Ἐμεῖς κατὰ κανόνα νομίζουμε ὅτι οἱ ἐξωτερικοὶ παράγοντες, ἰδιαίτερα
ἡ δουλειά μας, μᾶς ἐμποδίζουν στὴν προσευχή. Οἱ ἀρχαῖοι ὅμως
χριστιανοὶ ἐκπλήρωναν τὰ ἐπαγγελματικά τους καθήκοντα καὶ τὶς
ἐργασίες εὐσυνείδητα, θεωρώντας τα ὑπηρεσία ὄχι τῶν ἀνθρώπων,
ἀλλὰ τοῦ Θεοῦ. Τὴν προσευχή μας ἐμποδίζει κάτι ἄλλο – ἡ λανθασμένη
στάση καὶ θεώρησή μας ἔναντι τοῦ κόσμου, τῶν ἀνθρώπων καὶ τοῦ
ἑαυτοῦ μας. Οἱ Ἄγγελοι ἀποστέλλονται νὰ ὑπηρετοῦν τοὺς ἀνθρώπους,
ἀλλὰ δὲν χάνουν λόγῳ αὐτοῦ τοῦ διακονήματος τὴν προσευχή τους. Η
προσευχὴ σβήνει ἐξ αἰτίας τῆς ἐμπαθοῦς σχέσεώς μας μὲ τὸν κόσμο,
ἡ ὁποία αἰχμαλωτίζει τὴν καρδία μας, ὅπως ἐπίσης καὶ μὲ τὶς δουλειὲς
καὶ μέριμνές του, στὶς ὁποῖες δινόμαστε ἐξ ὁλοκλήρου καὶ ἀδιαλείπτως.
Οἱ δικές μας ἐσωτερικὲς ἀντιφάσεις ἀποτελοῦν καὶ αὐτὲς ἐμπόδιο γιὰ
τὴν προσευχή. Ὅπως ἐμποδίζεται τὸ αἷμα ἀπὸ σκληρυντικὲς βλάβες νὰ
ρέει στις φλέβες καὶ ἀρτηρίες, ἔτσι καὶ τὴν προσευχὴ τὴν ἐμποδίζουν
ὄχι οἱ ἀσχολίες καὶ ὁ κόπος, ἀλλὰ τὸ ψεῦδος καὶ ἡ προσωποληψία,
ἡ ραθυμία καὶ ἡ φιληδονία, ἡ ὑπερβολική προσκόλληση στὴν ἐπίγεια
ζωή, ἡ ὁποία μᾶς ἐπισκιάζει τὴν μνήμη τῆς αἰωνιότητος.
Τί πρέπει νὰ κάνουμε γιὰ νὰ συμμορφώνονται τὰ ἐξωτερικά
μας καθήκοντα μὲ τὴν ἐκπλήρωση τῆς ἐντολῆς περὶ ἀδιαλείπτου
προσευχῆς; Πρῶτα ἀπ' ὅλα δὲν πρέπει νὰ θεωροῦμε τὴν ἐργασία
μας ἀγγαρεία, τὴν ὁποία πρέπει νὰ βαστάζουμε ὑποχρεωτικά, ἢ ὡς
φόρο τὸν ὁποῖο πρέπει να πληρώνουμε στὸν κόσμο σὰν σὲ ἀφεντικό
μας. Την δουλειά μας πρέπει νὰ τὴν βλέπουμε ὡς διακονία ποὺ μᾶς
δόθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ νὰ τὴν κάνουμε μὲ ἐπιμέλεια καὶ εὐσυνείδητα,
κρατώντας συνάμα στὸν νοῦ μας τὴν σκέψη ὅτι ὑπηρετοῦμε ὄχι
τοὺς ἀνθρώπους, ἀλλὰ στὸ πρόσωπό τους τὸν ἴδιο τὸν Κύριο. Τότε
ἡ ἴδια ἡ ἐργασία θὰ ἀποβεῖ κίνητρο προσευχῆς· τότε ἡ ζωή μας,
ἐνωμένη μὲ τὴν προσευχή, θὰ διαπερνιέται ὅλη ἀπὸ τὸ φῶς της,
ἐνῶ ἡ συνείδησή μας θὰ βρεῖ ἀνάπαυση.
Ἡ προσευχὴ συνδέεται στενὰ μὲ τὸν ρυθμὸ καὶ τὸ πρόγραμμα
τῆς ζωῆς μας. Ἡ ζωή μας δὲν πρέπει νὰ εἶναι χαώδης. Ὁ ἄνθρωπος
δὲν πρέπει νὰ καταπιάνεται ταυτόχρονα μὲ διάφορες ἐργασίες: ἡ
ἀκατάστατη δουλειὰ τὸν κουράζει γρήγορα καί, ἀντὶ εὐλάβειας στὸν
Θεό, ξεφυτρώνουν ἀκηδία, γογγυσμὸς καὶ δυσθυμία πρὸς τοὺς ἄλλους
καὶ τὸν ἑαυτό του. Τοῦ φαίνεται ὅτι οἱ ἐργασίες ποὺ συσσωρεύτηκαν
έχουν μεταβληθεῖ σ' ἕνα βουνὸ τὸ ὁποῖο δὲν μπορεῖ πλέον νὰ τὸ
κουνήσει. Οἱ ἐργασίες ποὺ ἀναβλήθηκαν ἢ δὲν τὶς ἔφερε εἰς πέρας
πιέζουν την ψυχή του σὰν ἀνεξόφλητο χρέος. Ὄχι ὁ κόπος, ἀλλὰ ὁ
διασκορπισμὸς ἐμποδίζει την προσευχή. Ὡς κανόνα πρέπει νὰ θέσουμε
στὸν ἑαυτό μας νὰ μὴν κάνουμε διάφορες δουλειές ταυτόχρονα, ἀλλὰ
πρῶτα νὰ σκεφτοῦμε ποιά ἀπὸ αὐτὲς εἶναι ἡ πιὸ σημαντικὴ καὶ νὰ
ἀρχίσουμε ἀπὸ αὐτήν, σκεπτόμενοι ὅτι αὐτὴ εἶναι ἡ μοναδική μας
δουλειά που πρέπει νὰ κάνουμε. Μόνο τελειώνοντας τὴν πρώτη νὰ
ξεκινοῦμε τὴν δεύτερη.
Ὅταν ὁ ἄνθρωπος καταπιάνεται ταυτόχρονα μὲ διάφορες δουλειές
καὶ πρὶν τελειώσει τὴν πρώτη σκέφτεται τὴν ἄλλη, καλλιεργεῖ μέσα του
κάποια στοιχεῖα τοῦ χαρακτήρα τὰ ὁποῖα μποροῦμε νὰ ὀνομάσουμε
χρονικὴ προχειρότητα ἢ ἀβουλία. Ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος δὲν θὰ
μπορέσει να συγκεντρωθεῖ στὴν προσευχή: κάνοντας τὸν κανόνα
τῆς προσευχῆς, ταυτόχρονα θὰ σκέφτεται καὶ θὰ λύνει πολλὲς
ἄλλες ὑποθέσεις καὶ ἡ προσευχή του θὰ μετατραπεῖ σὲ μηχανικὴ
ἐπανάληψη τῶν ἀποστηθισμένων λόγων· συνάμα οἱ σκέψεις του θὰ
σκορπίζονται σὲ ὅλες τὶς κατευθύνσεις ὅπως οἱ «μπαλίτσες» τοῦ
ὑδραργύρου. Γι' αὐτὸ πρέπει νὰ πολεμοῦμε τὸν διασκορπισμὸ καὶ
τὴν ἔλλειψη προγραμματισμοῦ σὰν τοὺς ἐχθρούς μας.
Τώρα ἂς ἀναφερθοῦμε στὴν ἐξωτερική, σωματικὴ πλευρὰ τῆς
προσευχῆς. Ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖται ἀπὸ ψυχὴ καὶ σῶμα. Ἡ στάση
καὶ ἡ κατάσταση τοῦ σώματος εἶναι πολὺ σημαντικὲς γιὰ τὴν
προσευχή. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος χαλαρώνει τὸ σῶμα του, τότε καὶ ἡ
σκέψη του γίνεται χαύνη, τρόπον τινὰ νυστάζει. Ὅταν τὴν ὥρα τῆς
προσευχῆς κάθεται κανεὶς σταυροπόδι, ἢ εἶναι ξαπλωμένος χωρὶς
συστολή, τότε χάνει τὴν αἴσθηση τῆς εὐλάβειας πρὸς τὴν προσευχή,
καὶ μιλάει μὲ τὸν Θεὸ μὲ κοσμικὸ θάρρος, κάπως «ἐν τῷ μεταξύ».
Υπάρχουν δύο γλῶσσες, δύο εἴδη αὐτοέκφρασης: διὰ λόγου καὶ
διὰ κινήσεων. Μετάνοιες, γονυκλισίες, εἶναι ἔκφραση τῆς θεοσέβειάς
μας· μία ἄφωνη στροφή μας στὸν Θεό, ὅταν ὁ λόγος ἀντικαθίσταται
ἀπὸ κίνηση· εἶναι ἕνα εἶδος γραφῆς, ὅταν δὲν γράφουμε μὲ μελάνι
σὲ χαρτί, ἀλλὰ ἀντανακλοῦμε, ἐπενδύουμε τὸ φρόνημά μας στὸ ἴδιο
τὸ ἀνθρώπινο σῶμα. Ἐδῶ μία κίνηση καὶ ἕνα νεῦμα συμπληρώνουν
τὸν λόγο, τὸν ἐνισχύουν καὶ τὸν ἐμβαθύνουν. Τὸ σῶμα κατὰ τὴν
προσευχὴ δὲν πρέπει νὰ εἶναι οὔτε χαλαρό, ἀλλὰ οὔτε ὑπερβολικὰ
τεταμένο. Τὸ πρῶτο μᾶς ἀποδυναμώνει, κάπως μᾶς κοιμίζει, τὸ ἄλλο
κουράζει. Τὸ σῶμα πρέπει νὰ εἶναι μαζεμένο καὶ νὰ βρίσκεται σὲ
κατάσταση ἐσωτερικῆς ἑτοιμότητος, τὴν ὁποία ἔχουμε ξεκινώντας
μία ἐργασία ποὺ ἀπαιτεῖ προσπάθεια καὶ σβελτάδα, ὅταν ὁ ἄνθρωπος
αἰσθάνεται τοὺς μῦς του πρὶν ἀκόμα τοὺς τεντώσει.
Γιὰ τὴν πνευματικὴ ζωὴ μεγίστη σημασία ἔχει νὰ ἐλέγχει κανεὶς
αὐτὰ ποὺ λέει· κάθε ἀργός, κουφὸς λόγος εἶναι ἀπώλεια πολύτιμης
ἐνέργειας τῆς ψυχῆς, γι᾿ αὐτὸ καὶ μετὰ ἀπὸ πολύωρες καὶ ἀνούσιες
κουβέντες ὁ ἄνθρωπος αἰσθάνεται κενό, σὰν νὰ ἔχασε κάτι. Καὶ
ὄντως, χάνει τὴν ἐπιθυμία νὰ προσεύχεται, ἡ ψυχὴ γεμίζει ἀπὸ μία
ὀμίχλη, ἕνα βάρος. Ἀηδιάζει μὲ τὸν ἑαυτό του. Κάθε ψευδὴς λόγος
εἶναι τραῦμα στὸ πρόσωπο τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου. Κάθε σαπρὸς
καὶ αἰσχρὸς λόγος εἶναι δυσώδης μώλωπας, διότι ὁ Κύριος εἶπε ὅτι
γιὰ κάθε ἀργὸ λόγο ὁ ἄνθρωπος θὰ δώσει λόγο στὸ Φοβερὸ Βῆμα",
πόσῳ μᾶλλον γιὰ ἐφάμαρτο. Ἐδῶ πρόκειται περὶ ἀλληλεπίδρασης τῆς
ψυχῆς καὶ τοῦ λόγου: ἡ καρδία γεννᾶ τὸν λογισμό, ἀπὸ τὸν ὁποῖο
προέρχεται ὁ λόγος, ἐνῶ ὁ ἐκφερόμενος λόγος, σὰν μπούμερανγκ,
ἐπιστρέφει στὸν ἄνθρωπο, καὶ ἡ ψυχή του γίνεται ὁ πρῶτος στόχος
τῶν δικῶν του λόγων.
Τὸ ἴδιο μποροῦμε νὰ ποῦμε καὶ γιὰ τὴν γλώσσα τῶν νευμάτων
καὶ κινήσεων: αὐτὰ μποροῦν νὰ ἐκφράσουν ὄχι μόνο τὰ ἰσχυρὰ
συναισθήματα, ἀλλὰ καὶ τὶς λεπτὲς κινήσεις τῆς ἀνθρωπίνης
ψυχῆς. Στὸ βάδισμα, στὶς κινήσεις τοῦ σώματος, στὴν στάση ποὺ
παίρνει κανείς, παντοῦ βρίσκει τὴν ἔκφρασή του ὁλόκληρο φάσμα
συναισθημάτων: χαρὰ καὶ λύπη, καταφρόνηση καὶ ἐμπάθεια, ἀγάπη
καὶ ἀπέχθεια. Μὲ ἰδιαίτερη μιμικὴ δύναμη ἐκφράζονται τὰ πάθη
τῆς ὀργῆς, τοῦ φόβου καὶ τῆς πορνείας. Γι' αὐτό, ὅσο πρέπει ὁ
ἄνθρωπος νὰ προσέχει τὰ λόγια ποὺ λέει, τὸ ἴδιο πρέπει νὰ ἐφαρμόζει
καὶ στὶς κινήσεις τοῦ σώματος καὶ τοῦ προσώπου του. Τὸ ἄσεμνο
μπορεῖ νὰ ἐκφραστεῖ μὲ μία στάση πιὸ πολὺ ἀπὸ τοὺς λόγους. Ἀλλὰ
ταυτόχρονα μία σεμνὴ στάση μπορεῖ νὰ ἐπιδράσει εὐεργετικὰ στὴν
ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου. Ἂν σὲ κατάσταση θυμοῦ διατηρήσει κανεὶς τὴν
ἐξωτερικὴ ἠρεμία (δηλαδὴ δὲν θὰ σφίγγει γροθιὲς καὶ δόντια, δὲν
θὰ μαζεύει τὰ φρύδια, δὲν θὰ περπατᾶ νευρικὰ στὸ δωμάτιο, οὔτε
θὰ ἁπλώνει τὰ χέρια, ἢ μὲ ὁποιονδήποτε ἄλλον τρόπο νὰ ἐκφράζει
τὸ πάθος του), τότε τὸ πάθος δὲν θὰ βρεῖ τὴν συμπαράσταση τοῦ
σώματος καὶ ὁ ἄνθρωπος θὰ ἠρεμήσει πιὸ γρήγορα.
Οἱ ἅγιοι Πατέρες ἀπαγορεύουν ἄσεμνες, ἀκατάστατες, ἀγχώδεις
κινήσεις ποὺ γεμίζουν τὴν ψυχή μας μὲ ἀκάθαρτους καὶ ἀνούσιους
λογισμούς. Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ συμπεριφέρεται σεμνὰ καὶ ἁπλά.
Ἀκόμα, ὅταν εἶναι μόνος του ἢ ὅταν πάει νὰ κοιμηθεῖ, πρέπει νὰ
θυμᾶται ὅτι ὁ φύλακας Ἄγγελος εἶναι παρών. Στὴν διάρκεια τῆς
προσευχῆς ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ εἶναι ὄρθιος, νὰ μὴν ἀλλάζει τὴν
στάση τῶν ποδιῶν, νὰ μὴν χαλαρώνει τὸ σῶμα, καὶ ἂν κουράστηκε,
τότε καλύτερα νὰ καθήσει, συνεχίζοντας τὴν προσευχή του καθήμενος.
Ὅταν κανεὶς πολεμεῖται ἀπὸ αἰσχροὺς λογισμοὺς καὶ προσπαθήσει
νὰ ἐλέγξει τις κινήσεις του, ἢ νὰ μὴν χαλαρώσει τὸν νοῦ του, τότε
ὁ πόλεμος θὰ περάσει γρήγορα ὅπως ἕνα σύννεφο στὸν οὐρανό.
Σὲ κάθε μαθησιακὴ διαδικασία παρατηροῦμε τὴν μετάβαση ἀπὸ
τὸ εὔκολο στὸ δύσκολο, ἀπὸ τὸ ἁπλὸ στὸ σύνθετο. Ὁ ἔλεγχος τοῦ
σώματος εἶναι ἡ προϋπόθεση ποὺ τὴν ἔχουν ἀνάγκη ὄχι μόνο οἱ
ἀρχάριοι, ἀλλὰ ἀποτελεῖ ἕναν ἀπὸ τοὺς ἀκρογωνιαίους λίθους πάνω
στοὺς ὁποίους κτίζεται ὅλο τὸ οἰκοδόμημα τῆς πνευματικῆς μας
ζωῆς. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἑνιαῖο πρόσωπο, ἑνιαία ψυχοσωματικὴ
μονάδα, γι' αὐτὸ στὴν προσευχὴ πρέπει νὰ ἐντάσσεται μὲ ὅλο τὸ
πνευματικο-σωματικό του εἶναι.
Μερικοὶ νομίζουν ὅτι τὰ ἐξωτερικὰ δὲν ἔχουν σημασία γιὰ τὴν
πνευματικὴ ζωή, ὅτι ὁ ἄνθρωπος ὀφείλει νὰ δώσει στὸν Θεὸ τὴν
καρδία του. Ἀλλὰ δὲν καταλαβαίνουν ὅτι τὸ σῶμα δὲν εἶναι ἔνδυμα,
ἀλλὰ μέρος τοῦ ἑαυτοῦ μας, ὅτι τὸ σῶμα καὶ ἡ ψυχὴ εἶναι ἄρρηκτα
συνδεδεμένα, ὅτι ἡ κάθαρση τῆς καρδίας δὲν συνίσταται μόνο στὴν
πρόθεση καὶ τὴν ἀπόφαση, ἀλλὰ εἶναι ἕνας ἔντονος ἀγώνας ποὺ
διαρκεῖ ἄχρι τοῦ θανάτου μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου