Θεός και άνθρωπος την εποχή της πανώλης 540-750

Θεός και άνθρωπος την εποχή της πανώλης 540-750

Από το Πηλούσιο της Αιγύπτου η ασθένεια κινήθηκε στην  Αλεξάνδρεια τον Σεπτέμβριο 541.Μεταφέρθηκε στη Σικελία στα τέλη 542. Στις αρχές του 543, πιθανότατα είχε φτάσει στην Τυνησία και προχώρησε σε όλη τη μεσογειακή ρωμαϊκή Βόρεια Αφρική.  Πέρασε στην Ιταλία και το Ιλλυρικό καθ 'όλη τη διάρκεια του 543, φτάνοντας στη Ρώμη στο τέλος του ίδιου έτους. Το 543 επιβεβαιώνεται επίσης στη νότια Γαλατία και σε τμήματα της Ισπανίας, αν και υποχώρησε αρκετά γρήγορα και στις δύο περιοχές. Η πανούκλα είχε διασχίσει τον μεσογειακό κόσμο και μεγάλο μέρος της Μέσης Ανατολής σε λιγότερο από δύο χρόνια. Στη συνέχεια υποχώρησε μυστηριωδώς, τουλάχιστον από την αυτοκρατορία του Ιουστινιανού. Αλλά μπορεί να έφτασε στην Ιρλανδία το 544 ή το 545 και, πιθανώς, στην Ουαλία το 547. Μπορεί επίσης να έχουν υπάρξει απομακρυσμένες επιδημίες τόσο μακριά όσο στην Φινλανδία και την Υεμένη, το Ιράν και την Κίνα.

Αναμφίβολα οι επιζώντες της δεκαετίας του 540 ήλπιζαν βαθιά ότι η πανδημία είχε τελειώσει. Στην πραγματικότητα αυτό ήταν μόνο το πρώτο κύμα. Η Κωνσταντινούπολη χτυπήθηκε ξανά από τον Φεβρουάριο έως τον Ιούλιο του 558 και η Κιλικία, η Συρία και η Μεσοποταμία το 560–561. Ένα τρίτο κύμα έφτασε στην Γαλατία το 571 και στην Κωνσταντινούπολη το 573–574. Ένα τέταρτο κύμα ξέσπασε το 590–591, στη Ρώμη και την Αντιόχεια να είναι τα κύρια θύματα.  Ένα πέμπτο κύμα ήταν εμφανές για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη το καλοκαίρι του 597. Η ασθένεια εξαπλώθηκε στο έδαφος των Αβάρων το 598, στη συνέχεια μετακόμισε στην Κωνσταντινούπολη, τη Μικρά Ασία και τη Συρία το 599, και τη Βόρεια Αφρική το 599-600, φτάνοντας τελικά στη Ραβέννα και τη Βερόνα το 600-601.

Έτσι χτυπημένος, ο αιώνας του Ιουστνιανού  έληξε, αλλά η πανδημία δεν το έκανε. Έντεκα ακόμη επισκέψεις μπορούν να τεκμηριωθούν τον έβδομο αιώνα και στις αρχές του όγδοου. Στο τέλος φτάνει και στην κατακτημένη «γη του Ισλάμ», αλλά φτάνει επίσης  μέχρι την  δυτική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Αγγλίας το 660 και ίσως της Σκανδιναβίας. Έτσι φαίνεται, ότι η πανδημία δεν σέβεται τα σύνορα. Η τελευταία επιδημία στη Μεσόγειο ήταν μάλλον αυτή που έπληξε τη Νάπολη το 747. Έπαψε σχεδόν τόσο ξαφνικά όσο είχε αρχίσει. Επηρέασε και τις τρεις ηπείρους του τότε γνωστού κόσμου, αν και η πλειονότητα της αραβικής χερσονήσου, και ίσως οι στέπες της Κεντρικής Ασίας, ήταν απαλλαγμένες από αυτήν, διότι οι νομαδικοί πληθυσμοί τους, δεν είχαν την απαιτούμενη πυκνότητα για την εξάπλωσή της.(Peregrine Horden, Mediterranean Plague in the Age of Justinian, The Cambridge Companion to the Age of the Justinian, edited by Michael Maas, Cambridge University Press, 2006, pp 134-139)

Στις 23 Μαρτίου, 543 ο Ιουστινιανός εξέδωσε νόμο με τον οποίο κήρυξε «εκπαίδευση» και τιμωρία του Θεού την επιδημία. Την ίδια χρονιά καταδίκασε με διάταγμα τον Ωριγένη, που είχε πεθάνει δυο αιώνες πριν, επειδή στις διδασκαλίες του, που αφορούσαν τις συζητήσεις του 3ου αιώνα, ίσως και την προάσπιση του χριστινισμού απέναντι στον Κέλσο, αναφερόταν μέσα από μια πλατωνική γλώσσα στην αποκατάσταση των πάντων. Αλλά και άλλοι συγγραφείς προσπάθησαν τον 7ο αιώνα να διασώσουν την εικόνα ενός Θεού αγάπης, όπως ο Ισαάκ ο Σύρος ή ο Μάξιμος ο Ομολογητής που η διδασκαλία του περί δυο θελημάτων στο πρόσωπο του Χριστού, διασώζει την έννοια της ανθρώπινης ελευθερίας απέναντι σε ένα θείο θέλημα που απορροφά αυταρχικά τα πάντα.