Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ - ΑΝΤΙΦΩΝΑ

 Ευχή του α' Αντιφώνου:

Κύριε ό Θεός ημών, ού το κράτος άνάκαστον και ή δόξα ακατάληπτος ου το έλεος άμετρητον και ή φιλανθρωπία άφατος' αυτός. Δέσποτα, κατά την εύσπλαγχνίαν σου, έπίβλεψον εφ’ ημάς και επί τον άγιον οίκον τούτον, και ποίησαν μεθ’ ημών και των συνευχομένων ημίν, πλούσια τά ελέη σου και τους οικτιρμούς Ότι πρέπει σοι πάσα δόξα, τιμή και προσκύνησις, τώ Πατρί και τώ Υιώ και τω Άγίω Πνεύματι, νυν και αεί και εις τούς αιώνας τών αιώνων

Ευχή του α' Αντιφώνου:

Κύριε, Θεέ μας, πού τή δύναμή σου δέν υπάρχει τρόπος νά τήν φανταστούμε καί τή δόξα σου δεν μπορούμε νά τήν καταλάβουμε πού ή άγάπη σου εϊναι αμέτρητη και ή φιλανθρωπία σου ανέκφραστη• εσύ Δέσποτα, ρίξε τό βλέμμα σου έπάνω μας καί σέ τούτον έδώ τον άγιο ναό, καί δείξε σέ μας καί σ’ αύτούς πού προσεύχονται μαζί μας πλούσια τήν άγάπη σου καί τή συμπόνια σου. Γιατί σέ σένα πρέπει κάθε δόξα, τιμή καί προσκύνηση, τον Πατέρα καί τον Χίο καί τό Άγιο Πνεύμα, τώρα και πάντα και στους ατελεύτητους αιώνες.

«Κράτος» σημαίνει δύναμη• «άνείκαστο» σημαίνει αυτό πού είναι πάνω από κάθε εικασία, αυτό πού ούτε να φαντασθεί μπορεί κανείς. Ήδη με την πρώτη «μυστική» ευχή τίθεται το θέμα του ακατάληπτου της θεότητας, επομένως του ακατάληπτου όλου του έργου του θεού, αυτού πού ονομάζουμε θεία Οικονομία: το έλεος, ή ευσπλαχνία, οι οικτιρμοί. Ό ιερέας επικαλείται το έλεος του Θεού επειδή βρίσκεται επικεφαλής λαού, του λαού του Θεού, και επειδή βρίσκεται σέ άγιο τόπο, τον τόπο του Θεού, τον οίκον τούτον.

Ευχή του β' Αντιφώνου:

Κύριε ό Θεός ημών, σώσον τον λαόν σου και εύλόγησον την κληρονομιάν σου' το πλήρωμα της εκκλησίας σου φύλαξον άγίασον τούς αγαπώντας την ευπρέπειαν του οίκου σου' Σύ αυτούς άντιδόξασον τη θεϊκή σου δυνάμει και μή εγκαταλείπεις ημάς τους ελπίζοντας επί σε. (εκφωνως) Στο σον το κράτος και σου εστίν η βασιλεία και η δυναμις και η δόξα του Πατρός και του Υιού και το Αγίου Πνεύματος , νύν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.

Κύριε Θέε μας, σώσε τον λαό σου και ευλόγησε τα παιδία σου. Φύλαξε όλη την Εκκλησία, αγίασε αυτούς που αγαπάνε την ευρέπεια του ναού σου εσύ σέ ανταπόδοση δόξασέ τους με τη θεϊκή σου δύναμη και μην εγκαταλείψεις εμάς, πού 

ελπίζομαι σέ σένα. Γιατί εσύ έχεις την εξουσία και δική σου είναι ή δύναμη και ή δόξα, του Πατέρα και του Υιού και του 'Αγίου Πνεύματος, τώρα και πάντα και στους ατελεύτητους αιώνες.

Ό ιερέας συνεχίζει τον «μυστικό» διάλογο με τον ουράνιο Πατέρα, δείχνοντας, τρόπον τινά, για ποιους θα τελεσιουργήσει το μυστήριο της υιοθεσίας: για τον λαό του, για τούς κληρονόμους του, για τά μέλη της Εκκλησίας του, για τούς εραστές της ομορφιάς του. Και ό διάλογος αυτός κορυφώνεται με το αίτημα του άντιδοξασμού, ό όποιος ενεργείται με την παρουσία της θείας δυνάμεως. Προστίθεται επίσης ή σημασία μιας στάσης ζωής και ενός τρόπου ζωής πού έχει εγκαινιαστεί στη ζωή τών πιστών με το βάπτισμα ενός εκάστου: καθένας έχει αποθέσει την ελπίδα του στον Κύριο.

Ευχή του γ' Αντιφώνου:

Ό τας κοινάς ταύτας και συμφώνους ημίν χαρισάμενος προσευχάς, ό και δύσι και τρισί, συμφωνούσιν επί τώ ονόματι σου τας αιτήσεις παρέχειν έπαγγειλάμενος’ Αυτός και νυν τών δούλων σου τά αιτήματα προς το συμφέρον πλήρωσον, χορηγών ημίν έν τώ παρόντι αιώνι την επίγνωσιν της σης αλήθειας, και εν τώ μέλλοντι ζωήν αιώνιον χαρίζομενος. (Έκφώνως:) Ότι αγαθός και φιλάνθρωπος Θεός υπάρχεις και σοι την δόξαν άναπέμπομεν, τώ Πατρί και τώ Υίώ και τώ Άγίω Πνεύματι, νυν και αεί και εις τούς αιώνας τών αιώνων.

Εσύ, πού χάρισες σ’ εμάς αυτές τις ομόγνωμες και σύμφωνες προσευχές, πού υποσχέθηκες να εκπληρώνεις όσα μονοιασμένοι δυο και τρεις μαζί ζητάνε στ’ όνομα σου- εσύ και τώρα κάμε να είναι για καλό ότι ζητάνε οι δούλοι σου, δίνοντάς μας σέ τούτο τον κόσμο να καταλάβουμε την αλήθεια σου, και στον άλλοι χαρίζοντάς μας την αιώνια ζωή.  Γιατί είσαι Θεός καλός και φιλάνθρωπος και σέ σένα αναπέμπομαι τη δοξολογία, στον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα, τώρα και πάντα και στους ατελεύτητους αιώνες

Συνεχίζεται ό «μυστικός» διάλογος του Ιερέα με τον ουράνιο Πατέρα. Τώρα ή παρρησία του ιερέα είναι ισχυρή, αφού αντλείται από την υπόσχεση του Χριστού: οπού είσι δύο ή τρεις  συνηγμένοι εις το εμον όνομα, εκεί ειμί  έν μέσω αυτών (Ματθ. 18,20). Αυτό σημαίνει ότι ή ατομική ευσέβεια και ή ατομική προσευχή αποτελούν οδό ασκήσεως για να μπορέσουμε να βρεθούμε στις κοινές και έν συμφωνία προσευχές, αυτές πού ενεργούνται ακριβώς στη θεία Λειτουργία. Γνωρίζουμε επίσης, και το υπογραμμίζουμε, ότι οι θείες δωρεές παρέχονται σέ σχέση με το συμφέρον μας, ασφαλώς με το ότι έχει σχέση με τη σωτηρία μας.

Και στις τρεις αυτές ευχές καταθέτουμε τη συμφωνία μας.

Ό λαός: Αμήν.

Ανάμεσα στις τρεις εκφωνήσεις των αιτημάτων μας και στις τρεις ευχές του ιερέα, παρεμβάλλονται τά ψαλμικά Αντίφωνα. Τά ονομάζουμε Αντίφωνα επειδή ψάλλονται άντιφωνικά καθέκαστον στίχο από τούς δύο χορούς. Πρόκειται για αρχαία τάξη της Εκκλησίας, από τότε πού το πρώτο μέρος της θείας Λειτουργίας ήταν κυρίως ψαλμικά μέλη. Συν τώ χρόνω, και πάντως από τον 5ο αιώνα και μετά, τά ψαλμικά αυτά μέλη περιορίστηκαν σέ δύο ή τρεις ψαλμούς από την Παλαιά Διαθήκη και μία εμμελή ανάπτυξη των λεγάμενων Μακαρισμών του Κυρίου από την Καινή Διαθήκη. Σήμερα τά Αντίφωνα, πού περιέχουν τμήμα από την ακολουθία των Τυπικών, αναπτύσσονται σέ τρεις στάσεις. Κατά την πρώτη στάση ψάλλεται ό ψαλμός 102, κατά τη δεύτερη ό ψαλμός 145 και κατά την τρίτη οι Μακαρισμοί του Κυρίου (Ματθ. 5,1-12). Υπάρχει βέβαια δυνατότητα να επιλέγουν άλλοι ψαλμοί, κυρίως όταν πρόκειται για δεσποτικές ή θεομητορικές εορτές. Σημειώνω μάλιστα, ότι σήμερα στους ενοριακούς ναούς ψάλλονται μόνον οι πρώτοι στίχοι των παραπάνω ψαλμών και όχι ολόκληροι.

Άς δούμε όμως το περιεχόμενο αυτών των δύο ψαλμών:

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ. ΕΙΣ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΑΓΙΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΑΝ . ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΟΜΟΣ.