Συνέντευξη συγγραφέως: Veronica della Dora απο την Βενετία, Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Αγγλίας .Ενα νέο βιβλίο γιά τό Ὄρος: Veronica della Dora, τό Ἅγιον Ὄρος: Ὁραματιζόμενη τό Ἅγιον Ὄρος, Ὁράματα γιά ἕναν ἱερό τόπο ἀπό τόν Ὅμηρο μέχρι τόν Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο

Συνέντευξη συγγραφέως: Veronica della Dora απο την Βενετία, Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Αγγλίας

Νωρίτερα αὐτό τό ἔτος, ὅπως σημείωσα, ἕνα καλό μέρος τῆς προσοχῆς ἐπικεντρώθηκε στό Ἅγιον Ὄρος, μέ ἀφορμὴ ἐν μέρει ἕνα 60λεπτο ντοκυμαντέρ. Αὐτό ἐμφανίσθηκε παράλληλα μέ ἕνα νέο βιβλίο γιά τό Ὄρος: Veronica della Dora, τό Ἅγιον Ὄρος: Ὁραματιζόμενη τό Ἅγιον Ὄρος, Ὁράματα γιά ἕναν ἱερό τόπο ἀπό τόν Ὅμηρο μέχρι τόν Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (Ἐκδόσεις Πανεπιστημίου τῆς Βιρτζίνια, 2011), 336σσ.

Αὐτό το βιβλίο μεταφέρει κάποιες σημαντικές θέσεις κορυφαίων ἐπιστημόνων, μεταξύ τῶν ὁποίων:

Alice-Mary Talbot: Εἶναι ἕνα ἐξαιρετικά πρωτότυπο και καινοτόμο βιβλίο. Ἄν και κατ’ ἀρχάς θα μποροῦσε νά φαίνεται παράξενο γιά μιά γυναίκα ἐπιστήμονα νά γράψη ἕνα βιβλίο γιά ἕνα τόπο πού ποτέ δέν μπορεῖ νά ἐπισκεφθῆ, ἡ Δρ della Dora γυρίζει αὐτήν τήν πρόκληση πρός ὄφελός της, ἑστιάζοντας στό Ἅγιον Ὄρος ὡς «ἀντικείμενο τοῦ πόθου» καί ἀναλύοντας πῶς διάφορες ἀντιλήψεις γι’ αὐτό μεταφέρθηκαν κατά τήν διάρκεια τῶν αἰώνων σέ θεατές καί ἀναγνῶστες, οἱ περισσότεροι ἀπό τούς ὁποίους ποτέ δέν πάτησαν οἱ ἴδιοι τό πόδι τους στόν Ἄθωνα. Τό βιβλίο δέν προορίζεται νά εἶναι ἡ «ἐσωτερική ἱστορία» τοῦ Ἄθω, ἀπό τήν σκοπιά τῶν μοναχῶν, ἀλλά ὁ Ἄθως ὅπως ἔχει θεαθεῖ «ἀπ’ ἔξω».

Μητροπολίτης Κάλλιστος Ware: Ἀνάμεσα στα πολλά βιβλία πού γράφθηκαν για το Ἅγιον Ὄρος, εἶναι ἕνα ἀπό τά πιο συναρπαστικά και πρωτότυπα. Ἀποκαλύπτει μια πτυχή τοῦ Ἄθω, μέχρι σήμερα ἐλάχιστα διερευνημένη, και κάνει μια πραγματικά σημαντική συμβολή στις ὑπάρχουσες διατριβές. Ἡ Veronica della Dora δεν ἀσχολεῖται με την ἐξωτερική ἱστορία τῆς μοναστικῆς χερσονήσου, ἀλλά μᾶλλον με τον ρόλο πού ἔχει παίξει κατά την διάρκεια τῶν αἰώνων, και συνεχίζει να παίζη, στην φαντασία τῶν μοναχῶν, τῶν προσκυνητῶν και τῶν ταξιδιωτῶν. Ὄμορφα γραμμένο, σχολαστικά ἐρευνημένο, πλήρως εἰκονογραφημένο, εἶναι μια φανταστική δουλειά, ἀξιοσημείωτη για την διορατικότητά της.

Παρακάλεσα την συγγραφέα για μια συνέντευξη σχετικά με το βιβλίο της, και παραθέτω τις ἀπόψεις της:

AD: Παρακαλῶ μιλῆστε μας για το ἱστορικό σας.

VdD: Ἀποφοίτησα ἀπό το Πανεπιστήμιο τῆς Βενετίας στην Ἰταλία και συνέχισα τις σπουδές μου στο Τμῆμα Γεωγραφίας τοῦ Πανεπιστημίου ταῆς Καλιφόρνια στο Λός Ἄντζελες. Πῆρα το διδακτορικό μου το 2005 και μετά δύο χρόνια ὡς μεταδιδακτορικός ἐρευνητής τοῦ ἰδίου φορέα και στο Getty Research Institute, ἐπέστρεψα στην Εὐρώπη, για να ξεκινήσω τον τρέχοντα διορισμό μου ὡς Λέκτορα στην Γεωγραφία τῆς Γνώσεως στο Πανεπιστήμιο τοῦ Μπρίστολ.

Βαπτίσθηκα Ὀρθόδοξη Χριστιανή στο Μετόχι τῆς Ἁγιορειτικῆς Μονῆς τοῦ Δοχειαρίου στον Σοχό-Λαγκαδᾶ (Ἑλλάδα) το 2001, προτοῦ μεταβῶ στις Η.Π.Α.

ΑD: Ποιό εἶναι το ὑπόβαθρο πού σε ὡδήγησε στήν συγγραφή αὐτοῦ τοῦ βιβλίου;

VdD: Το μονοπάτι πού με ὡδήγησε στήν συγγραφή αὐτοῦ τοῦ βιβλίου εἶναι και ἀκαδημαϊκό και πνευματικό. Ὡς πολιτιστική και ἱστορική γεωγράφος πάντα με ἐνδιέφερε ἡ πορεία δημιουργίας τόπων και οἱ τρόποι με τους ὁποίους οἱ ἄνθρωποι ἀντιλαμβάνονται τους τόπους και τά τοπία. Ὑπάρχει μια βασική διάκριση μεταξύ τῶν δύο αὐτῶν ἐννοιῶν. Τον τόπο τείνουμε να τον συνδέσουμε με την ἔννοια, την προσωπική ἐμπειρία, τά συναισθήματα. Το τοπίο με την αἰσθητική ἐνατένιση. Πάντα το κοιτάζουμε ἀπό ἀπόσταση.

Κατ’ ἀρχάς συνάντησα το Ἅγιον Ὄρος ὡς τοπίο. Κόντευα να τελειώσω το Κολλέγιο, χωρίς να εἶμαι σίγουρη τί θα κάνω στην ζωή μου. Ἀποφάσισα να μάθω ἑλληνικά για ἀλλαγή και να παρακολουθήσω ἕνα θερινό σχολεῖο στην Θεσσαλονίκη. Ἕνα Σαββατοκύριακο τά ἀγόρια θα πήγαιναν στον Ἄθωνα. Στα κορίτσια μᾶς προσέφεραν μια μικρή κρουαζιέρα γύρω ἀπό την χερσόνησο. Την προηγούμενη βραδιά ἔγινε μία φωτογραφική παρουσίαση. Εἰκόνες μαγευτικῶν κτιρίων και μαυροφορεμένοι μοναχοί «ζώντας ὅπως πρίν ἀπό αἰῶνες» αἰχμαλώτισαν την φαντασία μου.

Το καράβι μας ἄφησε την Σιθωνία νωρίς το πρωί. Ὁ σκοῦρος κῶνος τοῦ Ἄθωνα ἄρχισε να διαφαίνεται στον ὁρίζοντα. Ὅταν περάσαμε το τελευταῖο μοναστήρι, Δοχειαρίου, ξαφνικά θυμήθηκα ὅτι κάποτε μίλησα με ἕνα μοναχό ἀπό κεῖ μέσῳ ἀσυρμάτου. «Στάσου! Πῶς θα μποροῦσε ἕνας μοναχός να μιλάη στον ἀσύρματο;!» Δεν μποροῦσα να συνδέσω τις εἰκόνες τῶν αὐστηρῶν κληρικῶν πού μελετοῦν ἀρχαῖα χειρόγραφα με HF πομποδέκτες και κεραῖες. Ἔγινα περίεργη.

Ἀποφάσισα να χρησιμοποιήσω τά ἑλληνικά πού ἤξερα και να τοῦ γράψω ἕνα γράμμα -ἀπό καθαρή περιέργεια, τίποτε ἄλλο. Πέρασαν μῆνες. «Ἴσως οἱ μοναχοί να εἶναι μισογῦνες και δεν γράφουν σε γυναῖκες» σκέφθηκα. Μια μέρα ὅμως βρῆκα στο γραμματοκιβώτιό μου ἕνα φάκελο σφραγισμένο με τον δικέφαλο ἀετό. «Ἀγαπητή Βερονίκη, λυποῦμαι πού ἄργησα τόσο πολύ να σοῦ ἀπαντήσω, ἀλλά δούλευα στην ἠπειρωτική χώρα ὅλο το καλοκαίρι και τώρα βρῆκα το γράμμα σου». Ἀποδείχθηκε ὅτι αὐτός και μια μικρή ὁμάδα συμμοναστῶν του ἔκτιζαν ἕνα γυναικεῖο μοναστήρι ἐκτός Ἁγίου Ὄρους, ἕνα τόπο ὅπου θα μποροῦσαν οἱ γυναῖκες να ζήσουν την ἁγιορειτική λειτουργική ζωή.

Ὁ τύπος εὐαισθητοποιήθηκε για τά σπασμένα ἑλληνικά μου και προσέφερε βοήθεια. «Χαίρομαι πού προσπαθεῖς να μάθης ἑλληνικά, ὄχι μόνον γιατί εἶναι ἡ μητρική μου γλῶσσα, ἀλλά γιατί εἶναι ἡ γλῶσσα τοῦ Εὐαγγελίου. Ὡς μοναχός ὡστόσο, δεν μοῦ ἐπιτρέπεται να διατηρῶ ἀλληλογραφία με γυναῖκες, ἐκτός και ἔχεις πνευματικά ἐνδιαφέροντα. Ἔχεις;» «Εἶμαι ἀγνωστικιστής και δεν γνωρίζω τίποτε για την Ὀρθποδοξία, ἀλλά θέλω να μάθω».

Ἀρχίσαμε να ἐπικοινωνοῦμε, ἀρχικά με ἐπιστολές κι ἔπειτα διά τηλεφώνου. Ἤθελα να τον ρωτήσω για την καθημερινή του ζωή και την πίστη του. Με ὑπομονή και πατρική φροντίδα με ἄκουγε, διόρθωνε τά λάθη μου, μοῦ μάθαινε νέες λέξεις και με εἰσήγαγε στον κόσμο του.

Ἕνα χρόνο ἀργότερα τον συνάντησα στο γυναικεῖο μοναστήρι. Ἔσκαβε τά θεμέλια ἑνός νέου κτιρίου με ἄλλους πατέρες κάτω ἀπό τον καυτό μεσημεριάτικο ἥλιο. Ἕνα μάτσο κάθιδρων, καλυμμένων με σκόνη γενειοφόρων ἀνδρῶν ντυμένων με χιτῶνες –σίγουρα δεν εἶναι ἡ εἰκόνα τοῦ μοναχοῦ πού εἶχα στο μυαλό μου!

Πέρασα μερικές μέρες ἐκεῖ. Παρακολούθησα μια μακρά ἀγρυπνία. Δέν μποροῦσα να συλλάβω μια λέξη, ἀλλά ἡ ψαλμωδία ἠχοῦσε στο μυαλό μου για πολλούς μῆνες μετά την ἐπιστροφή μου στο σπίτι. Τοῦ ἐκμυστηρεύθηκα ἀνησυχίες και προσωπικά μου προβλήματα. Μοῦ ἔδωσε σωστές συμβουλές πού τις θεωρῶ πολύτιμες για ὅλα μου τά χρόνια. Βρῆκα ἕνα ἀσφαλές καταφύγιο. Ἀνέκτησα την πίστη μου.

Ἐπίσης διεπίστωσα ὅτι δεκάδες ἁπλοϊκῶν ἀνθρώπων στρέφονταν προς το μοναστήρι, συνήθως συντετριμμένοι, ἄνθρωποι πού ὑποφέρουν: φτωχές οἰκογένειες, μητέρες ναρκομανῶν ἐφήβων, ζευγάρια πού ἔχασαν το μονάκριβο παιδί τους, ἄρρωστοι στα τελευταῖα τους. Στον καθένα ἀπ’ αὐτούς οἱ μοναχοί προσέφεραν ἄνεση, προσευχή, μερικές φορές ἀκόμη καί οἰκονομική βοήθεια. Δεν κήρυτταν, ἀλλά ζοῦσαν τά καθημερινά βάσανα τῶν ἀνθρώπων ἀπό κοντά. Για ὅλους αὐτούς τους ἀνθρώπους ὁ Ἄθως ἐξακολουθεῖ να εἶναι ἕνας φάρος φωτός και ἐλπίδος. Για μένα ἔχει γίνει «εἰρωνικά» το πιο σταθερό ὁρόσημο σε μια ζωή συνεχῶν ἀλλαγῶν και μετακινήσεων. Ἀπό τοπίο ἔγινε τόπος.

ΑD: Πές μας γιατί ἔγραψες αὐτό το βιβλίο;

VdD: Το βιβλίο αὐτό γράφτηκε ἀρχικά ὡς διδακτορική διατριβή μου. Ὅπως κάθε ὑποψήφιος διδάκτορας ἤθελα να ἀσχοληθῶ με ἕνα θέμα, με το ὁποῖο ἤμουν ἀληθινά παθιασμένη.

Ἀρχικά πῆγα στις Ἡνωμένες Πολιτεῖες το 2001 με ἕνα πρόγραμμα ἀνταλλαγῆς φοιτητῶν. Ἦταν δυό μῆνες μετά την βάπτισή μου και ἀκριβῶς τρεῖς μέρες μετά τις 9/11. Για ἕνα 23χρονο κορίτσι πού δεν ἔζησε ποτέ μόνο του, πόσῳ μᾶλλον στο ἐξωτερικό, δεν ἦταν εὔκολο να ἐκτοξευθῶ στην ἄλλη ἄκρη τοῦ πλανήτη και μάλιστα κάτω ἀπό τέτοιες δραματικές περιστάσεις. Νομίζω πώς ἦταν τότε πού ὁ σύνδεσμός μου με το Ἅγιον Ὄρος ἄρχισε να γίνεται πιο ἰσχυρός. Μέσα στις καθημερινές δυσκολίες και ἀβεβαιότητες, ἤξερα ὅτι οἱ πατέρες θα μοῦ ἄναβαν ἕνα κερί και αὐτό μοῦ ἔδινε δύναμη. Με εὐχαριστοῦσε να σκέπτωμαι ὅτι κάθε νύχτα, ὅταν ἡ Εὐρώπη ἀκόμη κοιμότανε, οἱ μοναχοί σηκώνονταν να πᾶν στην Ἐκκλησία, για να προσευχηθοῦν για ὅλο τον κόσμο. Κάθε μέρα ἔβλεπα ἕνα μικρό θαῦμα να συμβαίνη και αἰσθανόμουν πλησιέστερα στο Ἅγιον Ὄρος, ἄν και ἤμουν τόσο μακριά.

Την χρονιά πού ἑτοιμαζόμουνα για τις ABD ἐξετάσεις, το Εὐρωπαϊκό Κοινοβούλιο εἶχε μόλις περάσει ἕνα ψήφισμα τῶν θεμελιωδῶν δικαιωμάτων στην Εὐρωπαϊκή Ἕνωση, καλώντας την Ἑλληνική Κυβέρνηση να ἄρη το ἄβατον ἀπό το Ἅγιον Ὄρος. Ὅλα τά ἄρθρα πού διάβασα στον ἡμερήσιο τύπο και στο διαδίκτυο μιλοῦσαν για τον ἀποκλεισμό τῶν γυναικῶν ἀπό το Ἅγιον Ὄρος. Κανένα δεν μιλοῦσε για τον κοινωνικό και πνευματικό ρόλο τοῦ Ἁγίου Ὄρους στην ζωή χιλιάδων ἀνδρῶν και γυναικῶν, σαν ἐμένα, πού δεν μποροῦσαν να το ἐπισκεφθοῦν. Ὡς ἕνας ἐντός-ἐκτός αἰσθάνθηκα ἒνοχλημένη για την γελοιοποίηση τοῦ Ἄθωνα και τῶν κατοίκων του στον Τύπο σαν ἕνα παλαιολιθικό ἐξωτικό, ξεκομμένο ἀπ’ τον ὑπόλοιπο κόσμο. Ὡς ἐπιστήμονας ἄρχισα να ἐνδιαφέρωμαι για την γενεαλογία αὐτῶν τῶν ἀντιλήψεων και ἀναπαραστάσεων. Γενικώτερα, ἄρχισα να ἐνδιαφέρωμαι για τους τρόπους με τους ὁποίους ἕνας τόπος κυκλοφορεῖ ἔξω ἀπό τά φυσικά του ὅρια.

Ὑποθέτω ὅτι οὐσιαστικά ἤθελα να ἀποδείξω ὅτι ἡ φυσική ἀπόσταση δεν σημαίνει ἀπαραίτητα ἀποκλεισμό ἀπό ἕνα τόπο, και ἀντιστρόφως, ἡ φυσική πρόσβαση δεν σημαίνει πάντα ἔνταξη. Οἱ ἱστορίες πολλῶν δυτικῶν περιηγητῶν τοῦ παρελθόντος και οἱ ἀνατολικές ἑρμηνεῖες τους για τον Ἄθωνα φαίνεται να ἐπιβεβαιώνουν το τελευταῖο αὐτό σημεῖο.

Τελικά, ἤθελα να δείξω τήν πολιτιστική πολυπλοκότητα τοῦ τόπου. Ἀνακάλυψα ὅτι οἱ περισσότερες ἐπιστημονικές μονογραφίες και τουριστικοί ὁδηγοί ἑστίαζαν μόνον σε ὡρισμένες πτυχές τοῦ Ἄθωνα, ὅπως ἡ βυζαντινή του κληρονομιά και ἱερότητα. Καθώς ἄρχισα να ἀναδιφῶ στα Ἀρχεῖα, ἀνακάλυψα πληθώρα ἄλλων ἱστοριῶν: προχριστιανικές ἱστορίες, ἱστορίες προσφύγων πολέμου, βοτανολόγων, κοινωνιολόγων, στρατιωτικῶν και γυναικῶν. Κάποιες ἀπ’ αὐτές τις ἱστορίες ἐμφανίστηκαν σε εἰδικές μελέτες σε διάφορες γλῶσσες. Ἄλλες ξεχάστηκαν στα σκονισμένα ράφια τῶν βιβλιοθηκῶν. Σκέφθηκα ὅτι λαμβάνοντας αὐτές τις ἱστορίες ἀπό τά Ἀρχεία και συγκεντρώνοντάς τες σε ἕνα τόμο, θα προσέθετα μια ἄλλη διάσταση στην τρέχουσα γνώση για το Ἅγιον Ὄρος.

ΑD: Γιά ποιόν γράφτηκε το βιβλίο-εἶχες ἕνα συγκεκριμένο κοινό στο μυαλό;

VdD: Ὅταν ξεκίνησα να γράφω την διδακτορική μου διατριβή, το κοινό πού εἶχα στο μυαλό μου ἦταν κυρίως ἀκαδημαϊκό. Ὡστόσο, καθώς προχωροῦσα και συναντοῦσα τόσες συναρπαστικές ἱστορίες και εἰκόνες, ἔνιωθα ὅλο και περισσότερο ὑποχρεωμένη να γράψω για ἕνα εὐρύ κοινό πού ἐνδιαφέρεται για το Ἅγιον Ὄρος. Σκέφθηκα ὅτι θα ἦταν κρῖμα να περιορίσω αὐτό το ὑλικό σε ἕνα ἐξειδικευμένο ἐπιστημονικό κοινό. Ὅταν ξαναέγραψα το ἔργο για δημοσίευση, ἔθεσα αὐτό ὡς κύριο καθῆκον μου, να ἐξαλείψω για παράδειγνα την ἐπαγγελματική γλῶσσα και να προσπαθήσω να κάνω το βιβλίο προσιτό και εὐχάριστο και στο μη ἐπιστημονικό κοινό.

ΑD: Ὑπῆρξαν ἐκπλήξεις πού ἀνακάλυψες στην συγγραφή;

VdD: Ναί, σίγουρα. Ὑπῆρξαν πολλές ἐκπλήξεις και πιστεύω ὅτι αὐτή εἶναι ἡ ὀμορφιά τῆς ἔρευνας: ξεκινᾶς με μια σειρά ἀπό ἐρευνητικά ἐρωτήματα και προσδοκίες και καταλήγεις σε κάτι ἐντελῶς διαφορετικό. Για παράδειγμα, δεν εἶχα καθόλου ἰδέα ὅτι το Ἅγιον Ὄρος ἦταν ἕνα γεωπολιτικό παρατηρητήριο για τους συμμάχους κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ἤ ὅτι οἱ ὕστεροι βυζαντινοί λόγιοι και οἱ δυτικοί χαρτογράφοι τῆς Ἀναγέννησης το ἀναπαριστοῦσαν σαν κάποιο εἶδος μοναστικῆς οὐτοπίας.

Κάθε λογαριασμός ἤ εἰκόνα πού συναντοῦσα κατά την διάρκεια τῆς ἔρευνάς μου ἦταν μιά ἔκπληξη ἀπό μόνη της. Βρῆκα κάποιες παράξενες ἱστορίες, γραμμένες ἀπό ἐκκεντρικούς φιλέλληνες, πού κανονικά θα ἔδιναν διάλεξη στο Τόγκας, ἀπό την ἀδηφάγο βιβλιομανία για τά πολύτιμα ἀθωνικά χειρόγραφα, ἤ ἀπό τρελούς τυχοδιῶκτες τῶν ἀρχῶν τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνα πού κέρδισαν την φήμη ὅτι διέσχισαν τις Ἄλπεις στην πλάτη ἐλέφαντα. Ἄλλες ἱστορίες τις βρῆκα συγκινητικές. Για παράδειγμα, δεν μποροῦσα να συγκρατήσω τά δάκρυά μου, διαβάζοντας την αὐτοβιογραφία τῆς αὐσταλιανῆς ἡρωίδας τοῦ Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και φιλάνθρωπης Joice Nankivell Loch, πού για πολλά χρόνια κατοικοῦσε στον βυζαντινό πύργο τῆς Οὐρανούπολης με τον σύζυγό της, σώζοντας το χωριό ἀπό την πείνα. Ὅπως ἐγώ και πολλές ἄλλες γυναῖκες, ἡ Joice αἰσθανόταν μέρος τῆς Ἀθωνικῆς κοινότητας, ἄν και δεν μποροῦσε να διασχίση τά φυσικά σύνορα.

ΑD: Ὑπάρχουν παρόμοια βιβλία, καί ἄν ναί, σέ τί διαφέρει τό δικό σου;

VdD: Ὑπάρχουν ἀρκετές ἐξαιρετικές μονογραφίες για το Ἅγιον Ὄρος, συμπεριλαμβανομένης τῆς ὄμορφης ἔκδοσης τοῦ Graham Speake Ἀνανέωση στον Παράδεισο.

Ὑποθέτω ὅτι δύο πράγματα κάνουν το βιβλίο μου μοναδικό, ἤ τοὐλάχιστον σουί γκένερις: το πρῶτο εἶναι ἡ θηλυκή μου ἰδιότητα (και ὡς ἐκ τούτου ἡ θέση μου). Το δεύτερο εἶναι ἡ προσέγγισή μου ὡς πολιτιστικοῦ γεωγράφου. Δεν ἐνδιαφέρομαι τόσο για την πραγματική ἱστορία τοῦ τόπου (αὐτή ἔχει ἤδη γραφῆ), ὅσο σε τρόπους θεωρήσεώς του και στα πολλαπλά στενά κανάλια μέσα ἀπό τά ὁποῖα το Ἅγιον Ὄρος ταξίδεψε ἔξω ἀπό τά σύνορά του μέσα στους αἰῶνες.

Ἀπό τους προχριστιανικούς χρόνους διηγοῦντο συνήθως για τον Ἄθω σαν νησί. Σήμερα πολλοί ἐξακολουθοῦν να ἔχουν την τάση να ξεχνοῦν ὅτι εἶναι χερσόνησος. Ἐξακολουθεῖ σιωπηλά να ἐκτείνεται πολύ πέρα ἀπό τά σύνορά του, ὅπως ἔκανε πάντοτε. Μια γυναίκα ὀνόματι Μαρία Lagoude ἔγραψε τον ἑνδέκατο αἰῶνα:

Ἀπό παλιά και ἀπό την ἀρχή, και, ἄς το πῶ ἔτσι, ἀπό τότε πού ἤμουνα στην κοιλιά τῆς μητέρας μου, ἀνατράφηκα ἀπό τους μοναχούς τῆς Λαύρας. Καθ’ ὅλη την διάρκεια τῆς ζωῆς μας ὁ σύζυγός μου κι ἐγώ ἤμαστε ἀφιερωμένοι στην Λαύρα και εἴχαμε πολλή πίστη σ’ αὐτό, ἐξαιτίας τῆς ἀρετῆς τῶν πατέρων πού ζοῦν ἐκεῖ και τῆς ἀγαπητικῆς τους διαθέσεως… Στην Ἁγία Λαύρα ὁ σύζυγός μου κι ἐγώ βρήκαμε λιμάνι σωτηρίας. (Α.Μ. Talbot, “Women and Mt Athos”, στό Mount Athos and Byzantine Monasticism, p.78).

Ὅπως σχολίασε ἡ A.M.Talbot αὐτή ἡ γυναίκα θεωροῦσε τον ἡγούμενο τοῦ μοναστηριοῦ σαν πνευματικό της πατέρα, την Λαύρα σαν μητέρα της, και τον ἑαυτό της σαν ἕνα ἀπό τά ἀδέλφια και τά παιδιά τῆς Λαύρας-ἑνός τόπου πού ποτέ δεν εἶδε οὔτε ἀπό την βάρκα.