🇬🇷 Δεν είναι ο αγώνας του 1821 χωρίς προδρόμους. Η συμβολή της Διασποράς, και δή της αρχαιότερης και πλέον λαμπρής παροικίας των Ελλήνων του Εξωτερικού, της Ελληνικής Αδελφότητας της Βενετίας, στην διάδοση των ιδανικών ανάκτησης της ελευθερίας του υπόδουλου Γένους των Ελλήνων έχει ρίζες παλιές. Ήταν μια 25 Μαρτίου του 1688 και στον Άϊ-Γιώργη μας εκφωνηθηκε ένας συναρπαστικός λογος. Όποτε σήμερα στεκόμαστε εντός του Ναού του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων, φανταζόμαστε έναν εικοσάχρονο ιεροκήρυκα με πλατιές και επιδεικτικές χειρονομίες. Τέτοιος θα ήταν και ο Ηλίας Μηνιάτης (1669-1715), ο Κεφαλλονίτης Δάσκαλος του Γένους που σπούδασε στο Φλαγγίνειο Ελληνομουσείο (Κολλέγιο) Βενετίας, απ'όπου αποφοίτησε όταν ήταν μόλις είκοσι ετών. Τον φανταζόμαστε να ανεβαίνει πάνω στο βήμα με τους Δικέφαλους Αετούς, που οι πρόγονοί μας κοιτούσαν και τους θύμιζε της παλιές δόξες της Ρωμιοσύνης, να αγναντεύει με νόημα το αριστουργηματικό ψηφιδωτό του Θωμά Μπαθά "Ο Ευαγγελισμός" (1602), και να κρένει με στεντόρεια, περίτεχνη, οραματική φωνή:
«Ἕως πότε, πανακήρατε Κόρη, τὸ τρισάθλιον γένος τῶν Ἑλλήνων ἔχη νὰ εὑρίσκεται εἰς τὰ δεσμὰ μιᾶς ανυποφἐρτου δουλείας; ἕως πότε νὰ τοῦ πατῆ τὸν εὐγενικὸν λαιμὸν ὁ βάρβαρος Θράξ; ἕως πότε ἔχουσι νὰ βασιλεύωνται ἀπὸ ἡμισὸν φεγγάρι αἱ χῶραι ἐκεῖναι, εἰς τὰς ὁποίας ἀνέτειλεν εἰς ανθρωπίνην μορφὴν ἀπὸ τὴν ἡγιασμένην σου γαστέρα, ὁ μυστικὸς τῆς δικαιοσύνης Ἥλιος; ἄχ Παρθένε! ἐνθυμήσου, πῶς εἰς τὴν Ἑλλάδα πρότερον, παρὰ εἰς ἄλλον τόπον, ἔλαμψε τὸ ζωηφόρον φῶς τῆς ἀληθινῆς πίστεως. Τὸ ἑλληνικὸν γένος ἐστάθη τὸ πρῶτον, ὁποῦ ἄνοιξε τὰς ἀγκάλας, καὶ ἐδέχθη τὸ θεῖον Εὐαγγέλιον… Ἀλλ᾽ ἄν ἴσως καὶ ἐτοῦτα δὲν φθάνουσιν, ἄς σὲ παρακινήσωσιν αἱ φωναὶ καὶ ᾑ παρακάλεσες τῶν Ἀγίων σου, ὁποῦ ἀκαταπαύστως φωνάζουσιν ἀπὸ ὅλα τὰ μέρη τῆς τρισαθλίου Ἑλλάδος … καὶ δείχνωντάς σου τὴν σκληροτάτην τυραννίδα τῶν ἀθέων Ἀγαρηνῶν, ἐλπίζουσιν ἀπὸ τὴν ἄκραν σου εὐσπλαχνίαν, τοῦ ἑλληνικοῦ Γένους τὴν ἀπολύτρωσιν…”
(Ηλία Μηνιάτη, Διδαχαί, Βενετία 1859, Βιβλιοπωλείον του "Φοίνικος", σελ. 265-266)
Είναι πανταχού παρών το θέμα της προσευχής για την Ελλάδα στα κείμενα των Ελλήνων της Διασποράς. Η αποστροφή του Μηνιάτη εδώ δεν γίνεται πια προς τον Κύριο αλλά προς την Παναγία, προς μια γυναίκα, τη "Στρατηγίνα του Γένους μας" κατά τον Καζαντζάκη. Μεγαλώνει έτσι η συναισθηματική βαρύτητα του λόγου, πλουτισμένη με το στοιχείο της τρυφερότητας.
Η κατασκευή του λόγου είναι υποταγμένη σε αυστηρούς κανόνες. Μέσα στο σταθερό τούτο πλαίσιο άνθομανούν τα ρητορικά σχήματα, οι υποφορές, οι ανθυποφορές, εικόνες, παραβολές, οραματισμοί, διάλογοι.
Ο λόγος του Μηνιάτη πυρομενος και φορτωμένος με όλα τα στολίδια και τις κορδέλες του ιταλικού μπαρόκ. Η διαφορά όμως είναι ότι δεν χρησιμοποιεί αυτήν την λογοτεχνική προσπάθεια για τα ελαφρά και καλοπερασιάρικα ποιήματα της Ιταλικής Λογοτεχνίας του αιώνα° τη θέτει στην υπηρεσία της Εκκλησίας, της Ορθοδοξίας, του Γένους. Δεν τείνει στην πειθώ, αλλά πάει να συγκινήσει να γοητεύσει, να συναρπάσει. Νέο Χρυσόστομο τον αποκαλεί ο Δαπόντες. Ας μην ξεχάσουμε ποτέ αυτήν την σπουδαία προσωπικότητα, που ενέπνευσε στους Έλληνες της Βενετίας και των Ιονίων Νήσων την αγάπη για την Πατρίδα, για τη μάθηση και την προκοπή του Γένους.
Πηγή: ΔΗΜΑΡΑΣ, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
🔹 🔹 🔹 🔹 🔹 🔹 🔹 🔹 🔹 🔹
🇮🇹 Il Risorgimento Ellenico non è stato progettato in una notte. Non è stata la lotta del 1821, di cui quest'anno ricorre il bicentenario, senza precursori. Il contributo della Diaspora, e soprattutto della più antica e gloriosa comunità dei Greci all'Estero, la Confraternita Greca di Venezia, nella diffusione degli ideali di ripristino della libertà della Nazione Greca asservita ha radici antiche. Era un 25 marzo del 1688, durante la festa dell'Annunciazione, e a San Giorgio fu pronunciato un discorso suggestivo. Ogni volta che ci troviamo oggi all'interno della Chiesa di San Giorgio dei Greci, dobbiamo immaginarci un predicatore appena dicianovenne che gesticola con le mani e ostenta la propria passione. Tale sarebbe stato anche Elias Miniatis (1669-1715), il "Maestro della Stirpe" come vengono chiamate queste figure di intellettuali nei secoli bui di servaggio della nazione ellenica, originario di Cefalonia. Miniatis studiò al Collegio greco Flangini di Venezia, dove si diplomò a soli vent'anni. Lo immaginiamo salire i gradini con le aquile a due teste, che i nostri antenati guardavano e ricordavano attraverso il simbolo di Bisanzio le antiche glorie della Romiosìni, la romanità orientale, fissando con commozione il capolavoro musivo di Tommaso Bathàs "L'Annunciazione" (1602), e gridando verso i fedeli, con voce stentorea e visionaria:
"Per quanto tempo ancora, purissima fanciulla, la miserrima Stirpe degli Elleni (γένος τῶν Ἑλλήνων) soggiacerà alle catene di una schiavitù insopportabile? Per quanto tempo ancora il barbaro Trace continuerà a schiacciare il suo nobile capo? Per quanto tempo ancora saranno governati dalla mezzaluna quei paesi in cui il mistico Sole della giustizia sorse in forma umana dal tuo grembo santificato?
Oh, Vergine! Ricordati che in Grecia, prima che in ogni altro luogo, brillò la luce vivificante della retta fede. La Stirpe Ellenica è stata la prima, tra i gentili, che accolse a braccia aperte il Divino Evangelo... Ma anche se tutto ciò non bastasse, ascolta, Vergine madre, le voci e le suppliche dei tuoi santi martiri, le quali senza sosta risuonano da ogni angolo della miserrima Grecia, cosicché dimostrando a te la crudele tirannide degli atei Agareni, ripongono tutte le loro speranze, per mezzo dell'alta tua misericordia, nella salvezza della Stirpe degli Elleni".
(Elias Miniatis, "Insegnamenti", Venezia 1859, Stamperia greca Fenice, pagg. 265-266)
Il tema della preghiera per la Grecia è onnipresente nei testi dei Greci della Diaspora. Il commosso lamento di Miniatis qui non è più per il Signore ma per la Vergine Maria, per una donna, la "Stretega della nostra stirpe" secondo Nikos Kazantzakis. La devozione per la Madre di Dio era infatti sempre diffusa nei paesi bizantini e da qui è giunta in Occidente. Aumenta così il peso emotivo della parola, arricchito con l'elemento della tenerezza.
La costruzione del discorso è soggetta a regole rigide. In questo quadro fisso fioriscono le forme retoriche, le immagini, le parabole, le visioni, i dialoghi.
Il discorso di Miniatis si presenta ardente e carico di tutti gli ornamenti e i nastrini del barocco italiano. La differenza, tuttavia, è che questo sforzo letterario non viene profuso per le poesiuole arcadiche spesso leggere e senza pretese della letteratura italiana del secolo; Miniatis lo mette al servizio della Chiesa Orientale, dell'Ortodossia, della Nazione. Non intende persuadere, ma emozionare, ammaliare, ed affascinare. Dapontes, altro autore del Settecento greco, lo chiama "Nuovo Crisostomo" per le sue doti oratorie. Non ci dimenticheremo mai questa grande personalità, che ispirò ai Greci di Venezia e delle Isole Ionie l'amore per la Patria, per l'istruzione e il progresso della Grecia.
Fonte: DIMARAS, Storia della letteratura greca moderna
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου