ΕΝΑ ΙΗΣΟΥΙΤΗΣ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΣΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΟΥ 1735

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ κέντρο προσηλυτιστικής εκστρατείας των δυτικών μισσιοναρίων υπήρξε ή Θεσσαλονίκη κατά τον ΙΗ' αιώνα. Ένας Ιησουΐτης ιεραπό­στολος, ο JEAN BAPTISTE SOUCIET πού έζησε εκεί εφτά ολόκληρα χρόνια (1726 - 1733) και σημείωσε πολυποίκιλη δράση (ανάμεσα στα άλλα πρωτοστάτησε στη λαφυραγώγηση των χειρογράφων του Αγίου Όρους), έγραψε μεταξύ 1733 και 1738 το χρονικό τής Θεσσαλονίκης . Γνώστης τής τοπικής ζωής και των προβλημάτων του πληθυσμού έδωσε μία αυθεντική εικόνα τής πολιτείας με πληροφορίες για τη συμβίωση των εθνοτήτων, το θρησκευτικό βίο, την οικονομία κ.λπ.

Ή Θεσσαλονίκη, γράφει ο SOUCIET έχει περίμετρο δύο λεύγες. Τα δύο τρίτα του χώρου καλύπτονται από οικοδομές και το ένα τρίτο από περιβόλια. Στο πάνω τμήμα έχει χτίσει Τα σεράγια του το τούρκικο αρχοντολόι. Οι περισσότεροι Έλληνες είναι συγκεντρωμένοι στα ριζά των λόφων πού περικλείνουν την πολιτεία. Οι πλουσιότεροι απ’ αυτούς έχουν ωραιότατα σπίτια τουρ­κικής αρχιτεκτονικής .

Οι Εβραίοι, πού κατέχουν το ένα τρίτο τής Θεσσαλονίκης, κατοικούν στις χαμηλές συνοικίες, στην περιοχή των παζαριών και κατά μήκος των πα­ραλιακών τειχών. Οι περισσότεροι είναι τόσο εξαθλιωμένοι, πού ζουν σε σπί­τια ανοιχτά από όλες τις μεριές και χωρίς τζάμια. Εξ αιτίας του υποσιτι­σμού και των ρυπαρών κατοικιών Οι Εβραίοι αποδεκατίζονται από τις επι­δημίες, ακόμα και από την πανούκλα πού μόνο τις δικές τους συνοικίες θερίζει .

Οι δρόμοι στην κάτω πόλη ήταν στενοί, κακοστρωμένοι και ρυπαροί. Στο κέντρο, στην περιοχή τής αγοράς, σκεπάζονταν από σανίδες και γι' αυτό ήταν σκοτεινοί. το καλοκαίρι ωστόσο επικρατούσε δροσιά σ' αυτούς τούς δρόμους. 'εκεί υπήρχε ένα μεγάλο στέρεο κτίριο με εφτά θόλους, το μπεζεστένι, όπου βρίσκονταν Τα μαγαζιά των εμπόρων υφασμάτων, μεταξιού και μουσε­λίνας. για νοίκι πλήρωναν εφτά ή οχτώ πιάστρα το χρόνο.

Υπήρχαν στην πολιτεία τέσσερα ή πέντε χάνια, μεγάλα κτίρια με πολ­λές πτέρυγες και πλήθος καμαρούλες.

ένα από Τα αξιοπερίεργα τής Θεσσαλονίκης είναι Τα οθωμανικά κιό­σκια. Πρόκειται για κτίσματα ανοιχτά από τις τρεις ή τις τέσσαρες πλευρές και σκεπασμένα με απλή στέγη. Πλάι, σ' ένα περιμαντρωμένο χώρο, προσφέ­ρουν φαγητό στους περαστικούς. Όλος ο κόσμος μπορεί νά κάνη τον περίπα­το του στα κιόσκια κι' ακόμα νά γευματίσει. Πολλοί ευσεβείς και φιλάνθρω­ποι μουσουλμάνοι χτίζουν για την εξυπηρέτηση του κοινού και την ανάπαυση τής ψυχής τους κρήνες και κιόσκια, ακόμα και στους κεντρικούς δρόμους .

Οι ελληνικές εκκλησίες, γράφει ο SOUCIET, «δεν είναι τριάντα, όπως υπο­στηρίζει ο ΜORERY, άλλά μόνο δώδεκα ή δεκατρείς. Βρίσκονται όλες απόκεντρα, πίσω από Τα σπίτια, γιατί Οι Τούρκοι δεν θα ανέχονταν ποτέ νά υπάρχουν χρι­στιανικοί ναοί πάνω στους δρόμους.

»Στο ναό του Αγίου Δημητρίου φυλάσσεται το σώμα του Γρηγορίου Πα­λαμά. Τιμούν τον ιεράρχη ως άγιο, ιδίως κατά τις Κυριακές τής Σαρακοστής. Μ' όλο πού το όνομα αυτού του αγίου δεν αναφέρεται στο επίσημο μαρτυρολόγιο οι πιστοί προσέρχονται και γονατίζουν μπροστά στο σκήνωμα του πού είναι εκτεθειμένο σε δημόσια λατρεία. Μερι­κοί ωστόσο δεν πιστεύουν στην αγιότητα του Παλαμά και δεν παίρνουν μέρος στις τελετές. Ένας από τούς τελευταίους αρχιεπισκόπους δεν ανέφερε τίποτα σχετικά στο κήρυγμα του, και το παράδειγμα του ακολούθησαν και Οι άλλοι ιεροκήρυκες ».

Οι κυριότεροι άπ τους άλλους ναούς τής Θεσσαλονίκης, γράφει ο Ιησουΐτης μισσιονάριος, είναι ο Άγιος Αθανάσιος, ο Άγιος Νικόλαος, ο Άγιος Μηνάς, ο Άγιος Κωνσταντίνος και ο ναός τής Παναγίας. «Αυτός ο τελευ­ταίος καταστράφηκε από πυρκαγιά πριν 40 χρόνια. Ή άδεια για την ανοικο­δόμηση του στοίχισε κάπου 150 πιάστρα. Ό ζήλος για την αποκατάσταση υπήρξε θαυμαστός. Άλλοι πρόσφεραν χρήματα, άλλοι διάφορα υλικά, άλλοι προσωπική εργασία. Έτσι μέσα σε ελάχιστο χρόνο ο ναός ήταν και πάλι πα­νέτοιμος : στερεοχτισμένος και πεντακάθαρος στο εσωτερικό» .

Υπάρχει ένα μονάχα μοναστήρι στη Θεσσαλονίκη, το «τσαούς - μονοστήρ» (μοναστήρι του τσαούση), όπως το αποκαλούν Οι Τούρκοι. «δεν γνω­ρίζω γιατί ονομάστηκε έτσι. το μόνο πού πληροφορήθηκα είναι πώς άλλο­τε είχε πολλά προνόμια, άλλά όχι και τόσο τιμητικά. Τα παραχώρησαν Οι Τούρκοι στους μοναχούς, επειδή τούς βοήθησαν νά καταλάβουν την πολιτεία. 'Αλλά καθώς ή ευγνωμοσύνη δεν έχει διάρκεια, κυρίως όταν δεν είναι τιμητική, Τα προνόμια καταργήθηκαν. Και σήμερα απόμειναν στο μοναστήρι δέκα ως δώδεκα μοναχοί».

Τρία διαφορετικά έθνη ζουν στη Θεσσαλονίκη με συνολικό πληθυσμό γύρω στις 40.000 ψυχές. Τούρκοι 10.000, Έλληνες 8-9.000, Εβραίοι 18.000. Υπάρχουν και μερικοί Βούλγαροι. την πόλη διοικεί πασάς και μουλάς. Οι Έλληνες, μ' όλο πού είναι υπόδουλοι διατηρούν τούς δικούς τους άρ­χοντες. Τα προνόμια αυτών των αρχόντων είναι ή κατανομή των οικονομικών υποχρεώσεων πού επιβάλλουν Οι Τούρκοι στην κοινότητα. την πνευματική καθοδήγηση επιτελεί ο αρχιεπίσκοπος με τούς κυριότερους ιερείς του, τον μεγάλο οικονόμο, τον πρωτοσύγκελο κ. ά. Ωστόσο, πριν λίγα χρόνια, ένας λαϊκός με γυναίκα και παιδιά όχι μονάχα φιλοδοξούσε νά άσκηση το αξίωμα του αρχιεπισκόπου άλλά είχε γίνει και πρωτοπρεσβύτερος. Έδινε άδειες για λειτουργίες και εξομολογήσεις ή τις απαγόρευε ανάλογα με τις διαθέσεις του. Τελικά ρυθμίσθηκε αύτη ή αταξία».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΞΕΝΟΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ . ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΥ. ΤΟΜΟΣ B