ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΩΝ ΔΕΙΝΩΝ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΎΛΟΥ . ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΑΓΙΟ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΝ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ.

Τα αίτια των δεινών

Ο Χρυσόστομος παραθέτει οκτώ λόγους για τους οποίους

επέρχονται τα δεινά στην ζωή των αγίων όπως συνέβη στον Παύλο. Ο πρώτος λόγος, για τον οποίο ο Θεός επέτρεπε στη ζωή του Παύλου την παρουσία δεινών, ήταν για να τον προστατεύσει από την έπαρση και να τον πείσει να μείνει ταπεινόφρων.

 Το ίδιο άλλωστε συνέβη και με τον απόστολο Πέτρο. Αν και οι δύο πρωτοκορυφαίοι απόστολοι ήταν άγιοι και άξιοι θαυμασμού, δεν έπαυαν ωστόσο να είναι άνθρωποι και να έχουν την ανάγκη προφυλακτικών μέσων ¨εἰς τό μή ῥᾳδίως ἐπαίρεσθαι¨.

Γιατί τίποτα συνήθως δεν οδηγεί τόσο στην υπερηφάνεια, όσο η ψυχή που είναι γεμάτη κατορθώματα. Γι΄αυτό το λόγο ο Θεός προφύλαξε δια των δοκιμασιών του αποστόλους ώστε να παραμείνουν ταπεινοί .

Αυτό φανερώνεται και από τα ίδια τα λόγια του Παύλου που αφού είπε ότι ¨ἡρπάγην εἰς τρίτον οὐρανόν, καί εἰς τον παράδεισον ἀπηνέχθην¨ στην συνέχεια συμπλήρωσε ¨Καί τῇ ὑπερβολῇ τῶν ἀποκαλύψεων, ἵνα μή ὑπεραίρωμαι, ἐδόθη μοι σκόλωψ τῇ σαρκί, ἄγγελος σατᾶν, ἵνα με

κολαφίζει¨

Για να μην υπερηφανεύεται επέτρεψε ο Θεός να τον χτυπούν στο πρόσωπο οι άγγελοι του Σατανά. Με την λέξη Σατάν δεΝ εννοεί κάποιους δαίμονες αλλά τους ανθρώπους που υπηρετούν τον διάβολο δηλ. του απίστους, τους ειδωλολάτρες, τους τυράννους οι οποίοι συνεχώς τον στενοχωρούσαν και τον καταδίωκαν. Ο Θεός μπορούσε να τον απαλλάξει από τους διωγμούς και τις συνεχείς θλίψεις αλλά εξαιτίας της αρπαγής του εις τον τρίτον ουρανόν και για να μη υψηλοφρονήσει από τις αποκαλύψεις, δεν απαλλάχτηκε από τις θλίψεις και τις δοκιμασίες.

Ο δεύτερος λόγος που εντοπίζει ο Χρυσόστομος για την παρουσία των δεινών στη ζωή των αγίων, είναι η φανέρωση δι’ αυτών της δύναμης του Θεού. Πολλοί ήταν εκείνοι που κατά τον ιερό πατέρα, πίστευαν ότι ο Θεός αδυνατεί να απαλλάξει τους δικούς του από τα δεινά και έτσι η έλευση τους είναι απόδειξη της αδυναμίας του. Ο Παύλος ωστόσο διέψευσε με τη ζωή και τη διδασκαλία του αυτήν την άποψη. Κα απέδειξε ότι τα δεινά που του συνέβησαν καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου του όχι μόνο δεν έδείχναν την αδυναμία του Θεού αλλά την μεγάλη του δύναμη επί πάντων. Γιατί ενώ είπε αρχικά ότι ¨ ἐδόθη μοι σκόλωψ τῇ σαρκί, ἄγγελος σατανᾶ, ἵνα με κολαφίζει¨ δηλώνοντας έτσι τους αλλεπάλληλους πειρασμούς , πρόσθεσε στη συνέχεια : ¨Ὑπέρ τοῦτου τρίς τον Κύριον παρεκάλεσα, ἵνα ἀποστῇ ἀπ’ ἐμοῦ καί εἶπε μοι. Ἀρκεῖ σοι ἡ χάρις μου .Ἡ δύναμις μου ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται¨ .

Μέσα λοιπόν από τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε ο Παύλο φανερωνόταν η δύναμη του Θεού. Αυτό συνέβη και στην περίπτωση του δεσμοφύλακα, ο οποίος προσελκύστηκε στην πίστη μόνο όταν είδε τον αλυσοδεμένο Παύλο να λύνει τα δεσμά δια της προσευχής φανερώνοντας έτσι τη δύναμη του Θεού. Πολλές φορές άλλωστε με όλους τους αποστόλους μπορεί κανείς να δει ¨τοῖς διωγμοῖς την χάριν τοῦ Θεοῦ ἀεί ἐπανθοῦσαν, καί ταῖς θλίψεσι παραφαινομένην, καί οὕτω τήν δύναμιν αὐτοῦ κηρύττουσαν ¨.

Τρίτη αιτία παραχώρησης των δεινών είναι η ανάγκη αποφυγής της αντίληψης των άνθρωπων ότι οι άγιοι είναι ανώτεροι της ανθρώπινης φύσης. Τα θαύματα που τελούσαν οι απόστολοι μπορούσαν να γίνουν αιτία ώστε να θεωρηθούν υπεράνθρωποι. Γι΄αυτό και ο Παύλος λέει ¨ἐάν γάρ καί θελήσω, καυχήσασθαι, οὐκ ἔσομαι ἄφρων. Φείδομαι δέ, μήτις εἰς ἐμέ λογίσητασι ὑπέρ ὅ βλέπει με, ἤ ἀκούει τι ἐξ ἐμοῦ¨

Ως παράδειγμα αναφέρεται το περιστατικό που έγινε στα Λύστρα όπου οι κάτοικοι όχι μόνο θαύμασαν τον Παύλο και τον Βαρνάβα αλλά έφεραν και ταύρους για να τους θυσιάσουν, θεωρώντας ότι επρόκειτο για θεούς. Για να μη συμβεί λοιπόν η θεοποίηση των αποστόλων και πληγεί έτσι η εξάπλωση του κηρύγματος, ο Θεός επέτρεπε συχνά να καταδιώκονται, να κτυπιούνται, να ασθενούν και να υπόκεινται σε πλήθος πειρασμών, αποδεικνύοντας κατ΄αυτό τον τρόπο ότι ήταν άνθρωποι. Έτσι γινόταν αντιληπτό από τους δεχόμενους το μήνυμα της ανάστασης ότι οι απόστολοι ¨οὐδέν παρ’ ἑαυτῶν εἰσέφερον, ἀλλά γυμνή ἡ χάρις δι’ ἐκείνων πάντα εἰργάζετο¨

Τέταρτος λόγος έλευσης της κακοπάθειας στη ζωή των αγίων, είναι για να μη θεωρηθεί από τους απίστους ότι οι άγιοι εργάζονται και υπηρετούν το Θεό με την ελπίδα να απολαύσουν σε αυτόν τον κόσμο ευτυχία και υλικό πλούτο. Έτσι στην Παλαιά Διαθήκη ο Θεός επέτρεψε την έλευση κακών στον Ιώβ ώστε να φανερωθεί ότι η πίστη του δεν στηριζόταν στα υλικά αγαθά που απολάμβανε σε αυτό τον κόσμο. Όταν λοιπόν ο Ιώβ έριξε μακριά το ένδυμα του πλούτου ¨γυμνός ἐδείχθη, ὥσπερ έν θεάτρῳ, μέσῃ τῇ οἰκουμένῃ, καί πάντες αὐτοῦ τήν εὐεξίαν τῆς ψυχῆς ἐξεπλάγησαν¨. Και η αρετή του δεν φάνηκε μόνο από την γύμνωση του από τον πλούτο αλλά και από την πάλη και την υπομονή στην αρρώστια.

 Ο Χρυσόστομος παρατηρεί ότι ο Θεός δεν έπληξε ο ίδιος τον Ιώβ αλλά επέτρεψε στον διάβολο να τον πειράξει για να αποδοθεί σε αυτόν μεγαλύτερος στέφανος. Ο Ιώβ μοιάζει με γενναίο παλαιστή ο οποίος προκειμένου να έχει μια λαμπρότερη νίκη επιτρέπει στους αντιπάλους του να τον πιάσουν από τη μέση και δεν παλεύει μαζί τους απαιτώντας από αυτούς όρθιο σώμα ώστε ο αγώνας να είναι ίσος προς ίσον. Έτσι και ο Θεός έδωσε στον διάβολο την άδεια να ¨πιάσει από τη μέση ¨ τον ΙώΒ ώστε να φανερωθεί η δύναμη της πίστης του και να λάβει λαμπρότερο στέφανο .

Μέσα άλλωστε από τις κακοπάθειες δίνεται μία αφορμή ¨ἵνα περί ἀναστάσεως φιλοσοφῶμεν¨ (πέμπτος λόγος). Για τον απόστολο Παύλο τα παθήματα είχαν άμεση σχέση με την αναμονή της αναστάσεως. Η υπομονή στα δεινά του παρόντος βίου ως μετοχή στα παθήματα του Χριστού, αποκτά βαρύτητα μόνο κάτω από την προοπτική της μελλοντικής ζωής. Γι΄ αυτό και ο Παύλος έλεγε : ¨εἰ κατά ἄνθρωπον ἐθηριομάχησα ἐν Ἐφέσῳ, τί μοι τό ὄφελος, εἰ νεκροί οὐκ ἐγείρονται;¨.

Και σε άλλο σημείο ¨ Εἰ ἐν τῇ ζωῇ ταύτῃ ἠλπικότες ἐσμέν ἐν Χριστῷ μόνον, ἐλεεινότεροι πάντων ἀνθρώπων ἐσμέν ¨.

Ο έκτος λόγος που δικαιολογεί την έλευση των δεινών στη ζωή των αγίων και την μετοχή τους στα θεία παθήματα, είναι το ότι αυτά αποτελούν πηγή παρηγορίας και ανακούφισης για όλους όσους υφίστανται θλίψεις και ενθυμούνται τα κακά που συνέβησαν σε εκείνους.

¨Ἡ γάρ κοινωνία τῶν παθῶν φέρει τινά παραμυθίαν τοῖς ἐκπεπτωκόσιν¨

Γι΄αυτό και ο απόστολος Παύλος θέλοντας να παρηγορήσει τους Μακεδόνες έλεγε :¨Ὑμεῖς γάρ, μιμηταί ἐγενήθητε, ἀδελφοί, τῶν ἐκκλησιῶν τοῦ Θεοῦ τῶν οὐσῶν έν τῇ Ἰουδαίᾳ έν Χριστῷ Ἰησοῦ, ὅτι τά αὐτά ἐπάθετε καί ὑμεῖς ὑπό τῶν ἰδίων συμφυλετῶν καθώς καί αὐτοί ὑπό τῶν Ἰουδαίων¨

Αλλά και τους Εβραίους παρηγορεί αναφέροντας με λεπτομέρεια όλους τους δικαίους που ζούσαν σε καμίνους, σε λάκκους, σε ερήμους, σε όρη και σε σπήλαια υπομένοντας πείνα και στενοχώριες.

Η έβδομη αιτία που εντοπίζει ο ιερός Χρυσόστομος είναι συγγενική με την τρίτη όπου τα δεινά αποτρέπουν την θεοποίηση των αγίων από τους ανθρώπους. Κατά τον ίδιο τρόπο λοιπόν και εφόσον βλέποντας κανείς τους αγίους να υποφέρουν αντιλαμβάνεται ότι είναι άνθρωποι, δεν μπορεί παρά να προσπαθήσει να τους μιμηθεί . Τα δεινά και οι οι δυσκολίες που υπομένουν οι άγιοι και μέσα από τα οποία φανερώνεται η ανθρώπινη φύση τους, αποδυναμώνουν τους ισχυρισμούς όσων δεν θέλουν να μιμηθούν την αρετή του Παύλου και του Πέτρου λέγοντας ότι οι άγιοι και οι απόστολοι έχουν άλλη φύση ή δεν είναι άνθρωποι. ¨ Ὅτανπαρακαλῶμεν ὑμᾶς πρός τήν ἐκείνων ἀρετήν, καί πρός ἕκαστον ὑμῶνλέγωμεν, ὅτι μίμησαι Παῦλον, καί ζήλωσον Πέτρον, μή νομίζοντες διά την τῶν κατορθωμάτων ὑπερβολήν ἑτέρας αὐτούς μετεσχηκέναι φύσεως, ἀποκνήσητε πρός τήν μίμησιν .

Όγδοη αιτία έλευσης των θλίψεων είναι το γεγονός ότι μέσα από την κακοπάθεια των αγίων διδάσκονται οι πιστοί για το ποιους και γιατί πρέπει να ελεεινολογούν και ποιους αντιστοίχως να μακαρίζουν. Ο Παύλος έλεγε ότι ¨ὅν ἀγαπᾶ Κύριος , παιδεύει, μαστιγοῖ δέ πάντα ὑιόν, ὅν παραδέχεται¨ . Οι πιστοί διδάσκονται να μακαρίζουν όχι εκείνους που βρίσκονται μέσα στις ανέσεις αλλά όσους στενοχωρούνται και θλίβονται χάριν του Θεού. Μέσα από την κακοπάθεια του, ο Παύλος μας καλεί να επαινέσουμε τους θλιβομένους και ¨ζηλώσομεν τους ἐν ἀρετῇ ζῶντας, και τούς εὐσεβείας ἐπιμελουμένους¨. Γι΄ αυτό και ο προφήτης Δαυίδ αναφέρει

¨ Μακάριος, φησίν , ὁ λαός οὗ Κύριος ὁ Θεός αύτοῦ ¨

Δεν μακαρίζει τον λαό που διαθέτει πλούτο και άνεση αλλά αντιθέτως τον λαό που είναι στολισμένος με πολλή ευσέβεια έστω και αν υποφέρει από πολλά  δεινά.

Ολοκληρώνοντας την αναφορά του στις αιτίες των θλίψεων των αγίων, ο Χρυσόστομος αν και αρχικά είχε εντοπίσει οκτώ, προσθέτει και δύο τελευταίες. Ως ένατος λοιπόν λόγος των δεινών προβάλλεται η ηθική βελτίωση των θλιβομένων . Και εδώ, ο ιερός πατέρας, στηρίζει τη θέση του στα λόγια του Παύλου: ¨ Ἡ θλῖψις ὑπομονή κατεργάζεται, ἡ δε ὑπομονή δοκιμήν, ἡ δέ δοκιμή ἐλπίδα, ἡ δέ ἐλπίς ού καταισχύνει¨

Η δια των θλίψεων δοκιμασία εμβάλλει στην ψυχή την ελπίδα των μελλόντων αγαθών. Μέσα από την υπομονή στους πειρασμούς αποκτάται η ελπίδα για τα μέλλοντα. Γιατί όπως καταγράφεται και στη Σοφία Σειράχ ¨ἐν καμίνῳ δοκιμάζεται χρυσός, ὅυτως ἄνθρωπος δεκτός ἐν καμίνῳταπεινώσεως¨

Ο τελευταίος λόγος που αναφέρει ο Χρυσόστομος είναι η δια των θλίψεων απαλλαγή των πιστών εις την παρούσα ζωή από τις ηθικές κηλίδες που τυχόν φέρουν. Αυτό φανερώνουν και τα λόγια του πατριάρχου Αβραάμ προς τον φτωχό Λάζαρο : ¨Λάζαρος ἀπέβαλεν αὐτοῦ τά κακά, ὅθεν παρακαλεῖται ¨. Άλλωστε η αύξηση των δεινών στον παρόντα βίο συντελεί αυτομάτως και στον πολλαπλασιασμό των βραβείων και των στεφάνων που ο υπομείνας θα λάβει. Εξάλλου σύμφωνα με την διδασκαλία του Παύλου τα όσα υποφέρουμε σε αυτή τη ζωή δεν είναι άξια σε σύγκριση με τη δόξα η οποία μέλλει να αποκαλυφθεί σε εμάς.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΑΤΣΗ

 Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ

 ΑΓΙΟ ΙΩΑΝΝΗ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

Διδακτορική διατριβή που υποβλήθηκε

στο Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας

της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ

Τομέας Αγίας Γραφής και Πατερικής Γραμματείας

ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Πρωτοπρεσβύτερος Καθηγητής Θεόδωρος Ζήσης

Καθηγητής Βασίλειος Φανουργάκης

Καθηγητής Γεώργιος Θεοδωρούδης

 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2008