Καθολικός-Πατριάρχης Μελχισεδέκ Γ'
Ο Πατριάρχης Μελχισεδέκ (Πχαλάτζε)(4) ήταν άνθρωπος με εξαιρετικά χαρίσματα. Σε ολόκληρη την ιστορία του Σεμιναρίου της Τιφλίδας, ήταν ο μόνος μαθητής που δεν έλαβε ποτέ βαθμούς εκτός από την υψηλότερη βαθμολογία. Στη συνέχεια εισήλθε στη Θεολογική Ακαδημία του Καζάν. Οι ικανότητές του σημειώθηκαν από τον διάσημο θεολόγο Νεσμελόφ , ο οποίος ήθελε ο νεαρός άνδρας να παραμείνει στην Ακαδημία και να ασχοληθεί με επιστημονικό έργο. Ως φοιτητής, ο Μιχαήλ (αυτό ήταν το κοσμικό όνομα του μελλοντικού Πατριάρχη) κατέκτησε τόσο καλά την ελληνική γλώσσα που μετέφρασε τον Ηρόδοτο στα γεωργιανά (αυτές οι μεταφράσεις φυλάσσονται στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Τιφλίδας) και, επιπλέον, σπούδασε ανεξάρτητα ανώτερα μαθηματικά. Ανέπτυξε μια πρωτότυπη μέθοδο για τον υπολογισμό του ημερολογίου του Πάσχα, η οποία έχει σημασία για την ιστορική χρονολογία. Ακόμη και πριν λάβει τα ιερά τάγματα, ως δάσκαλος μαθηματικών, ο Μιχαήλ ανέπτυξε επίσης τη μαθηματική θεωρία του σκακιού. Επιπλέον, ο μελλοντικός Πατριάρχης ήταν εκκλησιαστικός συνθέτης και άφησε πίσω του πολλά λειτουργικά μουσικά έργα, συμπεριλαμβανομένου του Χερουβικού Ύμνου.
Λίγο μετά την χειροτονία του στην ιεροσύνη, η σύζυγός του πέθανε και έλαβε όρκους μοναχισμού με το όνομα Μελχισεδέκ. Η ζωή του ήταν γεμάτη θλίψεις. Οι αρχές τον καταδίωξαν και δεν του επέτρεψαν να υπηρετήσει. Λένε ότι όταν, μετά την επισκοπική του χειροτονία, ο Επίσκοπος Μελχισεδέκ στάλθηκε στο Σουχούμι, ξεκίνησε το πρώτο του κήρυγμα με τα λόγια του ψαλμωδού: «Ο άφρων είπε στην καρδιά του: Δεν υπάρχει Θεός» . 24 Εκείνη την εποχή, αυτά τα λόγια θεωρήθηκαν προσβολή προς τις αθεϊστικές αρχές και ο επίσκοπος βρέθηκε στη θέση ενός άνδρα περιτριγυρισμένου από μια αγέλη θυμωμένων σκύλων. Για πολλά χρόνια έμεινε ουσιαστικά χωρίς κανένα μέσο υποστήριξης, με παιδιά που χρειάζονταν βοήθεια. Τελικά, ο Πατριάρχης Καλίστρατος (5) του ζήτησε, ως μεγάλη χάρη, μια θέση στην εκκλησία του κοιμητηρίου, όπου ο Επίσκοπος Μελχισεδέκ, εκείνη την εποχή ήδη μητροπολίτης, τελούσε επιμνημόσυνες τελετές στους τάφους. Τότε η κόρη του πέθανε τραγικά και αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στην Εκκλησία.
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, αναστηλώθηκαν και άνοιξαν διάσημες εκκλησίες στη Γεωργία, όπως η Εκκλησία του Αγίου Μεγαλομάρτυρα Γεωργίου στο Σιγκνάγκι, όπου βρίσκονται τα λείψανα της Αγίας Νίνας, Ισαποστόλου, της φωτίστριας της Γεωργίας, η Εκκλησία Μοτσαμέτα στο Κουτάισι, όπου μεταφέρθηκαν ξανά τα λείψανα των Αγίων Μεγαλομάρτυρων Δαβίδ και Κωνσταντίνου, πρίγκιπες του Αραγβέτι, η Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Ιλόρι, καθώς και άλλες εκκλησίες.
Ο Πατριάρχης Μελχισεδέκ (όπως και ο Πατριάρχης Εφραίμ)(6) είχε ένα έθιμο: όταν έμπαινε στην Αγία Τράπεζα, πρώτα απ' όλα ξεδίπλωνε τα αντίμηνα στον θρόνο και κοίταζε αν υπήρχαν σωματίδια του Σώματος του Χριστού πάνω σε αυτό. Αν διαπίστωνε ότι ένας ιερέας ενεργούσε απρόσεκτα με τα Τίμια Δώρα, τον επιπλήττει αυστηρά. (Πρέπει να ειπωθεί ότι, όταν έκανε επίπληξη, ο Πατριάρχης Μελχισεδέκ δεν ύψωσε τη φωνή του, αλλά υπήρχε κάτι στην εμφάνισή του που έκανε τον παραβάτη να τρέμει μπροστά του.) Στη συνέχεια έλεγξε αν υπήρχαν αρκετά επιπλέον δώρα για την κοινωνία των ασθενών και μύρο για την τέλεση του Μυστηρίου του Βαπτίσματος. Μετά από αυτό, περπάτησε γύρω από την Αγία Τράπεζα και κοίταξε πώς ήταν τακτοποιημένη, αν υπήρχαν περιττά πράγματα στην Αγία Τράπεζα, πώς καθαρίζονταν οι λύχνοι, αν υπήρχε σκόνη στις εικόνες. Είπε ότι η αμέλεια απέναντι στην εικόνα του Θεού (την εικόνα) αποτελεί ασέβεια προς το Πρωτότυπο, ότι η καθαριότητα του βωμού αποτελεί απόδειξη της πίστης του ιερέα, επειδή το βωμό είναι η κατοικία της Θεότητας και ο ιερέας πρέπει να τηρεί την τάξη στο βωμό, χωρίς να παραβλέπει καμία λεπτομέρεια.
Κατά τη διάρκεια του διωγμού της Εκκλησίας από τον Χρουστσόφ, ο Πατριάρχης Μελχισεδέκ εξέδωσε διάταγμα που διέταζε όλους τους ιερείς και τους διακόνους να φορούν ράσα, διαφορετικά όσοι παραβίαζαν τον νόμο για πρώτη φορά θα έχαναν τα βραβεία που είχαν λάβει και για επόμενες παραβάσεις θα τους απαγορευόταν να υπηρετούν στην ιεροσύνη. Ήθελε ο λαός να δει στην εμφάνιση του ιερέα έναν ομολογητή της ορθόδοξης πίστης και όχι έναν μισθοφόρο που φοράει ράσο κατά τη διάρκεια των λειτουργιών, σαν ειδικά ρούχα, και μετά το βγάζει και διαλύεται στο πλήθος, σαν να ντρέπεται για τον βαθμό του. Ήταν μια θαρραλέα πράξη για εκείνη την εποχή.
Μου άρεσε πολύ να ακούω τα κηρύγματα του Πατριάρχη Μελχισεδέκ. Μιλούσε απλά και καθαρά, αλλά ταυτόχρονα οι οδηγίες του ακουγόντουσαν κάπως ξεχωριστές. Ένιωθες ότι δεν επαναλάμβανε τα λόγια των άλλων, δεν ξαναδιηγούνταν ό,τι είχε διαβάσει στα βιβλία, αλλά με κάποιο είδος πνευματικής ζεστασιάς μιλούσε για ό,τι είχε βιώσει ο ίδιος.
Κάποτε, κατά τη διάρκεια ενός κηρύγματος, ο Πατριάρχης Μελχισεδέκ είπε: «Μου είπαν ότι τη νύχτα του Πάσχα σε ένα χωριό πέθανε ένας νεαρός άνδρας, ο μοναχογιός του πατέρα του. Έτσι, ο πατέρας, για να μην αμαυρώσει τις διακοπές του Πάσχα και να μην αναστατώσει τους συγγενείς και τους συγχωριανούς του, έκρυψε τον θάνατο του γιου του από αυτούς. Κλείδωσε το δωμάτιο όπου βρισκόταν ο νεκρός γιος του και όταν, σύμφωνα με το έθιμο, οι φίλοι του ήρθαν να τον συγχαρούν για το Πάσχα, τους χαιρέτησε με χαρά, τους έβαλε στο τραπέζι, τους φιλέψε και τραγούδησε μαζί τους: «Χριστός αναστήθηκε από τους νεκρούς». Δεν έδειξε ότι βρισκόταν σε μεγάλη θλίψη. Στο τραπέζι υπήρχε ένα κέρασμα, όπως συνηθίζεται στο χωριό, και πίσω από τον τοίχο βρισκόταν το άψυχο σώμα ενός νεαρού άνδρα, και κανείς δεν το ήξερε. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη θλίψη από το να χάσει κανείς τον μοναχογιό του, αλλά για χάρη του Πάσχα ξεπέρασε αυτή τη θλίψη.
Μελχισεδέκ είναι το όνομα ενός μεγάλου και ταυτόχρονα κρυμμένου από τον κόσμο πατριάρχη της Παλαιάς Διαθήκης, ενός μυστηριώδους προσώπου που έλαμψε σαν αστέρι στις σελίδες της Βίβλου και μετά εξαφανίστηκε, αφήνοντας πίσω του μια ανεξήγητη σιωπή. Αυτό το όνομα, μου φαινόταν, ήταν το πιο κατάλληλο από όλα τα ονόματα για τον Γεωργιανό Καθολικό-Πατριάρχη. Η εμφάνισή του θύμιζε τους αρχαίους προγόνους: οι κινήσεις του ήταν ήρεμες και μεγαλοπρεπείς. Στην πατριαρχική του υπηρεσία διατήρησε βασιλική αξιοπρέπεια και εξουσία. Ήταν τότε εποχή διωγμών. Οι εκκλησίες ήταν μισοάδειες ακόμα και τις μεγάλες γιορτές. Όταν όμως ο Πατριάρχης Μελχισεδέκ τέλεσε τη θεία λειτουργία, φαινόταν σαν να άνοιγαν οι σελίδες του «Καρτλίς Τσχοβρέμπα» 25 . Δεν μπορούσε κανείς παρά να νιώσει μέσα του τη δύναμη ενός πνευματικού ηγέτη του λαού, όπως ήταν οι πατριάρχες τους περασμένους αιώνες.
Συχνά, φορώντας ένα απλό μοναστικό ράσο, έβγαινε στη χορωδία του Καθεδρικού Ναού της Σιόνης 26 και διάβαζε τους Έξι Ψαλμούς και τους κανόνες, διαβάζοντας ήσυχα και με ψυχή. Ήταν μια αξέχαστη εικόνα. Η εκκλησία είναι μισοάδεια, το ηλεκτρικό ρεύμα καίει αμυδρά (δεν του άρεσε το έντονο φως), οι λάμπες τρεμοπαίζουν και ο Πατριάρχης διαβάζει προσευχές στη χορωδία, σαν να προσεύχεται η Γεωργία μέσα από τα χείλη του. Ένιωσα ένα είδος μυστικιστικού δέους εκείνες τις στιγμές. Η λειτουργία τελείωνε, αλλά δεν ήθελα να φύγω από τον Καθεδρικό Ναό της Σιόνι. Φαινόταν ότι οι ψυχές των Γεωργιανών βασιλιάδων και πατριαρχών καλούνταν εδώ με την προσευχή του αρχιερέα και η αόρατη θεία λειτουργία θα συνεχιζόταν όλη τη νύχτα.
Ο Πατριάρχης Μελχισεδέκ συνδύαζε την αυστηρότητα και το έλεος. Ήταν αυστηρός, αλλά αυτή η αυστηρότητα ήταν η άλλη όψη της αγάπης του για τον Θεό. Ήταν ευγενικός και ελεήμων, αλλά ταυτόχρονα τον φοβόντουσαν ακριβώς λόγω της δικαιοσύνης του. Τιμωρούσε τους ενόχους, ακόμη και μέχρι του σημείου του αφορισμού, προκειμένου να διαφυλάξει την ιερότητα του βωμού, αλλά συγχώρεε όταν έβλεπε την ειλικρινή μετάνοια του ατόμου. Θα μπορούσε να ειπωθεί γι’ αυτόν με τα λόγια του ψαλμωδού: Μίσησα και απεχθάνθηκα την ανομία, αλλά αγάπησα τον νόμο Σου 27 . Ενώπιόν του, ο κλήρος και οι υποδιάκονοι στέκονταν σαν στρατιώτες σε σχηματισμό. υπήρχε σιωπή στο βωμό. Αν κάποιος έκανε λάθος, ο Πατριάρχης απλώς τον κοίταζε και κουνούσε ελαφρά το κεφάλι του - και αυτό είχε ισχυρότερο αποτέλεσμα από μια αυστηρή επίπληξη. Μιλούσε λίγο, αλλά μπορούσε κανείς να νιώσει ότι κάθε λέξη που έλεγε ήταν μελετημένη και, σαν να ζύγιζε σε μια ζυγαριά.
Ο Πατριάρχης φερόταν στους ανθρώπους όλων των εθνικοτήτων με την ίδια αγάπη. Κανείς δεν ένιωθε σαν θετός γιος κάτω από το ιερό ωμοφόριό του. Αλλά ταυτόχρονα, οι άνθρωποι ένιωθαν πόσο αγαπούσε την πολύπαθη πατρίδα του, την ιστορία της, τις παραδόσεις της, τις οποίες οι μουσουλμανικές εισβολές των περασμένων αιώνων και τα θολά κύματα της επανάστασης δεν μπόρεσαν να καταστρέψουν. Μπορεί να ειπωθεί ότι η πρώτη του αγάπη ήταν η Εκκλησία και η δεύτερη η Γεωργία. Αυτή η αγάπη ήταν ξένη προς την υπερηφάνεια και την αλαζονεία που χαρακτηρίζουν ανθρώπους με χαμηλή πνευματικότητα, επιφανειακό μυαλό και στενή ψυχή - τέτοιοι άνθρωποι είναι συνήθως περήφανοι για αυτό που οι ίδιοι δεν έχουν. Αντιθέτως, η αγάπη του Πατριάρχη Μελχισεδέκ για τη Γεωργία είχε εκείνη την ευγενή μορφή και εκείνη την εσωτερική ομορφιά που βοηθούσε τους άλλους να νιώσουν και να αγαπήσουν καλύτερα αυτή τη χώρα. Ο Πατριάρχης τιμούσε ιδιαίτερα την θαυματουργή Εικόνα της Θεοτόκου στη Διδούβη και πριν λύσει οποιοδήποτε δύσκολο ζήτημα, ερχόταν στην Εκκλησία της Γεννήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου στη Διδούβη 28 (συνήθως αργά το βράδυ, όταν δεν υπήρχαν άνθρωποι εκεί) και προσευχόταν για πολλή ώρα στη Μητέρα του Θεού, ζητώντας Της απάντηση και βοήθεια. Ο Πατριάρχης Καλίστρατος 29 ήταν αγαπημένος του γεωργιανού λαού και ο Πατριάρχης Μελχισεδέκ ήταν ο άξιος διάδοχός του.
Άκουσα για τον θάνατο του Πατριάρχη Μελχισεδέκ ενώ υπηρετούσα στην Ιλόρι. Και θυμήθηκα τα λόγια του Θηβαΐδη μοναχού, ο οποίος, έχοντας δει στο πνεύμα τον θάνατο του αγίου αυτοκράτορα Θεοδοσίου, είπε: «Ω, Βυζάντιο, οι μέρες της χαράς σου έχουν χαθεί! Ο μεγάλος βασιλιάς πέθανε, ο πατέρας μας πέθανε».
* * *
24 ΥΓ. 13 , 1.
25 «Κάρτλις Τσχοβρέμπα» - «Η ζωή του Κάρτλι», μια συλλογή γεωργιανών χρονικών του 12ου-18ου αιώνα.
26 Ο Καθεδρικός Ναός Σιόνι στο όνομα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται στην Τιφλίδα, στις όχθες του ποταμού. Κοτόπουλα.
27 ΥΓ. 118 , 163.
28 Η εκκλησία της Γεννήσεως της Θεοτόκου στο Διντούμπε βρίσκεται στην Τιφλίδα, στην περιοχή Διντούμπε.
29 Δείτε τη σημείωση. 5 στη σελ. 580.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου