Και η τέχνη… χειροκροτεί τους Έλληνες γιατρούς και νοσηλευτές | Πέγκη Φαράντου

Η Πέγκη Φαράντου, ζωγράφος και μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος, μιλάει για τη διαδικτυακή έκθεση «Μένουμε δυνατοί, ετοιμάζουμε την επόμενη μέρα», που είναι αφιερωμένη στους ήρωες των νοσοκομείων

Διανύουμε μια δύσκολη εποχή. Ένας νέος ιός έκανε την εμφάνισή του στην ανθρωπότητα και στέρησε τη ζωή πολλών ανθρώπων στον κόσμο. Οι άνθρωποι ζουν καταστάσεις πρωτοφανείς, πρωτόγνωρες και δύσκολες. Οι καταστάσεις αυτές φέρνουν μαζί τους αλλαγές σε όλο τον πλανήτη.

Ξαφνικά είδαμε δρόμους να αδειάζουν, ολόκληρες πόλεις να ερημώνουν, ανθρώπους να φοβούνται, να φορούν μάσκα και γάντια. Είδαμε την καθημερινότητα να αλλάζει, ανθρώπους να σταματούν τις δουλειές τους, να απαγορεύονται οι συναθροίσεις, να κλείνουν οι Εκκλησίες, να απαγορεύεται ο εκκλησιασμός των πιστών, να απαγορεύεται η συμμετοχή σε κοινωνικές εκδηλώσεις, διαδηλώσεις… Όλη η ανθρωπότητα έπαψε να αγκαλιάζεται, να συμμετέχει, να κινείται ελεύθερα…

Την ίδια στιγμή γιατροί και νοσηλευτές έδιναν μάχη να κρατήσουν την ανθρώπινη ζωή. Άπειρες εικόνες με γιατρούς άυπνους και κουρασμένους, νοσηλευτές, νοσηλεύτριες και άπειρους εθελοντές σε όλα τα πόστα να προσφέρουν για την ανθρώπινη ζωή.

Όπως και να έχει, πάντα στις σκληρές εποχές που περνούσε η ανθρωπότητα από επιθέσεις που την έβαζαν σε κίνδυνο, η τέχνη στεκόταν αιτία αναζωογόνησης. Κοιτώντας πίσω στην ιστορία, στις οδυνηρές εποχές πολέμων και κινδύνων σοβαρών ο άνθρωπος στρεφόταν στον Θεό και δευτερευόντως στην τέχνη για να στηριχθεί. Στη Γερμανική κατοχή στη χώρα μας, οι ζωγράφοι της εποχής έφτιαχναν αφίσες που κυκλοφορούσαν παντού. Οι εικαστικοί αγωνίζονταν, οι αισθητικές διαμάχες διακόπηκαν. Πριν τον β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η στροφή προς τη δυτική τέχνη ερχόταν σε σύγκρουση με την επιστροφή στην παράδοση, ωστόσο μέσα στον πόλεμο φτιάχνονταν εικόνες που κυκλοφορούσαν λαθραία, κατασκευάζονταν σε βιαστικά πιεστήρια και οι καλλιτέχνες αντλούσαν έμπνευση από τη βυζαντινή αγιογραφία και την λαϊκή τέχνη.

Ο Κάρολος Κουν που ίδρυσε ακριβώς στην περίοδο της Κατοχής το “Θέατρο Τέχνης” περιγράφει βιωματικά:

«Ήταν μια συναισθηματικά πλούσια εποχή. Έδινες κι έπαιρνες πολλά. Μας ζώνανε κίνδυνοι, στερήσεις, βία, τρομοκρατία. Γι' αυτό σαν άνθρωποι αισθανόμασταν την ανάγκη της πίστης, της εμπιστοσύνης, της συναδέλφωσης, της έξαρσης και της θυσίας».

Σήμερα μπορεί να μην ζούμε τη φρίκη ενός πολέμου, όπως τον ζούσαν οι παλαιότερες γενιές, αλλά κλονίζονται θεμέλια και βιώνεται ένας πόλεμος που φέρνει πάλι θάνατο σωματικό και μια πείνα που κι αν δεν προέρχεται από ασιτία είναι βασανιστική.

Ωστόσο οι καλλιτέχνες και πάλι θα δημιουργήσουν, όπως στο παρελθόν. Είναι στη φύση του ανθρώπου ν’ αντιδρά:

 Έτσι λοιπόν σήμερα με εργαλείο το διαδίκτυο, οι ζωγράφοι του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος οργανώνουν μια διαδικτυακή έκθεση με τίτλο “Μένουμε δυνατοί, ετοιμάζουμε την επόμενη μέρα”. Η έκθεση είναι αφιερωμένη σε γιατρούς και νοσηλευτές που δίνουν μάχη για την προστασία της δημόσιας υγείας.

Συναντήσαμε και μιλήσαμε με τη ζωγράφο Πέγκη Φαράντου μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος (Ε.Ε.Τ.Ε.).

 Η Πέγκη Φαράντου αναγορεύτηκε Διδάκτωρ Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι συγγραφέας ακαδημαϊκών συγγραμμάτων, σειράς παιδικών βιβλίων και ζωγράφος.

Γεννήθηκε στην πόλη Würzburg της Δ. Γερμανίας. Είναι ειδικός στην Ψυχολογία των χρωμάτων.

Θα θέλατε να μας πείτε, δύο λόγια για το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας (Ε.Ε.Τ.Ε);

Το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδoς (Ε.Ε.Τ.Ε) είναι συλλογικός φορέας των εικαστικών καλλιτεχνών με αιρετή διοίκηση από τους καλλιτέχνες, Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, υπό την εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού και Εθνική Επιτροπή της Διεθνούς Ένωσης Πλαστικών Τεχνών (AIAP/UNESCO). Τα μέλη του επιμελητηρίου σύμφωνα με τον νόμο είναι θεσμικά αναγνωρισμένοι εικαστικοί δημιουργοί. Οι εικαστικοί καλλιτέχνες, ζωγράφοι, γλύπτες, αγιογράφοι κ.ά. είναι η καταγραφή, το Μητρώο, των δυνάμεων του πολιτισμού σήμερα, παρέχουν καλλιτεχνικές υπηρεσίες και πρωτότυπο έργο στον χώρο των εικαστικών τεχνών και κατά συνέπεια στον πολιτισμό.

«Ο άνθρωπος έπαψε ν’ αγαπά. Ξέχασε την πνευματική υπόστασή του, ότι οι ανάγκες του δεν είναι μόνο βιοτικές»

Πιστεύετε ότι μπορεί η τέχνη να βοηθήσει τον άνθρωπο σε μια χρονική περίοδο δυσανάλογη με τη φυσιολογική ροή της ζωής, όπως τη γνωρίζουμε, όπου αναγκαζόμαστε να στρέψουμε το ενδιαφέρον μας στην υγεία και την εργασία εις βάρος ζωτικών ψυχικών αναγκών;

Η καταναλωτική εποχή είπε στον άνθρωπο, «καταναλώνεις άρα υπάρχεις». Χιλιάδες διαφημίσεις (έμμεσες και άμεσες) έδειξαν στον άνθρωπο τις πολλές του «ανάγκες». Τα σπίτια γέμισαν με αντικείμενα που αγοράστηκαν για να γίνουν τα απαραίτητα, τηλέφωνα, ηλεκτρικές συσκευές, καλλυντικά, ρούχα, παπούτσια, τηλεοράσεις, αυτοκίνητα, σπίτια… Χιλιάδες διαφημίσεις τού έδειξαν πώς να είναι «όμορφος». Για να γίνει αυτό έπρεπε να επέμβει και στη φύση του, να αφαιρέσει την κοιλιά του, να προσθέσει στήθος, νύχια, να αφαιρέσει μύτες, αφτιά κ.ο.κ Όσο ο άνθρωπος αποκτούσε τόσο πιο δυστυχισμένος και μόνος αισθανόταν… Ο άνθρωπος απομακρύνθηκε από τον συνάνθρωπό του, ακόμη και μέσα στην ίδια του την οικογένεια, απομακρύνθηκε από το φυσικό του περιβάλλον, από τα ζώα, τα φυτά, το χώμα, το νερό, τον αέρα. Απομακρύνθηκε από τον ίδιο του τον εαυτό. Έπαψε να αγαπά, έπαψε να σκέπτεται, να διαβάζει, να συζητά. Ξέχασε την πνευματική του υπόσταση, ότι οι ανάγκες του δεν είναι μόνο βιοτικές αλλά και ψυχικές και πνευματικές. Βιβλιοθήκες αντικαταστάθηκαν με υπερσύγχρονους υπολογιστές και η εικόνα δύο ανθρώπων να κουβεντιάζουν αντικαταστάθηκε με δύο ανθρώπους να κρατούν τα κινητά τους.

Σε αυτό το σημείο υπάρχει και η τέχνη. Ο καλλιτέχνης μάς δείχνει κάτι. Όπως ένα μικρό παιδί που λέει στον γονιό του, «κοίτα!», πολλές φορές εκείνος δεν κοιτά θεωρώντας τις σκέψεις του σημαντικότερες. Η τέχνη μάς δείχνει κάτι, είναι λόγος, σκέψη και συναίσθημα, μιλάει με εικόνα, με σύμβολα, με κωδικούς, με σχήματα, με ρυθμό, με ήχο. Η τέχνη είναι πολύ σημαντική στη ζωή του ανθρώπου γιατί του λέει «κοίτα», μην προσπερνάς. Σε προτρέπει να κοιτάξεις, να σκεφτείς, να αισθανθείς, να κρίνεις, να αξιολογήσεις…

Ας έρθουμε τώρα στο “Στρουθίον” που είναι και ο τίτλος του έργου που ζωγραφίσατε για την έκθεση. Θα θέλατε να μας ερμηνεύσετε, όσο είναι δυνατό για έναν καλλιτέχνη να μιλήσει για το έργο του, τη συγκεκριμένη δουλειά σας;

Το στρουθίον είναι το μικρό πουλάκι, το μικρό σπουργίτι. Στο έργο, το σπουργίτι αυτό, είναι ένας σηματοδότης εξόδου, δίνει το σήμα, δείχνει τον δρόμο, έναν δρόμο στην αλήθεια και την ελευθερία. Μέσα σε ένα γενικό κλίμα αναστάτωσης και καταστροφής που επικρατεί στον κόσμο υπάρχει ένα πουλάκι που δείχνει ότι υπάρχει φως, υπάρχει ελπίδα, υπάρχει χαρά. Ο δρόμος που δείχνει το πουλάκι είναι αυτός του Θεού, ένα εκκλησάκι σε έναν λόφο που το αγκαλιάζει η θάλασσα…

«Η ψυχὴ ἡμῶν ὡς στρουθίον ἐρρύσθη ἐκ τῆς παγίδος τῶν θηρευόντων· ἡ παγὶς συνετρίβη, καὶ ἡμεῖς ἐρρύσθημεν»

Ψαλμός ΡΚΓ',123, στίχος 7.

Η Ελλάδα όπως και όλη η ανθρωπότητα περνάει δύσκολες ώρες από έναν νέο ιό, τον κορονοϊό covid-19. Είχε έρθει η άνοιξη και όλα ήταν ανθισμένα και όμορφα, ο άνθρωπος όμως δεν συμμετείχε σε αυτό.

Η ανθρωπότητα βρισκόταν σε καραντίνα. Ο άνθρωπος ήταν κλεισμένος μέσα, στο σπίτι του, υπό την εξουσία μιας κορόνας. Η εποχή που διανύουμε πολύ δύσκολη… Σε ολόκληρο τον κόσμο παρακολουθούμε ανθρώπινες ζωές να χάνονται και να προστίθενται απλά σε αριθμητικούς καταλόγους θυμάτων. Ο άνθρωπος ταξινομείται σε ομάδες ευπαθείς ή όχι. Γίνεται επιλογή για το ποιος θα ζήσει και ποιος όχι ανάλογα με την ηλικία, μαζί με τη ζωή χάνεται και η ελευθερία. Σταματά η ανθρώπινη επαφή και πολλά άλλα που θα φανεί στο μέλλον κατά πόσο σχετίζονται με τον κορονοϊό ή όχι. Οι άνθρωποι ζουν καταστάσεις πρωτοφανείς, πρωτόγνωρες και δύσκολες.

Οι καταστάσεις αυτές φέρνουν μαζί τους αλλαγές σε όλο τον πλανήτη. Αλλαγές τόσο ραγδαίες που είναι δύσκολο να παρακολουθήσει κανείς. Ένα νέο μοντέλο ζωής γεννιέται. Στο μοντέλο αυτό βλέπουμε τον άνθρωπο μόνο, να μην συναθροίζεται, να μην αγκαλιάζεται, να μην εκκλησιάζεται, να μην γιορτάζει, να μην διαδηλώνει, να μην χαίρεται…

Είχε έρθει η Άνοιξη και όλα ήταν ανθισμένα και όμορφα, ο άνθρωπος δεν συμμετείχε σε αυτό… την κάθε ημέρα.

Γιατί σήμερα προσέχει, σκέπτεται, αξιολογεί. Αύριο όμως επιλέγει να παραμείνει ελεύθερος, σκεπτόμενος, ζωντανός, χαρούμενος. Σε έναν κόσμο εν σοφία φτιαγμένο.

Τι προκαλεί τον φόβο;

Θα θέλαμε να αναφερθείτε στο δεύτερο έργο σας που επιλέξατε να παρουσιάσετε στην έκθεση. Το έργο αυτό είναι χωρίς τίτλο.

Το έργο αυτό θέλει να δημιουργήσει κάποια ερωτήματα, έναν διάλογο μεταξύ του θεατή και του έργου. Έχει ως θεματικό κέντρο του τον φόβο. Τι είναι φόβος; Τι είναι αυτό που προκαλεί φόβο; Τι μπορεί να κρύβεται πίσω από τον φόβο; Το έργο αυτό είναι σαν μια λήψη μιας φωτογραφικής μηχανής που ενώ αποτυπώνει μια εικόνα ο φακός σιγά σιγά απομακρύνεται και φαίνονται και άλλα πράγματα που είναι τελικά μέρος της ίδιας εικόνας.

Σας ευχαριστούμε για τη συζήτηση που κάναμε με αφορμή την έκθεση και τη συμμετοχή σας με το… στρουθίον.

Δική μου είναι η χαρά που με φιλοξενήσατε και που κάναμε μαζί έναν όμορφο διάλογο. Εύχομαι σε εσάς και τους αγαπητούς αναγνώστες της ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ όλα τα καλά.

ΥΓ. Η ιστοσελίδα που εμφανίζεται η έκθεση

https://www.dimiourgo.eete.gr/

___________

Σοφία Χατζή

δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 10.06.2020