Ο πατήρ Κυπριανός (Kern) (1899-1960) είναι γνωστός στο ρώσο αναγνώστη ως
ένας από τους μεγαλύτερους θεολόγους της ρωσικής διασποράς, μαθητής του
Μητροπολίτου Αντωνίου (Χραποβίτσκι) και καθηγητής του Θεολογικού Ινστιτούτου
του Αγίου Σεργίου στο Παρίσι. Τα 1928-1930, ακόμα σχετικά νεαρός άνδρας, ο π.
Κυπριανός πέρασε δύο χρόνια στην Ιερουσαλήμ, ως επικεφαλής της Ρωσικής πνευματικής
αποστολής.
Ωστόσο, «η διοίκησή του» περιορίστηκε από τη συνεχή
παρουσία στους Αγίους Τόπους, του Ρώσου Αρχιερέα - Αρχιεπισκόπου Αναστασίου
(Gribanovsky), στο μέλλον – του Προκαθημένου της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας
στο εξωτερικό. Το κύριο αποτέλεσμα της διαμονής του πατέρα Κυπριανού στους
Αγίους Τόπους έγινε βιβλίο για τον προκάτοχό του και έναν από τους «πατέρες»
της ρωσικής Παλαιστίνης - Αρχιμ. Aντωνίνο (Kapustin). Μέχρι σημέρα, αυτή η
μονογραφία είναι το καλύτερο από ό, τι είναι γραμμένο για τον π. Αντωνίνο[1].
Τα χρόνια διαμονής του πατέρα Κυπριανού στους Αγίους Τόπους έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας (1917-1948). Έγινε μάρτυρας και μιας από τις πρώτες Ιντιφάντες - της αραβικής εξέγερσης κατά της βρετανικής κυριαρχίας στα 1929,καθώς και της εβραϊκής κατοίκησης των Αγίων Τόπων. Χάρη στη βρετανική κυριαρχία στους Αγίους Τόπους διατηρήθηκε η ρωσική ιδιοκτησία, και ακόμη δεν γινόταν λόγος σχετικά με τη μεταφορά της στη Σοβιετική Ένωση. Μορφωμένοι κληρικοί της ρωσικής αποστολής ήταν σε συνεχή επαφή με πολλούς Ευρωπαίους, οι οποίοι έζησαν στους Αγίους Τόπους. Η Ρωσική Αποστολή στην Ιερουσαλήμ, όπως και η ρωσική μετανάστευση στη Δύση, έγινε μια πραγματική μαρτυρία της Ορθοδοξίας μεταξύ των ετεροδόξων, ως εκ τούτου έγινε πάλι μια αποστολή.
Τα ημερολόγια της Ιερουσαλήμ του π. Κυπριανού τα οποία κρατούσε κατά τη διάρκεια των 1928-1930, πρόσφατα ανακαλύφθηκαν και προετοιμάζονται για δημοσίευση από τον συγγραφέα αυτής της δημοσίευσης. Είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες μαρτυρίες σχετικά με τη ζωή του ίδιου πατρός Κυπριανού, καθώς και για την Παλαιστίνη εκείνης της εποχής.
Προσφέρω στην προσοχή σας τα αποσπάσματα από τα ημερολόγια που ανήκουν στο Σεπτέμβριο-Οκτώβριο του 1929.
Διάκονος Αλέξανδρος Ζανεμονέτς (Παρίσι - Ιερουσαλήμ)[2]
1929.
15/28 Σεπτεμβρίου. Σάββατο.
Ο Μητροπολίτης του Ναζαρέτ Κλέοπα πέθανε ξαφνικά από καρδιακή προσβολή, πιθανώς. Τελέσαμε μνημόσυνο σήμερα το πρωί. Την νεκρώσιμη ακολουθία πήγαν να ψάλλουν τρείς αρχιερείς:ο Σωφρόνιος, ο Βασίλειος και ο Αρίσταρχος.
Θυμήθηκα πως πέρσι το Νοέμβριο, ήμουν για πρώτη φορά στη Ναζαρέτ, και πήγαμε στον + Δεσπότη Κλέοπα. Πρώτα είχαμε στείλει τον π. Σεραφείμ να μάθει αν είναι στο σπίτι, και αν δέχεται (επισκέπτες).
Τα χρόνια διαμονής του πατέρα Κυπριανού στους Αγίους Τόπους έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας (1917-1948). Έγινε μάρτυρας και μιας από τις πρώτες Ιντιφάντες - της αραβικής εξέγερσης κατά της βρετανικής κυριαρχίας στα 1929,καθώς και της εβραϊκής κατοίκησης των Αγίων Τόπων. Χάρη στη βρετανική κυριαρχία στους Αγίους Τόπους διατηρήθηκε η ρωσική ιδιοκτησία, και ακόμη δεν γινόταν λόγος σχετικά με τη μεταφορά της στη Σοβιετική Ένωση. Μορφωμένοι κληρικοί της ρωσικής αποστολής ήταν σε συνεχή επαφή με πολλούς Ευρωπαίους, οι οποίοι έζησαν στους Αγίους Τόπους. Η Ρωσική Αποστολή στην Ιερουσαλήμ, όπως και η ρωσική μετανάστευση στη Δύση, έγινε μια πραγματική μαρτυρία της Ορθοδοξίας μεταξύ των ετεροδόξων, ως εκ τούτου έγινε πάλι μια αποστολή.
Τα ημερολόγια της Ιερουσαλήμ του π. Κυπριανού τα οποία κρατούσε κατά τη διάρκεια των 1928-1930, πρόσφατα ανακαλύφθηκαν και προετοιμάζονται για δημοσίευση από τον συγγραφέα αυτής της δημοσίευσης. Είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες μαρτυρίες σχετικά με τη ζωή του ίδιου πατρός Κυπριανού, καθώς και για την Παλαιστίνη εκείνης της εποχής.
Προσφέρω στην προσοχή σας τα αποσπάσματα από τα ημερολόγια που ανήκουν στο Σεπτέμβριο-Οκτώβριο του 1929.
Διάκονος Αλέξανδρος Ζανεμονέτς (Παρίσι - Ιερουσαλήμ)[2]
1929.
15/28 Σεπτεμβρίου. Σάββατο.
Ο Μητροπολίτης του Ναζαρέτ Κλέοπα πέθανε ξαφνικά από καρδιακή προσβολή, πιθανώς. Τελέσαμε μνημόσυνο σήμερα το πρωί. Την νεκρώσιμη ακολουθία πήγαν να ψάλλουν τρείς αρχιερείς:ο Σωφρόνιος, ο Βασίλειος και ο Αρίσταρχος.
Θυμήθηκα πως πέρσι το Νοέμβριο, ήμουν για πρώτη φορά στη Ναζαρέτ, και πήγαμε στον + Δεσπότη Κλέοπα. Πρώτα είχαμε στείλει τον π. Σεραφείμ να μάθει αν είναι στο σπίτι, και αν δέχεται (επισκέπτες).
Μπαίνοντας στην αυλή του σπιτιού, αφου ανέβηκα τις
σκάλες, βλέπω ο Δεσπότης μας[3],να χαιρετά κάποιον. Αλλά δεν είδα ότι
φιλιούνται, και μου φάνηκε ότι ο Δεσπότης μας ευλογεί κάποιον πολύ βρώμικο και
ατημέλητα ντυμένο γέρο μοναχό. Νόμιζα ότι ήταν κάποιος прислуживающий
καλόγερος. Πλησιάζοντας σ 'αυτόν, ούτε καν ήξερα ότι είναι ο Μητροπολίτης
Ναζαρέτ. Μιλούσαν με τον Δεσπότη στα ελληνικά. Και σ’ εμένα λέει «καλημέρα»,
και εγω αντί να πάω για ευλογία, του έσφιξα το χέρι και επίσης απάντησα. Όταν
έμαθα ποιος ήταν, ήμουν σε τρομερά δύσκολη θέση. Δεν ήξερα τι να κάνω, και πώς,
πιο σεβάσμια, να πάρω την ευλογία του φεύγοντας. Αλλά ο μακαριστός Δεσπότης δεν
έδωσε καμία προσοχή στην αγένειά μου. Και πώς μπορούσα να καταλάβω αφού ήταν
χωρίς την κουκούλα, χωρίς το εγκόλπιο; Ο Θεός ας αναπαύσει την ψυχή του.
Χθες στον Δεσπότη ήταν ο Γ.Ν.Φ[αράτζ]. Αυτός και ο Κασίμ Πασά (ο πρώην Τούρκος διοικητής, και τώρα πρόεδρος του Αραβικού executive) ήταν στο Sir Chenceler ’ για να εκφράσουν τα συλλυπητήριά τους για το θάνατο του Clayton ( τότε Γενικού Γραμματέα και στη συνέχεια High Commissioner ’ του Ιράκ), ο οποίος ήταν ένας μεγάλος φίλος των Αράβων. Εξέφρασαν την ελπίδα ότι ο Chenslor θα είναι, όπως και εκείνος, εδώ στους Αγίους Τόπους. Μετά το επίσημο μέρος ο Chenslor προέτεινε σε πιο οικεία μορφή να μιλήσουν «καρδιά με καρδιά»: τί άραγε θέλετε, Άραβες;
Του επεσήμαναν - την ακύρωση της νότας του Balfour. Αλλά αυτό δεν είναι δυνατό, αντιστάθηκε ο Ανώτατος Επίτροπος. Έχει αναγνωριστεί από όλα τα κράτη και ούτω καθεξής, και στη συνέχεια, στην πραγματικότητα, δεν λέει ότι η Παλαιστίνη θα πρέπει να είναι εβραϊκό home, αλλά ότι στην Παλαιστίνη θα είναι το εβραϊκό home! (Sic). Ωστόσο, είπε ότι θα έρθει η Επιτροπή και θα καλοσκεφτεί το έργο. «Θα έρθει ο άρχοντας – ο άρχοντας θα μας κρίνει».
Στη συνέχεια ο Γ.Ν.Φ, ο Nashashibi (ο δήμαρχος και ο εκπρόσωπος των εμπόρων) προκλήθηκαν από τον Κίς Royche με το σκοπό να σταματήσυν το εμπορικό μποϊκοτάζ των Εβραίων και Αράβων. Τον άκουσαν και ο Φαράτζ και ο Nashashibi, σαν ουδέτεροι άνθρωποι, υπέγραψαν την πρόταση του Διοικητή, και οι έμποροι δεν συμφωνούσαν με τίποτα. Ο «Skvoznik-Dmuhanovsky» φώναζε, εξαπτόταν, οι «πηχούλες και σαμοβάρι» παρέμειναν αλύγιστοι κατά το δικό τους...
Χθες, στο Τζαμί του Ομάρ ήταν περίπου εννέα χιλιάδες άτομα. Και πάλι ανήσυχα.
Ο Μητροπολίτης Αντώνιος είπε ότι στην Ορεινή όλο ανησυχούν οι Άραβες, ετοιμάζουν τα όπλα, μετρούν τις δυνάμεις τους.
16/29. Κυριακή[4]
Λειτουργήσαμε στον Άγιο Τάφο τη νύχτα. Πέρασα όλη τη νύχτα από τις 6 μέχρι τις 5. Παρέστη ο Αρχιεπίσκοπος Μiliton Μάνταμπα.
O Μητροπολίτης Κλεόπας πέθανε στο σπίτι, ετοιμάζοντας την εκκλησία. Είτε από ανακοπή καρδιάς, είτε από εγκεφαλική αιμορραγία.
Στις επτά το πρωί, έφυγα στο Abu Ghosh. Από εκεί, με τα πόδια προς Εμμαούς (Kubebeh). Τί καλό ήταν να περνώ μόνος μου το πρωί από λόφους και κοιλάδες. Τα πουλιά τραγουδούν τόσο καλά. Λένε υπάρχουν πολλά θηράματα. Ο ουρανός είναι μπλε, ο ήλιος - λαμπερός, αλλά δεν είναι πνικτικά, επειδή φυσά ελαφρό αεράκι. Σπάνια συναντώ καβάλα στο άλογο ή στο γαϊδουράκι έναν φελλάχο. Χαιρετιζόμαστε, και χωριζόμαστε. Πήγαινα από το Abu Gosh μόλις μια ώρα και σαράντα λεπτά, αλλά χάρη στην άγρυπνη νύχτα (ακόμη και δύο: και την περασμένη δεν κοιμόμουν) «προσεποιεῖτο πορρωτέρω πορεύεσθαι»·[5], αλλά βάσταξαν τα κότσια μου.
Οι Φραγκισκανοί έχουν τάχα μια βασιλική στον τόπο του σπιτιού του Κλέοπα (sic!). Ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο. Και νά ακόμα η αντιλογία, πού βρίσκεται η πραγματική Εμμαούς: είναι το Kubebeh ή το Emvas κοντά στο Latrun, ή η Αμπού Γκος. Η βασιλική είναι μεγάλη, αλλά λίγο κρύα, άδεια. Κατά κάποιο τρόπο, αυτά τα γοτθικά τόξα από γκρι πέτρα και τσιμέντο, χωρίς τοιχογραφίες, εικονοστάσιο και τρούλους μου θυμίζουν ένα υπόστεγο για αεροπλάνα. Πάνω από την κύρια Αγία Τράπεζα υπάρχουν γλυπτές τρεις μορφές στο τραπέζι. Πλατιά, σαρκικά, (φιλόφρονα) γλυκά. Ο Σωτήρας και οι δύο απόστολοι είναι ροδοκόκκινοι. Εδώ είναι θαμμένη η Madame de Nicolay, η οποία θυσίασε στους Φραγκισκανούς αυτή τη γη. Δύο Φραγκισκανοί από την ντόπια σχολή (école séraphique) μιλούσαν πολύ κρύα μαζί μου. Είναι πολύ πιο φανατικοί από όλα τα άλλα τάγματα.
Απ’ αυτούς πήγα στους Λαζαριστές. Καταπληκτικός κήπος, αμπέλι, πάρκο, παρτέρια, και μέσα τις γαζέλες, κουνέλια - με μια λέξη, ο πολιτισμός.
Είναι υπέροχο σπίτι – σανατόριο και άλλο για τις αδελφές. Τα πάντα στο σπίτι είναι φτιαγμένα από το χέρι ενός ανθρώπου, του ιδρυτή και οργανωτή – λαζαριστή P. Wilhelm Műller'a, S.Μ. Το νοικοκυριό, ο κήπος, η φύτευση, ο λαχανόκηπος και ακόμα και η τελευταία βίδα και το σκαμπό στο σπίτι και στην εκκλησία είναι έργα των χεριών του. Εδώ κοντά του βρίσκονται αδελφές, και όλα πάνε και ρέουν με τάξη και ευπρέπεια.
Θαυμάσιος γέρος είναι αυτός ο Π. Muller. Στο λευκό μεταξωτό ράσο, με μπλε μάτια και μακριά λευκή γενειάδα. Είναι από την Κολωνία. Μαλακή, μελωδική φωνή του Ρήνου. Πολύ καλοσύνη και η αγάπη διαφαίνεται από την ομιλία του. Εδώ είναι 29 χρόνια. Μιλήσαμε μαζί του πάνω από μία ώρα,πολύ εγκάρδια, ειλικρινά για τη Ρωσία, για τους Ρώσους προσκυνητές, για τη Γερμανία, για τις ταλαιπωρίες της τώρα που πάσχει, για τους Μπολσεβίκους ... Ούτε μια λέξη για τον Πάπα, για τη «σύνδεση», για δόγματα. Τί ωραία! Και οι δύο μας χωρίσαμε πολύ εγκάρδια... Και πόση καλοσύνη και αγάπη. Χαριτωμένος γέρος. Είναι ο πρώτος τέτοιος καθολικός, που βλέπω. Μου έρχεται να τον ονομάσω «πατερούλη» (μπάτιουσσκα, στα Ρωσικά).
Στην Αμπού Γκός κοίταζα την Μονή των βενεδικτινών (κάτω), είχα δείπνο.
Ενδιαφέρον είναι ο supérieur[6]Rev. Maur Massé. Λεπτός, ασπρομάλλης, Breton. Το σπίτι όπως στην Αγγλία. Στην Παλαιστίνη είναι τρία χρόνια. <...>
Το μουσείο, εργαλεία της παλαιολιθικής εποχής, κομμάτια από τα κιονόκρονα, μολύβδινη σαρκοφάγος από τους ρωμαϊκούς χρόνους, που πήρε εντελώς το χρώμα της πέτρας.
Χθες στον Δεσπότη ήταν ο Γ.Ν.Φ[αράτζ]. Αυτός και ο Κασίμ Πασά (ο πρώην Τούρκος διοικητής, και τώρα πρόεδρος του Αραβικού executive) ήταν στο Sir Chenceler ’ για να εκφράσουν τα συλλυπητήριά τους για το θάνατο του Clayton ( τότε Γενικού Γραμματέα και στη συνέχεια High Commissioner ’ του Ιράκ), ο οποίος ήταν ένας μεγάλος φίλος των Αράβων. Εξέφρασαν την ελπίδα ότι ο Chenslor θα είναι, όπως και εκείνος, εδώ στους Αγίους Τόπους. Μετά το επίσημο μέρος ο Chenslor προέτεινε σε πιο οικεία μορφή να μιλήσουν «καρδιά με καρδιά»: τί άραγε θέλετε, Άραβες;
Του επεσήμαναν - την ακύρωση της νότας του Balfour. Αλλά αυτό δεν είναι δυνατό, αντιστάθηκε ο Ανώτατος Επίτροπος. Έχει αναγνωριστεί από όλα τα κράτη και ούτω καθεξής, και στη συνέχεια, στην πραγματικότητα, δεν λέει ότι η Παλαιστίνη θα πρέπει να είναι εβραϊκό home, αλλά ότι στην Παλαιστίνη θα είναι το εβραϊκό home! (Sic). Ωστόσο, είπε ότι θα έρθει η Επιτροπή και θα καλοσκεφτεί το έργο. «Θα έρθει ο άρχοντας – ο άρχοντας θα μας κρίνει».
Στη συνέχεια ο Γ.Ν.Φ, ο Nashashibi (ο δήμαρχος και ο εκπρόσωπος των εμπόρων) προκλήθηκαν από τον Κίς Royche με το σκοπό να σταματήσυν το εμπορικό μποϊκοτάζ των Εβραίων και Αράβων. Τον άκουσαν και ο Φαράτζ και ο Nashashibi, σαν ουδέτεροι άνθρωποι, υπέγραψαν την πρόταση του Διοικητή, και οι έμποροι δεν συμφωνούσαν με τίποτα. Ο «Skvoznik-Dmuhanovsky» φώναζε, εξαπτόταν, οι «πηχούλες και σαμοβάρι» παρέμειναν αλύγιστοι κατά το δικό τους...
Χθες, στο Τζαμί του Ομάρ ήταν περίπου εννέα χιλιάδες άτομα. Και πάλι ανήσυχα.
Ο Μητροπολίτης Αντώνιος είπε ότι στην Ορεινή όλο ανησυχούν οι Άραβες, ετοιμάζουν τα όπλα, μετρούν τις δυνάμεις τους.
16/29. Κυριακή[4]
Λειτουργήσαμε στον Άγιο Τάφο τη νύχτα. Πέρασα όλη τη νύχτα από τις 6 μέχρι τις 5. Παρέστη ο Αρχιεπίσκοπος Μiliton Μάνταμπα.
O Μητροπολίτης Κλεόπας πέθανε στο σπίτι, ετοιμάζοντας την εκκλησία. Είτε από ανακοπή καρδιάς, είτε από εγκεφαλική αιμορραγία.
Στις επτά το πρωί, έφυγα στο Abu Ghosh. Από εκεί, με τα πόδια προς Εμμαούς (Kubebeh). Τί καλό ήταν να περνώ μόνος μου το πρωί από λόφους και κοιλάδες. Τα πουλιά τραγουδούν τόσο καλά. Λένε υπάρχουν πολλά θηράματα. Ο ουρανός είναι μπλε, ο ήλιος - λαμπερός, αλλά δεν είναι πνικτικά, επειδή φυσά ελαφρό αεράκι. Σπάνια συναντώ καβάλα στο άλογο ή στο γαϊδουράκι έναν φελλάχο. Χαιρετιζόμαστε, και χωριζόμαστε. Πήγαινα από το Abu Gosh μόλις μια ώρα και σαράντα λεπτά, αλλά χάρη στην άγρυπνη νύχτα (ακόμη και δύο: και την περασμένη δεν κοιμόμουν) «προσεποιεῖτο πορρωτέρω πορεύεσθαι»·[5], αλλά βάσταξαν τα κότσια μου.
Οι Φραγκισκανοί έχουν τάχα μια βασιλική στον τόπο του σπιτιού του Κλέοπα (sic!). Ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο. Και νά ακόμα η αντιλογία, πού βρίσκεται η πραγματική Εμμαούς: είναι το Kubebeh ή το Emvas κοντά στο Latrun, ή η Αμπού Γκος. Η βασιλική είναι μεγάλη, αλλά λίγο κρύα, άδεια. Κατά κάποιο τρόπο, αυτά τα γοτθικά τόξα από γκρι πέτρα και τσιμέντο, χωρίς τοιχογραφίες, εικονοστάσιο και τρούλους μου θυμίζουν ένα υπόστεγο για αεροπλάνα. Πάνω από την κύρια Αγία Τράπεζα υπάρχουν γλυπτές τρεις μορφές στο τραπέζι. Πλατιά, σαρκικά, (φιλόφρονα) γλυκά. Ο Σωτήρας και οι δύο απόστολοι είναι ροδοκόκκινοι. Εδώ είναι θαμμένη η Madame de Nicolay, η οποία θυσίασε στους Φραγκισκανούς αυτή τη γη. Δύο Φραγκισκανοί από την ντόπια σχολή (école séraphique) μιλούσαν πολύ κρύα μαζί μου. Είναι πολύ πιο φανατικοί από όλα τα άλλα τάγματα.
Απ’ αυτούς πήγα στους Λαζαριστές. Καταπληκτικός κήπος, αμπέλι, πάρκο, παρτέρια, και μέσα τις γαζέλες, κουνέλια - με μια λέξη, ο πολιτισμός.
Είναι υπέροχο σπίτι – σανατόριο και άλλο για τις αδελφές. Τα πάντα στο σπίτι είναι φτιαγμένα από το χέρι ενός ανθρώπου, του ιδρυτή και οργανωτή – λαζαριστή P. Wilhelm Műller'a, S.Μ. Το νοικοκυριό, ο κήπος, η φύτευση, ο λαχανόκηπος και ακόμα και η τελευταία βίδα και το σκαμπό στο σπίτι και στην εκκλησία είναι έργα των χεριών του. Εδώ κοντά του βρίσκονται αδελφές, και όλα πάνε και ρέουν με τάξη και ευπρέπεια.
Θαυμάσιος γέρος είναι αυτός ο Π. Muller. Στο λευκό μεταξωτό ράσο, με μπλε μάτια και μακριά λευκή γενειάδα. Είναι από την Κολωνία. Μαλακή, μελωδική φωνή του Ρήνου. Πολύ καλοσύνη και η αγάπη διαφαίνεται από την ομιλία του. Εδώ είναι 29 χρόνια. Μιλήσαμε μαζί του πάνω από μία ώρα,πολύ εγκάρδια, ειλικρινά για τη Ρωσία, για τους Ρώσους προσκυνητές, για τη Γερμανία, για τις ταλαιπωρίες της τώρα που πάσχει, για τους Μπολσεβίκους ... Ούτε μια λέξη για τον Πάπα, για τη «σύνδεση», για δόγματα. Τί ωραία! Και οι δύο μας χωρίσαμε πολύ εγκάρδια... Και πόση καλοσύνη και αγάπη. Χαριτωμένος γέρος. Είναι ο πρώτος τέτοιος καθολικός, που βλέπω. Μου έρχεται να τον ονομάσω «πατερούλη» (μπάτιουσσκα, στα Ρωσικά).
Στην Αμπού Γκός κοίταζα την Μονή των βενεδικτινών (κάτω), είχα δείπνο.
Ενδιαφέρον είναι ο supérieur[6]Rev. Maur Massé. Λεπτός, ασπρομάλλης, Breton. Το σπίτι όπως στην Αγγλία. Στην Παλαιστίνη είναι τρία χρόνια. <...>
Το μουσείο, εργαλεία της παλαιολιθικής εποχής, κομμάτια από τα κιονόκρονα, μολύβδινη σαρκοφάγος από τους ρωμαϊκούς χρόνους, που πήρε εντελώς το χρώμα της πέτρας.
Η εκκλησία του XII αιώνα είναι διώροφη. και αυτή και η
άλλη είναι τρίκλιτες. Στο κάτω μέρος υπάρχει μια πηγή, που σε κάποια αρχαία
χειρόγραφα ονομάζεται «La Fontaine d'Emmaus»[7]. Η απόσταση μέχρι την Αμπού Γκος (δηλαδή
Kiriathen Enab) είναι το ίδιο περίπου από την Ιερουσαλήμ ως και μέχρι το
Kubebeh, περίπου 60 στάδια. Ο LaGrange τάχα υποθέτει ότι ακριβώς εδώ είναι οι
Εμμαούς. Η άνω Εκκλησία έσωσε πολύ αδύνατα αποσπάσματα τοιχογραφιών. Αυτές οι
τοιχογραφίες είχαν καλά και προσεκτικά μελετηθεί στο χαρτόνι από κάποιον κόμη
Πιέλα. Τα χαρτόνια είναι πολύ ενδιαφέροντα. Ο κύριος βωμός είναι της Ανάστασης.
Συμβολικές ζωγραφιές - άγγελος παραμερίζει μια γυναικεία φιγούρα με ένα
σπασμένο δόρυ και με μια επιγραφή - «συναγωγή». Ως εκ τούτου, η Εκκλησία
καταστρέφει την εβραϊκή «άτεκνη Εκκλησία». Υπάρχουν βυζαντινές τοιχογραφίες εδώ
(ωμοφόρια, κλίση της κεφαλής, ζωγραφικές μικρογραφίες), αλλά υπο την επιρροή
των γάλλων Σταυροφόρων (κρίνοι των Bourbon, στέμματα των γαλλικών βασιλιάδων).
Στην αριστερή πλευρά είναι ενδιαφέροντα αποσπάσματα των τοιχογραφιών της
Κοίμησης της Θεοτόκου. Στον τοίχο, κοντά στην είσοδο, υπάρχει μια επιγραφή στην
πέτρα για τη δέκατη ρωμαϊκή λεγεώνα (η οποία είχε έδω μια στάθμευση πριν τους
Χριστιανούς). Στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα πάνω από την είσοδο στο θόλο
ήταν κάποια ελληνική επιγραφή, που προκάλεσε την προσοχή ενός από τους τότε
Ορθοδόξους πατριάρχες, και ως εκ τούτου σπασμένη από τον Σέιχ - ένθερμο
φανατικό, η πλινθοδομή των δύο νέων πετρών σαφώς μιλάει γι αυτό. Η Kiryat en
Enab (πόλη των αμπελώνων) και η Kiryat en Ιαρειμ (πόλη των δασών) ήταν προφανώς
κέντρα συνεχώς μεταβαλλόμενων πολιτισμών - εβραϊκού, ρωμαϊκού, χριστιανικού,
σταυροφοριακού, αραβικού.
Οπότε υπήρχαν δάση. Πού είναι; Πού είναι η χώρα που
ρέει μέλι και γάλα;
Πηγαίνοντας πίσω, κάθισα στο αυτοκίνητο ενός γιατρού του πρώην ρωσικού, και τώρα κυβερνητικού, νοσοκομείου. Γνωριστήκαμε. Είναι πολύ συμπαθητικός ...
Το βράδυ η αδελφότητα έπινε το τσάι σε μένα. Κατά την βόλτα μου, πολλοί ήρθαν να με συγχαρούν.
Ο Δεσπότης έφυγε για τη Χεβρώνα.
Πηγαίνοντας πίσω, κάθισα στο αυτοκίνητο ενός γιατρού του πρώην ρωσικού, και τώρα κυβερνητικού, νοσοκομείου. Γνωριστήκαμε. Είναι πολύ συμπαθητικός ...
Το βράδυ η αδελφότητα έπινε το τσάι σε μένα. Κατά την βόλτα μου, πολλοί ήρθαν να με συγχαρούν.
Ο Δεσπότης έφυγε για τη Χεβρώνα.
17/30 Δευτέρα.
Γιάφα. Ήρθα με τον π. Σεραφείμ. Έβρεξε τώρα (10:00 μ.μ.), η πρώτη ελαφρή βροχή. Πολύ νωρίς!
18/1. X. Γιάφα.
Ήθελα να μείνω μέχρι αύριο, αλλά και πάλι αναμένονται ταραχές. Οι Άραβες βάφουν εβραϊκές ταμπέλες, οι Εβραίοι - αραβικές. Είδα πώς ένας άραβας με την ομπρέλα έσπασε το τζάμι με εβραϊκή επιγραφή σ’ ένα κατάστημα.
Στην αραβική εφημερίδα ανακοινώθηκε ότι αύριο ορίζεται
μέρα διαμαρτυρίας ενάντια στον κ. Bentvich (σιωνιστή) για το γεγονός ότι πήρε
την εβραϊκή πλευρά στο δικαστήριο. Όλα τα αραβικά καταστήματα πρέπει να είναι
κλειστά. Αυτή η διαμαρτυρία είχε ανακοινωθεί σε όλη την Παλαιστίνη.
Ήρθα εδώ για να πουλήσω πορτοκάλια. Περίμενα τους εμπόρους σήμερα. Δεν υπάρχει κανείς. Ακόμα φοβούνται να ρισκάρουν. Προς το παρόν τα πορτοκάλια θα ωριμάσουν για τώρα, όμως το shemata μπορεί να είναι πάντα. Δεν υπάρχει καμία πεποίθηση.
Επέστρεψα στην Ιερουσαλήμ πολύ αργά, γιατί τα αυτοκίνητα σταμάτησαν να κυκλοφορούν νωρίτερα από το συνηθισμένο. Στο « Falestin» (№ 3 του 28.IX) πετυχημένες και καυστικές επιθέσεις Αράβων εναντίον των Βρετανών. Για παράδειγμα, δείχνει τα αποτελέσματα της δίκης στα πρόσωπα που φύλαγαν όπλα. Για το ίδιο αδίκημα τον Άραβα καταδικάζουν σε ένα χρόνο φυλάκιση και τον Εβραίο σε πρόστιμο τριών λιρών - ή ένα μήνα φυλάκισης (sic!). Μετά καταδικάστηκαν σε φυλάκιση (σε όλη την Παλαιστίνη) από ένα μήνα έως ένα χρόνο 374 Άραβες και 39 Εβραίοι. Καταδικασμένοι στα DistrictCourts [8] 85 Άραβες και 14 Εβραίοι, στο ποινικό δικαστήριο επτά Άραβες και ένας Εβραίος (sic!).
Ήρθα εδώ για να πουλήσω πορτοκάλια. Περίμενα τους εμπόρους σήμερα. Δεν υπάρχει κανείς. Ακόμα φοβούνται να ρισκάρουν. Προς το παρόν τα πορτοκάλια θα ωριμάσουν για τώρα, όμως το shemata μπορεί να είναι πάντα. Δεν υπάρχει καμία πεποίθηση.
Επέστρεψα στην Ιερουσαλήμ πολύ αργά, γιατί τα αυτοκίνητα σταμάτησαν να κυκλοφορούν νωρίτερα από το συνηθισμένο. Στο « Falestin» (№ 3 του 28.IX) πετυχημένες και καυστικές επιθέσεις Αράβων εναντίον των Βρετανών. Για παράδειγμα, δείχνει τα αποτελέσματα της δίκης στα πρόσωπα που φύλαγαν όπλα. Για το ίδιο αδίκημα τον Άραβα καταδικάζουν σε ένα χρόνο φυλάκιση και τον Εβραίο σε πρόστιμο τριών λιρών - ή ένα μήνα φυλάκισης (sic!). Μετά καταδικάστηκαν σε φυλάκιση (σε όλη την Παλαιστίνη) από ένα μήνα έως ένα χρόνο 374 Άραβες και 39 Εβραίοι. Καταδικασμένοι στα DistrictCourts [8] 85 Άραβες και 14 Εβραίοι, στο ποινικό δικαστήριο επτά Άραβες και ένας Εβραίος (sic!).
Σημειώνεται με ειρωνεία υπό τον τίτλο «Better Late
Than Never»[9] ότι ο Ανώτατος
Επίτροπος επισκέφθηκε τους Άραβες τραυματισμένους. Γενικά, πιστεύω, ότι η
εφημερίδα για την κυβέρνηση έχει τα κακά της.
Λένε ότι τον Μητροπολίτη Κλεόπα τον δηλητηρίασαν, αλλά τάχα έκαναν αυτοψία και δεν βρήκαν τίποτα. Λένε,ότι είχε πολλά χρήματα, και ότι εργάστηκε επιμελώς για να εξασφαλίσει στον εαυτό του το πέρασμα στο Πατριαρχείο σε περίπτωση του θανάτου του Κύρ –Δομιανού. Φαίνεται (αποδεικνύεται), ότι ήταν στην εκκλησία, ντυνόταν με μαντία (στολές), αλλά, ένιωσε άσχημα, πήγε σπίτι και πέθανε. Λένε οτι βγήκε πολύ αίμα από το λαιμό του, πριν το θάνατό του.
Λένε ότι τον Μητροπολίτη Κλεόπα τον δηλητηρίασαν, αλλά τάχα έκαναν αυτοψία και δεν βρήκαν τίποτα. Λένε,ότι είχε πολλά χρήματα, και ότι εργάστηκε επιμελώς για να εξασφαλίσει στον εαυτό του το πέρασμα στο Πατριαρχείο σε περίπτωση του θανάτου του Κύρ –Δομιανού. Φαίνεται (αποδεικνύεται), ότι ήταν στην εκκλησία, ντυνόταν με μαντία (στολές), αλλά, ένιωσε άσχημα, πήγε σπίτι και πέθανε. Λένε οτι βγήκε πολύ αίμα από το λαιμό του, πριν το θάνατό του.
Ο Μακαριώτατος έχει ήδη ορίσει επίτροπο τον π.
Αρχιμανδρίτη Φώτιο. Λένε ότι εκεί θα τον αφήσουν και θα τον χειροτονήσουν
επίσκοπο.
+ Πέθανε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κύρ- Βασίλιος Γ’. Ο Πατριάρχης Ρουμανίας δεν είναι καλά (νεοημερολογίτης!!).
+ Πέθανε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κύρ- Βασίλιος Γ’. Ο Πατριάρχης Ρουμανίας δεν είναι καλά (νεοημερολογίτης!!).
20 Σεπτέμβρη (3.X). Πέμπτη.
Πήγαμε στην Ιεριχώ με τον πατέρα Αρχιμανδρίτη Mιλέτιο, Γ.N Χ [αλέμπι] και τον Μίσσα. Εκεί στον κήπο πανωλεθρία, κατάρρευση, δυσμορφία. Βρετανοί στρατιώτες με τα δικά τους, οι Άραβες τα δικά τους. Πολύ βαριά εικόνα.
Στο δρόμο (πήγαμε εκεί απο τον παλιό,τον συντομότερο) θαυμάζαμε τη θέα της Μονής του Χοζεβά. Θα πρέπει να πάω εκεί και να λειτουργήσω.
23 η (6. X) εβδομάδα.
Ο Δεσπότης ακόμα είναι στη Χεβρώνα. Θα μείνει μάλλον ακόμα για 3-4 ημέρες.
Σήμερα δεν λειτούργησα και δεν κύρηξα.
Το απόγευμα πήγα στον Τάφο ...
Πήγαμε στην Ιεριχώ με τον πατέρα Αρχιμανδρίτη Mιλέτιο, Γ.N Χ [αλέμπι] και τον Μίσσα. Εκεί στον κήπο πανωλεθρία, κατάρρευση, δυσμορφία. Βρετανοί στρατιώτες με τα δικά τους, οι Άραβες τα δικά τους. Πολύ βαριά εικόνα.
Στο δρόμο (πήγαμε εκεί απο τον παλιό,τον συντομότερο) θαυμάζαμε τη θέα της Μονής του Χοζεβά. Θα πρέπει να πάω εκεί και να λειτουργήσω.
23 η (6. X) εβδομάδα.
Ο Δεσπότης ακόμα είναι στη Χεβρώνα. Θα μείνει μάλλον ακόμα για 3-4 ημέρες.
Σήμερα δεν λειτούργησα και δεν κύρηξα.
Το απόγευμα πήγα στον Τάφο ...
27 (10.X) Πέμπτη.
Ο Δεσπότης ακόμα δεν γύρισε από τη Χεβρώνα.
Χθες τελέσαμε την Θεία Λειτουργία, την ημέρα του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
Στις εφημερίδες άρχισαν να μιλούν για την αναγνώριση των Σοβιετικών από την Αγγλία. Ο McDonald υπέγραψε. Πρέπει να περιμένουμε πώς θα αντιδράσει η Βουλή. Θέλω να πιστεύω ότι, ακόμη και αν τους αναγνωρίσουν, οι Βρετανοί δεν θα τους αφήσουν εδώ, στην Αίγυπτο, στην Ινδία και ούτω καθεξής.
Στις τρεις πήγα στον πατέρα Αρχιμανδρίτη Αθανάσιο (π[ρώην] ηγούμενο του Μετοχίου στη Μόσχα). Στην Κωνσταντινούπολη εξελέγη Πατριάρχης ο Μητροπολίτης Φώτιος, φαίνεται Δερκοσίας. Να δώσει ο Θεός να είναι Φώτιος της Βασιλεύουσσας στις πονηρές μέρες μας ...
Ο Δεσπότης γύρισε στις 6:00 μ.μ..
Πήγαινε για πολύ καιρό στο οικόπεδο, ακούγοντας την εξήγηση του κυβερνητικού supervisor [10].
30 Σεπτεμβρίου. (13.10) εβδομάδα.
Ο Δεσπότης ακόμα δεν γύρισε από τη Χεβρώνα.
Χθες τελέσαμε την Θεία Λειτουργία, την ημέρα του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
Στις εφημερίδες άρχισαν να μιλούν για την αναγνώριση των Σοβιετικών από την Αγγλία. Ο McDonald υπέγραψε. Πρέπει να περιμένουμε πώς θα αντιδράσει η Βουλή. Θέλω να πιστεύω ότι, ακόμη και αν τους αναγνωρίσουν, οι Βρετανοί δεν θα τους αφήσουν εδώ, στην Αίγυπτο, στην Ινδία και ούτω καθεξής.
Στις τρεις πήγα στον πατέρα Αρχιμανδρίτη Αθανάσιο (π[ρώην] ηγούμενο του Μετοχίου στη Μόσχα). Στην Κωνσταντινούπολη εξελέγη Πατριάρχης ο Μητροπολίτης Φώτιος, φαίνεται Δερκοσίας. Να δώσει ο Θεός να είναι Φώτιος της Βασιλεύουσσας στις πονηρές μέρες μας ...
Ο Δεσπότης γύρισε στις 6:00 μ.μ..
Πήγαινε για πολύ καιρό στο οικόπεδο, ακούγοντας την εξήγηση του κυβερνητικού supervisor [10].
30 Σεπτεμβρίου. (13.10) εβδομάδα.
Στον Τσίττι[11], πηγαίνοντας στην Ινδία, σταμάτησαν και
ζουν εδώ δύο Άγγλοι, ο ένας φαίνεται είναι priest[12]. Είτε ο ένας είτε και οι δύο, είτε τώρα
είτε στο μέλλον πρόκειται να γίνουν μοναχοί. Σταμάτησαν εδώ για να γνωριστούν
με τον Ανατολικό, Ορθόδοξο μοναχισμό, για να εισάγουν εκεί, στην Ινδία κάποιες
νέες μοναστικές Αγγλικανικές Κοινωνίες. Δεν τους έχω δει, αλλά από τα λόγια του
Δεσπότη,τον Μίσσα και άλλους ξέρω ότι είναι αγγλοκαθολικοί και θέλουν σ’αυτές
τις μελλοντικές κοινότητές τους να καταστήσουν όχι το πνεύμα του
προτεσταντισμού ούτε του Αγγλικανισμού, αλλά της Ορθοδοξίας.
Δήθεν συνειδητοποιούν την ακαταλληλότητα και
ανεπάρκεια του Προτεσταντισμού για τη θρησκευτική συνείδηση και θρησκευτική
κουλτούρα της Ινδίας, και πιστεύουν ότι πρέπει σ’ αυτές τις δικές τους
μοναστικές κοινότητες να αφεθεί το Ορθόδοξο πνεύμα. Αλλά την ίδια στιγμή,
παίρνουν και θα πάρουν από τους Ινδουιστές και ακόμα από την ινδουιστική
θρησκευτική ψυχολογία και τον πολιτισμό. Σε αυτές τις κοινότητες, όπως
φαίνεται, θα φορούν πορτοκαλί κοστούμια (το χρώμα των Ινδών μοναχών), θα τρώνε
ινδικό φαγητό και ούτω καθεξής. Ένας απ’ αυτούς (ο ιερέας) «τελούσε» στην Μις
Carrey στο chapel[13] της την μυσταγωγία,
και «λειτουργούσε»... ξυπόλυτος, γιατί έτσι φαίνεται, απαιτεί η ινδική
Ψυχολογία.Τ ί άραγε θα είναι αυτές οι κοινότητες; Μήπως κάποιες φακιρικές ή
γοτθικές; Δόξα την μακροθυμία σου, Κύριε! Εδω κάτι μυρίζει «dvizhenchestvo ».
Αποδεικνύεται, πηγαίνοντας εδώ σταμάτησαν, φυσικά, στο Μετόχειο του Αγίου
Σεργίου, στον πατέρα Σέργιο Μπουλγκάκοφ (sic!)
Φαίνεται ότι σύντομα, σχεδόν αυτήν την εβδομάδα, θα ξεκινήσουν αυτοί οι Αγγλο-Ορθόδοξοι κύκλοι μας. Ο Τσίττι, ο Μίσσα, ο Α. Petrov πολύ φροντίζουν. Ως εκ τούτου, είναι κάποιο «κίνημα» της Ιερουσαλήμ. Θα δούμε!
Φαίνεται ότι σύντομα, σχεδόν αυτήν την εβδομάδα, θα ξεκινήσουν αυτοί οι Αγγλο-Ορθόδοξοι κύκλοι μας. Ο Τσίττι, ο Μίσσα, ο Α. Petrov πολύ φροντίζουν. Ως εκ τούτου, είναι κάποιο «κίνημα» της Ιερουσαλήμ. Θα δούμε!
Ο Δεσπότης κάπου διάβαζε (νομίζω στο ChurchTimes ) ότι
στη Νότια Ινδία σχηματίζεται ένα δήθεν πολύ ισχυρό κίνημα όλων των «εκκλησιών»
στο μείγμα και κοινές δραστηριότητες. Τάχα κάτι πετυχαίνουν εκεί, και είτε η
Διάσκεψη της Λωζάννης για την «ένωση» είτε ο Μητροπολίτης Θυατείρων Γερμανός
από το όνομα της (ή ίσως ακόμη και μόνο από το δικό του όνομα!) εξέφρασε τη
χαρά του, το χαιρετισμό, την ενθάρρυνση, και άλλα σ’αυτήν την πρωτοβουλία, και
τη συμπάθειά του.
Σ’ αυτό ο San. Duglas τον αντικρούει, καλώντας τον
στην σωφροσύνη, και σε πιο νηφάλια άποψη των πραγμάτων. Εδώ ο Daglos δείχνει
ότι αυτοί (αγγλοκαθολικοί) σκοπεύουν να δημιουργήσουν γέφυρες μεταξύ Ορθοδοξίας
και Προτεσταντισμού, και ο κ. Γερμανός μ’αυτή την δήλωση λειτουργεί ακριβώς στο
αντίθετο πνεύμα και το εμποδίζει. Ο Daglos καταλαβαίνει ότι οποιαδήποτε
προσπάθεια σε μια τέτοια «ένωση» είναι κακό και ψεύδος, και ο κ. Γερμανός -
εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριάρχη – δεν το καταλαβαίνει. Το πνεύμα του
μοντερνισμού και του renovationism τους νίκησε όλους. Και οι δικοί μας (τοπικές
φωνασκούσες της Ιερουσαλήμ) εκπλήττονται με τις ιστορίες αυτών των Ινδων
«μοναχών», για εκείνο το πραγματικά χριστιανικό πνεύμα και τη ζωή εκεί. Ο Β.Β.
Zenkovsky πιθανότατα θα ένιωθε εκεί την χάρη του Αγίου Πνεύματος.
Την αγρυπνία της Σκέπης της Παναγίας τελέσαμε στον Καθεδρικό Ναό. Αύριο ο Δεσπότης λειτουργεί στη Γεθσημανή, στη Μαρία τη Μαγδαληνή (στην Σκέπη εγκαινιάσαμε αυτήν την εκκλησία.)
Την αγρυπνία της Σκέπης της Παναγίας τελέσαμε στον Καθεδρικό Ναό. Αύριο ο Δεσπότης λειτουργεί στη Γεθσημανή, στη Μαρία τη Μαγδαληνή (στην Σκέπη εγκαινιάσαμε αυτήν την εκκλησία.)
1η (14η) Οκτώβριου 1929. Δευτέρα.
Ο Δεσπότης λειτούργησε σήμερα, στη Μαρία τη Μαγδαληνή. Εγώ με τον Ιερομόναχο Ιλαρίωνα και έναν ιεροδάκονο στον καθεδρικό ναό. Κήρυξα.
Ο Δεσπότης λειτούργησε σήμερα, στη Μαρία τη Μαγδαληνή. Εγώ με τον Ιερομόναχο Ιλαρίωνα και έναν ιεροδάκονο στον καθεδρικό ναό. Κήρυξα.
Χθες (λένε κατά το παιχνίδι καρτών), ένας Άραβας
μαχαίρωσε τον άλλο. Το σκοτωμένο έφεραν στο νοσοκομείο μας. Ερχόταν μάζα
Άραβων. Οι γυναίκες μοιρολογούσαν, γύριζαν μαύρα μαντίλια μπροστά στο πρόσωπο.
Βέβαια, διέδωσαν τη φήμη, ότι οι Εβραίοι τον εκδικήθηκαν, επειδή ο σκοτωμένος
ήταν Χεβρωνίτης. Ούτος ή άλλως, πάλι είναι ανήσυχα.
Μεθαύριο αναμένουν αραβικές και αντι-κυβερνητικές
διαδηλώσεις.
Πρόκειται για το γεγονός ότι το εβραϊκό Νέο Έτος η
βρετανική διοίκηση επέτρεψε στους Εβραίους να βάλουν καρέκλες, τραπέζια, να
απλώσουν χαλιά στο Τείχος των Δακρύων.Οι Εβραίοι προσεύχονταν εκεί. Λένε ότι
ακόμα και κάποιες πόρτες έκλεισαν στο τζαμί του Ομάρ.
Όλα αυτά μαζεύονται και οι Άραβες αποφάσισαν να
δράσουν ...
Στη Λειτουργία στην Γεθσημανή, στην Μαρία Μαγδαληνή, σήμερα ήταν παρόντες ο Τσίττι και οι δύο «ινδοί μοναχοί». Λένε ότι έκαναν το σταυρό τους, μετάνοιες, προσεύχονταν. Φορούσαν λευκές στολές, ζωσμένοι με πορτοκαλί ζωνάρια, και ξυπόλητοι.
Στη Λειτουργία στην Γεθσημανή, στην Μαρία Μαγδαληνή, σήμερα ήταν παρόντες ο Τσίττι και οι δύο «ινδοί μοναχοί». Λένε ότι έκαναν το σταυρό τους, μετάνοιες, προσεύχονταν. Φορούσαν λευκές στολές, ζωσμένοι με πορτοκαλί ζωνάρια, και ξυπόλητοι.
Στις 4:00 ήρθαν σε μένα σήμερα ο Τσίττι, ο Mίσσα και ένας από τους
ταξιδιώτες. Ήρθαν να συμφωνήσουν σχετικά με το προσκύνημα στο Χοζεβίτη και στο
Σαρανταρίο όρος. Φοβάμαι ότι δεν θα μπορέσω. Δεν διαθέτω το χρόνο τον ίδιο
καιρό όπως αυτοί. Ο ταξιδιώτης (δεν ήταν ούτε μοναχός ούτε ιερέας, αλλά μόνο
ετοιμασμένος γι αυτό) φορούσε μακρύ λευκό χιτώνα (κάτι σαν το Ρωσικό ράσο) από
ελαφρύ ύφασμα, αλλά με παπούτσια. Είχε ένα μεγάλο μαύρο καπέλο. Πολύ μαύρος,
σγουρός, πολύ ψηλός, όπως εγώ, ή ακόμα υψηλότερος. Φαίνεται είναι
εκχριστιανισμένος απο τους Εβραίους. Πάει στην Ινδία με τους συντρόφους του
(που δεν έχω δει ακόμα) σε μια εβδομάδα. Σκοπεύει να επισκεφθεί με τον Τσίττι
τα μοναστήρια εδώ: του Αγίου Σάββα, του Γερασίμου, του Χοζεβίτη, το Σαρανταρίο
όρος κλπ. Μελετά τον Ανατολικό Ορθόδοξο μοναχισμό. Είναι Αγγλοκαθολικός.
Περνώντας πραγματικά απο το Παρίσι,έγινε δεκτός πολύ καλά από την «Ακαδημία».
Γνωρίζει τον π.Σέργιο Μπουλγκάκωφ... Συμμετείχε στα συνέδρια στο St-Albain.
Γνωρίζεται με τη ρωσική εκκλησιαστική ζωή στην dvizhenchesko Ευλογιανική πτυχή.
Ο Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης, Φώτιος είναι σχετικά νέος (50 και κάτι χρονών), μέτριος μοντερνιστής, <...>, και στους Ρώσους φέρνεται καλά (μαρτυρία του Δεσπότη Αθανασίου).
Οκτώβριος 5/ 18 Παρασκευή.
Προχθές ήταν γενική Αραβική απεργία. Όλα τα Αραβικά καταστήματα και επιχειρήσεις (αυτοκίνητα, κ.λπ.) έκλεισαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την παραβίαση από τον High Commissioner ’ (Ύπατο Αρμοστή) το status quo στο Τείχος των Δακρύων. Επέτρεψε στους Εβραίους να βάλουν εκεί τραπέζια, καρέκλες, χαλιά και να ανάψουν κάποια δυο λυχνάρια και να κλείσουν την πόρτα, μέσα απο την οποία οι Άραβες περνούν από το τζαμί. Το θάρρος, αν όχι το θράσος των Αράβων φτάνει ως το σημείο, στον Τύπο και στην Κοινωνία των Εθνών,να απαιτούν αλλαγή του High Commissioner ’, καθώς,μέσω αυτού, παραπονούνται εκεί που πρέπει.
Οι Άραβες έκλεισαν καταστήματα σε ένδειξη διαμαρτυρίας, και οι Εβραίοι- κοιτάζοντάς τους- από φόβο. Ωστόσο,δεν έκλειναν όλοι οι Εβραίοι, αλλά μόνο μερικοί. Και από το βράδυ όλα τα ευραϊκα μαγαζάκια εμπορεύονταν. Στην πόλη περπατούσαν περίπολοι, από δύο, πετούσαν αεροπλάνα, το πρωί πέρασαν με μουσική οι στρατιώτες στην οδο Jaffa . Στην οικοδόμημά μας δεν δουλεύει ούτε ένας Άραβας, αλλά οι Εβραίοι ειδικευμένοι εργαζόμενοι του μπετόν –αρμέ, σκόπιμα ήρθαν στο οικοδόμημα και δούλευαν...
Στη Χεβρώνα ήταν μια υπόθεση κατά το πογκρόμ. Ένα πλούσιο σπίτι, που βρισκόταν μεταξύ του σπιτιού του διοικητή της Χεβρώνας (είναι Ορθόδοξος Άραβας, αλλά είναι παντρεμένος με Καθολική), και του σπιτιού που καταλαμβάνεται από την αστυνομία - καταστράφηκε ολοσχερώς και οι κάτοικοί του (22 άτομα) σκοτώθηκαν. Αναρωτιέμαι πώς αντέδρασε η αστυνομία και ο κυβερνήτης.
Ο νέος Οικουμενικός Πατριάρχης Φώτιος, πρώην Μητροπολίτης Δερκοσσίας, είναι μέτριος μοντερνιστής και έχει θετική στάση προς τους Ρώσους. Για πολύ καιρό ήταν στην υπηρεσία του θείου του Μητροπολίτη στην Kovar. Σπούδασε, εκτός απο την Χάλκη, κάπου στην Ευρώπη. Ενώ ο μακαριστός (+) κυρ Βασίλειος Τρίτος πέθανε, αν δεν κάνω λάθος 93 ετών – αυτός ο Πατριάρχης είναι μόνο 50 ετών. Ο Δεσπότης Αναστάσιος τον χαρακτηρείζει ως έναν από τους καλήτερους γνωστούς του επισκόπους Έλληνες.
Η Προσκόβια Φιόντοροβνα Πετουχόβα (η πρώην επικεφαλής του Μετοχείου του Αλεξάνδρου της παλαιστινιακής κοινωνίας στις «ανασκαφές») θυμάται τον Μακαριώτατο Δομιανό ακόμα σχεδόν αγόρι, όταν ανέβαινε στο Κουβούκλιο για να ανάψει καντήλια.
Ο μακαριστός (+) Μητροπολίτης Κλεόπας μετά την ασθένεια του μακαριώτατου Δομιανού επανειλημμένα στη συνομιλία με τον Γ.Ν.Φαράτζ (πιθανώς λόγω της επιρροής και της θέσης του στην αραβική κοινωνία) ρώτησε: «Άραγε δεν θα μπορούσα να είμαι Πατριάρχης; Άραγε δεν έχω τα δεδομένα;» Ο Γ.Ν.Φ. έλεγε ότι ένιωθε τότε πολύ σε δύσκολη θέση. Επίμονα λένε ότι τον μ. Κλεόπα δηλητηρίασαν... Η αυτοψία, αν και έγινε, αλλά τίποτα δεν έδειξε.
Χθες ήταν η πρώτη συνάντηση για τη Μελέτη της Ορθοδοξίας στο St-George'e[14]. Ο εναρκτήριος λόγος είχε ο Δεσπότης. Στη συνέχεια μίλησαν οι εξωτικοί μοναχοί Ίνδοι. Το κύριο πράγμα ήταν αφιερωμένο στο οργανωτικό σχέδιο και πρόγραμμα. Ήταν κυρίες Αγγλέζες, ο Τσίττι, ο Stewart, οι Markov και οι άλλοι. Δεν ήμουν. Στις 1.30 μμ ο Δεσπότης με ρωτά – «Καλά! Η συνάντηση στους Βρετανικούς δεν σας ενδιαφέρει;»
- «Ναι, θα προσπαθήσω να το αποφύγω, Σεβασμιώτατε».
- «Ω, ξέρετε, θα ήμουν τόσο ευτυχής να ξεφύγω απ’ αυτό ... Ξέρετε, είναι το γυναικείο έργο - η θεολογία!»...
Μελέτη της Ορθοδοξίας! Πώς είναι δυνατόν να μάθει κανείς από τις συζητήσεις και την ανταλλαγή απόψεων την ίδια τη ζωή, την ίδια την ουσία της ζωής, τον πυρήνα της. Άραγε θεωρητικά μπορείς να προσεγγίσεις σ’ εκείνο το οποίο οι πατέρες ονόμασαν το πρακτικον των αρετων. Όλες αυτές οι συζητήσεις για την κοσμική θεολογία και την – προεκκλησιαστική πρακτική είναι κάτι απάτη στην ουσία της! Μόνο με την εργασία - το πρακτικον - μπορείς να εισέλθεις σ’ αυτή τη ζωή. Όμως, πιθανώς, είναι πολύ δύσκολο να το κατανοήσουμε. Όλα που είχαμε στο Βελιγράδι, όπως τους ομίλους, σημαντικά απαιτούσαν την ενσάρκωση στη ζωή, τη ζωή με Ορθόδοξο τρόπο, και στη συνέχεια, είτε πήγαν στο «dvizhenchestvo » , δηλαδή στη αδικαιολόγητη και ανεύθυνη ρητορική για την «ορθοδοξία» με καρικατούρες σαν «Ιππότες», στους ομίλους νεολαίας και Ακαθιστους του π. Σεργίου με τσάι και το παίξιμο μουσικής, είτε έφυγε μακριά από όλα αυτά και μπήκε στην εκκλησία, στην ενοριακή ζωή, στην λειτουργική ενσωμάτωση της αναζήτησής τους της Ορθοδοξίας, και οι κύκλοι, αδελφότητες, η θεωρητική γνώση έγινε πράγματι «Nebensache»[15].
Χθες το πρωί (04.17) πέθανε στη Ορεινή η μοναχή Ερμιόνη από καρκίνο. Έπασχε πολύ καιρό, αλλά με υπομονή, ταπεινοφροσύνη και πραότητα, και είχε αληθινά χριστιανική τελευτή. Σήμερα ο Δεσπότης την έψαλλε νεκρώσιμη ακολουθία. Μόλις τώρα στις τρεις γύρισε πίσω. Έθαψαν της. Έθαψαν χωρίς φέρετρο.
Στην Ορεινή και στο Όρος των Ελαιών οργανώθηκε νοσοκομείο και γενικά γιατρική βοήθεια.
9/22 Τρίτη.
Χθες ο Δεσπότης πήγε στη Βελανιδιά(Δρύς) για την γιορτή του Αγίου Αβραάμ. Θα μείνει μερικές μέρες..
Ήδη 14 ημέρες δικάζουν στο ποινικό δικαστήριο στο κτίριο μας τον Σέιχ της Χεβρώνας Χαλέπι Maraκ, τον κορυφαίο αρχηγό του δαρμού των Εβραίων στη Χεβρώνα. Στην είσοδο του δικαστηρίου είναι ένοπλοι στρατιώτες. Πολλά αυτοκίνητα, πλήθη φελάχων, Εβραίων, Αράβων συνωστίζονται εδώ κάτω από τα παράθυρα. Αναμένουν για μια μεγάλη απόφαση, και, εν προκειμένω, την δυσαρέσκεια είτε από μία είτε από την άλλη πλευρά.
Στη Χάιφα, καταδικάστηκαν τρεις σε θάνατο δι 'απαγχονισμού για σφαγές του Safed.
Περιμένουν τις επιτροπές από την Αγγλία για να διερευνήσουν όλα που έγιναν
Η διάθεση είναι πάλι αισιόδοξη.
Ο Δεσπότης ακόμα είναι στη Χεβρώνα.
11/24 Πέμπτη
Η δίκη για τον σεϊχ συνεχίζεται. Η επιτροπή από την Αγγλία ήρθε πραγματοποιήθηκε το πρώτο meeting.
Μόλις τώρα (στις 9:00 μ.μ.) έφυγε από μένα ο Τσίττι, που κάθισε 2 ώρες και συζητούσε για την Ορθόδοξη κατανόηση των Πατέρων, για τον Χομιακώφ, τον Palmer, τους Έλληνες, την λειτουργική, μοναχούς, κλπ. Το «τρεμοφέγγισμα του φωτός» προσπαθεί να δει.
Πήρα ένα άγγελμα από τη μ. Παύλα, έρχεται την 30 στην Γιάφα. «Είτε θέλει» αυτό είτε «δεν θέλει»;
Πριν από ένα χρόνο, ήμουν στη Μπίτολα. Ένας χρόνος πέρασε. Ψυχή όλη είναι εκεί, το σώμα είναι εδώ. Σκέφτομαι μόνο γι 'αυτούς, για τους πρώην σερβικούς μου δρόμους. Αν δώσει ο Κύριος - και πότε το θα είναι;!
Οκτώβριος 12/25 Παρασκευή.
Η δίκη του Χαλέμπ Mάρακ έληξε. Καταδικάστηκε σε δύο χρόνια και 50 αγγλικές στερλίνες. Πολύ ευσπλαχνικά.
Σήμερα το απόγευμα είχα την επίσκεψη των Βενεδικτίνων πατέρων, 4 άτομα ... Έλεγαν πολλά για μεγάλο χρονικό διάστημα μάλλον μια-δυο ώρες ... Ξεκίνησαν για τα ρωσικά μοναστήρια έμειναν έκπληκτοι ότι η Ρωσία είχε τόσο μεγάλα μοναστήρια, όπως το Βαλαάμ, στο οποίο υπολογιζόταν τεσσεράμισι χιλιάδες μοναχοί ( στην πραγματικότητα, μιάμιση). Ενδιαφέρονται για τους στάρετς, πνευματική καθοδήγση...
Οκτώβριος 15/28 Δευτέρα.
Ο Δεσπότης επέστρεψε το Σάββατο.
Ο Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης, Φώτιος είναι σχετικά νέος (50 και κάτι χρονών), μέτριος μοντερνιστής, <...>, και στους Ρώσους φέρνεται καλά (μαρτυρία του Δεσπότη Αθανασίου).
Οκτώβριος 5/ 18 Παρασκευή.
Προχθές ήταν γενική Αραβική απεργία. Όλα τα Αραβικά καταστήματα και επιχειρήσεις (αυτοκίνητα, κ.λπ.) έκλεισαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την παραβίαση από τον High Commissioner ’ (Ύπατο Αρμοστή) το status quo στο Τείχος των Δακρύων. Επέτρεψε στους Εβραίους να βάλουν εκεί τραπέζια, καρέκλες, χαλιά και να ανάψουν κάποια δυο λυχνάρια και να κλείσουν την πόρτα, μέσα απο την οποία οι Άραβες περνούν από το τζαμί. Το θάρρος, αν όχι το θράσος των Αράβων φτάνει ως το σημείο, στον Τύπο και στην Κοινωνία των Εθνών,να απαιτούν αλλαγή του High Commissioner ’, καθώς,μέσω αυτού, παραπονούνται εκεί που πρέπει.
Οι Άραβες έκλεισαν καταστήματα σε ένδειξη διαμαρτυρίας, και οι Εβραίοι- κοιτάζοντάς τους- από φόβο. Ωστόσο,δεν έκλειναν όλοι οι Εβραίοι, αλλά μόνο μερικοί. Και από το βράδυ όλα τα ευραϊκα μαγαζάκια εμπορεύονταν. Στην πόλη περπατούσαν περίπολοι, από δύο, πετούσαν αεροπλάνα, το πρωί πέρασαν με μουσική οι στρατιώτες στην οδο Jaffa . Στην οικοδόμημά μας δεν δουλεύει ούτε ένας Άραβας, αλλά οι Εβραίοι ειδικευμένοι εργαζόμενοι του μπετόν –αρμέ, σκόπιμα ήρθαν στο οικοδόμημα και δούλευαν...
Στη Χεβρώνα ήταν μια υπόθεση κατά το πογκρόμ. Ένα πλούσιο σπίτι, που βρισκόταν μεταξύ του σπιτιού του διοικητή της Χεβρώνας (είναι Ορθόδοξος Άραβας, αλλά είναι παντρεμένος με Καθολική), και του σπιτιού που καταλαμβάνεται από την αστυνομία - καταστράφηκε ολοσχερώς και οι κάτοικοί του (22 άτομα) σκοτώθηκαν. Αναρωτιέμαι πώς αντέδρασε η αστυνομία και ο κυβερνήτης.
Ο νέος Οικουμενικός Πατριάρχης Φώτιος, πρώην Μητροπολίτης Δερκοσσίας, είναι μέτριος μοντερνιστής και έχει θετική στάση προς τους Ρώσους. Για πολύ καιρό ήταν στην υπηρεσία του θείου του Μητροπολίτη στην Kovar. Σπούδασε, εκτός απο την Χάλκη, κάπου στην Ευρώπη. Ενώ ο μακαριστός (+) κυρ Βασίλειος Τρίτος πέθανε, αν δεν κάνω λάθος 93 ετών – αυτός ο Πατριάρχης είναι μόνο 50 ετών. Ο Δεσπότης Αναστάσιος τον χαρακτηρείζει ως έναν από τους καλήτερους γνωστούς του επισκόπους Έλληνες.
Η Προσκόβια Φιόντοροβνα Πετουχόβα (η πρώην επικεφαλής του Μετοχείου του Αλεξάνδρου της παλαιστινιακής κοινωνίας στις «ανασκαφές») θυμάται τον Μακαριώτατο Δομιανό ακόμα σχεδόν αγόρι, όταν ανέβαινε στο Κουβούκλιο για να ανάψει καντήλια.
Ο μακαριστός (+) Μητροπολίτης Κλεόπας μετά την ασθένεια του μακαριώτατου Δομιανού επανειλημμένα στη συνομιλία με τον Γ.Ν.Φαράτζ (πιθανώς λόγω της επιρροής και της θέσης του στην αραβική κοινωνία) ρώτησε: «Άραγε δεν θα μπορούσα να είμαι Πατριάρχης; Άραγε δεν έχω τα δεδομένα;» Ο Γ.Ν.Φ. έλεγε ότι ένιωθε τότε πολύ σε δύσκολη θέση. Επίμονα λένε ότι τον μ. Κλεόπα δηλητηρίασαν... Η αυτοψία, αν και έγινε, αλλά τίποτα δεν έδειξε.
Χθες ήταν η πρώτη συνάντηση για τη Μελέτη της Ορθοδοξίας στο St-George'e[14]. Ο εναρκτήριος λόγος είχε ο Δεσπότης. Στη συνέχεια μίλησαν οι εξωτικοί μοναχοί Ίνδοι. Το κύριο πράγμα ήταν αφιερωμένο στο οργανωτικό σχέδιο και πρόγραμμα. Ήταν κυρίες Αγγλέζες, ο Τσίττι, ο Stewart, οι Markov και οι άλλοι. Δεν ήμουν. Στις 1.30 μμ ο Δεσπότης με ρωτά – «Καλά! Η συνάντηση στους Βρετανικούς δεν σας ενδιαφέρει;»
- «Ναι, θα προσπαθήσω να το αποφύγω, Σεβασμιώτατε».
- «Ω, ξέρετε, θα ήμουν τόσο ευτυχής να ξεφύγω απ’ αυτό ... Ξέρετε, είναι το γυναικείο έργο - η θεολογία!»...
Μελέτη της Ορθοδοξίας! Πώς είναι δυνατόν να μάθει κανείς από τις συζητήσεις και την ανταλλαγή απόψεων την ίδια τη ζωή, την ίδια την ουσία της ζωής, τον πυρήνα της. Άραγε θεωρητικά μπορείς να προσεγγίσεις σ’ εκείνο το οποίο οι πατέρες ονόμασαν το πρακτικον των αρετων. Όλες αυτές οι συζητήσεις για την κοσμική θεολογία και την – προεκκλησιαστική πρακτική είναι κάτι απάτη στην ουσία της! Μόνο με την εργασία - το πρακτικον - μπορείς να εισέλθεις σ’ αυτή τη ζωή. Όμως, πιθανώς, είναι πολύ δύσκολο να το κατανοήσουμε. Όλα που είχαμε στο Βελιγράδι, όπως τους ομίλους, σημαντικά απαιτούσαν την ενσάρκωση στη ζωή, τη ζωή με Ορθόδοξο τρόπο, και στη συνέχεια, είτε πήγαν στο «dvizhenchestvo » , δηλαδή στη αδικαιολόγητη και ανεύθυνη ρητορική για την «ορθοδοξία» με καρικατούρες σαν «Ιππότες», στους ομίλους νεολαίας και Ακαθιστους του π. Σεργίου με τσάι και το παίξιμο μουσικής, είτε έφυγε μακριά από όλα αυτά και μπήκε στην εκκλησία, στην ενοριακή ζωή, στην λειτουργική ενσωμάτωση της αναζήτησής τους της Ορθοδοξίας, και οι κύκλοι, αδελφότητες, η θεωρητική γνώση έγινε πράγματι «Nebensache»[15].
Χθες το πρωί (04.17) πέθανε στη Ορεινή η μοναχή Ερμιόνη από καρκίνο. Έπασχε πολύ καιρό, αλλά με υπομονή, ταπεινοφροσύνη και πραότητα, και είχε αληθινά χριστιανική τελευτή. Σήμερα ο Δεσπότης την έψαλλε νεκρώσιμη ακολουθία. Μόλις τώρα στις τρεις γύρισε πίσω. Έθαψαν της. Έθαψαν χωρίς φέρετρο.
Στην Ορεινή και στο Όρος των Ελαιών οργανώθηκε νοσοκομείο και γενικά γιατρική βοήθεια.
9/22 Τρίτη.
Χθες ο Δεσπότης πήγε στη Βελανιδιά(Δρύς) για την γιορτή του Αγίου Αβραάμ. Θα μείνει μερικές μέρες..
Ήδη 14 ημέρες δικάζουν στο ποινικό δικαστήριο στο κτίριο μας τον Σέιχ της Χεβρώνας Χαλέπι Maraκ, τον κορυφαίο αρχηγό του δαρμού των Εβραίων στη Χεβρώνα. Στην είσοδο του δικαστηρίου είναι ένοπλοι στρατιώτες. Πολλά αυτοκίνητα, πλήθη φελάχων, Εβραίων, Αράβων συνωστίζονται εδώ κάτω από τα παράθυρα. Αναμένουν για μια μεγάλη απόφαση, και, εν προκειμένω, την δυσαρέσκεια είτε από μία είτε από την άλλη πλευρά.
Στη Χάιφα, καταδικάστηκαν τρεις σε θάνατο δι 'απαγχονισμού για σφαγές του Safed.
Περιμένουν τις επιτροπές από την Αγγλία για να διερευνήσουν όλα που έγιναν
Η διάθεση είναι πάλι αισιόδοξη.
Ο Δεσπότης ακόμα είναι στη Χεβρώνα.
11/24 Πέμπτη
Η δίκη για τον σεϊχ συνεχίζεται. Η επιτροπή από την Αγγλία ήρθε πραγματοποιήθηκε το πρώτο meeting.
Μόλις τώρα (στις 9:00 μ.μ.) έφυγε από μένα ο Τσίττι, που κάθισε 2 ώρες και συζητούσε για την Ορθόδοξη κατανόηση των Πατέρων, για τον Χομιακώφ, τον Palmer, τους Έλληνες, την λειτουργική, μοναχούς, κλπ. Το «τρεμοφέγγισμα του φωτός» προσπαθεί να δει.
Πήρα ένα άγγελμα από τη μ. Παύλα, έρχεται την 30 στην Γιάφα. «Είτε θέλει» αυτό είτε «δεν θέλει»;
Πριν από ένα χρόνο, ήμουν στη Μπίτολα. Ένας χρόνος πέρασε. Ψυχή όλη είναι εκεί, το σώμα είναι εδώ. Σκέφτομαι μόνο γι 'αυτούς, για τους πρώην σερβικούς μου δρόμους. Αν δώσει ο Κύριος - και πότε το θα είναι;!
Οκτώβριος 12/25 Παρασκευή.
Η δίκη του Χαλέμπ Mάρακ έληξε. Καταδικάστηκε σε δύο χρόνια και 50 αγγλικές στερλίνες. Πολύ ευσπλαχνικά.
Σήμερα το απόγευμα είχα την επίσκεψη των Βενεδικτίνων πατέρων, 4 άτομα ... Έλεγαν πολλά για μεγάλο χρονικό διάστημα μάλλον μια-δυο ώρες ... Ξεκίνησαν για τα ρωσικά μοναστήρια έμειναν έκπληκτοι ότι η Ρωσία είχε τόσο μεγάλα μοναστήρια, όπως το Βαλαάμ, στο οποίο υπολογιζόταν τεσσεράμισι χιλιάδες μοναχοί ( στην πραγματικότητα, μιάμιση). Ενδιαφέρονται για τους στάρετς, πνευματική καθοδήγση...
Οκτώβριος 15/28 Δευτέρα.
Ο Δεσπότης επέστρεψε το Σάββατο.
[1] Κυπριανός (Kern), Αρχιμ. Ο πατέρας
Antonin Kapustin. Βελιγράδι, το 1934. Επανεκδόθηκε στη Μόσχα με όνομα «Πατέρας
Antonin Kapustin, Αρχιμανδρίτης και επικεφαλής της ρωσικής εκκλησιαστικής
αποστολής στην Ιερουσαλήμ (1817-1894)." Μόσχα, 1997.
[2] Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην τρίτη
«Συλλογή Ορθόδοξου σεμιναρίου της Ιερουσαλήμ» Eκδοση. "Indrik".
Ιερουσαλήμ, Μόσχα, 2012.
[3] Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος
(Gribanovsky). Αργότερα - Προκαθήμενος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στο
εξωτερικό.
[4] Μνήμη του Αγίου Κυπριανού, Μητροπολίτη
Μόσχας. Ονομαστήρια του π. Κυπριανού (Kern).
[5] σύγκρ. κατά τον Λουκά 24:28.
[6] Προϊστάμενος- Fr.
[7] Πηγή Εμμαούς- Fr.
[8] Επαρχιακά Δικαστήρια - Eng.
[9] « Κάλλιο αργά παρά ποτέ» - Eng.
[10] Παρατηρητής – Eng.
[11] Ο Ντερβίς Chitty. Αγγλικανός ιερέας,
αρχαιολόγος, εξερευνητής.
[12] ιερέας - Eng.
[13] εκκλησάκι- Eng.
[14] Αγγλικανικός Καθεδρικός Ναός του
Αγίου Γεωργίου στην Ιερουσαλήμ
[15] Δευτερεύον πράγμα – Γερμ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου