές απειλείται σοβαρά ή υγεία τους.

οι κακές διατροφικές συνήθειες οδηγούν στην αύξηση του σωματικού βάρους και υποσκάπτουν την υγεία, ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων.

Το σύγχρονο σχολείο είναι ένας σοβαρός θεσμός. Εκφράζει μία κοινωνική λειτουργία και, όταν οργανωθεί και λειτουργήσει σωστά, δύναται να αποτελέσει το αντιστάθμισμα σε πολλές αδυναμίες της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας. Δύναται να στηρίξει τους νέους μας να αποκτήσουν ικανότητες και δεξιότητες, για να γίνουν αργότερα δημιουργικοί και καλοί δημοκρατικοί πολίτες.

Το σύγχρονο σχολείο έχει χρέος να θέτει στόχους, να αναβαθμίζει τους μαθητές, να τους μεταλαμπαδεύει τα ιδανικά, να τους καλλιεργεί την αγάπη στην πατρίδα, να τους ενδυναμώνει την πίστη στην κοινωνική ομαλή συνύπαρξη και αλληλεγγύη των πολιτών. Το σχολείο πρέπει να είναι ο χώρος της δημιουργικής χαράς, να εμπνέει την ψυχική ανάταση στους μαθητές μέσα σε ένα ευχάριστο και γόνιμο ψυχοπαιδαγωγικό κλίμα. Μόνιμη επιδίωξη του σύγχρονου σχολείου είναι ή καθημερινή μεθοδική αναβάθμιση των μαθητών και ή συστηματική καταπολέμηση της πλήξης και της σχολικής ρουτίνας.

οι εκπαιδευτικοί, οι γονείς, οι επιστήμονες υγείας, οι πολιτικοί και όσοι ενδιαφέρονται για την αρμονική ανάπτυξη και ένταξη των νέων στο κοινωνικό γίγνεσθαι έχουν καθήκον να ασχοληθούν σοβαρά με τα προβλήματα της νέας γενιάς. Ή φροντίδα της Πολιτείας για τους νέους είναι απαραίτητη. Πρέπει να είναι ουσιαστική, αποτελεσματική και γενναιόδωρη για την κάλυψη των κονδυλίων δαπανών για την παιδεία. ·

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΣΤΟΥΣ ΡΥΘΜΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ .ΜΗΝΙΑΙΑ ΈΚΔΟΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ.

ΠΑΤΗΡ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΣΚΑΝΔΑΛΑ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ.

Η συγκλονιστική περιπέτεια ενός ιερέα και το θαύμα

Μια συγκλονιστική περιπέτεια έζησε ένας ιερέας, ο οποίος, όπως υποστηρίζει, δέχτηκε επίθεση από τον σατανά, ο οποίος τον τραυμάτισε. Ο προϊστάμενος του ναού του Αγίου Γεωργίου στο Παλαιό Ηράκλειο, πατήρ Χρήστος Δημητρόπουλος, καθισμένος σε ένα από τα στασίδια της εκκλησίας, φέρνει στο νου και εξομολογείται στην «Espresso» την πραγματικά συγκλονιστική περιπέτεια που βίωσε πριν από μερικές μέρες, όταν, όπως ο ίδιος υποστηρίζει, δέχτηκε επίθεση από τον σατανά.

«Ο σατανάς ενοχλεί τους ανθρώπους του Θεού και προσπαθεί με κάθε τρόπο να τους κάνει να δειλιάσουν, ώστε να χάσουν το θάρρος και την πίστη τους. Αυτό επιχείρησε να κάνει και σε μένα, αλλά δεν τα κατάφερε, γιατί αυτή τη φορά δεν είχε να αντιμετωπίσει έναν κοινό θνητό. Τη μέρα που προσπάθησε να με χτυπήσει και να μου πληγώσει το σώμα αλλά κυρίως την ψυχή, μέσα στην εκκλησία μας είχαν έρθει τα ιερά λείψανα τριάντα επτά Αγίων! Βρέθηκε λοιπόν αντιμέτωπος με τριάντα επτά παλικάρια που έδειξαν ενεργά την παρουσία τους και τον ανάγκασαν να φύγει ηττημένος. Πρόκειται για θαύμα».

Με τα λόγια αυτά και με βουρκωμένα τα μάτια μάς εξιστορεί ο 37χρονος κληρικός πως ο σατανάς εμφανίστηκε μπροστά του με τη μορφή σκιάς, λίγα μόλις μέτρα από την Αγία Τράπεζα, πάνω στην οποία βρίσκονταν τα ιερά λείψανα των Αγίων που τον προστάτεψαν από το κακό. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του έγγαμου κληρικού και πατέρα δύο παιδιών, ο δαίμονας του επιτέθηκε το πρωινό της 10ης Δεκεμβρίου, τη στιγμή που είχε βγει από το ιερό προκειμένου να ανάψει τα καντήλια και μάλιστα ενώ βρισκόταν κάτω από αυτό του Αγίου Γεωργίου.

Συνεχίζοντας ο πατήρ Χρήστος μάς λέει: «Νωρίς το πρωί της Πέμπτης είχα φέρει στο ναό του Αγίου Γεωργίου τα ιερά λείψανα τριάντα επτά Αγίων της Ορθοδοξίας. Τα είχα αφήσει πάνω στην Αγία Τράπεζα και κάποια στιγμή βγήκα από το ιερό για να ανάψω τα καντήλια. Την ώρα που πήγα να ανάψω αυτό του Αγίου Γεωργίου και ενώ κρατούσα στα χέρια μου την κρυστάλλινη κούπα του καντηλιού, είδα διαγώνια μπροστά μου μια τεράστια μαύρη σκιά που στεκόταν όρθια. Η σκιά ήταν χωρίς πρόσωπο και χωρίς χαρακτηριστικά, ενώ βρισκόταν σε απόσταση περίπου ενός μέτρου από εμένα.

»Ξαφνιάστηκα και πριν προλάβω να αντιδράσω είδα ένα πολύ μεγάλο και φαρδύ χέρι, που δεν έμοιαζε με ανθρώπινο, να σηκώνεται ψηλά και να κάνει απειλητική κίνηση για να με χτυπήσει. Εκείνη την ώρα άκουσα ένα δυνατό κρότο, ενώ ταυτόχρονα έσπασαν και οι έξι αλυσίδες που βαστάνε το σιδερένιο καντήλι, το οποίο έπεσε κατευθείαν πάνω μου. Συγκεκριμένα έπεσε ακριβώς στο σημείο όπου κρατούσα την κρυστάλλινη κούπα, η οποία έσπασε μέσα στη χούφτα μου και με έκοψε βαθιά. Αμέσως μετά η τεράστια αυτή σκιά εξαφανίστηκε!

»Πήγα στο νοσοκομείο όπου έκανα πέντε ράμματα στο χέρι, ενώ συνειδητοποίησα τι πραγματικά είχε συμβεί, αφού αυτό που είχε εμφανιστεί μπροστά μου δεν ήταν ούτε άνθρωπος ούτε κάτι γήινο! Πιστεύω πως ήταν ο ίδιος ο σατανάς, ο οποίος ως δαίμονας είχε μπει στην εκκλησία, αλλά έφευγε οργισμένος λόγω της παρουσίας των ιερών λειψάνων».

Οταν ζητήσαμε από τον πατέρα Χρήστο να μας εξηγήσει πώς γίνεται να εισβάλει ένας δαίμονας μέσα σε μια εκκλησία και μάλιστα να επιτίθεται σε έναν ιερωμένο, εκείνος μας απάντησε ότι αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο. «Ο σατανάς προσπαθεί να μας πειράξει ακόμη κι όταν βρισκόμαστε μέσα στην εκκλησία. Μάλιστα υπάρχουν πολλές μαρτυρίες ιερωμένων αλλά και γερόντων του Αγίου Ορους που δέχτηκαν επιθέσεις με χτυπήματα από δαίμονες τη στιγμή που προσεύχονταν ή την ώρα της Θείας Λειτουργίας. Ακόμη και τον Αγιο Αντώνιο ενόχλησε ο σατανάς και μάλιστα την ώρα που ήταν γονατιστός και προσευχόταν!

»Φέρουμε Τριαδικό Βάπτισμα και έχουμε τον Θεό μέσα μας, αλλά ο σατανάς κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να μας βάλει σε πειρασμό. Πολλές φορές εισβάλλει μέσα στην εκκλησία και προσπαθεί να μας κολάσει. Οπως όμως λέει και ο Αγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, δεν πρέπει να του ανοίγουμε την πόρτα. Από τη στιγμή που μέσα στο ναό μας υπάρχουν τα λείψανα των Αγίων, το έργο του δεν θα είναι καθόλου εύκολο».

Η λειψανοθήκη γέμισε μύρο!

Σύμφωνα με τον πατέρα Χρήστο, μόλις δύο μέρες μετά την επίθεση που δέχτηκε από τον σατανά παρατήρησε πως μέσα στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου είχε συντελεστεί ακόμη ένα θαύμα, καθώς η λειψανοθήκη είχε γεμίσει με μύρο και ευωδίαζε!

Ο ίδιος μάς λέει: «Πάνω από κάθε λείψανο υπάρχει ένα μικρό χαρτάκι που γράφει με μαρκαδόρο το όνομα του κάθε Αγίου. Οταν το μεσημέρι του Σαββάτου ανοίξαμε τη λειψανοθήκη, μείναμε έκπληκτοι, καθώς διαπιστώσαμε πως όλα τα χαρτάκια ήταν βρεγμένα και τα ονόματα είχαν σβηστεί! Ακόμη και σήμερα εξακολουθούν να είναι σβησμένα και αυτό μπορεί να το διαπιστώσει ο κάθε πιστός. Δεν ξέρουμε από τι βράχηκαν τα χαρτάκια. Αυτό μόνο οι Αγιοι το γνωρίζουν! Πιστεύουμε όμως πως πρόκειται για μύρο, αφού έχει ευωδιάσει όλη η εκκλησία! Είναι ένα θαύμα που κατά καιρούς συμβαίνει σε πολλές εικόνες αλλά και σε λείψανα Αγίων. Είναι όμως και μια πραγματική ευλογία για το ναό του Αγίου Γεωργίου αλλά και για όλη την Ιερά Μητρόπολη της Νέας Ιωνίας και Φιλαδελφείας, καθώς αποδεικνύεται ότι ο μητροπολίτης Κωνσταντίνος, που είναι επικεφαλής της, είναι άξιος χάριτος».

Από την πρώτη στιγμή που έγιναν γνωστά τα δύο θαύματα στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου πλήθος κόσμου συρρέει στο ναό προκειμένου να δει από κοντά το «χτυπημένο» καντήλι αλλά και τα λείψανα των τριάντα επτά Αγίων που ευωδιάζουν. Μέσα στη λειψανοθήκη υπάρχουν τα ιερά λείψανα του Αγίου Σάββα, του Οσίου Ναούμ του Χοζεβίτη, του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης, του Αγίου Μεγαλομάρτυρα Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, του Αγίου Γεωργίου εξ Ιωαννίνων του «φουστανελά» και των Αγίων τριάντα δύο πατέρων που σφαγιάστηκαν στην ιερά μονή του Αγίου Γερασίμου του Ιορδανίτη (στον Ιορδάνη ποταμό). Επίσης μέσα σε αυτήν υπάρχει κομμάτι της κέρινης σφραγίδας του Πανάγιου Τάφου (με αυτή σφραγίζουν τον Πανάγιο Τάφο, όταν μπαίνει μέσα ο Πατριάρχης για να πάρει το Αγιο Φως), ένα κομμάτι από την ευλογημένη συκομορέα του Ζακχαίου, αλλά και ένα ακόμα τεμάχιο από το θεομητορικό μνήμα της Παναγίας.

Καταλήγοντας ο πατήρ Χρήστος μας λέει: «Η λειψανοθήκη θα παραμείνει για πάντα στην ενορία του Αγίου Γεωργίου. Καλούμε όλο τον κόσμο να έρθει στον Αγιο Γεώργιο, στο Παλαιό Ηράκλειο, να προσκυνήσει τα ιερά λείψανα και να νιώσει την παρουσία των Αγίων. Οι Αγιοι είναι εδώ».

Το γραφικό εκκλησάκι του 17ου αιώνα

Η πανέμορφη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Παλαιό Ηράκλειο χρονολογείται από το 17ο αιώνα και είναι αγιογραφημένη από τον Κόντογλου που θεωρείται ένας από τους μεγάλους διδασκάλους της αγιογραφικής τέχνης, με κύριο χαρακτηριστικό των έργων του το αυστηρό βυζαντινό ύφος. Η εκκλησία είναι χτισμένη πάνω από αρχαίο ναό της Αφροδίτης, ενώ στον προαύλιο χώρο της σώζεται αρχαία κολόνα με κιονόκρανο εκείνης της εποχής. Γι’ αυτό άλλωστε ο ναός ανήκει στη Βυζαντινή Εφορεία Αρχαιοτήτων. Επί Οθωνος ο Αγιος Γεώργιος ήταν νεκροταφειακός ναός και ο χώρος πέριξ της εκκλησίας χρησιμοποιούνταν ως νεκροταφείο Ορθοδόξων αλλά και Καθολικών. Σήμερα μέσα σε αυτόν, εκτός από τα τριάντα επτά ιερά λείψανα Αγίων εκτίθενται το «Αγιο Μανδήλιον» (εξαιρετική εικόνα του Χριστού που χρονολογείται από το 1600) αλλά και ένας εκπληκτικός επιτάφιος ρωσικής τέχνης του 14ου αιώνα, που είναι ανεκτίμητης αξίας.

Espressonews.gr

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΡΩΣΙΑ (Χθες-Σήμερα) Το άρθρο αυτό αποτελεί κατάθεση ψυχής του γέροντος Ιωακείμ Άγιαννανίτου, πού έχει στενούς δεσμούς με την Ρωσία.

Αναφέρεται στην ζοφερά περίοδο, κατά την οποία στην ομόδοξο ΡΩΣΙΑ βασίλευε το άθεο

κομμουνιστικό καθεστώς, αλλά και στην σημερινή ανάσταση της ρωσικής ευσέβειας. Είναι γραμμένο με αγάπη και πόνο για την Ρωσία.

Στο πρώτο μέρος του, πού δημοσιεύεται κατωτέρω, περιγράφει τήνέπί70 έτη συστηματική και λυσσώδη προσπάθεια του καθεστώτος να εξάλειψη κάθε τι το εκκλησιαστικό από τις ψυχές των ευλαβών Ορθοδόξων Ρώσων και να διάλυση το κύτταρο της παραδοσιακής Ορθόδοξου ρωσικής κοινωνίας, που είναι η εν τη Εκκλησία συγκροτούμενη οικογένεια.

Στο δεύτερο μέρος του, πού θα δημοσιευθεί στο επόμενο τεύχος του περιοδικού, αναφέρεται στην σημερινή γεμάτη ελπίδες για το μέλλον της Ρωσίας Ανατολή του Ηλίου της δικαιοσύνης στις ψυχές των συγχρόνων Ρώσων.

Είναι βέβαια ακόμη εμφανείς οι πικροί καρποί της άθεου προπαγάνδας και του απηνούς διωγμού της Εκκλησίας στην Ρωσία, αλλά και ξεκάθαρα πλέον τα σημεία της Ανοίξεως, πού ζει σήμερα η ρωσική κοινωνία μετά την κατάρρευση του σοβιετικού καθεστώτος.

Είναι πολύ επίκαιρο το παρόν άρθρο, διότι ο αρχαίος Όφις, ο εμπνευστής του άθεου συστήματος της Ρωσίας, εμφανίζεται και σήμερα με «νέα» μορφή στις σύγχρονες κοινωνίες μας. Ό "νέος άνθρωπος", τον οποίο επεδίωξε να κατασκευάσει ο κομμουνισμός, δεν διαφέρει καθόλου από τον τύπο τον άνθρωπου της πολυδιαφημιζόμενης από πολλά στόματα «Νέας Εποχής», ό οποίος ήδη με τα μέσα μαζικής ψυχικής καταστροφής προβάλλεται σήμερα ως το πρότυπο του ιδανικού ανθρώπου. Όμως την τελική λέξι στην ιστορία δεν θα την πει ο παλαιός δράκων αλλά Εκείνος πού με την ανάσταση Του «εποίησε τα πάντα καινά» και «εξήλθε νικών και ίνα νικήσει» (Άποκ. στ" 2), ό Κύριος μας Ιησούς Χριστός. Ή σημερινή ανάστασης της ευσέβειας στην Ρωσία αποτελεί αμυδρά εικόνα της προσδοκώμενης εις τα τέλη των αιώνων μεγάλης Αναστάσεως και Δόξης της Εκκλησίας του Χριστού κατά την μεγάλη ημέρα της ενδόξου Δευτέρας Παρουσίας Του: «Λέγει ό μαρτύρων ταύτα ναι έρχομαι ταχύ. Αμήν, ναι έρχου, Κύριε Ιησού» (Άποκ. κβ' 20).

ΜΕΡΟΣ Α

Ξεκινώ να γράφω και κάποιος αδιόρατος δισταγμός με συνέχει. Δεν ξέρω τι θα μπορούσε να πρόσθεση σ' αυτό το θέμα ένα απλοϊκό σημείωμα, όταν τέτοιος πακτωλός πληροφόρησης μας κατακλύζει με βιβλία (κυρίως βιβλία), με άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά, με το

διαδίκτιο και τελευταία με παρηγορεί όμως ο λογισμός ότι τέτοια θέματα όπως ή Ορθοδοξία στην Ρωσία δεν εξαντλούνται ποτέ.

Κάποτε καταλαγιάζει ή συζήτηση και το ενδιαφέρον γύρω άπ' αυτά, και μοιάζει να έχουν πια λησμονηθεί. Μα και πάλι επανέρχονται στην επικαιρότητα, όταν κάποια νέα στοιχεία έρχονται στην επιφάνεια και συμπληρώνουν κάποια κενά η ανασκευάζουν κάποιες προηγούμενες απόψεις γύρω από αυτή την ιστορία. Κι όσα μυριάκουστα και χιλιοδιαβασμένα έχουν καταχωρηθεί στην μνήμη μας ή συμπληρώνονται από το «καινούργιο» ή χρειάζεται να ανασκευασθούν.

Έτσι παραμερίζω τον αρχικό μου δισταγμό και γράφω για πράγματα πο

ύ είδα η μου μίλησαν γι' αυτά και έχουν έμμεση η άμεση σχέση με το θέμα, όταν αρκετές φορές χρειάσθηκε τα τελευταία χρόνια να μεταβώ σ' αύτη τη χώρα.

Παρακαλώ τον σεβαστό αναγνώστη να διάβαση καλοπροαίρετα αυτό το κείμενο, ξε

χνώντας προκαταλήψεις και αγκυλώσεις του παρελθόντος. Μόνο έτσι θα μπόρεση πίσω από όσα αναφέρονται στο κείμενο αυτό να διακρίνει και να κατανόηση τα προβλήματα πού αντιμετωπίζει σήμερα ή Ορθοδοξία στην Ρωσία, αλλά και να πλησίαση την ψυχή αυτού του αξιαγάπητου Ορθόδοξου λαού.

και ή κατανόηση των προβλημάτων αυτών είναι και αναγκαία και επείγουσα. και όχι μόνο των προβλημάτων της ρωσικής Ορθοδοξίας, αλλά και των οπού γης Ορθοδόξων αδελφών, γιατί τελικά τα προβλήματα των είναι και δικά μας προβλήματα, αφού είμασ

τε μέλη του ιδίου σώματος, της Εκκλησίας, δηλαδή του Χριστού.

ΧΩΡΑ ΟΜΟΛΟΓΗΤΩΝ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΩΝ

Nαι! Γη ομολογητών και μαρτύρων της Ορθόδοξου πίστεως είναι ή ρωσική Γη. Είναι απίστευτα και μοιάζουν τελείως εξωπραγματικά όσα βγαίνουν στην επιφάνεια.

Κατά τον έβδομηντάχρονο ρωσικό Αρμαγεδώνα, οι νεκροί των φοβερών στρατοπέδων και των τόπων εκτελέσεων ξεπερνούν τα τριάντα εκατομμύρια (30.000.000), ενώ οι νεκροί που είχε ή χώρα αυτή κατά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο ήσαν μόνο δεκαεπτά εκατομμύρια (17.000.000)! και άπ' αυτά τα τριάντα εκατομμύρια νεκρών, τα περισσότερα προέρχονται από το χώρο της Εκκλησίας.

Γιατί δεν είναι μόνο ό κλήρος, οι μοναχοί και οι μοναχές που κυνηγήθηκαν από το σατανικό καθεστώς μέχρι εξοντώσεως. Στρατιές απλών ανθρώπων πλήρωσαν με τη ζωή τους την πίστη στο Χριστό.

Κάθε μέρα έρχονται στο φως της δημοσιότητας τέτοιες ιστορίες, που θα μπορούσαν εύκολα να χαρακτηρισθούν προϊόντα κακόβουλης «αντισοβιετικής» προπαγάνδας ή αποκυήματα νοσηρής φαντασίας, αν δεν επιβεβαιώνονταν με αδιαμφισβήτητο τρόπο από τα σημειώματα που δίδει κάθε τόσο το διαδύκτιο μαζί με τις φωτογραφίες. Τα περίφημα αυτά σημειώματα, που επιγράφονται «Απόσπασμα πρωτοκόλλου», βρίσκονται κάτω από τη φωτογραφία του καταδίκου και αναφέρουν την κατηγορία, το είδος της ποινής και όταν πρόκειται για θανατική καταδίκη την ημερομηνία εκτελέσεως.

Έχει μπορεί αμέσως να διακρίνει καθένας που προστρέχει σ' αυτήν την πηγή πληροφόρησης το έγκλημα του εκτελεσθέντος. Και το «έγκλημα» αυτό είναι ή αταλάντευτη πίστη στο Χριστό και την Ορθοδοξία.

και κλείνει αυτό το κεφάλαιο με τη φράση που' άρχισε: Ναι. Γη ομολογητών και

μαρτύρων της Ορθόδοξου πίστεως είναι ή ρωσική Γη.

ΤΟ ΠΡΟΣΦΑΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Επηρεάζει τη ζωή του σημερινού Ρώσου πολίτη (και πόσο;) το πρόσφατο παρελθόν;

και βέβαια επηρεάζει και μάλιστα καθοριστικά. Αν παρατήρησης τον τρόπο με τον όποιο σκέπτεται ό σημερινός Ρώσος πολίτης, τον τρόπο με τον όποιο εκφράζεται και ενεργεί, τον γεμάτο καχυποψία τρόπο με τον όποιο αντιμετωπίζει το «ξένο» και το «νέο», θα αντιλήφθης εύκολα ότι οι συμπεριφορές αυτές παραπέμπουν σε τύπο άνθρωπου που επέβαλε το αλήστου μνήμης προηγούμενο καθεστώς της χώρας αυτής.

και για να γίνει κατανοητό αυτό, ελάτε μαζί να ψάξουμε σε έργα κορυφαίων τ

ης ρωσικής λογοτεχνίας, στα όποια περιγράφονται ανθρώπινοι χαρακτήρες. Μόνο σαν εξαίρεση και απόκλιση άπ' το φυσιολογικό θα βρούμε τύπους Ρώσων διαφορετικούς από τον τύπο τον όποιο καθιέρωσαν στην κοινή συνείδηση οι αιώνες. και ποιος είναι αυτός ό τύπος; Είναι ό τύπος του γεμάτου απλότητα, ντομπροσύνη και αγάπη Ρώσου.

Είναι πάνω άπ' όλα ό βαθύτατα πιστός. Είναι αυτός που και σε στιγμές του πιο αθλίου ξεπεσμού του (μέθης, ακολασίας, χαρτοπαιξίας) συναισθανόμενος το χάλι του, με συγκινητική βεβαιότητα και φυσικότητα σηκώνει τα μάτια του ψηλά και με απλοϊκά λόγια προσευχής ζητά το έλεος και την ευσπλαχνία του Θεού. Είναι αυτός πού πολλοί Ρώσοι συγγραφείς ονόμασαν περιεκτικά «ρωσική ψυχή».

Σήμερα, στις ψυχές της πλειοψηφίας των νέων Ρώσων, σχεδόν τίποτε δεν έμεινε άπ' όλα αυτά. Έκτος βέβαια από την πατροπαράδοτη ροπή «προς οινοποσίαν».

και αυτή ή πνευματικού χαρακτήρα εσωστρέφεια πού χαρακτήριζε τη ρωσική ψυχή, μεταστράφηκε σε εσωστρέφεια την όποια προκαλεί ή καχυποψία και ό φόβος. Σε εσωστρέφεια, πού σημαίνει κλειστό χαρακτήρα άνθρωπου.

Ένα παράδειγμα. και σήμερα, πού υπάρχει πλήρης ελευθερία στη Ρωσία, αν θέλησης να κάνης συζήτηση για κάπως σοβαρά θέματα με γνωστούς ή και με δικούς σου ανθρώ

πους, ακόμη κι αν είναι πιστοί, θα τους βρεις απρόθυμους να συζητήσουν.

Είχα πέντε μέρες κενό σε θεραπεία πού έκανα σε νοσοκομείο και σκέφθηκα να πάω στην Όπτινα.

Προθυμοποιήθηκε να με μεταφέρει με το αυτοκίνητο του ένας γιατρός. Μαζί μας ήρθε και ο εξάδελφος του, νεαρός καθηγητής ιστορίας σε κρατικό πανεπιστήμιο. Πιστοί και σοβαροί άνθρωποι και οι δύο. Αφορμή ν' άνοιξη συζήτηση ήταν το όνομα μιας κεντρικής λεωφόρου άπ' την οποία περνούσαμε.

Ρώτησα τον καθηγητή: «Αφού κάνατε τόσες αλλαγές σε ονόματα πόλεων και δρόμων, τί σας χρειάζεται αυτό το Όνομα και το κρατάτε, όπως κρατάτε ακόμη άταφη και την μούμια αυτού του άνθρωπου;».

Προσπάθησε να κλείση τη συζήτηση με λακωνική απάντηση. Έκανα τότε την παρατήρηση λέγοντας πώς, με όσους έκανα προσπάθεια να συζητήσω τέτοια θέματα, φάνηκαν απρόθυμοι. Τον παρακάλεσα να μου εξήγηση αυτή τη στάση των ανθρώπων.

Ήταν αποκαλυπτικός: «Προσωπικά πιστεύω ότι δύο είναι οι λόγοι πού υπαγορεύουν αυτή τη συμπεριφορά. Ό πρώτος είναι ότι τέτοια θέματα στο πρόσφατο παρελθόν ήσαν θέματα «ταμπού» και νομίζω πώς δεν υπήρξε Ρώσος σ' όλα αυτά τα χρόνια πού να θέληση να παίξει με την ύπαρξη του συζητώντας τέτοια θέματα. Έτσι αυτή ή συμπεριφορά έφτασε να γίνει επίκτητο γνώρισμα του ρωσικού χαρακτήρα, το όποιο μάλιστα «μεταβιβάζεται» και στους νεωτέρους, κι ας φωνάζει ή επιστήμη ότι επίκτητα γνωρίσματα δεν μεταβιβάζονται.

Ό τρόμος όλα τα κατορθώνει. και ο δεύτερος λόγος είναι ότι οι συζητήσεις αυτές με ξένους (εδώ ζήτησε ευγενικά συγγνώμη ό καθηγητής, επειδή με χαρακτήρισε ξένο, λέγοντας πώς όσοι αποξενώθηκαν από τη ρωσική πραγματικότητα μετά την επανάσταση, στη σκέψη και στη νοοτροπία είναι ξένοι) καταλήγουν πάντα στο ίδιο αμείλικτο ερώτημα: "Μα καλά, εσείς τί κάνατε; πώς ανεχθήκατε όλη αυτή τη φρίκη;" και αυτό ακριβώς το ερώτημα κανείς από μας δεν θέλει να του το απευθύνουν, γιατί πονάει αυτό το ερώτημα, Αφού υπενθυμίζει στον καθένα την μερίδα της δικής του ευθύνης για όσα έπρεπε να πράξη και

δεν έπραξε.

Αλλά και αν κάποιος δεν αισθάνεται ένοχες και ευθύνες για όσα συνέβησαν, δεν του είναι καθόλου ευχάριστο με τέτοιες συζητήσεις να θυμάται μια ιστορία που στοίχισε τη ζωή σε τριάντα εκατομμύρια (30.000.000) ανθρώπους, μάρτυρες των στρατοπέδων, των διαφόρων κολαστηρίων και τόπων εκτελέσεων και να αναλογίζεται (ό Ρώσος) ότι ό αριθμός αυτός των νεκρών ξεπερνά κατά πολύ τον αριθμό των νεκρών που είχε ή Ρωσία κατά τον Β παγκόσμιο πόλεμο.

Γιατί λοιπόν θα πρέπει οι Ρώσοι να θυμούνται αυτή την Ιστορία, κάθε φορά που κάποιος ξένος προκαλεί αυτή τη συζήτηση;».

Να και πάλι ή εσωστρέφεια, για την οποία μιλήσαμε προηγουμένως. Ή εκ καχυποψίας εσωστρέφεια.

Θυμήθηκα εδώ τον π. Ή., πρώην πνευματικό στη μονή Αγ. Παντελεήμονος, που μου έλεγε πριν από τριάντα χρόνια: «Το σατανικό αυτό καθεστώς (δηλ. το Σοβιετικό) δεν

κατέστρεψε τη χώρα. Τη Ρωσική ψυχή είχε σαν στόχο και αυτήν κατέστρεψε, και να δούμε πότε και πώς θα μπόρεση αυτή ή ψυχή να ξαναγίνει όπως ήταν πριν».

Νέο καθεστώς - Πατροπαράδοτες αρχές και αξίες

Δοκιμασμένες άπ' το χρόνο αρχές και άξιες, που όχι απλά επέζησαν αλλά αποτέλεσαν το θεμέλιο της ρωσικής κοινωνίας για αιώνες, λοιδορήθηκαν άπ' το νέο καθεστώς και καταδιώχθηκαν με πρωτόγνωρη αγριότητα. Να δούμε δυο άπ' αυτές, για τις όποιες το Σοβιετικό καθεστώς επεφύλαξε άγριους διωγμούς.

α) Θρησκεία - Εκκλησία

Ή επαναστατική αρχή, πριν πάρη ακόμη την εξουσία από τον Κερένσκυ, με συνθήματα και «τσιτάτα» αλλά και με ανακοινώσεις πού περισσότερο μοιάζανε με διακηρύξεις, έδειξε απερίφραστα τις προθέσεις της έναντι της Εκκλησίας. Έδειξε ότι ήταν αποφασισμένη να τελειώνει με την Εκκλησία. Ή θρησκεία, έλεγε, που κράτησε τόσους αιώνες καθηλωμένο τον ρωσικό λαό στην δουλοπαροικία και την αθλιότητα, έπρεπε να έκλειψη από προσώπου γης με κάθε μέσον, για να θεμελιωθεί ένας «νέος κόσμος». και οι μπολσεβίκοι φάνηκαν απόλυτα συνεπείς προς αυτές τις διακηρύξεις των.

Το πρώτο μέλημα των μόλις ανέλαβαν την εξουσία ήταν να οργανώσουν τρομακτικά πογκρόμ εναντίον των Εκκλησιών. Ξεκίνησαν βασικά από την πρωτεύουσα. Συγκρότησαν ομάδες φανατισμένων οπαδών και περιθωριακών στοιχείων, οι οποίες (ομάδες) οπλισμένες με σιδερολοστούς και βαριούς έσπαζαν πόρτες ναών και κατέστρεφαν ότι εύρισκαν μπροστά τους. Ιερά σκεύη μοναδικής τέχνης και ανεκτίμητης αξίας, σπάνια χειρόγραφα βιβλία σε περγαμηνές και παπύρους λαφυραγωγήθηκαν αγρία.

Πολλά άπ' αυτά τα αντικείμενα κοσμούν διάφορα ευρωπαϊκά Μουσεία σήμερα. Άγιες τράπεζες βεβηλώθηκαν και μοναδικά μνημεία αρχιτεκτονικής ξεθεμελιώθηκαν, με πρόσχημα ότι οι πέτρες χρειάζονταν για να κτισθεί κάποιο νοσοκομείο ή κάποιο κυβερνητικό κτίριο.

Αύτη τη μοίρα είχε και ο Ναός του Σωτήρος Χριστού στη Μόσχα, που αποτελούσε αρχιτεκτονικό κόσμημα.

Εδώ είναι απαραίτητο να αναφερθούν όσα επακολουθήσαν σχετικά με το Ναό, γιατί είναι αποκαλυπτικά αυτά τα στοιχεία και θα βοηθήσουν τον αναγνώστη να αντιληφθεί τι γινόταν, γιατί γινόταν και -κυρίως- από ποιους γινόταν. Στο χώρο λοιπόν που ήταν κτισμένος ό Ναός, αργότερα οι αρχές ανήγειραν γνωστή και πολυδιαφημισμένη πισίνα, της οποίας οι τουαλέτες "συμπτωματικά" τοποθετήθηκαν από τους μελετητές του έργου ακριβώς εκεί πού ήταν το Άγιο Βήμα του Ναού. και οι μηχανικοί που εκπόνησαν τη μελέτη της πισίνας "συμπτωματικά" όλοι πλην ενός άνηκαν στην ίδια αμετανόητη και αχάριστη φυλή.

Ναοί μετατράπηκαν σε αποθήκες δομικών υλικών, σε γκαράζ, σε συνεργεία επισκευής οχημάτων, σε φυλακές, σε φρενοκομεία, σε ρεστοράν. Ένας τέτοιος Ναός, από τους τρούλους του οποίου έχουν αφαιρεθεί οι σταυροί, λειτουργεί μέχρι σήμερα σαν ρεστοράν στην καρδιά της Μόσχας και μεταξύ της μονής του Όσίου Δανιήλ (οπού είναι και ή έδρα του Πατριαρχείου της Μόσχας) και της μονής του Αγίου Δημητρίου Ντονσκόι. Μέσα σε' λίγα μόνο χρόνια τίποτε δεν έμεινε από τη λαμπρότητα των ρωσικών ναών.

Μοναχοί και παπάδες ετυφεκίζοντο η εθάπτοντο ζωντανοί. Αμέτρητες και οι μοναχές που έτυφεκίσθησαν. Στην γυναικεία μονή του Αγίου Ιωάννου της Κρονστάνδης (Αγία Πετρούπολις) όσες μοναχές αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τη Μονή, εκτελέσθηκαν επί τόπου. Το ίδιο ακριβώς συνέβη και σε πολλά αλλά γυναικεία μοναστήρια.

Λειτουργίες δεν εγίνοντο σχεδόν πουθενά, και αν κάπου άφησαν ανοικτούς κάποιους ναούς έτσι για τα μάτια και υπήρχε και κάποιος παππούλης ιερέας που θα αψηφούσε τις προειδοποιήσεις των "αρμοδίων" και θα λειτουργούσε, οι μόνοι πιστοί πού θα παρακολουθούσαν τη λειτουργία θα ήσαν 10-15 γριούλες. Ή θρυλική «μπάμπουσκα». Αυτή ή ανεπανάληπτη και πολυαγαπημένη μορφή της Ρωσίας.

Αυτή πού χωρίς να λογαριάζει κανένα κίνδυνο, κρυφά κι άπ' τους γονείς, θα συνέχιζε να βαπτίζει τα εγγονάκια της και να τα μαθαίνει, κάθε βράδυ πριν κοιμηθούν, να λένε το «Πάτερ ημών». Αυτή έμεινε και ή μόνη σπίθα ελπίδας μέσα σ' αυτό το έρεβος. «Κρυφό σχολειό» μας θυμίζουν όλ’ αυτά πού συνέβαιναν, μεσούντος του 20ου αιώνος.

οι νεκροί εθάπτοντο χωρίς τις στερνές ευχές της Εκκλησίας και φανερές βαπτίσεις δεν έγίνοντο φυσικά. Φανατικοί μπολσεβίκοι έδιναν στα παιδιά των ονόματα πού όταν δίνονται σε ανθρώπους ηχούν απάνθρωπα (Τράκτωρ π.χ., αντί για Βίκτωρ). και να σκεφθείς ότι το όνομα αυτό έχει και το θηλυκό του. Μέχρι σήμερα ακόμη υπάρχουν γριούλες κυρίως σε χωριά της Ουκρανίας, οι όποιες ακούν στο όνομα «Τρακτορίνα».

β) Οικογένεια

Ό αμέσως επόμενος στόχος ήταν ή οικογένεια. οι επιδιώξεις του νέου καθεστώτος θα έμεναν ατελέσφορες, όσο ή ρωσική οικογένεια θα εξακολουθούσε να λειτουργεί στηριζόμενη σε χριστιανικές αρχές και θα έμενε αμετακίνητα πατροπαράδοτη. Ή οικογένεια αύτη λοιδορήθηκε με μίσος και αντιμετωπίσθηκε περίπου σαν «ταξικός εχθρός». Χαρακτηρίσθηκε σαν το πιο σοβαρό στήριγμα του παλιού συντηρητικού καθεστώτος στη Ρωσία. Σύμφωνα με τις πρώτες διακηρύξεις του νέου καθεστώτος, «ή ρωσική οικογένεια με τις αναχρονιστικές αρχές που λειτουργούσε, αναπαρήγαγε την ιδεολογία της άρχουσας τάξης». Για αυτό έπρεπε να χτυπηθεί αδυσώπητα και χωρίς καθυστέρηση. Έτσι και έγινε. και τα αποτελέσματα ήσαν άμεσα και θεαματικά.

Άπ' τη στιγμή που ουσιαστικά παύει να λειτουργεί και στη συνέχεια να υφίσταται το πρωταρχικό κύτταρο του κοινωνικού ιστού ( δηλαδή ή οικογένεια), το κοινωνικό σύνολο μεταβάλλεται σε άμορφη μάζα, και από κει και πέρα είναι πάρα πολύ εύκολο πια να δώσεις σ' αύτη τη μάζα τη φόρμα που εσύ θέλεις.

Μέσα στα μέτρα που έλαβε το σύστημα για τη δομή της νέας οικογένειας ήταν και μια διακήρυξη που έλεγε ότι ψηφίσθηκε νόμος, συμφωνά με τον όποιο το κράτος ανελάμβανε εξ ολοκλήρου την ευθύνη διαπαιδαγώγησης των παιδιών.

Εδώ όμως, στο σημείο αυτό, ν' αφήσουμε για λίγο τη Ρωσία και να δούμε πώς βλέπει ή Ευρώπη αύτη την περίοδο τα ρωσικά πράγματα. Άπλα δεν τα βλέπει.

Μια πλαδαρή και αδιάφορη Δύση, με νυσταλέα ματιά, αδιαφορεί πλήρως για όσα συμβαίνουν στη Ρωσία. Έξουθενημένη από τον Α' παγκόσμιο πόλεμο, πού μόλις έληξε, έχει να λύση τα δικά της προβλήματα. Στο χώρο της συντελούνται κοσμογονικές αλλαγές, οικονομικοπολιτικές και πολιτειακές ανακατατάξεις. Θρόνοι εξαφανίζονται, αυτοκρατορίες διαλύονται, νέα σύνορα οριοθετούνται.

Την κρίσιμη αυτή στιγμή για την νεοπαγή σοβιετική εξουσία, ή έλλειψη βούλησης και συντονισμένης ευρωπαϊκής πολιτικής για τα ρωσικά πολιτικά πράγματα λύνει τα χέρια των μπολσεβίκων, οι όποιοι έχουν την άνεση να κινούνται στο χώρο της Ευρώπης (αρχικά) τελείως ανεμπόδιστα.

Με απίστευτη ευκολία αναπτύσσει ή Σοβιετική Ένωση μια πρωτόγνωρη σε έκταση αλλά και πειστικότητα προπαγάνδα, πού γίνεται αμέσως αποδεκτή άπ' τις φτωχές μάζες σ' όλο τον κόσμο.

Ή Σοβιετική Ένωση, όπως την εμφάνιζε ή προπαγάνδα της, ήταν ή χώρα με το τελειότερο σύστημα διακυβέρνησης πού επινόησε ποτέ ανθρώπινος νους. Ήταν ή μόνη ελπίδα για τους «κολασμένους της γης». Ήταν «ή νέα δύναμη πού θα έσωζε την παγκόσμια εργατική τάξη άπ' τη μιζέρια και την εκμετάλλευση». και φώναζε προς τους απανταχού προλετάριους: «Ξεσηκωθείτε. Τίποτε δεν έχετε να χάσετε εκτός από τις αλυσίδες σας». Ήταν ή ρωμαλέα φωνή πού τραγουδούσε: «Εμπρός της γης οι κολασμένοι. Της πείνας σκλάβοι εμπρός! Εμπρός!». Ήταν ή οργισμένη κραυγή πού καλούσε: «Παιδιά σηκωθείτε να βγούμε στους δρόμους, γυναίκες και άνδρες με όπλα στους ώμους».

Ήταν τελικά ή χώρα πού ή αφηνιασμένη προπαγάνδα της, την οποία ή αδιαφορία της Ευρώπης άφηνε να γίνεται πιστευτή, τη στόλισε με ένα σωρό διθυραμβικά κοσμητικά, όπως εκείνο το τερατώδες: «ή χώρα όπου διαμορφώνεται ό νέος άνθρωπος».

Τερατώδες αλλά δυστυχώς πραγματικό, διότι το είδος αυτού του νέου ανθρώπου είναι πλέον μια τραγική πραγματικότητα, και αμέσως θάχουμε γνωριμία μ' αυτό το είδος ανθρώπου.

Επιστροφή λοιπόν στη Ρωσία και στη ρωσική οικογένεια.

Σε μια πρόσφατη συζήτηση με θέμα τη σύγχρονη ρωσική οικογένεια, μια ευγενική ψυχή που έζησε τη σκληρή πραγματικότητα της νέας ρωσικής οικογένειας στα παιδικά της χρόνια, σε ερώτηση μου: «τί βλέπεις τώρα εσύ να αλλάζει στη ρωσική οικογένεια;» απάντησε: «Τίποτε διαφορετικό δε βλέπω. Βλέπω ό,τι έβλεπα πάντα. Μόνο τέλματα. Εκτεταμένα τέλματα γύρω-γύρω και φοβούμαι».

Έχει απόλυτο δίκαιο και είναι απόλυτα δικαιολογημένος ό φόβος της. και κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος δικαιολογημένα φοβάται άπ' την εικόνα που παρουσιάζει ή ρωσική οικογένεια. Το κακό, το θεσμοθετημένο κακό από το προηγούμενο καθεστώς, αναπαράγεται και το καλό προχωρεί με απελπιστικά βραδείς ρυθμούς.

Στο διάστημα που χρειάσθηκε να νοσηλευθώ σε νοσοκομείο της Μόσχας, με επισκεπτόταν σχεδόν καθημερινά ό ιερέας του νοσοκομείου. Ένας αρκετά νέος, έγγαμος ιερέας και πατέρας πέντε παιδιών, που άοκνα ασκεί τα καθήκοντα του στο νοσοκομείο από το πρωί ως το βράδυ κι αν χρειασθεί κάτι, πού συχνά συμβαίνει, από το βράδυ μέχρι το πρωί. Κι όλα αυτά όχι πάντοτε με ανθρώπους που έχουν φιλικές διαθέσεις.

Πολλοί είναι οι ασθενείς που του ζητούν να μη ξαναπατήσει στο δωμάτιο τους, όσο αυτοί θα νοσηλεύονται εκεί. Κι αυτός με την αγάπη να λάμπει στα μάτια του, χωρίς καν ίχνος δυσαρέσκειας, να πηγαίνη στο πλαϊνό δωμάτιο κι έπειτα στο παραπέρα, μέχρι να βρή αυτούς που τον θέλουν, γιατί χρειάζονται τη βοήθεια του.

Παρηγορεί, δίδει τη Θ. Κοινωνία στους πιστούς που' του το ζητούν. Κάποιοι ζητούν να εξομολογηθούν, κάποιους αβάπτιστους τους συμβουλεύει να βαπτισθούν και όλους τους παρακαλεί να κάνουν εκκλησιαστικό γάμο. Δεν πειράζει που πέρασαν τα χρόνια, τους λέει, και δεν είναι πια νέοι.

Ένας λόγος παραπάνω. Φτάνει όσο έζησαν μακριά άπ' τον Χριστό. Είναι καιρός πια να συμφιλιωθούν μαζί Του. Αυτός ήταν ό Ιερέας που με επισκεπτόταν, και μόνιμο θέμα συζήτησης ήταν ή σημερινή ρωσική οικογένεια.

Με έκδηλη λύπη μιλούσε πάντα για την οικτρή εικόνα που παρουσιάζει ή σημερινή ρωσική οικογένεια και υποστήριζε ότι αυτό το πρόβλημα είναι το πλέον σοβαρό άπ' όσα ταλαιπωρούν τη ρωσική κοινωνία σήμερα. Ισχυριζόταν δε ότι αυτό το πρόβλημα δηλητηριάζει τη ζωή ολόκληρης της χώρας.

Κάποια φορά που θεώρησα υπερβολικές τις απόψεις του, τον ρώτησα: «Μα καλά, ό γάμος δεν έχει καμιά αξία για τους Ρώσους;». Ή απάντηση ήρθε αμέσως και ήταν ξερή: «Καμιά. Αυτοί που σκαρφίστηκαν αυτό το είδος του γάμου, τον έκαναν έτσι πού να μην έχει καμία αξία. Για αυτό και χωρίζουν οι άνθρωποι χωρίς να υπάρχει κανένας σοβαρός λόγος, για να ξαναπαντρευτούν και να ξαναχωρίσουν». Του είπα ότι θεωρώ υπερβολικές τις απόψεις του, και με προέτρεψε τότε ν' αρχίσω να ρωτώ τους άνδρες πού με επισκέπτονταν στο νοσοκομείο και στο σπίτι πού έμενα, αν είναι παντρεμένοι και πόσες φορές παντρεύτηκαν. Εξωπραγματικά μοιάζουν αυτά πού προέκυψαν.

Ρώτησα δεκαεννέα (19) άνδρες. Μόνο ένας νεαρός γιατρός ήταν ανύπαντρος. Δύο έκαναν από τρεις πολιτικούς γάμους, οκτώ έκαναν από δύο πολιτικούς γάμους, τέσσαρες έκαναν από έναν, τρεις (με δύο πολιτικούς γάμους ό καθένας τους) ήσαν χωρισμένοι, εκ των οποίων ό ένας ζούσε μόνος και οι δύο συζούσαν με χωρισμένες γυναίκες και προστάτευαν και τα παιδιά πού είχαν αυτές από προηγούμενους γάμους. και ένας, ό τελευταίος από τους 19, έκανε εκκλησιαστικό γάμο, χωρίς να έχει ξαναπαντρευτεί προηγουμένως. Εννέα από αυτούς ήσαν και αβάπτιστοι.

Απ' όλους αυτούς μόνο ένας νεαρός (δικηγόρος το επάγγελμα) είχε κάποιες επαφές με την κόρη του από προηγούμενο γάμο. Τί επαφές δηλαδή; Πάσχα και Χριστούγεννα συναντούσε ή κοπελίτσα αύτη (μαθήτρια Β' Γυμνασίου) τον μπαμπά της. Της έκανε το τραπέζι σε κάποιο ρεστοράν, της έκανε και κάποιο μικρό δωράκι κι αυτό ήταν όλο.

Οι υπόλοιποι με παγερή αδιαφορία μου είπαν ότι δεν ξέρουν τί απέγιναν τα παιδιά των και όλοι τους επέρριψαν την ευθύνη στη μητέρα, ότι αυτή δηλαδή δηλητηρίασε την ψυχή των παιδιών και τα αποξένωσε από τον πατέρα...

Από όλ' αυτά πού άκουσα, όταν επέστρεψα, παρακινήθηκα να ξεφυλλίσω ένα παλιό τετράδιο-ημερολόγιο, στο όποιο είχα καταγράψει διηγήσεις Ρώσων σχετικά με τα παιδικά των χρόνια και τις οικογένειες των.

Αυτές τις σημειώσεις του τετραδίου τις είχα γράψει κατά την διάρκεια των δύο πρώτων χρόνων της μοναχικής μου ζωής. Ακουστέ, παρακαλώ, κάποιες άπ' αυτές τις σύντομες ιστορίες και βγάλτε μόνοι σας τα συμπεράσματα σας.

α) Ό πατέρας μου μας αγαπούσε πολύ. Ξαφνικά κάτι κατάλαβε άπ' τη συμπεριφορά της μητέρας και όλα άλλαξαν στο σπίτι μας. Οι σκηνές μεταξύ πατέρα και μητέρας έγιναν καθημερινή ιστορία. Ό πατέρας άρχισε να πίνει, και κάποιο βράδυ που είχε -48°Ο παγωνιά, έτσι πώς ήταν μεθυσμένος, δεν κατάφερε να φθάσει στο σπίτι και το πρωί τον βρήκαν ξεπαγιασμένο. Την επόμενη μέρα, αμέσως μετά την κηδεία του πατέρα, ή μητέρα μας έβαλε στο τραίνο (εμένα και την αδελφή μου) και μας έστειλε στο χωριό στη γιαγιά μας, τη μητέρα δηλαδή του πατέρα μας. Μετά μάθαμε ότι αύτη, την ίδια εκείνη εβδομάδα, έφυγε άπ' τη μικρή πόλη στην οποία ζούσαμε. Από τότε πέρασαν 26 χρόνια.

Ούτε την είδαμε ξανά κι ούτε μάθαμε ποτέ κάτι γι' αυτήν. Εγώ δεν της κράτησα κακία γι' αυτό πού μας έκανε. Θα ήθελα να την ξαναδώ, γιατί την επιθύμησα πολύ. Ή γιαγιά μας ήταν άγια γυναίκα. Μας έλεγε να προσευχόμαστε κάθε μέρα για τη μητέρα μας και να ζητούμε από τον Κύριο να τη συγχώρηση γι' αυτό πού μας έκανε, για να μη χάση την ψυχή της. Έτσι μας έλεγε.

β) Ό πατέρας μας, μας άφησε (τη μητέρα, εμένα και τις δύο αδελφές μου) κι έφυγε με κάποια άλλη γυναίκα, Ή μητέρα μας σε μερικούς μήνες, έτσι πού είχε πάθει και ή καρδιά της, πέθανε άπ' το πολύ αλκοόλ. Εμάς κάποιοι συγγενείς κατάφεραν και μας έβαλαν σε ορφανοτροφεία. Δεν ξέρω τί απέγιναν οι αδελφές μου. Το ορφανοτροφείο στο όποιο ήσαν, όταν τους έγραψα γράμμα και ρώτησα γι' αυτές, μου απήντησαν, ότι εκεί τελείωσαν σχολείο και στη συνέχεια ή μία έγινε ράπτρια και ή άλλη έμαθε κέντημα και, όταν ενηλικιώθηκαν και απέκτησαν διαβατήριο, έφυγαν από το ορφανοτροφείο. Κάποιος μου είπε ότι ίσως έφυγαν στην Ευρώπη να βρουν δουλειά. Εγώ δεν τις ξαναείδα.

γ) Ή μητέρα μου μας άφησε κι έφυγε με κάποιον άλλο άνδρα. Ό πατέρας μας έφερε τότε στο σπίτι μας τη φιλενάδα του με τις δυο μικρές κόρες της. Τώρα στο σπίτι μας είναι αυτή ή γυναίκα. Ό αδελφός μου κι εγώ (17 χρονών ό αδελφός και 15 το παιδί που μου μιλούσε) αναγκασθήκαμε να φύγουμε άπ' το σπίτι μας. Ό αδελφός μου δεν ξέρω τί απέγινε. •"Ίσως πήγε στο στρατό. Εγώ βρήκα δουλειά σ' ένα ξυλουργικό εργοστάσιο, αλλά τα χρήματα που κερδίζω είναι πολύ λίγα (74 δολάρια το μήνα). Ευτυχώς πού κοιμούμαι στο εργοστάσιο και κάθε μεσημέρι μου δίνουν και φαγητό...

Υπάρχουν κι άλλες παρόμοιες ιστορίες καταχωρημένες σ' εκείνο το τετράδιο, και στο τέλος γράφω: «Κι αν έχεις κουράγιο και γερό στομάχι, μπορείς να γέμισης τόμους από πανομοιότυπες ιστορίες των 10 λέξεων, πού στάζουν πίκρα και απόγνωση. Πόσος πόνος Θεέ μου!...». Κι αυτές οι περιπτώσεις πού παρατέθηκαν είναι άπ' τις πιο καλές, γιατί βρέθηκε κάποια γιαγιά η ένα ορφανοτροφείο ή κάποιο ξυλουργικό εργοστάσιο.

Δείτε όμως και κάποια άλλη πλευρά του ιδίου προβλήματος.

Σήμερα τρία εκατομμύρια (3.000.000) παιδιά (ναι! τρία εκατομμύρια πα ιδία), και κατ' άλλους τα πα ίδια αυτά ξεπερνούν τα τέσσερα εκατομμύρια, γυρίζουν αδέσποτα στους δρόμους των πόλεων της χώρας αυτής, χωρίς να ξέρουν που θα περάσουν τη νύχτα και αν βρουν κάτι να φανέ. Καθένας αναρωτιέται, πώς βρέθηκαν στους δρόμους τόσα αθώα πλάσματα. Άπλα. οι γονείς των χώρισαν.

Η ακολουθώντας νόμιμες διαδικασίες (εύκολη δουλειά, πολιτικός γάμος είν5 αυτός) ή αδιαφορώντας ακόμη και γι' αυτές τις απλές διαδικασίες, χώρισαν κι έφυγαν. Ό ένας προς τη μια κατεύθυνση του δρόμου και ο άλλος προς την αντίθετη, με καταφανή την πρόθεση ό ένας να φόρτωση στον άλλο τα παιδιά.

Έτσι αυτά -έρμα και σαστισμένα- πήραν τους πέντε δρόμους και σκόρπισαν σαν τα παιδιά του λαγού. Αυτή είναι ή μοίρα των τριών -κατ' άλλους τεσσάρων- εκατομμυρίων παιδιών πού γεννήθηκαν.

Ελάτε τώρα να δούμε και κάποια άλλα εκατομμύρια παιδιών, πού δεν γεννήθηκαν ποτέ, διότι δεν τα επέτρεψαν να γεννηθούν. Πάντα σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, πού δίδει στη δημοσιότητα το αρμόδιο ρωσικό Υπουργείο, το έτος 2002 (σημαδιακή χρονιά) σε νοσοκομεία και κλινικές της Ρωσίας έγιναν και είναι καταγεγραμμένες τεσσεράμισι εκατομμύρια (4.500.000) εκτρώσεις. και σ' αυτό το τεράστιας ηθικής ευθύνης θέμα, ή διαδικασία είναι απλή. Πηγαίνει ή "κυρία" σε νοσοκομείο της αρεσκείας της και δηλώνει ότι θέλει να κάνη διακοπή κυήσεως.

Τη ρωτούν οι γιατροί σε ποιο μήνα βρίσκεται αυτή ή ιστορία, της ορίζουν ήμερα και ώρα, και όλα πια είναι τακτοποιημένα νόμιμα και χωρίς ή "κυρία" να χρειασθεί να πλήρωση ούτε ένα καπίκι. Κάποιος μου είπε ότι ή "κυρία" δεν είναι υποχρεωμένη ούτε τους λόγους αυτής της ενεργείας να αναφέρει στο γιατρό.

Είδατε ευκολίες ό "νέος άνθρωπος"; Είδατε αντιλήψεις και πρακτικές περί οικογενείας, για να πάψη αυτή να αποτελεί «στήριγμα του παλιού συντηρητικού καθεστώτος και μέσον αναπαραγωγής της ιδεολογίας της άρχουσας τάξης»;

Σκληρά όσα παρατέθηκαν, και ζητώ να με συγχώρεση ό σεβαστός αναγνώστης, ήσαν όμως απαραίτητα όλ’' αυτά, για να κατανόηση σε τί πεδίο σπαρμένο με αγκάθια και τριβόλια, σε ποια πνευματική έρημο καλείται σήμερα ή καθημαγμένη Ορθοδοξία στη Ρωσία να δώσει το δικό της «παρών».

Κι επειδή ξέρω καλά ότι σ' αυτό το σημείο του κειμένου, που τέθηκε το θέμα της παρουσίας της Ορθοδοξίας στη ζωή της σημερινής Ρωσίας, σ' αυτό το σημείο γεννιέται και το ερώτημα στον αναγνώστη: «μα είναι έτοιμη ή Εκκλησία να δώσει το δικό της παρών, έχει τη δύναμη μέσα σ' έναν τέτοιο κυκεώνα προβλημάτων που ταλανίζουν τη σημερινή Ρωσία να σήκωση τέτοιο βάρος;».

Για να μη μένη μετέωρο το ερώτημα στη σκέψη του αναγνώστη, τώρα, αν και πιο σωστό θα ήταν επιλέγοντας, πρέπει να δοθεί ή απάντηση: «Ναι. Μπορεί».

Ή Ορθόδοξη Εκκλησία μας ποτέ δεν ενεργεί μόνη της. «Ή θεία Χάρις ή τα ασθενή θεραπεύουσα και τα ελλείποντα αναπληρούσα» θα δώσει τη δύναμη που χρειάζεται ή ρωσική Εκκλησία, για να φέρει σε πέρας το τεράστιο έργο της ανόρθωσης της Ορθόδοξης Πίστης μας στη χώρα αύτη, και ο ρωσικός λαός, πού από χαρακτήρα είναι ευσεβής λαός, υστέρα άπ' την έβδομηντάχρονη δοκιμασία που έζησε με το σατανικό καθεστώς, θα ξαναβρεί το φυσικό του δρόμο, που είναι και δρόμος όλων των Ορθοδόξων.

Είναι και μονόδρομος. Είναι ό δρόμος επιστροφής στο Χριστό. Είναι ό δρόμος της σωτηρίας της ψυχής Αν πριν από 20-25 χρόνια έλεγε κανείς στη Δύση ότι σύντομα ή Ρωσία θα ξαναγίνει Ορθόδοξη χώρα, οι μεν Δυτικοί θα χαρακτήριζαν τις απόψεις αυτές ανεδαφικές και στερούμενες σοβαρότητας, τα δε φερέφωνα των Σοβιετικών στη Δύση θα εξαπέλυαν μύδρους και οχετούς ύβρεων εναντίον των εκφραστών τέτοιων απόψεων. Όμως «αλλαι μεν βουλαί ανθρώπων, άλλα δε Θεός κελεύει».

Μετά την αύτοκατάρρευση του άθεου συστήματος, οι μισοκατεστραμμένοι και βεβηλωμένοι ενοριακοί ναοί και τα ερειπωμένα μοναστήρια, το ένα μετά το άλλο, παραδίδονται από το κράτος στην Εκκλησία. Ή κατάσταση των κτισμάτων αυτών θα μπορούσε να περιγραφή μόνο με τη λέξη «τραγική». Το θέαμα πού παρουσίαζαν οι ναοί πού παραδίδονται στην Εκκλησία είναι οικτρό.

Τα πρώτα χρόνια οι ιερείς ήσαν ελάχιστοι. Λειτουργικά βιβλία δεν υπήρχαν. Ή ανατύπωση τέτοιων βιβλίων απαιτούσε τόσο πολύπλοκες διαδικασίες, πού πρακτικά κάτι τέτοιο ήταν τελείως αδύνατο. Ιερά λατρευτικά σκεύη δεν υπήρχαν. Πόρτες-παράθυρα δεν υπήρχαν. οι ναοί ήσαν πρόχειρα κλεισμένοι με σανίδες. Κυκλοφορούν στη Ρωσία άλμπουμ φωτογραφιών, πού μαρτυρούν την εφιαλτική αυτή κατάσταση. οι εικόνες ή είχαν τσακιστή την εποχή των πογκρόμ ή αν ήσαν εικόνες αξίας είχαν λεηλατηθεί και τα περίτεχνα τέμπλα των ναών, κενά από εικόνες, έχασκαν ξεχαρβαλωμένα.

Σχετικά με τις λεηλατημένες εικόνες και τη χρήση πού τις επιφυλάχθηκε, δεν μπορώ ν' αποφύγω τον πειρασμό και να μην αναφέρω ένα χαρακτηριστικό περιστατικό.

Σε γνωστή μεγαλούπολη της Ρωσίας, την εποχή πού γινόταν τα πογκρόμ εναντίον των Εκκλησιών, ένα πρωτοκλασάτο στέλεχος των μπολσεβίκων γιόρταζε τα γενέθλια του και πήγαν να του ευχηθούν τα κομματικά στελέχη της πόλεως στο σπίτι του. Κάποια στιγμή ό εορτάζων πρότεινε στους επισκέπτες του να τους δείξει τη νέα τουαλέτα του σπιτιού του. Ή τουαλέτα ήταν ή ίδια. Μόνο ή οροφή της άλλαξε.

Ή νέα οροφή αποτελείτο από μία μεγάλη εικόνα του Κυρίου, άπ' αυτές πού λεηλατήθηκαν. Ή εικόνα κοίταζε προς τα κάτω και έδειχνε τον Κύριο να εύλογη... Όμως έχει και συνέχεια αύτη ή ιστορία. Τριάντα κατ' ευθείαν απόγονοι αυτής της οικογενείας από τότε μέχρι σήμερα είναι δαιμονισμένοι. Μόλις δουν στο δρόμο ρασοφόρο, γαυγίζουν, συνάντησα χι εγώ σ' αύτη την πόλη. Τη στιγμή αύτη με συνόδευε πνευματικός αδελφός, ό όποιος και μου διηγήθηκε όλη αυτή την ιστορία.

Αύτη ήταν ή κατάσταση και τα προβλήματα πού έπρεπε ν' αντιμετώπιση άμεσα ή ρωσική Εκκλησία μετά την αυτοκατάρρευση του σατανικού καθεστώτος. Έπρεπε όλα να ξαναγίνουν άπ' την αρχή. Πολύς όμως ό ζήλος, πολλά και τα βουρκωμένα μάτια. Κι οπού υπάρχουν μάτια βουρκωμένα, οι προσευχές εισακούονται. και οι πρώτοι πνευματικοί καρποί δεν άργησαν να φάνουν.

Μερικά παραδείγματα τέτοιων καρπών θα παρατεθούν, έτσι όπως έρχονται στη μνήμη. Παραδείγματα ασύνδετα μεταξύ των, πού ακριβώς για αυτό μας δίνουν ένα πανόραμα της σημερινής κατάστασης στο χώρο της ρωσικής Εκκλησίας:

α) Τίποτε δε γίνεται πρόχειρα και αυθαίρετα στην αποκατάσταση των ιερών ναών και μονών. Αποκατάσταση και επαναφορά στο αρχικό. Παράδειγμα ό Ναός του Σωτήρος Χριστού. Οι σχετικοί φάκελοι με τα σχέδια του Ναού εφυλάσσοντο επιμελώς και, όταν αποδόθηκε ό χώρος στην Εκκλησία, "ξηλώθηκε" ή πισίνα πού βεβήλωνε αυτό το χώρο και άνηγέρθη ακριβώς ό ίδιος Ναός. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί και ένα μοναδικό ρεκόρ, δείγμα του ένθεου ζήλου πού υπάρχει. Στην ανέγερση του Ναού εργάσθηκαν δέκα χιλιάδες εργάτες, μάστορες, μηχανικοί. Εργασία επί εικοσιτετραώρου βάσεως, και σ' ένα χρόνο ακριβώς ό Ναός του Σωτήρος Χρίστου παρεδόθη έτοιμος στην εκκλησιαστική Αρχή. Ακόμη να αναφερθεί ότι χιλιάδες πολλές ήσαν τα ημερομίσθια πού προσέφεραν φτωχοί εργάτες με εθελοντική εργασία. Ή ρωσική ευλάβεια και ή ρωσική ψυχή ζουν.

β) πριν από 20-30 χρόνια το κατωτέρω αναφερόμενο θέαμα θα ήταν αδιανόητο. Κυριακές και γιορτές νέοι γονείς, κρατώντας τα παιδιά των από το χέρι ή στην αγκαλιά, γεμίζουν τις Εκκλησίες. Όχι μόνο παρήγορο θέαμα αλλά και συγκινητικό. και την ώρα της θείας Κοινωνίας, όσα περπατούν πια, πηγαίνουν μόνα τους στη σειρά με σταυρωμένα τα χεράκια στο στήθος, παίρνουν τη θεία Κοινωνία και, με σταυρωμένα ακόμη τα χεράκια στο στήθος, επιστρέφουν εκεί όπου στέκουν οι γονείς των. και τα κοριτσάκια, έχοντας καλυμμένο το κεφάλι με μανδήλι, όπως και ή μητέρα τους, Ακολουθούν μετά και οι γονείς με τα μωρά στην αγκαλιά. και τι θαυμαστό! Ούτε ένα δεν κλαίει την ώρα της θείας Κοινωνίας.

γ) Κυριακή σε ενοριακό ναό της Μόσχας, στην περιοχή πού εμένα. Ό μικρός ξύλινος Ναός και ο συνεχόμενος πρόναος, ξύλινος κι αυτός, έχουν γεμίσει ασφυκτικά από κόσμο. Με πλησιάζει μέσα στο Ιερό, στη γωνιά πού καθόμουν, ένας παππούλης ιερέας και μου λέει: «Ή Εκκλησία μας γέμισε σήμερα από νέους γονείς με τα παιδάκια των». Στράφηκε προς τον Εσταυρωμένο, πού βρίσκεται πίσω άπ' την Αγία Τράπεζα, και κάνοντας τον σταυρό του με φωνή που έπαλλε από συγκίνηση είπε: «Δόξα σοι ό Θεός ημών, δόξα σοι», και τα μάτια του γέμισαν δάκρυα. Μόλις τελείωσε ή θεία Κοινωνία, ένας υποδιάκονος μπήκε στο ιερό και ανήγγειλε χαρούμενος: «Εκατόν είκοσι έξι παιδάκια κοινώνησαν σήμερα».

Ό παππούλης κρατώντας με από το χέρι με πήρε και, περνώντας ανάμεσα άπ' τον κόσμο που περίμενε να πάρη αντίδωρο, βγήκαμε άπ' την Εκκλησία και κατευθυνθήκαμε σε άλλο κτίσμα, κι αυτό μέσα στον περιφραγμένο αυλόγυρο της Εκκλησίας.

Πλήθος από νεαρές μητέρες, μόλις τον είδαν, έτρεξαν, άλλη κρατώντας το παιδί της από το χέρι και άλλη με το μωρό στην αγκαλιά, και του πρότειναν τα κεφαλάκια των. Ό παππούλης τα σταύρωνε μουρμουρίζοντας κάποια ευχή και τα μάτια του λάμπανε.

Όταν έφυγε ό γέροντας, ρώτησα τον προϊστάμενο του Ναού να μάθω για αυτόν. Ό π. Σ. μου είπε: «Ό π. Β. είναι ή ζωντανή ιστορία της ενορίας μας.

Είναι ή περηφάνια μας. Όταν ήρθαν οι μπουλντόζες να κατεδαφίσουν το ναό μας, που υπήρχε στον ίδιο αυτό χώρο και που από χρόνια οι αρχές τον είχαν κλείσει, ό π. Β., νεαρός τότε ιερέας και προϊστάμενος του Ναού, αντιστάθηκε.

Πέρασε τότε από δίκες με βαρύτατες κατηγορίες, όπως: θρησκευτική προπαγάνδα, αντίσταση κατά της αρχής, εξύβριση λόγω (αποκάλεσε τους αστυνομικούς σατανάδες, γιατί μπήκαν στο ναό και πετούσαν άπ' τα παράθυρα ό,τι εύρισκαν μπροστά τους), αντικαθεστωτική δραστηριότητα και σχέσεις με αντικαθεστωτικά στοιχεία. Όλα αυτά του στοίχισαν 23 χρόνια φυλακές και εξορίες. Γλύτωσε τα χειρότερα (εκτέλεση ή εγκλεισμό σε στρατόπεδο) χάρη στην παρέμβαση συγγενικού προσώπου της πρεσβυτέρας του, που κατείχε τότε πολύ υψηλή θέση σε κομματικό όργανο της Μόσχας.

Εδώ και 17 περίπου χρόνια σαββατίζει πια, αλλά τακτικά μας επισκέπτεται και είναι ή ψυχή της προσπάθειας να ξαναχτιστεί ο Ναός μας όπως ήταν πρώτα. Ό κόσμος της ενορίας τον σέβεται και τον αγαπά. Οι μητέρες λένε πώς, όταν σταυρώνει τα κεφαλάκια των παιδιών των, αυτά όλη τη μέρα είναι καλόβολα και όσα άπ' αυτά είναι άρρωστα, θεραπεύονται».

δ) Σε μοναστήρι της περιοχής της Μόσχας, Σάββατο βράδυ. Μετά τον Εσπερινό της ημέρας, τα Σάββατα διαβάζεται ό Όρθρος της Κυριακής. Ή ακολουθία αυτή, αν και διαρκεί δυόμισι μόνο ώρες, συνηθίστηκε να ονομάζεται «Ολονυκτία».

Πλήθη πιστών γεμίζουν τις Εκκλησίες και, όσοι πρόκειται να κοινωνήσουν την Κυριακή, εξομολογούνται. Σε διάφορες απόμερες γωνιές του Ναού, συνήθως μπροστά από προσκυνητάρια, ιερομόναχοι πνευματικοί κατά τη διάρκεια της ακολουθίας εξομολογούν τους πιστούς. Ένας άπ' αυτούς, που ειδικά εξομολογεί μικρά παιδιά, έφερε ένα χαμηλό σκαμνάκι και κάθισε μπροστά από ένα προσκυνητάρι της Παναγίας του Τίχβιν.

Ακριβώς δίπλα καθόμουν εγώ. Αμέσως πλησίασε ένας πατέρας με δυο μικρά παιδιά. Άφησε το μεγαλύτερο στον πνευματικό κι ό ίδιος με το μικρότερο στάθηκε λίγο παράμερα. Ό πνευματικός με ρώτησε αν με εμποδίζουν και, όταν του είπα: «όχι βέβαια», μειδίασε.

Άθελα λοιπόν, αλλά με πολύ ενδιαφέρον, έγινα "ωτακουστής". και όχι μόνο. Παρακολουθούσα με λοξές ματιές μέσα στο μισοσκόταδο την έκφραση του προσώπου του μικρού. Ή εξομολόγηση άρχισε:

«Λοιπόν, Βλαδίμηρε, έμαθα από τον μπαμπά ότι ήσουν άρρωστος. Τώρα είσαι καλά βέβαια». «ναι. Μόνο έχω βήχα». «Καλά θα πέραση. Να μη παίζεις όμως πολλή ώρα στο χιόνι, γιατί θα αρρωστήσεις πάλι, Τί έχεις λοιπόν να μου πεις;» ... (σιωπή). «Να ρωτήσω τότε εγώ. Στενοχωρείς ακόμη τη μαμά;» ... (καταφατική κίνηση της κεφαλής). «Την τυραννάς πότε-πότε, ε;». «ναι, όταν δεν τρώγω ή όταν μαλώνω με τον Ίβάν». (Κι ό μικρός κατέβασε το κεφάλι κι έφερε αμήχανα το δείκτη του δεξιού του χεριού στα χείλη του). «Κοίταξε τώρα. Γιατί δεν τρως το φαγητό; Επειδή δεν σου αρέσει;». «ναι!...». «Μα δεν είπαμε την άλλη φορά ότι αυτό είναι αμαρτία; Είπαμε ότι πρέπει να τρώμε ότι ετοιμάζει ή μητέρα. Γιατί αυτό που ετοιμάζει ή μητέρα, μας το δίνει ό Θεός. και εμείς δηλαδή το περιφρονούμε;

Να, γιατί είναι αμαρτία. και με τον Ίβάν, Βλαδίμηρε, δεν πρέπει να μαλώνεις, γιατί εσύ τώρα είσαι μεγάλος που πρέπει να τον αγαπάς. Θυμάσαι που έκανες προσευχή στην Παναγία, να σας χαρίσει ένα αδελφάκι για να παίζεις μαζί του; και τώρα που ή Παναγία άκουσε την προσευχή σου και σας έστειλε τον Ίβάν, εσύ μαλώνεις μαζί του; και δε ντρέπεσαι που κάνεις τον άγγελο σου να κρύβει τα μάτια του, για να μη βλέπει που μαλώνεις με τον Ίβάν και λυπάται;». «Ντρέπομαι». «"Έλα τότε να τα ξεχάσουμε όλα αυτά πάλι και να κάνουμε μια νέα αρχή. Να μη στενοχωρούμε τη μαμά κι ούτε να μαλώνουμε με τον Ίβάν. Αυτός είναι μικρούτσικος και σ' αγαπά». (Ό πνευματικός γονάτισε κι ό μικρός Βλαδίμηρος γονάτισε αμέσως κι αυτός πλάι του).

«Να παρακαλέσουμε τώρα τον Κύριο να μας συγχώρεση καινά υποσχεθούμε στον άγγελο μας ότι δεν θα τον κάνουμε να ξαναλυπηθή».

Ό πνευματικός σκέπασε τον μικρό Βλαδίμηρο με το πετραχήλι του κι εγώ έπαψα να κρυφοκοιτώ. Μόνο κρυφάκουγα. και καθόλου δεν ντρέπομαι να πω, πώς έκλαψα, ακούγοντας τη γεμάτη παιδική αφέλεια και προφανώς αυτοσχέδια συγχωρητική ευχή. Ό πνευματικός μάζεψε το σκαμνάκι του κι αποχώρησε.

Δεν πέρασαν ούτε πέντε λεπτά και εμφανίσθηκε ο νεαρός πατέρας κρατώντας άπ' το χέρι τον μικρό Ίβάν. Πλησίασε το προσκυνητάρι, αγνοώντας την παρουσία μου, και είπε στον μικρό: Έλα Ίβάν να παρακαλέσομε τη μητέρα του Θεού του Τιχβίν να γίνει καλά ή γιαγιά ή Ξένια που είναι άρρωστη. Ας κάνουμε από τρεις μετάνοιες.

Κι ό μικρός Ίβάν με προθυμία και απίστευτη δεξιότητα έκανε τις μετάνοιες του. Ένα τόσο δα μικρό κουβαράκι γινόταν κάθε φορά ό μικρός Ίβάν.

Έτσι ποτίζονται τα φιντανάκια στα Ορθόδοξα φυτώρια της Ρωσίας. Οι Ρώσοι αρέσκονται να τα αποκαλούν: «νέο αίμα της Ορθοδοξίας στη Ρωσία». Εγώ, αν μου έπεφτε λόγος, θα έλεγα: «ή μόνη βάσιμη ελπίδα για μια Ορθόδοξη Ρωσία του αύριο».

ε) Μπροστά στο τραγικό φαινόμενο των απροστάτευτων παιδιών που γυρίζουν στους δρόμους, πολλά μοναστήρια ανασκουμπώθηκαν και δημιούργησαν η στην περιοχή του μοναστηρίου η έξω άπ' αυτήν «παιδικά σπίτια». Τα ανδρικά μοναστήρια μάζεψαν απροστάτευτα αγόρια και τα γυναικεία απροστάτευτα κοριτσάκια. Τα «παιδικά σπίτια» λειτουργούν υπό την άμεση ευθύνη της μονής.

Έχουν οργανωθεί και λειτουργούν σ' αυτά σχολικές τάξεις, στις όποιες φοιτούν τα παιδιά και διδάσκουν μοναχοί και μοναχές, που έτυχε να είναι εκπαιδευτικοί ή πιστοί κοσμικοί εκπαιδευτικοί που προσφέρουν υπηρεσία. Τα σχολεία αυτά λειτουργούν συμφωνά με τα αναλυτικά προγράμματα του ρωσικού Υπουργείου Παιδείας.

Τα μεγαλύτερα αγόρια σε ανδρικά μοναστήρια, όπου καθένα άπ' αυτά και ανάλογα με την κλίση του μαθαίνει αγιογραφία, ξυλουργική τέχνη, που έχει σήμερα μεγάλη πέραση αυτή ή εργασία, την τέχνη του οικοδόμου, του υδραυλικού, του ηλεκτρολόγου.

Φοιτούν σε ανάλογα εργαστήρια. Τα μεγαλύτερα κορίτσια σε γυναικεία μοναστήρια μαθαίνουν κι αυτά ανάλογα με την κλίση του το καθένα αγιογραφία, κέντημα, ραπτική.

Επισκέφθηκα ένα τέτοιο «παιδικό σπίτι» για κορίτσια σε γυναικείο μοναστήρι σε πόλη της Σιβηρίας κι έμαθα έκπληκτος ότι στο μοναστήρι αυτό λειτουργεί σχολείο τυροκομίας, στο όποιο φοιτούν πολλά από τα μεγαλύτερα κορίτσια. Παρασκευάζουν λοιπόν τα κορίτσια αυτά θαυμάσια τυριά από το γάλα των αγελάδων της μονής.

στ) Βρέθηκα σε ανδρικό μοναστήρι. Όταν πλησίασε την πύλη της μονής το αυτοκίνητο μας, το όποιο οδηγούσε ιερομόναχος της μονής, ό πορτάρης, ένας ηλικιωμένος και καλοβαλμένος κύριος, μας άνοιξε και μας χαιρέτησε με ελαφρά υπόκλιση της κεφαλής. Ήταν ή ώρα του Εσπερινού και αρκετός κόσμος ερχόταν στο μοναστήρι.

Μετά το παρκάρισμα του αυτοκινήτου και όπως προχωρούσαμε προς το εσωτερικό της μονής, γύρισα και κοίταξα πίσω, Ό πορτάρης άνοιγε στους προσερχόμενους τη μικρή σιδερόπορτα κάνοντας σε όλους ελαφρά υπόκλιση με το κεφάλι.

Ό συνοδός μου είπε ότι είναι συνταξιούχος στρατηγός της Κά Γκέ-Μπέ και ότι έρχεται πατά καιρούς να προσφέρει υπηρεσία για μερικές βδομάδες και πάντα στο διακόνημα του πορτάρη. Νωρίς το πρωί έρχεται και το βράδυ επιστρέφει στο σπίτι του.

Έμεινα σκεπτικός και δεν είπα τίποτε. Σε τέτοιες περιπτώσεις τα λόγια δεν χρειάζονται. Ανοίγει δηλαδή την πόρτα, που κάποτε είχε κλείσει προς τους πιστούς.

Σκέφθηκα ακόμη πώς ή κλίση της κεφαλής, όταν χαιρετούσε τους προσερχόμενους, θα μπορούσε να είναι και κάποια αίτηση συγγνώμης. Ποιος ξέρει;

Αυτή κι αν είναι μετάνοια...

ζ) Σε κάποια περιοχή της Αγίας Πετρούπολης υπηρετεί σαν εφημέριος ό π. Ί., πού είναι και τακτικός επισκέπτης του Αγίου Όρους. Πρώην καθηγητής πολυτεχνείου της Αγίας Πετρούπολης και νυν ιερέας. στις εγκαταστάσεις του ενοριακού Ναού, στον οποίο υπηρετεί, λειτουργεί αδελφότητα είκοσι γυναικών Αδελφών του Ελέους, την οποία οργάνωσε ό π. Ί. Οι αδελφές αυτές προσφέρουν υπηρεσία σε ογκολογικό νοσοκομείο της Αγίας Πετρούπολης. Παράλληλα με το έργο της αδελφής νοσοκόμου, προσφέρουν και πνευματικό έργο.

η) Το προσκύνημα, το όποιο πραγματοποίησε ό π. Θ. Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Όσίου Αρσενίου του Καππαδόκου, σε αγιασμένα μέρη της Ρωσίας τον περασμένο Ιούλιο με πνευματικά του τέκνα, έχει ολοκληρωθεί και οι προσκυνείται κατευθύνονται με πούλμαν στο αεροδρόμιο Ντομοντέτοβο για το ταξίδι της επιστροφής. Καθ' όδόν μια απροσδόκητη έκπληξη περιμένει τους προσκυνητές. Συνόδευα το πούλμαν και εγώ.

Με ένα τηλεφώνημα μου ζητούν να σταματήσει το πούλμαν σε συγκεκριμένο σημείο του δρόμου. Εκεί περιμένει μικρό επιβατηγό (κούρσα), από το όποιο μόλις πλησιάζουμε κατεβαίνει και έρχεται προς εμάς ό π. Σ., πνευματικός γυναικείας μονής Σιβηριανής πόλεως. Τη μονή αυτή είχαν επισκεφθεί οι Έλληνες προσκυνείται και είχαν τύχει θερμής υποδοχής και φιλοξενίας.

Ό π. Σ. είναι ιερομόναχος γεμάτος ζωντάνια, αυθορμητισμό και αγάπη. Ανεβαίνει ανάλαφρα στο πούλμαν και οι προσκυνείται τον υποδέχονται με επιφωνήματα χαράς και έκπληξης.

Υψώνει τον ιερατικό σταυρό, πού κρέμεται στο στήθος του, ευλογεί μ' αυτόν τους προσκυνητές λέγοντας με δυνατή φωνή: «Χριστός Ανέστη!» και συνεχίζει: «Σας μεταφέρω την αγάπη, το σεβασμό και τις άπειρες ευχαριστίες των αδελφών της Μονής και της ηγουμένης μοναχής Β. Σάς εύχονται καλή επιστροφή με φύλακα άγγελο στην αγαπημένη μας Ορθόδοξη Ελλάδα». Κατεβαίνει από το πούλμαν ανάλαφρα, όπως ανέβηκε, μα συγκινημένος αύτη τη φορά και ανταλλάσσει μαζί μας ευχές και ασπασμούς. Την ώρα εκείνη ό π. Θ. αφαιρεί από το λαιμό του το ορθοπεδικό κολάρο, διότι τον ταλαιπωρεί κάποιο αυχενικό πρόβλημα. Ό π. Σ. τον αγκαλιάζει και φιλί τον τράχηλο του λέγοντας: «Άφησε αδελφέ να πάρω λίγο από τον πόνο σου».

Ό π. Θ. του άπαντα: «Δε με συμφέρει, θα χάσω το μισθό μου». Κι ό π. Σ. επιμένει λέγοντας του: «Άφησε αδελφέ από την ευλογία αυτοί του μισθού να στάξει και σε μένα μία σταγόνα. Την έχω απόλυτη ανάγκη».

Σκηνές ευαισθησίας και γνήσιας αγάπης Χριστού.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

οι καμπάνες των ιερών ναών της μαρτυρικής ρωσικής Γης, που έμειναν βουβές για εβδομήντα ολόκληρα χρόνια, ξαναχτυπούν και πάλι, διαλαλώντας στα πέρατα της αχανούς αυτής χώρας ότι ή Ορθοδοξία είναι ζωντανή και καλεί τα παιδιά της να επιστρέψουν στην πίστη των πατέρων τους.

Θα την ακούσουν;

Ό χρόνος θα δείξει.

Εμείς ας ευχηθούμε ολόψυχα να είναι πειστικό αυτό το κάλεσμα και ο ρωσικός λαός να επιστρέψει στα πάτρια ήθη.

Όλα είναι ευοίωνα.

Ή μικρή ζύμη υπάρχει. Ή ελπίδα είναι ζωντανή. Ό Θεός είναι μαζί μας. και «ει ο Θεός μεθ' ημών, τις καθ' ημών;».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΣΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΑΡ 35

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΟΝΑΧΟΣ ΜΙΚΡΑΓΙΑΝΝΑΝΙΤΗΣ ΥΜΝΟΓΡΑΦΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Ή ανωτέρω ομιλία έξεφωνήθη υπό του Γέροντος Σπυρίδωνος εις τον Ιερόν Ναόν Αγίου Ελευθερίου Αθηνών, τη δ' Κυριακή των Νηστειών, σωτηρίου έτους 2005.
Ευλαβέστατο ιερατείο, ευσεβέστατη ομήγυρης, χαίρετε και ενδυναμούσθε εν τη χάριτι του Κυρίου.

Η προτρεπτική και συνάμα παρακλητική πρόσκληση του σεβαστού προϊσταμένου του Ιερού τούτου Ναού με φέρνουν σήμερα κοντά σας, σ' αυτόν τον ιερό και ευλογημένο χώρο, στην ευλογημένη σύναξη. Ή Εκκλησία, κατά την ιερά περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, προβάλλει ασκητικές μορφές της Ορθοδοξίας για δύναμη και καταρτι­σμό των Μοναχών και των Ορθοδόξων, όπως σήμερον τον άγιων Ιωάννη της Κλίμακος, ηγούμενο της Μονής Σινά, μέγα ασκητή και πολυγραφότατων συγγραφέα.
Με κάλεσε να μιλήσω. Να μιλήσω για ποιόν; Τον Γέροντά μου, τον γέρο-Γεράσιμο, τον Υμνογράφο της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας- τον πολυγραφότατο και ολιγομίλητο· τον κοινωνικότατο και ακοινώνητο τον χαρίεντα και σοβαρό· τον γλυκύτατο και στυφό τον πολυμαθέστατο και απλούστατο τον τραχύ και άκακο τον αυστηρό και συμπα­θητικό· τον εύκολο και δύσκολο.

Θα μου πείτε, τί περίεργος άνθρωπος, σκέτος οξύμωρος, Έτσι είναι, αδελφοί μου, οι άγιοι και ά­γριοι συνάμα ασκητές- άλλοι στον εαυτόν τους, άλλοι στους άλλους· άλλοι στους μαλακούς, άλλοι στους σκληρούς· άλ­λοι στους πεπαιδευμένους, άλλοι στους απαίδευτους· άλ­λοι στους εργατικούς, άλλοι στους οκνηρούς· άλλοι στους ανευλαβείς, και άλλο ι στους ευλαβείς. Και εν ολίγοις, διαφοροποιούνται κατ' άτομο με γνώμονα την αγάπη του Θεού.
Σύμφωνα με τον συνομιλητή κινείται και μιλεί. Δεν παίζει θέατρο. Δεν γνωρίζει από υποκρισία. «Σχηματίζεται την αρετή ούχ όπως απατήση, άλλ' όπως ωφελήση» κατά τον Πέτρο Δαμασκηνό. Προσεκτικός και διακριτικός δάσκαλος· ακουστής και του πλέον αδαούς και διορθωτής ταπεινός· ε­πιδεκτικός κάθε νέου ορθού ακούσματος, τιμητής αυστηρός πάσης παρεκκλίσεως πίστεως και παραδόσεως· κρυφός ερ­γάτης της προσευχής, αλλά και διακριτικός εκφραστής των όσων ζει και έζησε. Ουδέποτε προβάλλει τον εαυτόν του· τις επιδόσεις του τις προσάπτει σε άλλον. Αγωνίζεται να απο­φυγή την υπερηφάνεια και συνεχώς επιτιμά και υποτιμά τον εαυτόν του. Ανεβαίνει την κλίμακα των αρετών, κατεβάζον­τας την υπόσταση του έως 'Άδου.
Έτσι σκιαγραφείται ό άγιος και άγριος ασκητής. Αυτός ήταν ό γέρο-Γεράσιμος γι' αυτόν θα πούμε λίγα λόγια. Λίγα, λέω, γιατί, ενώ γνωρίζουμε πολλά απ' αυτά πού βλέπαμε και ακούγαμε, εν τούτοις ή εν Χριστώ κρυφή ζωή του ελάχι­στα, σχεδόν καθόλου, μας αποκαλύφθηκε.
Στον νουν του κυριαρχούσε πάντα το γνωμικό· «αρετή αποκαλυπτόμενη, μοιχεία παρά τω Θεώ γνωρίζεται»· και το άλλο· «ουαί εάν περισσεύση το όνομα ημών πλείων των έρ­γων ημών».
Γνωρίζω επίσης ότι παραβαίνω κάποια εντολή μιλώντας γι' αυτόν, αλλά θα μιλήσω, γιατί δεν θα σας τον παρουσι­άσω ουρανοκατέβατο άγγελο, άγιο, αλλά άνθρωπο απλό, αγωνιζόμενο για την σωτηρία του, προσδοκώντα δι' αυτής την Βασιλεία των Ουρανών. Θα σας τον παρουσιάσω, όπως τον γνώρισα στα δεκαεπτά μου χρόνια, πρώτα στην Θεσσα­λονίκη, την πατρίδα μου, και έπειτα στο Άγιο ν Όρος, στην Μικραγιάννα, μαζί με τους αείμνηστους ιερομόναχους Διονύσιο και Μητροφάνη, τους ανθρώπους που απετέλεσαν ορόσημα στη ζωή μου.
Από μικρός ήμουν τακτικός στην Εκκλησία της Ενορίας μου, τον Άγιο ν Θεράποντα Θεσσαλονίκης, και αγαπώντας τις ακολουθίες, με την βοήθεια του τότε προϊσταμένου του Ναού, αειμνήστου πρεσβυτέρου-οίκονόμου Παναγιώτου Καρατάσιου, μυήθηκα στην εκκλησιαστική ζωή. Έβλεπα στην ακολουθία του Αγίου Θεράποντος ότι «εποιήθη υπό Γερασίμου Μοναχού Μικραγιαννανίτου, Υμνογράφου της Μεγάλης του Χρίστου Εκκλησίας» και θαύμαζα και απορούσα, πώς μπορούσε κάποιος άνθρωπος να γράψει τέτοια πράγματα. Ό παπα-Παναγιώτης μου τον παρουσίαζε όπως έπρεπε, και εγώ τον έπλαθα όπως ήθελα. Το Άγιο ν Όρος ήταν για μένα ένα γνωστό-άγνωστο μυστήριο, γεμάτο έκ­σταση και θαυμασμό. Ό παπα-Παναγιώτης ήταν τακτικός επισκέπτης του και είχε γνωριμίες με πολλούς και σπουδαί­ους ανθρώπους, που τους συμβουλευόταν για πολλά και ποικίλα θέματα. Ένας απ' αυτούς ήταν και ό μακαριστός γέροντας μου Γεράσιμος.
Αλλ' ας έπανέλθωμεν «επί το προκείμενον», κατά την ό­μορφη φράση που λέγουν οι εγκωμιαστικοί λόγοι.
Ό αείμνηστος Γέροντας μου γεννήθηκε στην Βόρειο Ήπειρο, στο χωριό Δρόβιανη. Χωριό των μορφωμένων και των δασκάλων το λέγανε. Οι κάτοικοι του αγαπούσαν τα γράμματα και γι' αυτό από παλιά είχαν πλούσια βιβλιοθή­κη, ανώτερη και από του Αργυροκάστρου, την οποία έκα­ψαν οι Γερμανοί με την οπισθοχώρηση τους.
Σ' αυτό το χωριό, λοιπόν, είδε το φως ό Αθανάσιος (Ανα­στάσιος Γραίκας του Ιωάννου και της Αθηνάς). Σ' αυτό το χωριό φάνηκε ή κλίση του και ή αγάπη του για τα γράμμα­τα, όταν κατόρθωνε με την εξυπνάδα του να περνά δύο-δύο τις τάξεις.
Αλλ' έλα πού ή ζωή στο σκληροτράχηλο και άγονο χωριό ήταν δύσκολη και ανάγκαζε τους περισσοτέρους Δροβιανίτες να ξενιτεύουν, άλλοι στον ελλαδικό χώρο, άλλοι στην Αίγυπτο, άλλοι στην Αμερική, αποβλέποντας ένα καλύτερο αύριο, ένα μέλλον πιο λαμπρό γι' αυτούς, για τους άλλους, για το χωριό. Ίδιον των αποδήμων να αγαπούν και να ενδι­αφέρονται για την γη πού τους γέννησε.
Έτσι λοιπόν και ό μικρός Αθανάσιος (Αναστάσιος) παίρ­νει τον δρόμο της ξενιτιάς πίσω περπατώντας, για να βλέπει και να χόρταση όσο μπορεί πιο πολύ το χωριό του, να το τύπωση στη μνήμη του. Βλέπει το σχολείο του, τις εκκλησίες, το σπίτι του. Μάλλον καταλάβαινε ότι δεν θα τα ξανάβλεπε. Έφυγε μια και καλή, αλλά κουβαλούσε όλες αυτές τις εικό­νες και την ζωή μέσα στο έξυπνο μυαλό του και στην απαλή καρδιά του μέχρι τέλους και ξύπναγαν όλα αυτά και εμφα­νίζονταν έντονα, όταν αργότερα εμείς σαν μικροί, σαν νέοι καλόγεροι ζητούσαμε να μάθουμε για την ζωή του.
Έρχεται στην Αθήνα. Μια Αθήνα, ένα κράτος ταλαιπω­ρημένο από πολέμους και διχόνοιες δολερές. Ευτυχώς, σπίτι, σχολείο, εκκλησία συνθέτουν το τρίστρατο της ζωής του.
Δεν ξεφεύγει απ' αυτό, και αποφεύγει έτσι τις αναμίξεις σε πολιτικά πάθη. Αιτία ό πόθος για σπουδή, για γράμμα­τα, γι' αυτό και ό ξενιτεμός του.
Μένοντας στο σπίτι της θείας του, στο τότε απλό και άση­μο Κολωνάκι, και μάλιστα στην Πατριάρχου Ιωακείμ, βρί­σκει τον Άγιο Γεώργιο Ριζάρη, αναπαυτήριο της ψυχής του. Όαση πνευματική στην αθηναϊκή Σαχάρα των πολιτικών δολοπλοκιών και άλλαξοκυβερνήσεων. Πώς να μη ξεκουρά­ζεται ή σφριγηλή ψυχή του, εκείνη την στιγμή πού ένας μεγά­λος Δεσπότης λειτουργεί εκεί; Άραγε ποιος να είναι;
Είναι ό άγιος Νεκτάριος, ό πράος και γλυκύς, ό ειρηνικός και ειρηνοποιός, ό ταπεινόφρων και ησύχιος. Το κήρυγμα του βγαίνει απ' την ζωή του. Και ή εργάτιδα μέλισσα ρουφά το νέκταρ από το όμορφο και ευωδιαστό λουλούδι και το βάζει στην κηρύθρα της. Που να φανταζόντουσαν και οι δυο, ότι ό ένας θα αγίαζε και ό άλλος θα τον υμνούσε;
Κυλά ή ζωή και το Βορειοηπειρωτάκι γίνεται έφηβος με καλές επιδόσεις στα γράμματα και πολλές μαθησιακές εφέ­σεις.

Ή δίψα του για τα γράμματα δεν σβήνει. Και πώς να σβήση, όταν γι'αυτά και μόνο ξενιτεύτηκε και έφυγε από το χωριό των δασκάλων για την πόλη των σοφών και φιλοσό­φων; Από το πετρώδες χωριό, στην πλατειά Αθήνα, από το ξερό και άνυδρο, στην καταπράσινη Αττική, από την ήρεμη και ήσυχη ζωή, στον θόρυβο.
Αλλά όμως' «Άλλαι μεν βουλαί ανθρώπων, αλλά δε Θεός κελεύει». Ό Άγιος Θεός του επεφύλασσε αλλά, καλύτερα και μεγαλύτερα. «Ους και προώρισε, τούτους και κάλεσε, ους δε κάλεσε, τούτους και δόξασε», κατά τον άγιο από­στολο Παύλο. Το θεϊκό κτύπημα στην πόρτα της καρδιάς του το άκουσε αμέσως. Το άκουσε και άνοιξε.
Ένας καλόγερος στο νεανικό του διάβα, μια απλή για την σωτηρία της ψυχής κουβέντα, αρκούσαν για να βάλουν φωτιά στον νεαρό Δροβιανίτη και να δώση φλεγόμενος μια υπόσχεση. Και έτσι ό ζηλωτής των γραμμάτων «ζηλεί τα κρείττονα», τα πνευματικά, και κρυφά από τους δικούς του έρχεται στο Περιβόλι της Παναγίας, για να φυτευθη εκεί. Και που; Στη Μικραγιάννα. Φθάνει στην Δάφνη με το καράβι.

Ή θέα από μακριά του Άθω τον συναρπάζει, τον ενθουσιάζει, του ανοίγει πρόωρα το στόμα σε δοξολογία και αίνο του Θεού.
Φθάνει σε ένα χώρο πού λίγο-πολύ έμοιαζε με το χωριό του. «Εν γη ερήμω και αβάτω και ανύδρω», όπως αργότερα θα διαβάζη στο Ψαλτήρι. Βέβαια πιο δύσβατη, πιο έρημη, πιο άνυδρη ή Μικραγιάννα. Ή βροχή γέμιζε την πελεκημέ­νη στο βράχο μέσα στερνούλα. Δεν τον ένοιαζε όμως! «Πυρ πνέων», παραμέριζε την ενθύμηση των Αθηνών και τα τό­τε καλά της, και έλεγε: «Ως ωραίος ούτος ό τόπος. Αυτή ή κατάπαυσης μου εις αιώνα αιώνος. Ώδε κατοικήσω, ότι ηρετισάμην αυτήν». Αγαπούσε την ησυχία, την μητέρα της φιλοσοφίας, τα γράμματα, την μοναξιά, και την βρήκε. Βρέ­θηκε σε πέλαγος μαθήσεως. Έψαχνε για πνευματικό οδηγό και βρήκε απλό, άγιο και ανεπιτήδευτο άνθρωπο, πού γνώ­ριζε Ιησούν Χριστόν και τούτον Εσταυρωμένον. Τί άλλο μπορούσε να θέλει; Ή σωτηρία του εξαρτώνταν πλέον από τον ίδιο με την υπομονή, την υπακοή και την επιμονή στα δύο πρώτα.
Έτσι μ' ένα θεϊκό καυστήρα διαρκώς φλογιζόμενο αρχί­ζει ό αγώνας. Ή αρετή της ξενιτείας πρώτη-πρώτη τον επι­σκέπτεται, και απαρνείται σύντομα την έξω ζωή πού τον έφερε στην Αθήνα με τις ανέσεις της. Λησμονεί με αγώνα τους γονείς, τους συγγενείς, το όμορφο και άγριο χωριό με τα πουλάκια να κελαηδούν την ακατάπαυστη δοξολογία, και προσεύχεται θερμά για όλους, ακόμα και γι' αυτούς πού πολέμησαν την φυγή του.

Εδώ, την Αθήνα της ανέσεως την διαδέχεται ή κακοτράχαλη Μικραγιάννα· τα ρούχα τα κα­λά, τα φτωχά και μπαλωμένα- τα παπούτσια, τα τσαρούχια τα φτιαγμένα από δέρμα γουρουνιού. Τα γράμματα προς το παρόν στο περιθώριο (ήλθα να σώσω την ψυχήν μου). Μα­θητεύει στην εκκοπή του θελήματος- γράμματα, ή υπακοή-βιβλίο, το εργόχειρο- μολύβια, τα εργαλεία του εργόχειρου. Εργόχειρο, σφραγίδες προσφορών και κουτάλια- σκληρό εργόχειρο. Τα μαλακά χέρια γίνονται σκληρά. Κόβεται από τα μαχαίρια του εργόχειρου, αλλά εκεί δεν το βάζει κάτω. Το θέλημα κομμένο. Πτωχεία κατά Θεόν. Επιμέλεια στο ερ­γόχειρο, πού γίνεται απαρχή της επιμελημένης και προσεκτι­κής στο μέλλον ζωής του. «Ή αμέλεια του μονάχου στο εργό­χειρο του ανατρέπει την πνευματική του ζωή», λέγει ό άγιος Έφραίμ ό Σύρος και ό δόκιμος το τυπώνει μέσα του.

Αργό­τερα ή ευταξία του και ή τυπικότητα του από την τάξη του στο εργόχειρο διακρίνονται πιο εύκολα και στην μετέπειτα καλογερική του ζωή.
Έτσι κυλούν τα δύο χρόνια με επιδόσεις στην υπομονή, στην υπακοή και στην επιμονή. Ας μη λησμονούμε ότι υπο­τάχθηκε εθελουσίως ό πανέξυπνος σε απλό και ολιγογράμ­ματο άνθρωπο με απλή καρδιά, χωρίς καν να το διακρίνει. Είναι μαρτύριο, αδελφοί μου, αυτό και «ό υπομείνας εις τέ­λος σωθήσεται», κατά τον λόγο του Χριστού. Ή προθυμία του και ό ζήλος θα επαινεθούν και θα βραβευθούν με την κούρα του. «Πρόσδεξαι τον δούλον σου Γεράσιμον μοναχόν εις την πνευματικήν σου ποίμνην». «Ναι, του Θεού συνεργούντός μοι, Τίμιε Πάτερ». Ή αποδοχή φέρνει τις υποσχέ­σεις. Υποσχέσεις πού τήρησε μέχρι τέλους.
Ή δοκιμή τελείωσε, ή δοκιμασία αρχίζει, ατέλειωτη. Πρώ­τη και καλύτερη και χειρότερη, ή φυγή του Γέροντα του. Δεν μας νοιάζει γιατί.

Μας ενδιαφέρει πού μένει μόνος, νέ­ος, άγουρος, άπειρος. Έμεινε χωρίς πνευματικό μπαστούνι, ανάπηρος, ορφανός. Γιατί από τώρα ή δοκιμασία; Τι είδε ό Θεός και το επέτρεψε; Τον βρήκε έτοιμο; Τον βρήκε δυνατό; Τώρα πού χρειαζόταν παράκληση, παρηγοριά, βρέθηκε απαράκλητος. Κύριος γινώσκει. Ή δοκιμασία αυτή τον βρήκε δόκιμο εργάτη της μοναχικής ζωής. Δεν πτοήθηκε από τον πειρασμό της μονώσεως. Δεν λιγοψύχησε στους ποικίλους πειρασμούς. Έμεινε όρθιος στο μετερίζι του, στην καλύβι του Τιμίου Προδρόμου, με άγιο πείσμα, με ζήλο φωτιά. Εί­πε τότε, θα πεθάνω εδώ, άλλ' από τον Τίμιο Πρόδρομο δεν φεύγω. Και ό Τίμιος Πρόδρομος δεν έφυγε από κοντά του. Απομακρυνόταν, αλλά δεν έφευγε. Τον είδε ό γέρο-Έφραίμ ό Ταλαίπωρος, έξω από την καλύβα στον Τίμιο Πρόδρομο, και με απορία τον ρώτησε τί θέλει εκεί, και του απάντησε ότι προσέχει το καλογέρι του, πού ασκητεύει μόνο του στο κελί μέσα.
Και ό Γεράσιμος έμενε πιστός στην κλήση του, στα πα­ραγγέλματα της καλογερικής, στις υποσχέσεις του.

Αλλά όλα βραβεύονταν, και ή χάρις του Θεού επισκίαζε σιγά-σιγά. Στα πρώτα του βήματα γνωρίζεται με τον πρώτο του πνευματικό, τον περίφημο παπά-Ίγνάτιο στα Κατουνάκια, άνθρωπο απλούστατο, άγιο, λιμάνι μετανοίας, σωτηρία ψυχής, οδηγό πρακτικής αρετής, φίλο και συνασκητή των μεγά­λων πνευματικών της Μικραγιάννας και του Αγίου Όρους, Γρηγορίου και Σάββα. Εκεί «εξαγγέλλει τα της καρδίας του κρυπτά», τα αγαθά σκιρτήματα της καρδίας του και τα σκουπίδια των λογισμών. Και αυτός, γιατρός καλός, πράος και μειλίχιος «επιχέει έλαιον και οίνον» στην ψυχή του μικρού, κατά την καλογερική ζωή, Γερασίμου, και τον παρη­γορεί στις θλίψεις του και τον γιατρεύει και τον σηκώνει «από κλίνης οδυνηράς και στρωμνής κακώσεως»· Και ή ζωή συνεχίζεται γλυκιά και πικρή, απαλή και σκληρή.

Ή πρώτη του παρηγοριά μετά την φυγή του γέροντα του.
Αλλά και ό παπά-Ίγνάτιος μεθίσταται εκ των πρόσκαι­ρων. Πάλιν ό Γεράσιμος ορφανός, πάλιν μόνος. Πάλιν λο­γισμοί. «Αλλά ό πάντα προς το του πλάσματος συμφέρον οικονόμων» Θεός, τον ανταμείβει και του χαρίζει νέο πνευ­ματικό θησαυρό, θεωρητικό μεγάλο της νοεράς προσευχής, διορατικό άνθρωπο, έγκλειστο, διακριτικό καθοδηγητή, τον Καλλίνικο τον Ησυχαστή. Σε καλό μέτρο ηλικίας που βρίσκεται και με την πρακτική αρετή ζυμωμένος βρίσκει τον εαυτό του στερημένο της θεωρίας και γίνεται μαθητής και φοιτητής του Καλλινίκου και σαν έξυπνος ό Γερασιμάκης, χαϊδευτικό διότι ήτο μικρόσωμος και αδύνατος, σιωπά και ακούει.

Τυπώνει μέσα του με ανεξίτηλο μελάνι «ά βλέπει και ακούει» και σαν σφουγγάρι ρουφά και την τελευταία σταγόνα των λόγων του Καλλινίκου και τον κρατά θησαυ­ρό διπλοκλειδωμένο. Αναλογίζεσθε τί πράξη θα έκανε ό καλός μαθητής τα λόγια του δασκάλου του; Γίνεται μύστης των απορρήτων, μπαίνει στα άδυτα. Γνωρίζει τα άγνωστα. Εργάζεται για να γεωργήσει την ζωή του, και έτσι τα θεωρη­τικά του Καλλινίκου συμπληρώνουν τα πρακτικά του παπά-Ιγνατίου Και ό Γεράσιμος μεγαλώνει στην ηλικία και στα πνευματικά. Στην καλογερική του νεότητα δεν στερεί­ται και της συναναστροφής και ενός άλλου σπουδαίου και σοφού γείτονα, του γέρο-Δανιήλ Σμυρναίου, του ιδρυτή της γνωστής αδελφότητας των Δανιηλαίων. Τα λόγια του, ζείδωρη αύρα, δροσίζουν παντοιοτρόπως την φλεγόμενη από θείο ερωτά καρδία του καλογεριού. Τί ευλογημένη γειτονιά! Μικραγιάννα, Καρούλια, Κατουνάκια. Τί περιβόλι όμορφο και ευωδιαστό! Οι αλάλητοι στεναγμοί αγιάζουν τον αέρα και οι ασκητικοί αγώνες ποτίζουν την έρημη γη και βγάζει καρπούς, σωσμένους ανθρώπους, καλούς καλογήρους.
Ουράνιοι άνθρωποι, επίγειοι Άγγελοι. Περίοδος αναγεν­νήσεως του μοναχικού φρονήματος μετά τις εθνικές περιπέ­τειες της Μικρασιατικής Καταστροφής και της Οκτωβριανής Επαναστάσεως. «Ουκ εκλείψει άρχων εξ Ιούδα». Άγιος Βασίλειος, Κερασιά, Καυσοκαλύβια, Βίγλα, Αγ. Πέτρος, Αγ. Άννα, Νέα Σκήτη, όλες έχουν να επιδείξουν αγίους ανθρώ­πους, άξιους καλόγερους, αφανείς ήρωες της σκληρής ασκη­τικής ζωής. Έτσι ή ορφάνια του Γερασιμάκη ήταν πρόσκαι­ρη. Αυτά τα πνευματικά αναστήματα πού υπήρχαν και άλλα πού δειλά-δειλά αναφαίνονταν τον βοηθούσαν, τον συγκρατούσαν. Και ή ανάβασης συνεχίζεται. Ή κορυφή του Άθω είναι ψηλά και όποιος ανεβεί εκεί βλέπει και θαυμάζει
«α οφθαλμός ουκ είδε και ους ουκ ήκουσε και επί καρδίαν ανθρώπου ουκ ανέβη».
Στο εργόχειρο του το πτωχό και ταπεινό έχει συνεργάτη την ευχή· την σωτήριο ευχή. Συμπορεύεται με την προσοχή για το φτιάξιμο του σφραγιδιού, του κουταλιού. Εργάζεται και για τα δυο, εργάτης του πνευματικού και του υλικού.

Ή διαρκής ευχή θαυματουργεί, μπαίνει μέσα του και γι' αυτό τα χέρια του δουλεύουν ασταμάτητα και ευθυγραμμισμένα, Βραβείο του αγώνα του τα καλά και επιμελημένα σφραγίδια και κουτάλια. Άλλος βέβαια τα κινεί τα χέρια του, όπως αργότερα θα ειπεί και για τα υμνογραφήματά του. Βλέπει όμως συγχρόνως ότι «ουκ έπ' άρτω μόνον ζήσεται άνθρω­πος» και αρχίζει και μειώνει, λιγοστεύει την επίδοση του στο εργόχειρο και λίγο-λίγο εργάζεται για τα προς το ζην και ασχολείται πλέον με το διάβασμα και το γράψιμο· «σώ­μα εργάζου ίνα τραφής, ψυχή νήφε ίνα σωθής», και ή νήψις ολίγον κατ' ολίγον κατοικεί μέσα του. Παίρνοντας ευλο­γημένη ορμή από την ανάγνωση των πατερικών κειμένων, δεν του αρκούν πλέον οι αναγνώσεις της ακολουθίας στην Εκκλησία. Ασχολείται με την σωτήριο ευχή και διαβάζει από τους Πατέρας ότι πρέπει, ότι, μπορεί, συμφωνά με τις πνευματικές του δυνάμεις.
Αυτό αργότερα μας το μεταφέρει πατρικά και πρακτικά. «Όταν πηγαίνουμε στο Δημοτικό σχολείο, δεν διαβάζουμε μαθήματα του Πανεπιστημίου. Κίν­δυνος παρανοήσεως και παρεξηγήσεως, παιδιά μου».

Λόγια μεστά διακριτικής σοφίας. Οι «εν Αθήναις» γνώσεις του τον βοηθούν, διότι ωφελή­θηκε εξ ελληνικών λόγων στο να καταλαβαίνει τους Πατέ­ρας.
Διαβάζει ασταμάτητα. Αποταμιεύει όσα μπορεί νοήμα­τα, που με την βοήθεια της αγίας ευχής του «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησον με» τυπώνονται μέσα του, και ή ανάβασης συνεχίζεται. Βραβεύεται ή εργατικότητα του και ή σωστή καλογερική με τάλαντο. Δεν το κρύβει, αλλά εργάζεται μ' όλη του την δύναμη να το παρουσίαση αυξημένο. Ό Δωρεοδότης δίδει και ό δωρεοδόχος παίρνει, για να ανταποδώση ευχαριστώντας «όλη ψυχή και διανοία». «Ή του θείου Πνεύ­ματος επιδημήσασα δύναμις» έρχεται και στον πατέρα Γε­ράσιμο «ως ήχος φερομένης βιαίας πνοής» και πληροί τον οίκον της ψυχής του και τον σπρώχνει στην βουλή του Θεού. Τον θέλει Υμνογράφο των μεγαλείων Του, των ευαρεστησάντων Αυτόν Αγίων Του. Τον εκλέγει. Τον χαριτώνει. Του επιτρέπει πειρασμούς, αλλά και δύναμη να τους σηκώνει και να τους αντιμετωπίζει. Τον ταπεινώνει, για να μη χάση. Τον φωτίζει να γραφή, αλλά και να ζητεί: «Φώτισόν μου το σκό­τος», όπως ό άγιος Γρηγόριος ό Παλαμάς. Τον θέλει «υιόν του κατά χάριν». Και ό Γεράσιμος υπακούει και ή κάθοδος της φλογός αρχίζει και συνεχίζεται. «Λαλεί Κύριε και ό δούλος Σου ακούει».
Αρχίζει ή συγγραφή. Πρώτο υμνογραφικό έργο στην Παναγία, σημάδι της αγάπης του γι' αυτή, αναγνώριση της κυριότητος του τόπου Της, παράκληση για την πρεσβεία Της, σιγουριά για την κατάληξη του. Και γράφει. Γράφει τα πρώτα, τα δεύτερα, τα τρίτα. Δεν μένει μόνο στα γραπτά, στον άγουρο του λόγο. Ταπεινώνεται. Αναγνωρίζει ότι εί­ναι νέος και άπειρος και τα δείχνει στους τότε σοφούς και γνώστες του είδους, όπως ό Εύλόγιος Κουρίλας, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών. Ζητεί παρατηρήσεις, διορθώσεις, προτάσεις. Ή ταπείνωση του βραβεύεται με τις προτροπές και τους επαίνους. Κάθε αρχή και δύσκολη, αλλά και λό­γος καλός για την συνέχιση.

Και συνεχίζει να γραφή. Υμνεί τα μεγαλεία του Θεού, της Κυρίας Θεοτόκου, των εκλεκτών του Θεού Αγίων. Πώς άραγε γράφει; Έτσι; Απλά; Αβίαστα; Χωρίς τίποτε; Χωρίς επίκληση; Όχι αδελφοί μου. Όλη του ή ζωή ήταν προσευχή. Ή ευχή ήταν ή αναπνοή του και το «ελθέ και σκήνωσον εν ημίν» ή ολοήμερος επίκληση του. Το ζητούσε με μεγάλη ταπείνωση, γιατί γι' αυτό ξενιτεύθηκε, και ό Θεός «έτεινε ευήκοον ους» και του έλεγε: «Πατήρ σου και Μήτηρ σου και αδελφός σου ειμί», μη φοβάσαι, «έτι σου λαλούντος, εγώ πάρειμι». Και αυτό το είχε πιστέψει, το είχε χωνέψει, ότι τίποτε δεν είναι δικό του στη ζωή του, πολύ μάλλον αυτό το χάρισμα.

Γι' αυτό και πάντοτε διεκήρυττε ότι «Θεού το δώρον, ούκ έξήμών». «Ό Θεός χρησιμοποιεί το χέρι μου σ' αυτά. Δεν είναι δικά μου. Μόνα τους βγαίνουν. Άλλος μου τα λέει», και άλλα παρόμοια. Τα έλεγε και τα πίστευε. Δεν ταπεινολογούσε κενολογώντας ψευδόμενος, δι­ότι «το Πνεύμα το άγιον ην εν αυτώ» και στα γραπτά του. Και ή ηλικία περνάει και ό χρόνος τρέχει, χωρίς να γυρίζει πίσω. Μαζί με την πνευματική ισχυροποίηση και ενδυνάμωση, αυξάνει και ό πόλεμος. Ό πειρασμός μεγαλύτερος, αλλά και ή αντίσταση σιδερένια. Ή χάρις δεν τον εγκαταλείπει. Οι καρποί της μυστικής ζωής του φαίνονται στο δένδρο, μιας και τα λουλούδια παραχώρησαν την θέση τους στους καρπούς, και ό Γεράσιμος, γνώστης της αναξιότητας του, τους μαζεύει και τους φυλάγει, μη χαλάσουν και μείνει νηστι­κός πνευματικής τροφής.
Κατ' αυτόν τον τρόπο αντιμετωπίζει τον Σατανά, πού οφθαλμοφανώς πλέον του παρουσιάζεται σαν σκυλί σε μια φεγγαρόλουστη καλοκαιρινή και με το τεμπελόξυλο Ακο­λουθία, το όποιο, όταν ό απλούς και απονήρευτος Γερά­σιμος πλησιάζει να χαϊδέψει, εξαφανίζεται με θόρυβο και δυσοσμία. Του εμφανίζεται σαν άσπρος τράγος με κόκκινα μάτια και βλέμμα τρομερό σε μέρος πού δεν υπήρχε ζωή στα βράχια της Αγίας Αννης. Του εμφανίζεται σε σύννεφο πού βγάζει γυναικείες φωνές και γέλια στη θέση «Κρύα Νερά» της Λαύρας. Αλλά πώς να τον πειράξουν τον αγωνιστή; Ού­τε καν επιτρέπει ό Θεός να τον αγγίξουν. Μόνον έμπειρο τον κάνουν. Αυξάνουν οι πνευματικές εμπειρίες και αυτό του δίδει δύναμη για την συνέχιση του έργου του, του τα­λάντου του.
Και ή καταξίωση συνεχίζεται με την αποδοχή και αγάπη των πατέρων, Όταν ό Γερασιμάκης θεραπεύει την ευλάβεια τους προς κάθε τι πού θέλει υμνολογία, αλλά σταδιακά και από την Εκκλησία της Ελλάδος, σε σημείο μάλιστα πού κα­τά καιρούς λαμβάνει εύφημους μνείας και επαίνους από τους Αρχιεπισκόπους Χρυσόστομο Παπαδόπουλο, Σπυρίδωνα Βλάχο, Θεόκλητο και Χρυσόστομο και από άλλους κατ' ιδί­αν Αρχιερείς. Στα δαυϊτικά του χρόνια αναφέρεται από τον Γρηγόριο Παπαμιχαηλ στην Ακαδημία Αθηνών και τιμάται αργότερα απ' αυτήν με το Αργυρό Μετάλλιο της Ακαδημί­ας Αθηνών. Όλα αυτά όμως δεν τον συγκινούν. Δέχεται α­πλά την καταξίωση και «σκύβαλα πάντα ηγείται, ίνα Χριστόν κερδήση». Αν και βλέπει και αισθάνεται ότι με μεγάλη ευχέρεια «ύμνους υφαίνει συντόνως τεθηγμένους», αν και αναγνωρίζει ότι «εργώδες εστί», εν τούτοις δεν υπερηφανεύ­εται, δεν φουσκώνει που τα κατορθώνει.
Και ή κάθοδος της φλογός συνεχίζεται- μια ατελείωτη Πεντηκοστή, πλούσια και δαψιλής. Όντως ή υπόσχεσης ότι «ποταμοί ρεύσουσιν εκ της κοιλίας αυτού» λαμβάνει σάρ­κα και οστά. Και γράφει, γράφει. Τί γράφει; Ύμνους και δοξολογίες. Δεν διακρίνει κανέναν. Τους ικανοποιεί και τους ευχαριστεί όλους. Γιατί όλοι θέλουν να προσφέρουν, στον Θεό, στην Παναγία, στους Αγίους που ευλαβούνται, κάτι, και αυτό με την πέννα του Γερασιμάκη. Κατ' αυτόν τον τρόπο «ομολογούν την χάριν, κηρύττουν τον ελεον, ου κρύπτουσι την ευεργεσία». Και καταξιώνεται ή ταπείνω­ση του. Τώρα την έχει συγκάτοικο του. Τον κάνει αγαπητό. Τον διατηρεί καταδεχτικό. Ζει όσο του επιτρέπει ό Θεός κρυ­φά και μυστικά. Αγωνίζεται να βίωση το «ή ζωή ημών κέκρυπται» και το πετυχαίνει.
Ή αγωνία της σωτηρίας του, ό λόγος «δι' ον εξήλθε» δεν του επιτρέπει να ευχαριστιέται στους επαίνους, στις τιμές, στις δόξες. Χαιρόταν για ότι του λέγανε, άλλα όχι για το πρόσωπο του, αλλά γιατί το έργο του καταξιωνόταν ανα­γνωριζόμενο από τους πνευματικούς ανθρώπους. Τα τιμητικά διπλώματα, τα μετάλλια και τις οποιεσδή­ποτε επί χάρτου διακρίσεις, τα έβλεπε μια και μόνο φορά.

Δεν έπαιζε μ' αυτά. Δεν ευχαριστιόταν στην επανάληψη της ανάγνωσης τους. Δεν περιεργαζόταν τα μετάλλια. Τα έκρυβε επιμελώς και τα έδινε και τα έκρυβα κατόπιν εγώ. Δεν ή­θελε να τα εμφανίζουμε. Μου έλεγε χαρακτηριστικά: «Έλα πάρ' τα, φτάνει, τα είδα παιδάκι μου. Ό Θεός να με φύλαξη απ' αυτά. Ουαί εάν περισσεύση το όνομα μου πλείον των έρ­γων μου. Μπορώ να πάρω βραβείο εκεί; Αυτό θα μου μείνει. Κρυφό τα τώρα. Δεν μου χρειάζονται.

Νάναι καλά οι άνθρω­ποι, αλλά αλλοίμονο μου».
Ποτέ δεν πρόβαλε τον εαυτό του. Όπου πήγαινε, όπου τον καλούσαν, αν και τον τιμούσαν οι πατέρες, περίμενε πότε θα του μιλήσουν και που θα τον βάλουν. Ζητούσε την αφάνεια και επεδίωκε αυτήν την αφάνεια, αλλά μέχρι πότε; Το θεοφιλές έργο του τον έκανε σεβαστό και αγαπητό και υπολογίσιμο. Αλλά ό αείμνηστος άλλου είχε τον νουν του. Όταν έπαιρνε το κομποσκοίνι χανόταν σε άλλους κόσμους. Κάποτε του ξέφευγαν φράσεις, λέξεις που προσπαθούσαμε να αντιληφθούμε, αλλά μάταια. Ή προσευχή του ήταν αίτη­ση ελέους και φωτισμού, και τα έπαιρνε. Έβλεπε το έργο του όντως δώρο Θεού, πνευματοκίνητο και όχι ανθρωποκίνητο, όχι δικό του, ποτέ. Ούτε το πίστευε ποτέ, ούτε το δια­κήρυξε.
Τότε έρχεται πλέον μια αναγνώριση πού ούτε την περίμε­νε. Ό Πατριάρχης Αθηναγόρας με την Ιερά Σύνοδο τον ανα­γορεύει «Υμνογράφο της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησία του προς την καθόλου Εκκλησία. Αυτό του δίδει μεγάλη χαρά, χαρά που προέρ­χεται από την υπερβολική του αγάπη και προσήλωση στον Οικουμενικό Θρόνο, στην Κωνσταντινούπολη. Ή αγάπη του και ή πολυμάθεια του για την Πόλη των ονείρων ήταν κάτι μεγάλο, ξακουστό. Ήταν γι' αυτόν ή πηγή όλων των καλών, σε όλους τους τομείς. Ή παράκληση του: να την δη ελεύθερη.
Έτσι λοιπόν, προσευχόμενος, γράφοντας και τιμώμενος φθάνει στη δύση του. Μεστωμένος, παραγωγικότατος, πολυγραφότατος, εκφραστικότατος, θεολογικώτατος πάνω από όλα και ασκητικότατος στο έπακρο. Οι πνευματικές του δυ­νάμεις δεν τον εγκατέλειψαν. Οι σωματικές για την ηλικία του ήταν πολύ καλές και δεν άφηνε τόσο την νοερά όσο και την αισθητή προσευχή.

Διάβαζε και προσευχόταν. Τερπνά του αναγνώσματα: ό άγιος Γρηγόριος ό Θεολόγος, ό άγιος Γρηγόριος ό Παλαμάς, Όμιλίαι Πνευματικοί Μακαρίου του Αιγυπτίου, Φιλοκαλία. Διαβάζοντας, πετούσε άλλου ό νους του, σε άλλες θεωρίες. Όταν δε έγραφε και έβγαινε μετά το τέλος κάποιας ακολουθίας, ήτο άλλος, άλλ' ουκ αλλιώς, έ­φεγγε λουσμένος από την θεία χάρη και το καταλαβαίναμε και εμείς «οι μη έχοντες τι».
Ή φυσική αιτία της φυγής του από τον κόσμο, τον βρήκε γράφοντας στο γραφείο του. Άφησε ατελείωτη την ακολου­θία του οσίου Στεφάνου του Ομολογητού, γιατί τον κάλεσε ό Θεός. Την άφησε στους Αίνους και την συνεπλήρωσε με την κοίμηση του στους Ουρανούς, για να μη τον αφήσει παραπονεμένο.

Έφυγε «ως στρουθίον μονάζον επί δώματος» μέσα στην αγκαλιά μας. Την προηγουμένη τον μεταλάβαμε και ήτο πολύ συντετριμμένος, γιατί μετέλαβε στο δωμάτιο του, και έκλαιγε για την συγκατάβαση Του, να έλθει στο δω­μάτιο του ό Χριστός. Ποτέ δεν το διανοήθηκε. Και επετάσθη επί πτερύγων ανέμων, εις την αίδιον μακαριότητα, α­ναμένοντας την Δευτέρα Παρουσία, κοιτάζοντας με και εκπνέοντας σαν πουλάκι. Οι τελευταίες του φράσεις ήταν επικλήσεις στους αγίους πατέρας Διονύσιο και Μητροφάνη και στον άγιο Νεκτάριο, Αγίους που ιδιαιτέρως τίμησε, και προπάντων στην Παναγία, την οποία «Κύριος οίδε» πόσες φορές θα ένοιωσε δίπλα του.
Ή όλη του ζωή χαρακτηριζόταν από την κατά Θεόν πτώ­χεια, την σωματική ταλαιπωρία (στο κρεβατάκι του δεν χωρούσε, ποτέ δεν άπλωνε τα πόδια του). Ευχαριστιόταν στα δυόμισι τετραγωνικά, το θεωρούσε παλάτι· χαρακτηριστικό το λιτοδίαιτο του. «Παχεία γαστήρ λεπτόν ου τίκτει νόα», έλεγε μεταχειριζόμενος το αρχαίο γνωμικό. Φιλακόλουθος στο έπακρο, παράδειγμα για μας.

Διορθωτής τέλειος στα λε­κτικά σφάλματα μας. Πρώτος έμπαινε στην Εκκλησία, τε­λευταίος έβγαινε. Θεωρούσε την Ακολουθία προοίμιο της καρδιακής προσευχής, και πάντα ανέφερε το παράδειγμα του αγίου Παλαμά, πού τον προέτρεψε ό άγιος Αντώνιος να πάη να προσευχηθεί με τους άλλους Πατέρας, όταν ήθελε να προσευχηθεί με κομποσκοίνι και μόνος. Θεωρούσε την νοερά προσευχή βραβείο υπακοής και χάρισμα όχι για όλους. Ή αποφυγή κοσμικών φροντίδων φέρνει τον νουν σε θεωρία πάντα με υπακοή· «υπακοή ζωή, παρακοή θάνατος».
Συγκινούμαι που τον ενθυμούμαι. Όταν τον γνώρισα στην Θεσσαλονίκη μέσω του σεβαστού και πολυφίλητου νυν Μητροπολίτου Βέροιας, Ναούσης και Καμπανιάς, μου φάνταζε μυθικός γίγαντας με αρχοντική ιεροπρέπεια. Μάτια σπινθηροβόλα, γέλιο μικρού παιδιού, συμπεριφορά αριστοκράτου και λόγος «αλάτι ηρτυμένος». Όταν δέθηκα στο άρ­μα του, τότε τον γνώρισα καλύτερα. Βρήκα στοργικό πάτερα με αυστηρότητα και γλυκύτητα. Βρήκα τον αδελφό, τον φίλο, το στήριγμα, την παρηγοριά, τον μεσίτη στον Θεό.
Επανέρχομαι, όμως, στην αξέχαστη μακαριά απλότητα του, που πίστευε τα πάντα και τους παντας, αυτός ό τόσο ευφυής. Απλότης μικρού παιδιού, αφέλεια μικρού παιδιού. Ή απλότης είναι μισή αγιότης, έλεγε αγιορείτης γέροντας. «Ανήρ αγαθός πιστεύει παντί ρήματι», μας έλεγε όταν τον πειράζαμε. Αλλά ό Θεός αναπαύεται σ' αυτούς, όπως και στους ταπεινούς. Αμίμητη ή υπακοή του και ή προσήλωση του στους λόγους του αειμνήστου γέροντος Διονυσίου. Αρχιερεύς της Ελλαδικής Εκκλησίας εξεπλάγη, όταν τον παρέπεμψε στον π. Διονύσιο για κάποιο ζήτημα.

Όταν σαν άνθρωποι λέγαμε καμιά κουβέντα παραπάνω, πρώτος ση­κωνόταν και έβαζε μετάνοια, παρακαλώντας να τον συγχω­ρέσουμε, επειδή πίστευε ότι ήταν ή αιτία του πειρασμού. Ξεχνιούνται αυτά; Στερούμενος στα ταξίδια Ακολουθίας, έκαμε αυτήν με το κομποσκοίνι. Δεν άφηνε χαμένο καιρό. Ή ευχή ήταν στο στόμα του. Όλο μας προέτρεπε. «Ονόματι Χριστού μάστιζε πολεμίους. Μη μετεωρίζεστε από εδώ και από εκεί. Να αιχμαλωτίζετε τον νουν σας εις το όνομα του Χριστού».
Ή ελεημοσύνη του παροιμιώδης. Φιλοξενούσε και περιέθαλπε φίλους και γνωστούς, καλογήρους και λαϊκούς. Στην ομιλία του ήταν προτρεπτικός για μετάνοια και εξομολόγη­ση και επιπλέον στους μοναχούς τόνιζε την υπακοή. Την υ­πακοή, πού γεύθηκε τους καρπούς της. Αγαπούσε το φυσικό περιβάλλον και το πρόσεχε.

Το λίγο χώμα πού είχε το αξιο­ποιούσε, και πάντα είχε και λίγα λουλούδια για τον Τίμιο Πρόδρομο. Ευχαριστιόταν πολύ στη φύση και ασχολείτο με αυτήν στο σκάψιμο, στο φύτεμα, στο κλάδεμα. Ή ζωή στη Μικραγιάννα αναγκαστικά σε' μαθαίνει πολλά πού πρέπει να κάνης μόνος σου.
Ή αγάπη του και ή ευσπλαχνία του επεκτεινόταν και στα κατοικίδια, και τα περιποιείτο το κατά δύναμιν. «Δί­καιος οικτείρει ψυχάς κτηνών αυτού», έλεγε. Εδώ αναγκά­ζομαι να αναφέρω ότι τα διάφορα ζώα πού έχουμε -εν φόβο Θεού το λέγω- όταν τα φώναζε, ερχόντουσαν κοντά του, τα χάιδευε, τα τάιζε, κάτι πού πολλές φορές αδυνατούσαμε να κάνουμε εμείς.

Τον πείραζα και τον έλεγα Γεράσιμο Ιορδανίτη και γελούσε σαν μικρό παιδί.
Φιλάσθενος στην κράση του και φιλάδελφος ήταν. Δύο γεροντάκια περιέθαλψε φυματικά με' κίνδυνο της ζωής του. Αλλά ό Θεός ήταν κοντά του και δεν τον άγγιξε ή αρρώστια. Αγαπούσε την ειρήνη και την επεδίωκε σαν μέσο α­ναβάσεως.
Υπηρέτησε με αυταπάρνηση την Σκήτη μας σαν Βιβλιοθηκάριος και Τυπικάρης. Στο διακόνημά του τυπικός και προσεκτικός, δεν φοβήθηκε καιρικές συνθήκες, χιόνι, βροχή, αέρα, διότι έπρεπε να πηγαίνει μακριά.
Ήξερε ότι υπηρετεί την Αγία Άννα. Κολλάει το μυαλό μου και όχι ή γλωσσά μου στο να σας μεταφέρω αυτά τα εξωτερικά του που γνώρισα.
Αυτά όλα που προανέφερα, αυτά που ένοιωσα, αυτά που είδα, αυτά που άκουσα «δια πολλών μαρτύρων, ταύτα παραθέτω πιστοίς ανθρώποις, οίτινες ικανοί έσονται και έ­τερους διδάξαι». Είναι, επαναλαμβάνω, τα εξωτερικά. Για την υπομονή του επαινέθηκε, για την υπακοή του τον ευλαβήθηκαν, για την επιμονή του τον ύψωσαν, για την αγάπη του τον αγάπησαν, για το έργο του τον τίμησαν, για την ζωή του τον προέβαλαν ως παράδειγμα. Θυμάμαι χαρακτηριστι­κά τον γέρο-Γερόντιο των Δανιηλαίων να μου λέει: «Άκου πάτερ, ό Γεράσιμος είναι ήρωας, γιατί κάθισε μόνος στην ε­ρημιά και για αυτό τον ευλόγησε ό Θεός. Αν δεν έχεις κότσια, δεν κάθεσαι.

Λοιπόν να τον σέβεσαι και να τον ακούς». Πώς να ξεχαστούν αυτά; Πώς να ξεχάσω την ώρα της Μεταλήψεως, πού έκλαιγε και έλεγε λόγια που μόνος αυτός τα καταλά­βαινε; Πώς να ξεχάσω τα δάκρυα στο κελλάκι του, που τα δικαιολογούσε με την στερεότυπη φράση, «κλαίω τις αμαρ­τίες μου»; Άραγε αυτή ήταν ή αίτια ή κάτι άλλο; Ουκ οίδα, ό Κύριος οίδε. Εγώ μόνον εξωτερικά γνωρίσματα αντιλαμ­βανόμουν.
Δυστυχώς για εμάς, ευτυχώς για εκείνον, κρατούσε μυστι­κότητα ζωής. Μετά δυσκολίας θα του έβγαζες λόγο για τον εαυτόν του, και αυτόν θα τον κάλυπτε τεχνικά να μη φανεί ότι προέρχεται από αυτόν. Εάν ενίοτε παραχωρούσε ό Θεός για να στηριχθούμε εμείς, τότε ως εκ θαύματος, έστω και μετρημένες φορές, μαθαίναμε κάτι για την ζωή του. Της χάριτος όμως τα σημεία, ουδέποτε απεκάλυψε. Ιδιοτροπία, παραξενιά, φόβος μη χάση απ' αυτά που κέρδισε; Πάντως νομίζω ότι μας αρκούσαν. Εδώ δεν κρύβω ότι στα γεράμα­τα του, ευδοκία Θεού, μας αποκάλυψε μια και μοναδική πε­ρίπτωση Θεοφανίας. Ποιος ξέρει, πώς και από που πιέστη­κε; Το μεταφέρω στην αγάπη σας.
Στα πρώτα χρόνια της εγκαταλείψεως από τον Γέροντα του, πειράχθηκε δυνατά. Λογισμοί διάφοροι και ποικίλοι τον «εκύκλωσαν ώσπερ μέλισσαι κηρίον». Ή μοναξιά συνέ­τεινε στην όλη κατάσταση και ό ίδιος ήταν μια φουρτουνια­σμένη θάλασσα. Δεν τον χωρούσε ούτε το κελλάκι του, ού­τε το εργαστήριο του. Φαγητό και νερό δεν κατέβαιναν. Ό ύπνος κόπηκε, ή διάθεση άλλαξε.

Ό πειρασμός δεν έφευγε. Μόνο καταφύγιο ή προσευχή. Μόνη ανάπαυση ό ναός του Τιμίου Προδρόμου. Μπαίνει στον ναό, γονατίζει, και με το κεφάλι κάτω κλαίει ασταμάτητα και παρακαλεί. Παρακα­λεί για το έλεος του, για την ενίσχυση του, για την παραμο­νή του, για την υπομονή του. Το ξύλινο πάτωμα μούσκευε και ή καρδιά του επιζητούσε δροσιά. Ποιος ξέρει πόσην ώρα μένει γονατιστός, κλαίγοντας. Ξαφνικά στα κλειστά δα­κρυσμένα μάτια του κάποια λάμψη περνάει, σαν αστραπή. Μια ανταύγεια. Τολμά και ανοίγει τα μάτια του και, ώ των θαυμάσιων Σου Χριστέ μου, χωρίς να σηκωθεί, αισθάνεται απέναντι του ότι υπάρχει κάτι το φωτεινό, το ηλιόλουστο, το χιονοφεγγές. Συγκεντρώνει τον εαυτό του και παρατηρεί δειλά-δειλά δυο πόδια γυμνά, ένας ολόλευκος χιτώνας.

Τα πόδια έχουν πληγές, άλλ' ό χιτώνας καθαρός. Λίγο ακόμα και αντικρίζει δύο παλάμες, δυο παλάμες με πληγές. Δεν προχωρά στο ανασήκωμα. Φτάνει έως εδώ. «Ό Κύριος μου και ό Θεός μου!» Είδον οι οφθαλμοί μου τον Σωτήρα μου. Είδα τους τύπους των ήλων, το φως της Μεταμορφώσεως με τα στίγματα της σωτηρίας μας. Τί άλλο ήθελε; Γέμισε ή ψυχή του, «ηγαλλιάσατο το πνεύμα του επί τω Θεώ τω Σωτήρι του». Ή απερίγραπτη δύναμη του σ' αυτό οφείλεται. Ή όλη του ζωή εξαρτήθηκε απ' αύτη την Θεοφάνεια. Τον αγάπησε ό Θεός και δεν τον εγκατέλειψε. Απομακρύνθηκε για δοκιμή και πάλι επέστρεψε και τον στερέωσε. Τον ήθελε, τον ήθελε Υμνογράφο Του, υπηρέτη Του και υμνητή των Αγίων Του.
Προσευχή πριν γράψει, προσευχή στο γράψιμο, προσευ­χή και μετά το γράψιμο. Βρισκόταν σε συνεχή προσευχή. Αυτή τον ανέβαζε και του κατέβαιναν νοήματα τόσα πολ­λά, πού απορούσε ποιο να πρωτοχρησιμοποιήση.
Ή χάρις του Παναγίου Πνεύματος φαινόταν, καθώς «επί τίνα επιβλέψω, άλλ' ή επί τον πραον και ησύχιον και τρέμον­τα μου τους λόγους», κατά τον Προφήτην, δια τούτο και αλλοιωνόταν ή μορφή του. Και δεν ήμουν ό μόνος πού το καταλάβαινα, ήταν και οι άλλοι, και όλοι το ομολογούσαν.
Προσηλωμένος στην καλογερική αδιάλειπτα, έκανε τον ατομικό του κανόνα· πάντα κρατούσε περίσσευμα για ώρες ανάγκης. Ό κανόνας στον μοναχό είναι ό αποταμιευόμενος θησαυρός με το μεγάλο επιτόκιο και τους ανάλογους τό­κους. Σταματά ό νους μου για άλλα. Ίσως επειδή επιμελώς απέφευγε να μιλά ό ίδιος και δεν δεχόταν να μιλούν οι άλλοι για κείνον.
Εφοβείτο πολύ το κριτήριον, λόγω του ότι ένοιωθε ότι δεν έκανε τίποτε. «Τί απολογήσομαι;» έλεγε και ξανάλεγε.
Την ώρα του κοινωνικού, πριν μεταλάβει, πάντα με δά­κρυα κατανύξεως προσευχόταν και εμείς μικροί τότε αργή­σαμε να καταλάβουμε ότι ή στιγμή της ενώσεως αυτής με το Σώμα και το Αίμα του Χριστού ήταν τόσο μεγάλη και φρικτή, γι' αυτό πού κοπίασε ώστε να φέρει τα ευλογημέ­να δάκρυα. Με τέτοια δάκρυα αρκετές φορές τον συναντώ στο κελλάκι του, αλλά πάντοτε με την στερεότυπη φράση, «κλαίω τις αμαρτίες μου». Άραγε αυτό ήταν; Μήπως ήταν κάτι άλλο; Μήπως έβλεπε ή άκουγε ή οσφραινόταν κάτι; Ουκ οίδα, ό Κύριος οίδε. Δυστυχώς για μας, ευτυχώς για κείνον, ήταν πολύ μυστικός. Ελαχιστότατα έβγαζε από το στό­μα του κάτι για τον εαυτόν του. Τυχαία, ίσως κατά παραχώρησιν Θεού, όπως γίνεται συνήθως, για να ενισχυθούμε.
Τους οφθαλμοφανείς πειρασμούς του τους έλεγε για δικό μας καταρτισμό. Τους μάθαμε και μας τους φύτευσε για να προσέχουμε. Αλλά της χάριτος τα σημεία, ουδέποτε τα απε­κάλυπτε. Είχε στο νου του το πατερικό πού ανέφερα στην αρχή της ομιλίας μου, «αρετή αποκαλυπτόμενη, μοιχεία πα­ρά τω Θεώ γνωρίζεται».
Δεν γνωρίζω άλλα να πω αδελφοί μου για τον Γέροντα μου, γιατί ήταν για τον εαυτό του. Δεν έκανε όμως κακό.
Καλό προξένησε στην ψυχή του. Κέρδισε, δεν έχασε. Σε τί θα τον ωφελούσε να εξωτερικεύει τα βιώματα του; Τα ση­μεία της χάριτος είναι χειροπιαστά για λίγους και σε λίγους κατανοητά. Ήταν εσωτερικός, δεν ήταν εξωτερικός. Το πα­ράδειγμα του στην συναναστροφή μας, μας αρκούσε.

Έτσι σκεφτότανε, έτσι έκανε. Προσπαθούσε να είναι τύπος εν πάσι και το κατάφερε. Μας άφησε τρόπο ζωής, ζωής καλογερι­κής, ζωής αγιορείτικης, ζωής διακρίσεως.
Αυτό, αδελφοί και πατέρες, είναι το μοναδικό των όσων γνωρίζω. Τίποτε άλλο. Πάντως εμείς και αν δεν ακούσαμε, δεν χάσαμε. Τον είχαμε ζωντανό δάσκαλο με τα λόγια του και τα έργα του. Ή εν γένει συναναστροφή του ήταν ένα παράδειγμα για μίμηση.
Το χάρισμα, το τάλαντο το απέκτησε από μόνην αυτήν την γνήσια καλογερική αγιορείτικη ζωή. Ζωή πού δεν είχε παραθυράκια διαφυγής. Εν γνώσει του καλογέρεψε, εν γνώ­σει του παρέμεινε, εν γνώσει του απέφυγε δόξες και τιμές δελεαστικές για τον καθένα μας. Δεν άλλαξε το μοναχικό ράσο με τον σάκο του Επισκόπου, ούτε το ταπεινό εργα­στήρι του με το γραφείο του Καθηγητού Πανεπιστημίου και την αετοφωλιά του με θαυμάσιο σπίτι, ούτε την αγιορείτικη ορθόδοξη παράδοση του με αλλότρια και οθνεία δόγματα, πού σιγά-σιγά και δειλά-δειλά δυστυχώς μπαίνουν στο Άγι­ο ν Όρος.
Παρέμεινε πιστός στον αναδείξαντα αυτόν Χριστό μας και γενόμενος σκεύος του Παναγίου Πνεύματος φωτίστη­κε και έγραψε ότι έγραψε. Αν ό Γεράσιμος δεν είχε άγιο Πνεύμα, τότε ποιος είχε; Ήταν ταμειούχος της θείας χάριτος ή όχι; «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία, ότι αυτοί τον Θεόν όψονται». Αυτός ήταν, γι' αυτό και έγραψε και τέτοια έργα.
Θα μπορούσα να σας αναφέρω πάμπολλα για τον Γέροντα μου από ανθρώπους οι όποιοι και τον έζησαν ως προσκυνηταί στο κελί μας και συνομίλησαν μαζί του, αλλά και στις εξόδους του στον κόσμο.
Πριν κλείσω την πνευματική μου φλυαρία, χρέος θεωρώ να αναφέρω τα της τελευτής του. Ζήτησε από την Παναγία, όταν θα έλθη ή ώρα του, να μη μας κούραση αλλά και να έχει σώας τας φρένας του, τα μυαλά του. Έτσι και έγινε. Εί­κοσι λεπτά πριν κοιμηθή τον ύπνο των δικαίων, χτενίσθηκε, ξάπλωσε και μίλησε με τον γείτονα μας π. Δανιήλ των Δανιηλαίων και έκανε να ανασηκωθεί. Του έπιασα το χέρι και με κοίταξε· έγειρε στο μαξιλάρι του, ανέπνευσε τρεις φορές και κοιμήθηκε τον αιώνιο ύπνο, προσδοκώντας την ανάσταση και την κρίση πού με τόσο πόθο εσκέπτετο.
Επειδή δε ήτο πάντα άνθρωπος της ησυχίας, προφανώς θα ζήτησε να φυγή αθόρυβα χωρίς Ιδιαιτερότητες. Και αυτό εκπληρώθηκε. Όταν κοιμήθηκε, έπιασε φοβερή κακοκαιρία και χιονιάς πρωτοφανής, θαλασσοταραχή αναπάντεχη και δεν μπόρεσαν να έλθουν αυτοί πού επιθυμούσαν, φίλοι Αρ­χιερείς, ό εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριάρχου, κλη­ρικοί και άπειροι γνωστοί λαϊκοί. Έτσι ή κηδεία του έγινε απλή, απλούστατη, καλογερική, με τους ανθρώπους πού συνέζησε. Όπως πάντα ήθελε να αποφυγή τις φασαρίες.
Σε φίλο κληρικό της Κορίνθου που εξέφρασε την επιθυμία να παρευρέθη στην κηδεία του, του είπε: «Παπά μου, δεν θα έλθεις, γιατί θα γίνει εν Σαββάτω και καιρώ χειμώνος». Ό­πως το είπε, έτσι και έγινε, και δεν ήλθε ό κληρικός.
Είναι πολλά, αξιόλογα, αληθινά και ανεπιτήδευτα. Προ­έρχονται και από επίσημα στόματα και από ταπεινά, από μικρούς και μεγάλους, από μορφωμένους και αμόρφωτους. Όλα έχουν την αξία τους, όλα την αλήθεια τους.
Προτίμησα, λοιπόν, να αναφερθώ σ' αυτά που άκουσα, που είδα, που ένοιωσα, και να σας τα μεταφέρω χωρίς ρητορίες και θεολογικούς σχεδιασμούς. Άλλωστε είμαι και ολιγογράμματος. Δόξα τω Θεώ, και συγχωρέστε με, αν παρέτεινα τον λόγο μου ή πάνω σ' αυτόν είπα κάτι που έβλαψε.
Ή χάρις της Κυρίας Θεοτόκου να σας σκέπη και οι πρεσβείες του Τιμίου Προδρόμου να σας ενισχύουν στον πνευ­ματικό σας αγώνα, δια ευχών του σεβαστού μου αγίου Γέροντος.

ΒΙΒΛΙΟΓ. ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΣΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΑΡ 34