Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΟΚΟΛΩΦ (1958). Το πρωί, πριν ξεκινήσεις οτιδήποτε, πρέπει να κάνεις τρεις μετάνοιες: Μία προς τον Θεό, μία προς την Πλατυτέρα των Ουρανών και μία προς τον αρχάγγελο Μιχαήλ».

O αρχιμανδρίτης Ιωάννης Κρεστιάνκιν μου έδωσε ευλογία  να συλλέξω υλικό για τον τελευταίο πνευματικό της  Οπτινα, τον ηγούμενο Ιωάννη Σοκόλωβ (1958) και  πρόσθεσε κάποιες προσωπικές του αναμνήσεις γι` αυτόν . Η ζωή του στάρετς ήταν εντυπωσιακή. Δεκαοχτω χρόνια φυλακή και ταυτόχρονα μια τόσο υψηλή πνευματικότητα που ο αρχιμανδρίτης Ιωάννης Κρεστιάνκιν τον ονόμασε καθηγητή της Ουρανίου Ακαδημίας.

Καταπιαστήκαν  με ζήλο σ’ αυτή τη δουλειά, όταν έλαβα μια επιστολή από τον π. Ιωάννη Κρεστιάνκιν με την οποία μου έκανε γνωστό πως ένας συγγραφέας που γνώρισε τον στάρετς Ιωάννη Σοκόλωβ σκόπευε να γράψει ένα βιβλίο. 0 γέροντας θεώρησε πως θα ήταν

πιο σοφό να εμπιστευτεί αυτή την εργασία σε κάποιον που ήταν αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων και όχι σ’ εμένα.

Δεν αμφέβαλλα πως ήταν πιο σοφό να γίνει έτσι, αλλά και στενοχωρήθηκα κάπως, γιατί είχα ήδη καταφέρει να συλλέξω αρκετές μαρτυρίες από κάποιες ηλικιωμένες κυρίες στη Μόσχα. Ωστόσο σκέφτηκα πως δεν θα παρακούσω τον γέροντα εάν -χωρίς πρόθεση να αφηγηθώ ολόκληρη τη ζωή του στάρετς Ιωάννη Σοκόλωβ- αναφέρω κάποια στοιχεία για τα πνευματικά του παιδιά και κυρίως για τον νεαρό τότε άγαμο κληρικό Ιωάννη Κρεστιάνκιν

Θα αρχίσω με την ιστορία που έμαθα τυχαία. Όταν κρατούσα σημειώσεις από τις αναμνήσεις της Γκαλίνας Βικτόροβνα Τσερεπάνοβα για τον στάρετς Ιωάννη Σοκόλωβ, παρατήρησα πως κουτσαίνει.

-         Σας πονούν τα πόδια; τη ρώτησα.

-         Δόξα τω Θεώ με πονούν, μου απάντησε η γιαγιούλα. Αυτή την αρρώστια τη ζήτησα από τον Θεό όταν ήμουν νεαρή.

Εν συντομία η ιστορία της είναι η ακόλουθη. Η Γκαλίνα ζούσε στο Ιρκούτσκ. 

Μόλις είχε αποφοιτήσει από το δεύτερο έτος στο πανεπιστήμιο, όταν την κάλεσε η NKVD και της πρότειναν να γίνει πληροφοριοδότρια.

Αυτή η προσφορά δεν έγινε τυχαία. Την περίοδο εκεί-νη κρύβονταν στο σπίτι της μερικοί ιερείς και ένας επίσκοπος. Η Γκαλίνα ήταν άτομο εμπιστοσύνης, γνώριζε πού γίνονταν οι μυστικές συναντήσεις και πού έκρυβαν οι πιστοί τα δέματα που μάζευαν για τους κρατούμενους ιερείς. Ταυτόχρονα οι αρχιερείς που στέλνονταν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της εμπιστεύονταν ιερά κειμήλια, όπως για παράδειγμα τον σταυρό του Αγίου Ιννοκεντίου του Ιρκούτσκ. 0 επίσκοπος που της εμπιστεύτηκε το σταυρό δεν επέστρεψε από το στρατόπεδο συγκέντρωσης και έτσι ο σταυρός έμεινε στα χέρια της Γκαλίνα.

Οι Ορθόδοξοι του Ιρκούτσκ ήταν πολύ ενωμένοι και η αποστολή των οργάνων ασφαλείας ήταν να «φυτέψουν» στο περιβάλλον τους έναν πληροφοριοδότη, έναν προδότη. Η φοιτήτρια Γκαλίνα αρνήθηκε την πρόταση. Τότε την έθεσαν μπροστά σ’ ένα δίλημμα: Είτε θα δεχτεί να γίνει πληροφοριοδότρια και έτσι να τελειώσει το πανεπιστήμιο και μάλιστα αμέσως να βρει μια καλή δουλειά είτε, αν αρνηθεί, θα αποβληθεί από το πανεπιστήμιο ως «θρησκευτική αντεπαναστάτρια». Το χτύπημα ήταν φοβερό για την Γκαλίνα, η οποία από μικρή επιθυμούσε να ακολουθήσει ανώτατες σπουδές, επειδή της άρεσε ιδιαίτερα η μελέτη. Παρόλα αυτά και πάλι αρνήθηκε καταλαβαίνοντας πως αυτό θα της στοίχιζε οριστικά τις σπουδές της.

Χωρίς να περιμένει την αποβολή της, η Γκαλίνα έφυγε μόνη της από τη Σχολή και άρχισε να εργάζεται σ’ ένα νοσοκομείο ως καθαρίστρια. Διάλεξε επίτηδες αυτή τη θέση εργασίας, πιστεύοντας πως από εκεί δεν θα την διώξουν, αφού ποιος θα ήθελε για λίγα χρήματα να πλένει τις τουαλέτες και να παίρνει τις πάπιες των ασθενών; Η NKVD όμως δεν είχε παραιτηθεί από την ιδέα της συνεργασίας και στην επόμενη ανάκριση την απείλησαν με φυλάκιση αν δεν συνεργαστεί.

Η Γκαλίνα προετοιμάστηκε για την επικείμενη σύλληψή της. 0 θείος της, που ήταν τσαγκάρης, έφτιαξε στο τακούνι μια κρύπτη για να κρύψει εκεί χρήματα. Οι περαστικοί κοίταζαν έκπληκτοι μια νεαρή γυναίκα να κυκλοφορεί καλοκαιριάτικα με παλτό και έναν μπόγο με πράγματα χρήσιμα για τη φυλακή. Η Γκαλίνα είχε ενημερωθεί πως στη φυλακή κάνει φοβερό κρύο και πως χωρίς ζεστά ρούχα δεν μπορείς να επιζήσεις και πως θα έπρεπε ανά πάσα στιγμή να είναι προετοιμασμένη για την σύλληψή της. Την περίοδο εκείνη πολλοί ενεργούσαν με τον ίδιο τρόπο αφού η σύλληψη γινόταν αιφνιδιαστικά.

Πραγματικά, μια μέρα αιφνιδίασαν την Γκαλίνα στο δρόμο και τη συνέλαβαν, οδηγώντας την στο γνωστό ανακριτικό γραφείο. Αυτή τη φορά ο ανακριτής το διασκέδαζε, ανακοινώνοντας πως αν δεν υπογράψει το έγγραφο συνεργασίας με την NKVD τότε θα την βιάσουν. Τη στιγμή εκείνη μπήκαν στο γραφείο τέσσερις φυλακισμένοι. Έσχισαν τα ρούχα της νεαρής και την έριξαν στο πάτωμα γυμνή. Τότε αυτή τρομαγμένη υποσχέθηκε να υπογράψει το έγγραφο μόνο να μην την πειράξουν. Της επέτρεψαν να ντυθεί και με χέρι τρεμάμενο υπέγραψε το έγγραφο από το οποίο προέκυπτε πως από την ημέρα εκείνη ήταν πράκτορας της NKVD. Μετά από αυτό η Γκαλίνα άρχισε να περιφέρεται σε όλο το Ιρκούτσκ λέγοντας σε όλους πως ήταν Ιούδας και πως είχε γίνει πράκτορας της NKVD. Οι άνθρωποι που την άκουγαν τη λοιδορούσαν, κάποιοι μάλιστα την έφτυναν.

Δεν τολμούσε πια να βγει από το σπίτι. Η Γκαλίνα ποτέ δεν πρόδωσε κανέναν, όμως πάνω από το κεφάλι της κρεμόταν η δαμόκλειος σπάθη. 


Έπρεπε να γράψει αναφορές, αλλιώς την απειλούσαν με βιασμό. Η νεαρή νύχτα-μέρα με δάκρυα παρακαλούσε γονατιστή την Παναγία να την προστατέψει από τους βιαστές. Φαίνεται πως οι προσευχές της εισακούστηκαν, αφού σύντομα η Γκαλίνα αρρώστησε και παρέλυσε. Για πολλά χρόνια έμεινε στο κρεβάτι παράλυτη και ζούσε χάρη στη φιλανθρωπία των γειτόνων της που της έφερναν ένα πιάτο φαγητό. Η μυστική αστυνομία με τον καιρό την ξέχασε, αφού σε κανέναν δεν ήταν χρήσιμος ένας πράκτορας «ζωντανό πτώμα».

Το Πάσχα του 1946 άρχισαν να χτυπούν οι καμπάνες της Λαύρας του Αγίου Σέργιου που είχαν ξανανθίζει. Τη Γκαλίνα την επισκέφτηκε μια φίλη της:

-         Γκάλεα, Γκαλίνα, τι χαρά! Η Λαύρα της Αγίας Τριάδος του Αγίου Σέργιου ξανάνοιξε και οι καμπάνες χτυπάνε ξανά!

-         Μας καλεί ο Όσιος, είπε η Γκαλίνα και πετάχτηκε από το κρεβάτι

Η θεραπεία της ήταν ακαριαία. Μόνο όταν ο καιρός δεν ήταν καλός είχε πόνους στα πόδια. Μετακόμισε στη Μόσχα για να είναι πιο κόντα στον Όσιο Σέργιο του Ράντονεζ που τη θεράπευσε από την παράλυση.

Στη Μόσχα, η Γκαλίνα Βικτόροβνα έγινε πνευματική κόρη του στάρετς Ιωάννη Σοκόλωβ, ενώ μετά την κοίμησή του είχε ως πνευματικό τον π. Ιωάννη Κρεστιάνκιν. 0 αρχιμανδρίτης Ιωάννης Κρεστιάνκιν, όπως ισχυρίζεται η Τ. Σ. Σμύρνοβα στις αναμνήσεις της στο Η μνήμη της ψυχής, ονόμαζε τον στάρετς Ιωάννη Σοκόλωβ «πνευματικό του πατέρα». Να πως έγινε η γνωριμία τους.

Μια μέρα οι ενορίτες διηγήθηκαν στον νεαρό ιερέα πως στην Μόσχα εμφανίστηκε ένας πνευματικός από την Όπτινα ο οποίος μόλις είχε απελευθερωθεί από την φυλακή. Να ήταν άραγε στ’ αλήθεια πνευματικός ή ήταν άλλος ένας απατεώνας; Στα χρόνια που οι σημαντικότεροι πνευματικοί της Εκκλησίας μας βασανίζονταν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στη χώρα εμφανίστηκαν κάποιοι απατεώνες που παρουσιάζονταν ως «προορατικοί γέροντες» ακόμη και «προφήτες». Σε κάποιες περιπτώσεις κάτω από την μάσκα του «πνευματικού» μπορούσε να κρύβεται και ένας πράκτορας της NKVD. Η Όλγα Βορόμπιοβα, πνευματική θυγατέρα του γέροντα Ιωάννη Κρεστιάνκιν, προσφέρθηκε να πάει στον στάρετς για να δει ποια είναι η κατάσταση. 0 π. Ιωάννης της είχε ετοιμάσει ένα ερωτηματολόγιο. Η Όλγα Αλεξέγιεβνα δεν θυμόνταν τις ερωτήσεις. Θυμόνταν μόνο πώς την εκπαίδευε ο γέροντας: Εάν σου απαντήσει έτσι και έτσι σημαίνει πως είναι γνήσιος στάρετς. Τότε θα πρέπει να του ζητήσεις ευλογία να πάω κι εγώ να τον δω.

Αργότερα η Όλγα Αλεξέγιεβνα μου διηγήθηκε πως πήγαινε μέσα από τους κήπους προς το σπιτάκι στο Φίλη, όπου κρυβόταν ο στάρετς Ιωάννης Σοκόλωβ:

Προχωρούσα αλλά είχα παγώσει από το φόβο.

0 στάρετς με προϋπάντησε στο κατώφλι του σπιτιού. Με κάλεσε με το όνομά μου και χαμογελώντας μου είπε:

-         Ολιούσκα, ήρθες αλλά έχεις αμφιβολίες. Μη φοβάσαι, πέρνα μέσα. Και ο πατέρας Ιωάννης τι πετυχημένες ερωτήσεις ετοίμασε!

0 στάρετς απαρίθμησε όλες τις ερωτήσεις μία προς μία και πρόσθεσε:

-         Πες στον πατέρα Ιωάννη πως ευλογώ τον ερχομό του εδώ.

Έτσι συναντήθηκαν οι δύο μεγάλοι πνευματικοί της εποχής μας. 0 πατέρας Ιωάννης ήταν τότε νεαρός, δυναμικός, αλλά ευκολόπιστος. Γι’ αυτό ο στάρετς παρακάλεσε μια φορά την Γκαλίνα Βικτόροβνα να μεταβιβάσει στον πατέρα Ιωάννη Κρεστιάνκιν τα ακόλουθα:

-         Βανετσίκα (Γιαννάκη), σε παρακαλώ, μη βάζεις τον εαυτό σου εγγυητή για όλους...

Κι όταν τότε ο πατέρας Ιωάννης τον παρακάλεσε να του δώσει ευλογία να φύγει για το μοναστήρι, ο στάρετς του είπε:

-         Ποιο μοναστήρι; Εκεί παντού κάνει ρεύμα.

Μερικούς μήνες πριν από την σύλληψη του π. Ιωάννη, ο στάρετς του προείπε πως ο φάκελός του είναι ήδη έτοιμος και πως η σύλληψή του έχει αναβληθεί για τον Μάιο. Πραγματικά στις 30 Απριλίου 1950 ο πατέρας Ιωάννης συνελήφθη. Να για ποιο «ρεύμα» μιλούσε ο στάρετς.

Κάποτε είχα την ευκαιρία να διαβάσω το φάκελο του ηγουμένου Ιωάννη Σοκόλωβ, ο οποίος, όπως και ο αρχιμανδρίτης Ιωάννης Κρεστιάκιν, καταδικάστηκε βάσει του περίφημου άρθρου 58. Στον κώδικα της τσαρικής Ρωσίας το άρθρο 58 διευθετούσε την τελετή της στέψης του τσάρου και φαίνεται πως απέμεινε κάτι σαν συμβολισμός: στα χρόνια των διωγμών στεφανώνονταν με τον στέφανο του μαρτυρίου οι νέοι μάρτυρες και ομολογητές της ρωσικής γης

Δυστυχώς οι φάκελοι αυτών που φυλακίστηκαν για τον Χριστό περιείχαν ελάχιστες πληροφορίες. Οι Ορθόδοξοι εκτελούνταν ή τους έσερναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης εξαιτίας της πίστης τους. Εφόσον οι άλλες χώρες είχαν επίσημη πληροφόρηση από την Ε.Σ.Σ.Δ. πως κανείς δεν διωκόταν για την πίστη του, οι κρατούμενοι βασανίζονταν για να αναγνωρίσουν πως κάνουν προπαγάνδα ενάντια στη σοβιετική εξουσία και τα κολχόζ. Κατά τις νυχτερινές ανακρίσεις του στάρετς Ιωάννη Σοκόλωβ, του έσπασαν τα πλευρά, του σακάτεψαν τα χέρια και τα πόδια και έχασε την όρασή του από το ένα μάτι.

Τίποτα απ’ όσα συνέβαιναν δεν αναφερόταν στα πρακτικά. Οχτώ ώρες ανάκριση, από τα μεσάνυχτα μέχρι το πρωί, και στο τέλος στα πρακτικά αναγράφονταν κάτι λιγότερο από μια σελίδα με μερικές φαρισαϊκές ερωτήσεις περί κολχόζ. 0 ηγούμενος Ιωάννης Σοκόλωβ ακολούθησε τη δική του τακτική στις ανακρίσεις. Δεν θυμόνταν τίποτα. Σε σχέση με την απόλυτη απώλεια μνήμης εισήχθη για μια περίοδο σ’ ένα ψυχιατρικό νοσοκομείο και πάνω του πειραματίστηκαν με τις νέες νευροληπτικές ουσίες. Μάλιστα ένας από τους ερευνητές έγραψε με περιφρόνηση για τον στάρετς πως είναι αμαθής και αναλφάβητος. Όμως ο «αναλφάβητος γέρος» γνώριζε τέσσερις ευρωπαϊκές γλώσσες.

Κάποτε σ’ ένα έντυπο τέθηκε η ερώτηση, εάν μπορεί κάποιος να εμπιστευθεί τα πρακτικά της NKVD αφού,

όπως αναφέρει: «Η σοβιετική δικαιοδοσία κινούνταν στα όρια της σοσιαλιστικής νομιμότητας». Ένας από τους αρθρογράφους μάλιστα είχε εκδώσει μια εργασία όπου πρόσθετε στην κατηγορία των «καταδοτών» και μερικούς από τους νέους μάρτυρες και ομολογητές της Ρωσίας. Η λογική ήταν απλή. Παραδέχεται στην ανάκριση πως γνωρίζει την τάδε μοναχή; Ναι, το παραδέχεται, συνεπώς «κατέδωσε». Θα ήταν όμως ηλίθιο να αρνηθεί κάτι τέτοιο από τη στιγμή που ο ιερομόναχος συνελήφθη στην οικία της συγκεκριμένης μοναχής και τους έφεραν μαζί στη φυλακή. Κατά τη γνώμη αυτού του (Θεέ μου συγχώρεσε με) ηλικιωμένου κομσομόλου, άξιο σεβασμού ήταν το σοβιετικό μοντέλο συμπεριφοράς: ο αντάρτης στην ανάκριση μπροστά στην Γκεστάπο αρνιέται τα πάντα, τους περιφρονεί και φωνάζει: «Άρπαξε μια χειροβομβίδα, φασίστα!»

Πόσο διαφορετικά συμπεριφέρονταν στη φυλακή οι πνευματικοί μας στις ανακρίσεις. Όταν ο π. Ιωάννης Κρεστιάνκιν βρέθηκε πρόσωπο με πρόσωπο με έναν ιερέα ο οποίος τον είχε καταδώσει, ο γέροντας τον αγκάλιασε σαν αδελφός. Αυτός μη αντέχοντας μια τέτοια ευαγγελική αγάπη, έχασε τις αισθήσεις του και σωριάστηκε. Να κι ένα παρόμοιο περιστατικό από τη ζωή του στάρετς Ιωάννη Σοκόλωβ. 0 στάρετς πέθαινε από καρκίνο στο συκώτι και δεν μπορούσε να σηκωθεί από το κρεβάτι, όταν κάποιος από την Κ.Ο.Β. ήρθε να τον συλλάβει.

- Παιδί μου, του είπε ο στάρετς, εγώ έτσι και αλλιώς δεν μπορώ να κουνηθώ από το κρεβάτι. Στο σπίτι σου όμως συμβαίνει κάτι τρομερό, βιάσου.

0 στάρετς του ψιθύρισε κάτι στο αυτί. Η όψη του προσώπου του άλλαξε, έφυγε χωρίς να ξαναγυρίσει. Στην κηδεία του στάρετς Ιωάννη Σοκόλωβ ο άνθρωπος αυτός καθόταν κοντά στο φέρετρο και έκλαιγε. Λέγεται ακόμη πως ο διευθυντής της φυλακής όπου βασανιζόταν ο στάρετς Ιωάννης επέστρεψε στο Θεό, αφού ο στάρετς θεράπευσε την γυναίκα του η οποία τον ταλαιπωρούσε με τις υστερίες της.

Οι νομικοί, οι οποίοι είναι συνηθισμένοι να μελετούν τεράστιους τόμους κατηγορητηρίων, σήμερα εκπλήσσονται από τα πρακτικά της εποχής των διωγμών, κάτι λεπτά ντοσιέ με δυο-τρία φύλλα. Συχνά στα κείμενα αποκαλύπτεται η αμάθεια των συντακτών με μαργαριτάρια του στιλ: Το σώμα του παπά βογγούσε με δυνατή φωνή ».

Έτσι κι αλλιώς αυτά τα ντοσιέ δεν είχαν και πολύ μεγάλη σημασία. Όλα ήταν προαποφασισμένα πριν ακόμη αρχίσει η παρακολούθηση και η υπόθεση έκλεινε βάση των αναφορών των καταδοτών. Η δημοσίευση αυτών των πληροφοριών κατ’ αρχάς απαγορεύεται, επειδή μπορεί να προκαλέσει δυσάρεστες καταστάσεις στον καταδότη ή στην οικογένειά του. 

Να όμως τι δύναμη έχει η ευλογία του αρχιμανδρίτη Ιωάννη Κρεστιάνκιν. Η Κρατική Υπηρεσία Ασφαλείας μου επέτρεψε να μελετήσω τόσο τα πρακτικά των ανακρίσεων του στάρετς Ιωάννη Σοκόλωβ όσο και τις αναφορές των καταδοτών. Βέβαια με προειδοποίησαν πως δεν έχω το δικαίωμα να κρατήσω σημειώσεις, κι έτσι θα τα αποδώσω εκ μνήμης.

0 καταδότης έγραφε στην αναφορά του: «Ο ηγούμενος Ιωάννης Σοκόλωβ δέχτηκε επίσκεψη από τον Ιωάννη Κρεστιάνκιν ο οποίος του διηγόταν πως στην εκκλησία τους έχουν έναν νέο προϊστάμενο. -Μα αυτός είναι Σβέρνικ12 και Μολότωβ μαζί, έτσι εκφράστηκε ο ηγούμένος για τον νέο προϊστάμενο και πρόσθεσε: όλο γράφουν και γράφουν, ήδη έγραψαν πολλά».

Η επόμενη καταγραφή έγινε την ημέρα της σύλληψης του π. Ιωάννη Κρεστιάνκιν. Την ημέρα εκείνη -όπως άκουσε ο καταδότης- ο π. Ιωάννης έπρεπε να φτάσει στον πνευματικό του, αλλά δεν έφτασε. Τον περίμεναν μέχρι τη νύχτα, αλλά κάποια στιγμή ο πνευματικός είπε ότι τον Βανέτσικα ήδη τον συνέλαβαν. Στο σημείο αυτό ο καταδότης σημειώνει τα λόγια του στάρετς που αναφερόμενος στον π. Ιωάννη που μόλις είχε συλληφθεί είπε:

-         Αυτός είναι σαν κερί που καίει ενώπιον του Θεού.

Ακόμη έλεγε για τον π. Ιωάννη:

-         Θαυμάσιος πατέρας! Νηστευτής μέγας σαν αυτούς που έζησαν τα παλιά χρόνια.

Μετά την απελευθέρωσή του από τη φυλακή ο π. Ιωάννης Κρεστιάνκιν διακόνησε ένα χρόνο στον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Τριάδας στο Πσκωβ. 

Οι ενορίτες τον αγάπησαν και στενοχωρήθηκαν όταν έφυγε ξαφνικά από το Πσκωβ για να βρεθεί σ’ ένα χωριουδάκι στο Ριαζάν. Γιατί εγκατέλειψε έναν καθεδρικό ναό για να πάει σε μια μισογκρεμισμένη εκκλησιά; Αυτό για πολλούς ήταν ένα μυστήριο. Σήμερα όμως ξέρουμε πως υπήρχε κίνδυνος να συλληφθεί πάλι. 0 προορατικός στάρετς Ιωάννης Σοκόλωβ του έγραψε πως του έχουν ανοίξει νέο φάκελο και πως επίκειται η σύλληψή του: «Εμείς προσευχόμαστε να μη γίνει αυτό, καλό θα ήταν όμως να εξαφανιστείς από το Πσκωβ».

Ακόμη και οι αναφορές των καταδοτών κάνουν λόγο για το προορατικό χάρισμα του στάρετς. Σε μία από αυτές αναφέρεται πως ένας ιερέας-φυγάς επισκέφθηκε τον στάρετς Ιωάννη Σοκόλωβ. Ήταν πολύ λυπημένος και διηγόταν και διπλωμάτης, και σημαντικό στέλεχος της Σοβιετικής κυβέρνησης από τη δεκαετία του 1920 - οπότε αναδείχτηκε ως σύμβουλος του Ιωσήφ Στάλιν, μέχρι το 1957 που απολύθηκε από τον Νικίτα ρουστσιόφ. Συνέβαλε σημαντικά στο σχέδιο της Μεγάλης Εκκαθάρισης. πως οι ιερείς διώκονται και εξοντώνονται σαν σκυλιά. Εκείνος ήδη κρύβονταν στο δάσος εδώ και τέσσερις μήνες και δεν μπορούσε να δει τη γυναίκα και τα παιδιά του.

-         Παιδί μου, κάνε λίγη υπομονή, του είπε ο στάρετς, θα έρθει το 1956 και θα είναι καλύτερα. Το 1956 μετά την αποσταλινοποίηση η κατάσταση έγινε λίγο καλύτερη και άρχισε η αποκατάσταση όσων άδικα είχαν καταδικαστεί.

Λίγο καιρό πριν από την κοίμησή του ο στάρετς προ- είπε πως θα τον κηδεύσει ο π. Ιωάννης Κρεστιάνκιν στην αρμενική πλευρά του κοιμητηρίου του Βαγκανκόβο, λέγοντας: «εκεί έχω πολλούς συγγενείς». Κανείς δεν τον πίστεψε. 0 π. Ιωάννης λειτουργούσε τότε στο Ριαζάν, πώς θα μπορούσε να φτάσει στη Μόσχα; Όσο για το αρμενικό κοιμητήριο η Στεπανίδα, που φρόντιζε τον στάρετς, ούτε που ήθελε να ακούσει. Είχε αποφασίσει να τον κηδεύσει στο κοιμητήριο Πρεομπρανζέσκι κοντά στο μνήμα της αδελφής της.

Μετά το θάνατο του στάρετς έμαθαν πως ήταν πρακτικά αδύνατο να εγκριθεί η ταφή ενός «φυλακισμένου», ο οποίος ζούσε παράνομα στην Μόσχα και δεν ήταν καταγεγραμμένος. Δοκίμασαν να δωροδοκήσουν κάποιους αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Τότε η Ευπραξία Σεμιόνοβνα πήγε στο αρμενικό κοιμητήριο όπου υπήρχε μια θέση. Κατά τη στιγμή της εισόδου της στο κοιμητήριο είδε τον υπεύθυνο του κοιμητηρίου να τρέχει να την υποδεχθεί.

-         Τι έχετε εκεί; Φέρατε τον παππούλη; Άντε, δώστε μου γρήγορα τα έγγραφα να τα υπογράψω γιατί βιάζομαι!

Έτσι, χωρίς καν να κοιτάξει τα έγγραφα ο υπεύθυνος υπέγραψε και ενέκρινε την ταφή. Την εξόδιο ακολουθία ετέλεσε πραγματικά ο π. Ιωάννης Κρεστιάνκιν. Κατά την ώρα της ακολουθίας θεραπεύτηκε η δούλη του Θεού Πελάγια. Ήταν μια γυναίκα εργατική και καλόκαρδη, όμως δεν μπορούσε να αποχωριστεί το τσιγάρο και το ποτό, συχνά υπέφερε από κρίσεις διψομανίας, τόσο που ένα χειμώνα πούλησε το παλτό της και όλα τα ρούχα της για λίγο ποτό και γύρισε σπίτι τυλιγμένη μ’ έναν σχισμένο σάκο. Μετά από πολλές προσπάθειες να πειστεί να πάει στον στάρετς, όσο ήταν ακόμη ζωντανός, μόλις τώρα τα κατάφερε για να τον αποχαιρετήσει. Η Πελαγία ακούμπησε το φέρετρο, απομακρύνθηκε και έπειτα ρώτησε τον π. Ιωάννη Κρεστιάνκιν:

-         Γέροντα, μπορώ να το ακουμπήσω άλλη μία φορά;

-         Μπορείς.

Το πρόσωπο του κεκοιμημένου μοναχού ήταν καλυμμένο με την κουκούλα κατά τα ειωθότα, αλλά ξαφνικά ο π. Ιωάννης αφαίρεσε την κουκούλα και αναφώνησε:

-         Είδατε, είδατε;

Τότε όλοι είδαν το πρόσωπο του στάρετς που ανέδινε ένα υπερκόσμιο φως, ενώ μια ευωδία απλώθηκε στον ναό. Η Πελαγία στάθηκε κοντά στο φέρετρο, το ακούμπησε ακόμη μια φορά και βγαίνοντας έξω πέταξε τα τσιγάρα στα σκουπίδια λέγοντας:

-         Ύπαγε οπίσω μου, σατανά! Από εδώ κι εμπρός δεν θα ξανακαπνίσω ούτε θα ξαναπιώ.

Πραγματικά, δεν ξαναήπιε και πήγαινε τακτικά στον ναό. Η Πελαγία κέρδιζε καλά χρήματα. Η δουλειά της ήταν να καπλαντίζει τον υαλοβάμβακα για τη μόνωση των υπόγειων δικτύων τηλεπικοινωνιών και γι’ αυτή τη δουλειά έπαιρνε και ένα επίδομα ανθυγιεινής εργασίας. Από αυτόν τον μισθό κρατούσε πολύ λίγα και τα υπόλοιπα τα έδινε στην εκκλησία.

-         Πάτερ, πείτε μου σε ποιον να τα δώσω;

Η Πελαγία δεν υπέφερε από καμία ασθένεια, αλλά μερικές μέρες πριν τον θάνατό της, προαισθανόμενη κάτι, παρακάλεσε τον ιερέα να τελέσει το μυστήριο του Ευχελαίου. Η διαίσθησή της δεν την ξεγέλασε. Μετά την τέλεση του Ευχελαίου έκοιμήθη και έτσι αξιώθηκε τέλη ανώδυνα και ειρηνικά.

Τα λόγια του στάρετς Ιωάννη Σοκόλωβ σε σχέση με το γεγονός πως έχει πολλούς συγγενείς στο αρμενικό κοιμητήριο έμειναν για πολλά χρόνια καλυμμένα από μυστήριο. Όταν όμως μετά από προσπάθειες του αρχιμανδρίτη Ιωάννη Κρεστιάνκιν στον τάφο του ηγουμένου Ιωάννη τοποθετήθηκε σταυρός, πολύ σύντομα άλλαξαν και οι επιγραφές στα άλλα μνημεία, αποκαλύπτοντας έτσι τα ονόματα των μοναχών που ήταν θαμμένοι εκεί. Έτσι μάθαμε πως ο στάρετς θάφτηκε στο μέρος όπου υπήρχαν οι τάφοι και άλλων μοναχών, ενώ δίπλα του θάφτηκε και ο μεγαλόσχημος μοναχός Ρόσισλαβ Σαποζνίκωβ, μεγάλος επιστήμονας και καθηγητής στην έδρα των μαθηματικών και τεχνικών μεθόδων υπολογισμού, ο οποίος για την ορθόδοξη πίστη του φυλακίστηκε επτά χρόνια σε απομόνωση. Μετά τη μυστική κουρά του σε μοναχό παρέδιδε μαθήματα στους φοιτητές έχοντας καλυμμένες τις χειροπέδες κάτω από τα ρούχα του.

Και άλλα πράγματα που ειπώθηκαν από τον στάρετς Ιωάννη πριν από το θάνατό του επιβεβαιώθηκαν: «Παιδάκια μου, εγώ θα είμαι πάντοτε μαζί σας. Ελάτε στον τάφο μου, μιλήστε μου και εγώ θα σας απαντήσω!».

Να μια από αυτές τις απαντήσεις. Μια μέρα επισκέφτηκε τη μοσχοβίτισσα γιατρό Μαρία Εφίμοβνα (μετέπειτα μοναχή Μαρία) μια μοναχή από την επαρχία. Υπέφερε από καρκίνο της μήτρας σε προχωρημένο στάδιο, τόσο προχωρημένο που είχε «στεγνώσει» ολόκληρη, είχε κιτρινίσει, αλλά παρότι οι πόνοι ήταν ανυπόφοροι αρνιόταν να εγχειριστεί. Η Μαρία Εφίμοβνα ήταν πνευματική θυγατέρα του αρχιμανδρίτη Ιωάννη Κρεστιάνκιν και γνωρίζοντας πως αυτός ευλογούσε την προσευχή προς τον στάρετς Ιωάννη Σοκόλωβ, πήγαν μαζί στον τάφο του και προσευχήθηκαν. Τότε η μοναχή άκουσε μια φωνή που την πρόσταζε να πάει όσο πιο γρήγορα μπορούσε στον π. Ιωάννη Κρεστιάνκιν.

Έτσι και έκανε. Πήγε στη Μονή των Σπηλαίων του Πσκωβ, αλλά γύρω από τον αρχιμανδρίτη υπήρχε τέτοιος συνωστισμός που ήταν αδύνατο να πλησιάσεις. Ο γέροντας τη φώναξε ξαφνικά μέσα από το πλήθος

-         Τι γίνεται, αδελφή; Περιμένεις να γεννήσεις;

-         Πώς θα μπορούσα, πάτερ; τα έχασε εκείνη

-         Τότε πέτα αμέσως από πάνω σου αυτή τη λέρα. Άκουσες; Μην αργήσεις καθόλου!

Η μοναχή υπάκουσε, και μετά την εγχείριση έγινε καλά και ασκήτεψε με ζήλο στο μοναστήρι της.

Στον τάφο του στάρετς Ιωάννη Σοκόλωβ γίνονται θαύματα μέχρι σήμερα. Γι’ αυτό προσέρχονται εκεί πολλοί ορθόδοξοι είτε για να γίνουν καλά είτε για να παρηγορηθούν. Εδώ αισθάνεσαι τόσο πολύ την χάρη του Θεού που δεν σου έρχεται να φύγεις. Οι άνθρωποι κάθονται ώρες ολόκληρες στα παγκάκια κοντά στον τάφο και διηγούνται γεγονότα από την ζωή του στάρετς.

Οι άνθρωποι λένε ότι ήταν απόλυτος σε ό,τι αφορά τα πνευματικά θέματα. Σε όσους τού παραπονιόνταν για τους αδιάφορους πνευματικούς απαντούσε: «0 καθένας έχει ότι του αξίζει». Γι’ αυτούς που το πρωί ξεκινούν τη δουλειά τους χωρίς να προσευχηθούν έλεγε: «Αυτοί είναι σαν μαριονέτες. Το πρωί, πριν ξεκινήσεις οτιδήποτε, πρέπει να κάνεις τρεις μετάνοιες: Μία προς τον Θεό, μία προς την Πλατυτέρα των Ουρανών και μία προς τον αρχάγγελο Μιχαήλ».

Συχνά οι άνθρωποι θυμούνται τα μυστηριώδη και ακατανόητα για την εποχή εκείνη λόγια του. Για παράδειγμα στα χρόνια της σοβιετικής εξουσίας ο στάρετς έλεγε: «Όλα όσα υπάρχουν τώρα, κάποτε θα ξεριζωθούν». Πραγματικά, πολλά ξεριζώθηκαν. Ακόμη έλεγε:

-         Θα έρθει καιρός που οι κάμποι δεν θα έχουν καρπό. Όταν όμως θα έχει πλούσια σοδειά δεν θα υπάρχουν χέρια για τη συγκομιδή.

Και φαίνεται πως τα λεγόμενά του αρχίζουν να εκ-πληρώνονται. Δεν υπάρχουν χέρια να δουλέψουν τη γη και ο καρπός χάνεται κάτω από το χιόνι. Στα λιβάδια τα δέντρα λυγίζουν από τους καρπούς και χέρια να τα μαζέψουν δεν υπάρχουν.

Όμως από όλες τις διηγήσεις με εξέπληξε μια που μι-λούσε για το γεγονός πως η προσευχή και ενός δικαίου κάποιες φορές δεν εισακούεται. Μια κυρία, η Ναντέζντα Αλεξέγιεβνα, είχε πέντε παιδιά αλλά δεν ήταν όλα κοντά στο Θεό. Κάποια στιγμή ένας γνωστός της,  της είπε:

-         Αφού ο στάρετς Ιωάννης Σοκόλωβ έχει τόσο μεγάλη παρρησία στο Θεό, γιατί δεν βοηθάει και τα παιδιά σου; Η Ναντέζντα Αλεξέγιεβνα στενοχωρήθηκε και μετέφερε αυτά τα λόγια στον στάρετς. Εκείνος με καρδιά συντετριμμένη της απάντησε:

-         Πίστεψέ με. Εγώ προσεύχομαι για τα παιδιά σου, προσεύχομαι με δάκρυα. Πώς μπορεί όμως να βοηθήσει η προσευχή μου όταν εκείνοι γυρίζουν την πλάτη τους στην Παναγία;

ΝΙΝΑ ΠΑΒΛΟΒΑ. Η ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ . ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΗΠΟ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ.