ΓΕΡΩΝ ΑΡΚΑΔΙΟΣ.ΠΕΡΙ ΕΙΡΗΝΗΣ ΨΥΧΗΣ ΚΑΙ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ ΣΑΡΚΙΚΩΝ ΠΑΘΩΝ ΚΑΠΟΤΕ ΚΑΙ ΦΙΛΑΡΧΙΑΣ.

Περὶ Εἰρήνης Ψυχῆς καὶ Νοερᾶς Προσευχῆς σαρκικῶν παθῶν, κάποτε τῆς φιλαρχίας.

Ὅταν δὲν μποροῦν νὰ ἀποκτήσουν τὰ ἀντικείμενα τοῦ πόθου τους, γίνονται μίζεροι, ἀγενεῖς καὶ νευρικοί. Ἀκόμη κι ἄν πετύχουν τοὺς σκοπούς τους, στενοχωροῦνται καὶ εἶναι ἀνήσυχοι μὴν χάσουν ὅσα ἀπέκτησαν. Κι ἔτσι, εἶναι δυστυχεῖς. Σύ, Σέργιε Νικολάεβιτς, ἄν ἐπιθυμῆς νὰ διατηρήσης τὴν εἰρήνη τῆς ψυχῆς, ζῆσε ἁπλά, χωρὶς δολοπλοκίες, καὶ κάθετι θὰ πάη καλά. Ὁ [ὅσιος] π. Ἀμβρόσιος τῆς Ὄπτινα ἔλεγε συχνά, ζῆσε ἁπλά, καὶ θὰ ζήσης μέχρι τὰ ἑκατό σου χρόνια».

«Εἶναι πιθανὸν σὲ ἕνα Μοναστήρι· ὅμως τί ἰσχύει γιὰ τὸν κόσμο;».

«Ὁ [ὅσιος] π. Ἀμβρόσιος πρόσθετε, ὅτι κάποιος μπορεῖ νὰ ζῆ στὸν κόσμο, ἀλλὰ μὲ τρόπο κρυφό, χωρὶς νὰ κάνη τὸν ἑαυτό του γνωστό».

«Ὅμως, ὅταν ἁμαρτάνουμε τί πρέπει νὰ κάνουμε;».

«Εἶναι ἁπλό, Σέργιε Νικολάεβιτς.

Ὑπάρχει ἕνα ρητὸ ἀπὸ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐρήμου σχετικὰ μὲ αὐτό. Μία ἡμέρα ἕνας νέος Μοναχὸς πῆγε νὰ δῆ ἕναν  Γέροντα καὶ τοῦ εἶπε, Τί νὰ κάνω Πάτερ ποὺ πέφτω συνεχῶς στὴν ἴδια ἁμαρτία;

Ὁ Γέροντας τοῦ ἀπήντησε, ὅτι ἄν πέφτης στὴν ἴδια ἁμαρτία νὰ ἐγείρεσαι καὶ αὐτὸ νὰ τὸ κάνης συνεχῶς.

Καὶ ἄν πέσω πάλι; Τότε, νὰ ἐγείρεσαι καὶ νὰ μετανοῆς

γιὰ τὴν ἁμαρτία σου πάλι. Μέχρι πότε;

Μέχρι τὸν θάνατο (πρβλ. Ματθ. 18: 22).

 Αὐτὸ εἶναι τὸ μυστικό, Σέργιε Νικολάεβιτς, γιὰ νὰ ζήσης εἰρηνικά. Δὲν ὑπάρχει κανεὶς ἄνθρωπος στὸν κόσμο χωρὶς ἁμαρτία. Ὁ Ἀπόστολος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος γράφει ἐπίσης περὶ τούτου.

Ἀλλὰ γιὰ κάθε ἁμάρτημα ὑπάρχει μετάνοια. Αὐτὴ ἡ ἴδια ἡ μετάνοια μᾶς σώζει συνεχῶς, κατὰ πρῶτον, ἀπὸ τὴν ὑπερηφάνεια καὶ ἀπὸ τὴν ἀλαζονεία, καὶ κατὰ δεύτερον, ἀπὸ τὴν ἀπελπισία».

«Ὑποθέτω π. Ἀρκάδιε ὅτι, ἡ Προσευχὴ τοῦ Ἰησοῦ εἶναι ἰδιαίτερα κατάλληλη σὲ αὐτὲς τὶς περιπτώσεις.

Ἐπαναλαμβάνουμε συνεχῶς τό, Κύριε, ἐλέησόν με!».

«Εἶναι ἀλήθεια, ἀδελφέ μου Σέργιε. Ἁμαρτάνουμε ὄχι μόνον κάθε ὥρα, ἀλλὰ κάθε λεπτό, μὲ λόγια, πράξεις καὶ μὲ σκέψεις. Εὔκολα ἀποδεχόμαστε κάποιες προτάσεις (προκλήσεις), δηλαδὴ μάταιες σκέψεις, ἀμφίβολες, ἀκάθαρτες ἤ βλάσφημες σκέψεις· τὶς ἐξετάζουμε ἀπ’ ὅλες τὶς πλευρές.

Συχνά, συμφωνοῦμε μ’ αὐτὲς καὶ ἄν δὲν πέφτουμε ἄμεσα στὴν ἁμαρτία, εἶναι διότι ἁπλῶς δὲν ἔχουμε ἕτοιμη τὴν κατάλληλη εὐκαιρία. Ἡ Προσευχὴ τοῦ Ἰησοῦ συνιστᾶται πάρα πολὺ σὲ αὐτὲς τὶς περιπτώσεις. Ἄν κάποια βλάσφημη σκέψι ἐγερθῆ στὸ μυαλό σου, ἤ ἄν ἔχης κάποια σαρκικὴ ἐπιθυμία, ἤ ἄν θὰ ἤθελες νὰ πῆς κάτι δυσάρεστο στὸν γείτονά σου, ἤ ἀκόμη καὶ νὰ τὸν κτυπήσης, στρέψου ἀμέσως στὴν Προσευχὴ τοῦ Ἰησοῦ. Λέγε την μὲ χαμηλὴ φωνὴ ἤ νοερά, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με τὸν ἁμαρτωλόν!

»Λέγε την ἀργά, μὲ προσοχὴ καὶ συγκέντρωσι, καὶ οἱ ἄσχημες σκέψεις θὰ σὲ ἀφήσουν. Ἄν συμβῆ νὰ δεχθῆς αὐτὲς τὶς σκέψεις καὶ νὰ πέσης, μὴν ἀπελπίζεσαι, ἀλλὰ συνέχισε νὰ ἐπαναλαμβάνης τὴν ἴδια προσευχή. Σύντομα θὰ εἰρηνεύσης στὸ πνεῦμα. Πρὶν ἀπὸ τὴν ἁμαρτία, οἱ δαίμονες παρουσιάζουν τὸν Θεὸ σὲ μᾶς νὰ εἶναι ἐλεήμων καὶ συγχωρητικὸς τῶν πάντων. Μέχρι ποὺ προτείνουν, γιὰ παράδειγμα, ὅτι ἄν ἕνας ἄνθρωπος νέος καὶ δυνατὸς πέση κάποτε σὲ σαρκικὸ ἁμάρτημα, ὁ Θεὸς θὰ τὸν συγχωρήση εὔκολα. Εἶναι φυσικό. Ὅμως μετὰ τὴν ἁμαρτία, οἱ δαίμονες παρασταίνουν τὸν Θεὸ σὲ μᾶς σὰν ἕναν αὐστηρὸ κριτή, χωρὶς ἔλεος, ὥστε νὰ μᾶς φέρουν σὲ ἀπελπισία.

 Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ὠθοῦν κάποιους σχολαστικοὺς ἀνθρώπους στὴν τρέλλα ἤ ἀκόμη καὶ στὴν αὐτοκτονία.

Ἀντιθέτως, ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ζητεῖ συνεχῶς συγχώρησι ἀπὸ τὸν Θεὸ παραμένει ταπεινὸς καὶ εἰρηνικός. Ὁ Ἅγιος Ἀντώνιος ὁ Μεγάλος εἶδε κάποτε τὴν γῆ καλυμμένη μὲ διαβολικὲς παγίδες καὶ βρόχους. 

Τρομαγμένος, ἐρώτησε τὸν Θεό, πῶς κάποιος θὰ ἠδύνατο νὰ σωθῆ! Καὶ ἔλαβε τὴν ἀπάντησι, μέσῳ τῆς ταπεινώσεως. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ εἶναι τόσο σημαντικὸ νὰ ἐπαναλαμβάνουμε συνεχῶς τὴν Προσευχὴ τοῦ Ἰησοῦ. Πολλοί, ἀκόμη καὶ Μοναχοί, λέγουν ὅτι ἡ [νοερὰ] προσευχὴ εἶναι πλεονασμός: ὅτι εἶναι ἀρκετὸ νὰ τελοῦμε τὶς Ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὶς προσωπικές μας προσευχὲς στὸ κελλί. Ἐν τούτοις, ἄν καὶ δὲν εἴμαστε πάντοτε στὴν Ἐκκλησία ἤ στὰ κελλιά μας, οἱ πειρασμοὶ μᾶς κυνηγοῦν ὁπουδήποτε.

Ἐπιπλέον, ἄν ἡ ἀνάγνωσις καὶ ἡ ψαλμωδία τῶν ὕμνων στὶς Ἀκολουθίες μποροῦσε νὰ μᾶς σώση, τότε, ὅπως ἔγραψε ὁ Στάρετς Βασίλειος τοῦ Πολιάνο-Μερούλυα, ὅλοι οἱ ἀναγνῶστες καὶ οἱ ψάλτες θὰ ἦταν ὑποδείγματα ἀρετῆς. Μποροῦμε ὅμως νὰ δοῦμε πολὺ καλὰ ὅτι αὐτὸ δὲν ἰσχύει. Ἀκόμη καὶ ὅταν ψάλλουν πολὺ καλὰ καὶ διαβάζουν θαυμάσια, ἡ προσοχή τους ἐπικεντρώνεται στὴν ἴδια τὴν μουσικὴ καὶ τὴν ἀνάγνωσι. Τὸ νὰ ψάλλουν μουσικὰ καὶ νὰ διαβάσουν παραστατικὰ εἶναι ὁ σκοπός τους, ὄχι νὰ εἶναι προσεκτικοὶ στὰ κείμενα ποὺ ψάλλουν ἤ διαβάζουν.

Βεβαίως, ὑπάρχουν ψάλτες καὶ ἀναγνῶστες, οἱ ὁποῖοι εἶναι ἀληθινὰ πνευματικοὶ ἄνθρωποι».

«Πέστε μου, π. Ἀρκάδιε, ποιά ζωὴ εἶναι ἡ πιὸ τέλεια; Ἡ δραστήρια ζωὴ αὐτῶν ποὺ εἶναι σὲ Κοινόβιο, ἤ ἡ καθαρὰ θεωρητικὴ ζωὴ αὐτῶν ποὺ ζοῦν σὲ Ἐρημητήρια ἤ σὲ Σκῆτες;».

«Γιὰ κάθε τρόπο ὑπάρχει ὁ χρόνος. Οἱ νέοι πρέπει νὰ ὑπάγουν σὲ Κοινόβιο γιὰ νὰ λειανθοῦν. Ὅλοι γνωρίζουμε ὅτι οἱ βράχοι στὴν ἀκτὴ τῆς θαλάσσης ἤ μιᾶς λίμνης ἔχουν τραχειές, κοφτερὲς πλευρὲς μέχρι ποὺ νὰ πέσουν στὸ νερό. Ἐκεῖ, συγκρουόμενοι μεταξύ τους, λειαίνονται καὶ στρογγυλεύουν σὰν μπάλες ἤ αὐγά. Τὸ Κοινόβιο δρᾶ μὲ τὸν ἴδιο τρόπο. Μᾶς διδάσκει ταπείνωσι, ὑπομονὴ καὶ ἀκτημοσύνη.

Ὅταν ἀποκτηθοῦν ὅλες αὐτὲς οἱ ἀρετές, τότε σὲ μία ὡρισμένη ἡλικία, πρὸς τὰ πενήντα, μπορεῖ κάποιος νὰ ἀποσυρθῆ στὴν ἐρημητικὴ ζωή, ἀλλὰ πρὸ αὐτοῦ πρόκειται συχνὰ γιὰ φαντασία, ματαιότητα ἤ ὑψηλὴ ἰδέα γιὰ τὸν ἑαυτό μας, ἡ ὁποία μᾶς καθοδηγεῖ.

»Ὅμως, αὐτὸς ποὺ εἶναι ἤδη καλῶς λειασμένος καὶ ἔχει μακρὰ πεῖρα τῆς Προσευχῆς τοῦ Ἰησοῦ, μπορεῖ καὶ πρέπει νὰ ἐπιδιώκη τὴν ἐρημητικὴ ζωὴ καὶ πρέπει νὰ προετοιμάζη τὸν ἑαυτό του γιὰ τὸ πέρασμα σὲ ἕναν διαφορετικὸ κόσμο, τὸν πνευματικὸ κόσμο. Διότι θὰ κρίνω τὸν ἄνθρωπο ὅπου τὸν εὕρω (πρβλ. Ἐκκλ. 11:28). Σύμφωνα μὲ τὶς Γραφές, αὐτὸς ποὺ σὰν τὶς φρόνιμες παρθένες (πρβλ. Ματθ. 25:1-13) εἶναι πάντοτε ἕτοιμος, ἔχει, μὲ τὴν Προσευχὴ τοῦ Ἰησοῦ, τὸ ἔλαιο στὸ κανδήλι τῆς ψυχῆς του· καὶ μεταβαίνει στὸν ἄλλο κόσμο προετοιμασμένος, ὅταν κληθῆ.

»Στὶς αἰτήσεις/δεήσεις τῆς Ἐκκλησίας προσευχόμαστε νὰ τύχουμε τέτοιου τέλους, ὅταν λέγουμε: Χριστιανὰ τὰ τέλη τῆς ζωῆς ἡμῶν, ἀνώδυνα, ἀνεπαίσχυντα, εἰρηνικά, καὶ καλὴν ἀπολογίαν τὴν ἐπὶ τοῦ φοβεροῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, αἰτησώμεθα. Τέτοια εἶναι ἡ Προσευχὴ τοῦ Ἰησοῦ. Ὅποιος τὴν ἐπιτελεῖ ὀρθῶς εἶναι πάντοτε ταπεινός, ἁπλός, γενναιόδωρος καὶ καλός. Τί περισσότερο μποροῦμε νὰ ἐπιθυμήσουμε;».

Ἦταν ἕνα ὄμορφο καλοκαιρικὸ πρωινό. Οἱ χρυσοὶ σταυροὶ τῶν λευκῶν, κόκκινων καὶ ἀνοιχτόχρωμων Ἐκκλησιῶν ἔλαμπαν στὸν γαλανὸ οὐρανό.

Πουλιὰ κελαηδοῦσαν στὸ πυκνὸ φύλλωμα τῶν βορεινῶν δένδρων. Μία  χαρμόσυνη εἰρήνη βασίλευε παντοῦ.

(*) Μετάφρασις ἀπὸ τὸ ἀγγλικὸ πρωτότυπο:

Upon the Heights of the Spirit – Doers of the Jesus Prayer in Monasteries and in the Word (Private Memoirs and Encounters) by Sergei Bolshakoff, περιοδ. “Orthodox Life”, No 3/1992, p. 48-50.