Όταν η τέχνη φαίνεται …φιλάνθρωπος

Όταν η τέχνη φαίνεται …φιλάνθρωπος

____

Η ζωγράφος-αγιογράφος Χαρά Σαΐτη, υπεύθυνη ενός εικαστικού εργαστηρίου για ιδιαίτερα παιδιά στη Λευκάδα, μιλά για την παιδαγωγική αξία της επαφής, την ανάγκη της έκφρασης και το μάθημα ζωής που η ίδια παίρνει καθημερινά

Η ομορφιά της τέχνης ενάντια στο σύστημα

Στην κοινωνία μας η κυρίαρχη δύναμη του συστήματος είναι το κέρδος, αυτό διαπερνά όλες τις ανθρώπινες σχέσεις. Τα παιδιά μας σήμερα εκπαιδεύονται για να γίνουν εξαρτήματα αυτής της μηχανής. Υπάρχουν, ωστόσο, εξαιρέσεις, άνθρωποι που αγωνίζονται εναντίον του πρώτου εχθρού, του εαυτού μας που δέχεται το παρόν σύστημα.

Υπάρχουν επίσης τρόποι να γίνει αυτό πραγματικότητα, η απεξάρτηση από το σύστημα, ένας είναι η τέχνη. Η τέχνη λειτουργεί σαν μανδύας προστατευτικός, σαν ασπίδα. Πηγαίνει τον άνθρωπο βαθιά μέσα στον εαυτό του κι αυτό είναι το πιο δύσκολο και το πιο τολμηρό ταξίδι. Μόνο που η τέχνη το κάνει να φαίνεται γιορτή και πανηγύρι. Και μας γεμίζει κατάφαση προς τη ζωή…

Η Χαρά Σαΐτη ζει με την οικογένειά της και εργάζεται στη Λευκάδα, όπου, τα τελευταία 15 χρόνια είναι υπεύθυνη του Εικαστικού Εργαστηρίου, ενός μη κερδοσκοπικού φορέα που επικεντρώνεται στην παιδαγωγική αξία και τη φιλανθρωπική λειτουργία της τέχνης. Μεγάλωσε σε μια ξεχασμένη, γραφική γειτονιά, σε ένα λιμανάκι, γεμάτη πρόσφυγες και απλούς, λαϊκούς ανθρώπους. Έκανε μακροχρόνιες σπουδές στην τέχνη, την ιστορία, την εκπαίδευση. Φεύγοντας οριστικά από την Αθήνα, με την οικογένειά της, δημιούργησε μια φάρμα φυσικής καλλιέργειας, σε ένα μαγικό σημείο, απέναντι από τη Λευκάδα, όπου και ζουν.

Μας εμπιστεύτηκε ότι αποφάσισε να διδάξει τέχνη, ώστε να μοιραστεί, με τους άλλους τις αποσκευές της:

«Μέσα από την εμπειρία μου στα εικαστικά παιδικά εργαστήρια, διαπιστώνω καθημερινά, πόσο δύσκολο είναι, ακόμα και σε παιδιά 5 και 6 χρονών, να εκφραστεί το συναίσθημα και να ξεδιπλωθεί η φαντασία, να λειτουργήσουν τα παιδιά ομαδικά, χωρίς ανταγωνισμό και χωρίς βαθμοθηρική επιβράβευση. Από την άλλη μεριά, όταν με διάφορους τρόπους ξεκλειδώσουν οι παιδικές ψυχές, τα αποτελέσματα είναι εκπληκτικά. Αναρωτιέμαι, λοιπόν, τι πετυχαίνουμε σαν γονείς και σαν εκπαιδευτικοί, συντηρώντας ένα αποτυχημένο σύστημα, που το λιγότερο που καταφέρνει είναι να παράγει ανάπηρα άτομα. Οι ευθύνες είναι όλες δικές μας. Με το να τρέχουμε όλη μέρα σε δραστηριότητες και φροντιστήρια απλώς αποκοιμίζουμε τις δικές μας ενοχές. Παιδιά χωρίς ελεύθερο χρόνο για παιχνίδι και συναναστροφή με συνομηλίκους τους, παιδιά καθηλωμένα σε τηλεοράσεις και υπολογιστές! Άραγε, τα προετοιμάζουμε έτσι κατάλληλα για να ανταπεξέλθουν στις δύσκολες εποχές, που εμείς οι ίδιοι επιφυλάσσουμε για αυτά;

Εργαλείο

Η πρόσβαση στη συσσωρευμένη γνώση είναι εύκολη στις μέρες μας. Εκείνο που είναι δύσκολο είναι οι βάσεις, οι αξίες, η αυτογνωσία. Και η τέχνη είναι το σπουδαιότερο εργαλείο προς αυτή την κατεύθυνση. Η επαφή με την τέχνη μπορεί να επιτευχθεί μέσα στην καθημερινότητά μας, εντός και εκτός των τειχών του σχολείου. Πάρτε μια μέρα τα παιδιά σας και βγείτε μαζί τους, παρατηρείστε τη φύση, διαβάστε ένα βιβλίο… Δεν χρειάζονται χρήματα, αλλά διάθεση.

Είναι καιρός να διεκδικήσουμε πράγματα σε ουσιαστική βάση. Πολλές φορές ρίχνουμε το βάρος στο σύστημα, αλλά το σύστημα είμαστε εμείς. Νομίζω, πως το ζήτημα δεν βρίσκεται ούτε στις υποδομές, ούτε στους μισθούς, ούτε πουθενά αλλού. Όταν συνειδητοποιήσουμε ότι η εκπαίδευση πρέπει να έχει ουσιολογικό προσανατολισμό, αυτόματα θα λυθούν πολλά προβλήματα που αναμασάμε και μας εγκλωβίζουν σε ένα φαύλο κύκλο».

Τρόπος διδακτικής

Αναρωτιόμαστε στη συζήτησή μας μαζί της πώς είναι δυνατόν να σπάσει ο φαύλος κύκλος, και η ζωγράφος-αγιογράφος απαντά:

«Τα μικρά παιδιά περνούν από διαφορετικά στάδια αισθητικής αντίληψης, που τους επιτρέπουν την ωρίμανση. Ως εκ τούτου, η διδακτική της τέχνης σε παιδιά δεν έχει νόημα εκπαιδευτικό αλλά παιδαγωγικό. Δεν θα υποδείξουμε στα παιδιά πώς να ζωγραφίζουν, πόσω μάλλον να ζωγραφίζουν σαν τους μεγάλους. Αυτό θα ήταν καταστροφικό για την προσωπική τους εξέλιξη. Εκείνο όμως που είναι απαραίτητο να κάνουμε, είναι να τα μυήσουμε στον κόσμο της τέχνης, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να εκφραστούν, να καλλιεργηθούν, να αποκτήσουν το πολύτιμο “πολιτιστικό κεφάλαιο”, να κατακτήσουν τη γνώση, κάτι που δυστυχώς δεν συμβαίνει στο λογοκεντρικό εκπαιδευτικό μας σύστημα.

Η τέχνη κοντεύει να πνιγεί στα λόγια….. Η έμφυτη ικανότητά του να κατανοεί κανείς με τα μάτια έχει πέσει σε λήθαργο. Τα μάτια μας έχουν υποβιβαστεί σε όργανα αναγνώρισης και μέτρησης, με αποτέλεσμα να υποφέρουμε από ανικανότητα να ανακαλύψουμε νόημα σε ό,τι βλέπουμε. Είναι λοιπόν φυσικό να νιώθουμε σαν χαμένοι μπροστά σε πράγματα που μπορούν να γίνουν κατανοητά μόνο από την μειωμένη όραση και να αποζητάμε μοναδικό καταφύγιο στο πιο οικείο μέσον, αυτό του λόγου…»

Ο δρόμος της αγάπης δεν έχει ούτε ένα κακό συναπάντημα

Η ζωγράφος Χαρά Σαΐτη έχει ανακαλύψει εδώ και πολλά χρόνια την αξία της επαφής με παιδιά και ενήλικες που έχουν ειδικές ανάγκες. Κοντά τους ο καθένας μπορεί με άνεση να μαθητεύσει στην αγάπη. Στο εργαστήριό της εθελοντικά τούς μαθαίνει να χαίρονται με την τέχνη. Τα παιδιά της αυτά μαθαίνουν να ζωγραφίζουν πρόσωπα, τοπία και αγίους και να απολαμβάνουν τη δημιουργία και τη συντροφικότητα. Η Χαρά αφηγείται για τους αναγνώστες μας μια ιστορία: Ένα από τα ιδιαίτερα αυτά παιδιά θυμούνταν πότε είχε τα γενέθλιά της και της έφερε στο μάθημα ένα τριαντάφυλλο. - Για μένα είναι αυτό το δώρο; - Ναι για σένα. - Πώς το θυμήθηκες; - Κάθε τέτοια μέρα του χρόνου η τριανταφυλλιά του κήπου βγάζει το πρώτο της λουλούδι.

Νιώθουμε έκπληξη συχνά όταν αντιλαμβανόμαστε πως υπάρχουν ανάμεσά μας άνθρωποι που δεν έχουν τις συνηθισμένες μ’ εμάς ικανότητες και τους θεωρούμε “του περιθωρίου”, που ενώ δεν εκφράζονται άνετα με τον λόγο και δεν είναι ρήτορες, που δεν εκφράζονται με τη γνώριμή μας λογική, όμως αντιλαμβάνονται βαθιά την περιπέτεια της ομορφιάς.

Η κορυφαία μάχη σ’ αυτή τη ζωή είναι να παραμείνουμε άνθρωποι με τρυφερότητα. Ούτε ένα κακό συναπάντημα δεν θα βρεθεί στον δρόμο της αγάπης. Αν τον περπατήσουμε, δεν κινδυνεύουμε να χαθούμε ούτε εμείς ούτε οι συνάνθρωποί μας.

__________

Σοφία Χατζή

δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 02.05.2018