Η ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΥΠΕΡΟΧΗ ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΆΓΙΟ ΙΩΑΝΝΗ ΤΩΝ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ. Η υπεροχή του Παύλου έναντι των προσώπων της Παλαιάς Διαθήκης 2

ζ΄. Ιώβ

 Ο Χρυσόστομος αφιερώνει ένα μεγάλο μέρος της πρώτης εγκωμιαστικής του ομιλίας για τον Παύλο στην σύγκριση με τον Ιώβ η οποία γίνεται σε δύο επίπεδα. Αρχικά αντιπαραβάλλεται η υπομονή του Ιώβ μπροστά στα δεινά και τις σωματικές πληγές με την αντοχή του Παύλου στις διώξεις κατά τη διάρκεια διάδοσης του Ευαγγελίου. Η υπομονή του Ιώβ στις δοκιμασίες αποτελεί νίκη αλλά συγκρινόμενη με εκείνη του Παύλου φαντάζει πολύ μικρή. Ο Ιώβ άντεξε τις δοκιμασίες για μερικούς μήνες ενώ ο Παύλος εκδιώχθηκε για πολλά χρόνια και τελικά μαρτύρησε. Και ο μεν Ιώβ δεχόταν δοκιμασίες μόνο στο σώμα ενώ ο Παύλος υπέφερε ψυχικά καθημερινά για ολόκληρη την Εκκλησία. ¨ Ἅπερ οὖν ἐκεῖνος ἔπασχεν ἐν τῷ σώματι, ταῦτα οὗτος έν τῇ ψυχῇ, καί σκώληκος παντός χαλεπώτερον ἡ καθ’ ἕκαστον τῶν σκανδαλιζομένων ἀθυμία διέτρωγεν αὐτοῦ την ψυχήν¨

Οι πόνοι του για το κάθε μέλος της Εκκλησίας παρομοιάζονταν από τον ίδιο ως πόνοι της τίκτουσας γυναίκας.¨Τεκνία μου, οὑς πάλιν ὠδίνω¨. Άλλωστε οι εμπαιγμοί που υπέστη ο Ιώβ από τους φίλους του και την οικογένεια του ήταν οι εμπαιγμοί τριών ή τεσσάρων φίλων του. Ο Παύλος όμως δεν κατηγορήθηκε μόνο από λίγα άτομα αλλά υπέστη λοιδορίες από άπειρους Ιουδαΐζοντες χριστιανούς που τον κατέκριναν για τη μηυποχρεωτική τήρηση του Μωσαϊκού νόμου από τους εξ’ εθνών χριστιανούς. ¨ Οὐχί παρά τριῶν ἤ τεσσάρων, ἀλλά παρά πάντων ὀνειδιζόμενος τῶν ἀπιστούντων ψευδαδέλφων, ἐμπτυόμενος, λοιδορούμενος¨ .

Σε ένα δεύτερο επίπεδο γίνεται η σύγκριση της φροντίδας που επεδείκνυε ο Ιώβ προς τους ¨δεομένους κηδεμονίας¨, με τη φροντίδα του Παύλου προς τους πιστούς. Το ενδιαφέρον του Ιώβ παρουσιάζεται εδώ μόνο ως προς την κάλυψη των σωματικών αναγκών των συνανθρώπων του. Αντίθετα ο Παύλος αγωνιούσε για τις ψυχικές και πνευματικές ανάγκες των πιστών και το ενδιαφέρον του απλωνόταν στους ανθρώπους όλου του κόσμου. ¨ Ἅ γάρ ἐκεῖνος περί τούς σάρκα πεπηρωμένους ἐπεδείκνυτο, ταῦτα οὗτος περί τους την ψυχήν λελωβημένους ἔπραττε¨. Με το κήρυγμα του διόρθωνε τους κουτσούς και αναπήρους κατά το λογικό και έντυνε τους πνευματικά γυμνούς με τη στολή της ευσέβειας. Άλλωστε το σπίτι του Ιώβ ήταν ανοικτό μόνο για όποιον ερχόταν σε αυτό, σε αντίθεση με τον Παύλο, η ψυχή του οποίου ήταν απλωμένη σε όλη την οικουμένη και δεχόταν ολόκληρες πολιτείες.

Γι’ αυτό και έλεγε :¨οὐ στενοχωρεῖσθαι ἐν ἡμῖν, στενοχωρεῖσθαι δέ ἐν τοῖς σπλάγχνοις ὑμῶν¨.

Αυτή η οικουμενική διάσταση της παύλειας αγάπης την καθιστά ασύγκριτα σπουδαιότερη από την αγάπη του Ιώβ. ¨ Καί ὁ μέν, προβάτων αύτῷ και βοῶν ὄντων ἀπείρων, φιλότιμος περί τούς δεομένους ἦν. οὗτος δε, οὐδέν πλέον κεκτημένος τοῦ σώματος, ἀπ’ αὐτοῦ τούτου τοῖς δεομένοις έπήρκει¨

 Ο Παύλος πρόσφερε σε όλα τα έθνη χωρίς τίποτε να κατέχει. Με την αγάπη του και τα χέρια του συνεχώς επεδείκνυε την αφοσίωση του στους πιστούς. Αυτό φανερώνει και η ρήση του ¨Ταῖςχρείαις μου καί τοῖς οὖσι μετ’ ἐμοῦ ὑπηρέτησαν αἱ χεῖρες αὗται¨εννοώντας ότι με τη σωματική του εργασία κάλυπτε τις ανάγκες εκείνων που υπέφεραν από πείνα και είχαν ανάγκη βοηθείας.

η΄. Μωυσής

Ως βασικότερη αρετή του Μωΰσή παρουσιάζεται η αυτοθυσία που επέδειξε ώστε να διαγραφεί από το βιβλίο του Θεού για να σώσει τον περιούσιο λαό του Θεού, τον Ισραήλ. Ωστόσο ο Χρυσόστομος παρουσιάζει και πάλι τον Παύλο πολύ ανώτερο. Ενώ ο Μωυσής δέχτηκε να χαθεί μαζί με άλλους για να σώσει τον λαό του, ο Παύλος δέχτηκε να χάσει ο ίδιος την απέραντη δόξα προκειμένου όλοι οι άλλοι να σωθούν. Και ενώ ο Μωυσής πάλευε με ένα μόνο πρόσωπο , τον Φαραώ , ο απόστολος των εθνών πολεμούσε καθημερινά με το διάβολο όχι για τη σωτηρία ενός μόνο έθνους αλλά όλου του κόσμου. Ο αγώνας τέλος του Παύλου δε γινόταν με ιδρώτα, όπως συνέβη με το Μωυσή, αλλά με το ίδιο του το αίμα που το έχυνε υπέρ πάντων .

θ΄. Δαυίδ – Ηλίας

Ο ιερός Χρυσόστομος προβαίνει και στη σύγκριση του αποστόλου των εθνών με τους σημαντικότερους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης ξεκινώντας από τον Δαυίδ. Ο θείος έρως και η ταπεινοφροσύνη του Δαυίδ είναι ένα μικρό επίτευγμα μπροστά στην αγάπη που έτρεφε για το Χριστό ο Παύλος. Το μεγάλο κατόρθωμα του Δαυίδ να νικήσει και να κατατροπώσει τον Γολιάθ με ένα μικρό λίθο τίθεται σε σύγκριση με τα επιτεύγματα του Παύλου. Για τον Χρυσόστομο η διαφορά ανάμεσα στα κατορθώματα των δύο ανδρών προσομοιάζει με την απόσταση μεταξύ ενός ποιμένα και ενός στρατηγού. Ο Δαυίδ χρησιμοποίησε ένα λίθο για να επιτύχει την εξόντωση του Γολιάθ. Ωστόσο το μοναδικό όπλο του Παύλου με το οποίο νίκησε ολόκληρη την οικουμένη και όχι μόνο έναν εχθρό ήταν ο λόγος του και το κήρυγμα της εν Χριστῷ σωτηρίας. Είναι χαρακτηριστική η εικόνα με την οποία ο Χρυσόστομος περιγράφει τον Παύλο.¨ Φθεγγόμενος μόνον ἅπασαν τοῦ διαβόλου κατέλυε τήν φάλαγγα, καθάπερ λέων βρυχώμενος, καί φλόγα ἀπό τῆς γλώττης ἀφιείς, οὕτω πᾶσιν ἀφόρητος, καί πανταχοῦ μετεπήδα συνεχῶς¨.

Επόμενος μεγάλος προφήτης, με τον οποίο ο Χρυσόστομος συγκρίνει τον Παύλο, είναι ο Ηλίας. Τα θαύματα του προφήτη Ηλία, που έκλεισε τον ουρανό και έφερε λιμό, δεν θεωρούνται τόσο σημαντικά.

Εκείνο που τίθεται σε σύγκριση είναι ο ζήλος του Ηλία για το Θεό.  Ο ζήλος του χαρακτηρίζεται τόσο μεγάλος που τον κατέστησε πιο ισχυρό και από τη φωτιά. Για το Χρυσόστομο ωστόσο η διαφορά του θείου ζήλου του Παύλου με τον αντίστοιχο του Ηλία, είναι τόσο μεγάλη όσο η διαφορά του Ηλία από τους άλλους προφήτες . Ο Χρυσόστομος προχωρά στη σύγκριση του Παύλου με τον μεγάλο αυτό προφήτη της Παλαιάς Διαθήκης, που στη συνείδηση των πιστών ήταν αναγνωρισμένος για την αρετή και το πνευματικό του μεγαλείο, γνωρίζοντας ότι έτσι θα επιτύγχανεπιο αποτελεσματικά το στόχο του δηλαδή την ανάδειξη της ανωτερότητας του Παύλου.

ι΄. Ιωάννης Πρόδρομος

Το τελευταίο πρόσωπο με το οποίο ο ιερός συγγραφέας συγκρίνει τον απόστολο των εθνών είναι ο μέγιστος τον προφητών, ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο οποίος βρίσκεται στο μεταίχμιο Παλαιάς και Καινής Διαθήκης. Η σύγκριση γίνεται στο επίπεδο της ασκητικότητας των δύο ανδρών. Η νηστεία και ο αγώνας του τελευταίου και σημαντικότερου των προφητών της Παλαιάς Διαθήκης δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να υπερβούν την ασκητικότητα και τις διώξεις που υπέστη  Παύλος. Η έρημος ήταν η κατοικία του Ιωάννη και του παρείχε το απαραίτητο φαγητό. Ωστόσο ο Χρυσόστομος τονίζει ότι η οικουμένη όλη, η οποία αποτελούσε τον τόπο διαμονής του αποστόλου των εθνών, γινόταν για τον Παύλο πολλές φορές πιο αφιλόξενη από την έρημο και δεν του παρείχε τροφή αλλά πείνα και διώξεις. Ο Χρυσόστομος παρουσιάζει το άγριο μέλι και τις ακρίδες, που αποτελούσαν την τροφή του Προδρόμου, ανώτερα σε ποιότητα από την τροφή του Παύλου. ¨ Ἀλλ οὗτος ἐν μέσῃ τῇ οἰκουμένη, καθάπερ ἐκεῖνος ἐν τῇ ἐρήμῳ, διέτριβεν ἀκρίδας μέν καί μέλι ἄγριον οὐ σιτούμενος, πολύ δέ εὐτελεστέραν ταύτης παρατιθέμενος τράπεζαν, καί οὐδέ τῆς ἀναγκαίας εὐπορῶν τροφῆς διά τήν ὑπέρ τοῦ κηρύγματος σπουδήν¨.

 Το δεύτερο στοιχείο σύγκρισης των δύο ανδρών είναι η παρρησία τους ενώπιον της κοσμικής εξουσίας. Ο μεν Ιωάννης επέδειξε παρρησία ενώπιον του σκληρού βασιλιά Ηρώδη. Ο Παύλος ωστόσο χρειάστηκε να απολογηθεί, στην διάρκεια των αποστολικών του περιοδειών, όχι μόν σε έναν αλλά σε πολλούς βασιλείς. Πολλές φορές μάλιστα αυτοί αποδείχτηκαν απείρως χειρότεροι και επικινδυνότεροι από τον Ηρώδη.

Με τον πρόσωπο του Προδρόμου ο ιερός πατέρας ολοκληρώνει τον κύκλο της σύγκρισης του Παύλου με παλαιοδιαθηκικές μορφές. Διά των παραπάνω αντιπαραβολών φανερώνει τον θαυμασμό του για τον απόστολο Παύλο και τον αναδεικνύει ανώτερο σε όλες τις αρετές. Το στοιχείο το οποίο τονίζει ιδιαίτερα και μέσα από το οποίο οι αρετές του Παύλου παρουσιάζονται ασύγκριτα ανώτερες από τις αντίστοιχες των προσώπων της Παλαιάς Διαθήκης, είναι η οικουμενικότητα. Ο Παύλο ζούσε και θυσίαζε καθημερινά τη ζωή του για όλη την οικουμένη γι’ αυτό και η αρετή του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί οικουμενική με την έννοια ότι απλωνόταν σε όλους τους συνανθρώπους του και σε όλα τα έθνη.

Ζώντας εν Χριστώ και με την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος αγκάλιασε όλο τον κόσμο με τον πόθο να μεταδώσει παντού το μήνυμα της σωτηρίας δια Ιησού Χριστού.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΑΤΣΗ

 Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ

 ΑΓΙΟ ΙΩΑΝΝΗ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

Διδακτορική διατριβή που υποβλήθηκε

στο Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας

της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ

Τομέας Αγίας Γραφής και Πατερικής Γραμματείας

ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Πρωτοπρεσβύτερος Καθηγητής Θεόδωρος Ζήσης

Καθηγητής Βασίλειος Φανουργάκης

Καθηγητής Γεώργιος Θεοδωρούδης

 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2008