Με την ευκαιρία της εικοστής επετείου του θανάτου του Αρχιμανδρίτη της Λαύρας της Αγίας Τριάδος και του Αγίου Σεργίου, Αθανασίου (Αλαφίνοβ)

 

Απλός, αλλά όχι και τόσο πολύ

Με την ευκαιρία της εικοστής επετείου του θανάτου του Αρχιμανδρίτη της Λαύρας της Αγίας Τριάδος και του Αγίου Σεργίου, Αθανασίου (Αλαφίνοβ)

Ιερομόναχος Παφνούτιος (Φόκιν)

 

Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος (Αλαφίνοβ) στο κελλί του

Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος (Αλαφίνοβ) στο κελλί του

Πριν από είκοσι χρόνια, την 27η Σεπτεμβρίου του 2002, στη Λαύρα της Αγίας Τριάδος και του Αγίου Σεργίου, αποδήμησε εις Κύριον ένας εκπληκτικός ασκητής του 20ου αιώνα, ο Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος (Αλαφίνοβ), επόπτης του Ιερού Ναού της Αγίας Τριάδος, ο οποίος κυριολεκτικά έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του δίπλα στα λείψανα του Αγίου Σεργίου του Ράντονεζ.

 

Ο Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος (κατά κόσμον Αλεξέι Αλαφίνοβ του Κονσταντίν) γεννήθηκε στις 30 Μαρτίου του 1932 στην πόλη Ριάζσκ, της περιφέρειας του Ριαζάν, σε μια οικογένεια αγρότων. Όταν τελείωσε την τέταρτη Δημοτικού, πήγε να δουλέψει ως χτίστης. Από το 1952 έως το 1955 υπηρέτησε ως στρατιώτης σε μία μονάδα πυροβολικού, ύστερα εργάστηκε ως φύλακας στον σταθμό παραγωγής ενέργειας της πόλης Καγκανόβιτς, της περιφέρειας της Μόσχας (το 1957 μετονομάσθηκε Νοβοκασίρσκ, το 1963 ενώθηκε με τη διπλανή πόλη Κασίρι).

 

Τον Δεκέμβριο του 1957 ο Αλεξέι έγινε δεκτός στην αδελφότητα της Λαύρας της Αγίας Τριάδος και του Αγίου Σεργίου. Στο μοναστήρι είχε τα εξής διακονήματα: ως κηροποιός, ως θυρωρός, ως καμπανάρης και ως φρουρός στο παρεκκλήσι πάνω από τις ιερές πηγές. Εκάρη μοναχός στις 17 Απριλίου του 1959 από τον προεστώτα της Λαύρας, Αρχιμανδρίτη Ποιμένα (Χμελέβσκι), και ονομάστηκε προς τιμήν του Οσίου Αθανασίου (Βισότσκι), θαυματουργού του Σερπούχοβ, μαθητή του Αγίου Σεργίου του Ράντονεζ.

 

Στις 18 Ιουλίου του 1964 ο μοναχός Αθανάσιος χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος από τον Μητροπολίτη Κρουτίτσκι και Κολομνά κ. Ποιμένα (Ιζβέκοβ) και την 8η Οκτωβρίου του 1965 χειροτονήθηκε από τον ίδιο ιερομόναχος. Το 1974 χειροθετήθηκε Ηγούμενος και το 1990 Αρχιμανδρίτης.

 

Για περισσότερα από 30 χρόνια ο πατήρ Αθανάσιος είχε το διακόνημά του μέσα στον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδος, στα λείψανα του Αγίου Σεργίου, και τα τελευταία 12 χρόνια ήταν γενικός επιστάτης του ναού. Ερχόταν στον ναό πολύ πρωί, πριν ξεκινήσει η παράκληση, κι έφευγε γύρω στις δέκα το βράδυ. Με ζήλο εκτελούσε το διακόνημά του και δεν το παρατούσε ούτε όταν ήταν άρρωστος. Μια φορά, ο πατήρ Αθανάσιος, μιλώντας με τον Όλεγκ Σταροντούμπτσεβ, μέλλοντα Αναπληρωτή Καθηγητή της Θεολογικής Ακαδημίας της Μονής Σρέτενσκι, τότε έναν απλό εργάτη από την ομάδα συντηρητών, ανέφερε ότι σχεδόν 300 άτομα είναι θαμμένα στον ναό. Στο ερώτημα: «Πώς είναι δυνατόν κάτι τέτοιο;» Επειδή ο ναός ήταν σχετικά μικρός και ο αριθμός των θαμμένων πολύ μεγάλος. Ο πατήρ Αθανάσιος απάντησε το εξής: «Σε τρεις σειρές βρίσκονται». Και αργότερα, όταν πραγματοποιήθηκαν οι ανασκαφές, αποδείχτηκε ότι οι σοροί βρίσκονται εκεί όχι σε τρεις, αλλά σε πέντε σειρές. «Από πού το ήξερε; Δεν ξέρω. Υπάρχει η επιστήμη και υπάρχει η προορατικότητα», έλεγε στη συνέχεια με έκπληξη ο Όλεγκ.

 

Ο πατήρ Αθανάσιος σε νεανική ηλικία

Ο πατήρ Αθανάσιος σε νεανική ηλικία

Σύμφωνα με τις αναμνήσεις ενός από τους παλιότερους καθηγητές της Θεολογικής Ακαδημίας της Μόσχας, του Αρχιμανδρίτη Βενέδικτου (Κνιάζεβ), ο πατήρ Αθανάσιος ήταν ένας άνθρωπος εξαιρετικής απλότητας: «Χωρίς να σπουδάσει σε πανεπιστήμια, ήταν πολύ ειλικρινής, αξιοπρεπής κι ευσεβής. Μπορούσα να συζητήσω μαζί του όλα τα θέματα, τόσο για την πνευματική ζωή όσο και για διάφορα καθημερινά πράγματα. Ο λόγος του ήταν απλός, μερικές φορές ασύνδετος. Ίσως γι’ αυτόν τον λόγο ο πατήρ Αθανάσιος δεν προεστάθη ποτέ της Θείας Λειτουργίας και μόνο συλλειτουργούσε με κάποιον άλλον ιερέα, αν κι εκείνος ήταν κατώτερος στον βαθμό ιεροσύνης απ’ αυτόν. Οι μεγάλοι μοναχοί έλεγαν ότι ο πατήρ Αθανάσιος προεστάθη της Θείας Λειτουργίας μόνο μία ή δύο φορές στη ζωή του και κάποιος του έκανε παρατήρηση: “Τι τραυλός που είναι αυτός ο ιερέας!”. Από τότε δεν τολμούσε να λειτουργήσει μόνος του, γιατί θεωρούσε τον εαυτό του ανάξιο. Παρ’ όλα αυτά, ο Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος έλεγε ωραία κηρύγματα».

 

Ο Μητροπολίτης Βλαντίμιρ και Σούζνταλ κ. Τύχων (Γιεμελιάνοβ) διηγούταν: «Θυμάμαι πώς διαγωνίστηκαν στη Λαύρα μας οι εξομολογητές μας, ο πατήρ Αθανάσιος (Αλαφίνοβ) και ο πατήρ Λαυρέντιος (Πόστνικοβ).

 

Αγωνιζόμαστε για να δούμε ποιος από τους δυο μας θα πάρει την πρώτη θέση στο κήρυγμα!

Δεν καταλαβαίνω. Πώς θα το μάθετε;

Εύκολα. Όποιον καλέσουν πρώτο στην "Κα Γκε Μπε".

Οι μοναχοί της Λάυρας θυμούνται συχνά τις νουθεσίες του πατρός Αθανασίου για την προσοχή, που πρέπει να συγκεντρώνουμε κατά την Ευχή του Ιησού: «Κοιτάξτε πόσο ένα μωρό είναι κολλημένο με τη μαμά του. Για προσπαθήστε να το αποκόψετε από αυτήν. Αν κάποιος προσπαθήσει να το κάνει, το μωρό αμέσως θα βάλει τα κλάματα! Έτσι κι εμείς, πρέπει να πιανόμαστε από το όνομα του Κυρίου μας, του Ιησού Χριστού».

 

Ο Μητροπολίτης Κουργκάνσκ και Μπελοζιόρσκ κ. Δανιήλ (Ντορόβσκιχ), ο τότε εκκλησάρης της Λαύρας, είχε τις εξής αναμνήσεις:

 

«Ο πατήρ Αθανάσιος, επιστάτης του ναού της Αγίας Τριάδος, ήταν σαν παιδί. Ένας άνθρωπος εξαιρετικής αγνότητας και ζήλου. Καμιά φορά του λέγαμε κάτι, αστιευόμενοι, για να τον πειράξουμε. Αλλά ο πατήρ Αθανάσιος μερικές φορές μας απαντούσε αυστηρά: «Μη μου αποσπάς την προσοχή, δεν πρόλαβα να τελειώσω ακόμα τις προσευχές μου».

 

Οι μοναχοί της μονής αγαπούσαν τον πατέρα Αθανάσιο, αλλά και τον φοβούνταν κιόλας. Ήταν πολύ ευθύς. Ας πούμε, μπορούσε να πει στον συνομιλητή του ανοιχτά όσα είχε κατά νου, χωρίς να προσέχει τα αξιώματα και τους τίτλους. Για παράδειγμα, μια φορά ο προεστώς κανόνισε να τελεσθεί στον ναό της Λαύρας το Μυστήριο του Γάμου για ένα σπουδαίο δημόσιο πρόσωπο. Ο γέροντας είπε ευθέως στον προεστώτα: «Γιατί κάνετε θέατρο τη Λαύρα;». Και ο προεστώς δεν τόλμησε να εκφράσει κάποια αντίρρηση. Μια φορά ο πατήρ Δανιήλ, ο εκκλησάρης της Λαύρας, παρακάλεσε τον γέροντα να τακτοποιήσει τον εαυτό του πριν την επίσκεψη του Πατριάρχη: «Πάτερ Αθανάσιε, κούμπωσε τα κουμπιά σου, έρχεται ο Πατριάρχης! Δεν δείχνεις καλά». Ο γέροντας αγνόησε αυτό το αίτημα. Ο πατήρ Δανιήλ αποφάσισε να φοβερίσει λιγάκι τον γέροντα, λέγοντάς του, δηλαδή, ότι αν δεν τον υπακούσει, θα πάρει μετάθεση από τη Λαύρα σε άλλο μέρος. Και ο πατήρ Αθανάσιος απάντησε το εξής: «Ο Κύριος θα σε πάρει από ’δώ νωρίτερα απ’ ό,τι μένα». Έτσι κι έγινε. Σε δύο μήνες ο πατήρ Δανιήλ έγινε επίσκοπος στη Σαχαλίνη και ο πατήρ Αθανάσιος εκοιμήθη έξι μήνες αργότερα.

 

Λιτανεία το Πάσχα του 1984. Ο πατήρ Αθανάσιος κρατά την εικόνα της Ανάστασης του Χριστού

Λιτανεία το Πάσχα του 1984. Ο πατήρ Αθανάσιος κρατά την εικόνα της Ανάστασης του Χριστού

Ο πατήρ Αθανάσιος αποθάρρυνε τους νέους δόκιμους με την απλότητά του. Για παράδειγμα, μπορούσε να πάρει έναν υπνάκο μέσα στο Ιερό Βήμα: Πίσω από τον βωμό ή στο παράβημα ή κάτω στο πάτωμα ή πάνω στο τυλιγμένο χαλί. Ταυτόχρονα, γνωρίζοντας καλύτερα τον γέροντα, οι μοναχοί και οι εργάτες της μονής εξοικιώνονταν μαζί του όλο και περισσότερο. Ο Όλεγκ Σταροντούμπτσεβ μάς διηγήθηκε μια διδακτική ιστορία, η οποία δείχνει την αγάπη με την οποία ο γέροντας αντιμετώπιζε τους ανθρώπους:

«Θυμάμαι, όταν δούλευα πλέον ως δάσκαλος, επισκεπτόμουν πού και πού το μοναστήρι. Και μόλις έφτανα, αμέσως πήγαινα στα λείψανα. Ο πατήρ Αθανάσιος με κοίταζε, με τραβούσε από τα γένια μου, που στην πραγματικότητα ήταν λίγες τρίχες, και με αποκαλούσε “καταραμένο καθολικό”. Ήταν ένας τέτοιος άνθρωπος, με τον οποίο μπορούσαμε να μιλάμε έτσι, αστειευόμενοι. Δεν είμαι αγιογράφος, αλλά είχα σπουδάσει Καλές Τέχνες. Κατά τη διάρκεια της ζωής μου αγιογράφησα τρεις εικόνες, μία από αυτές είναι η εικόνα του Αγίου Σεργίου του Ράντονεζ. Την εικόνα αυτήν την παρέδωσα στον πατέρα Αθανάσιο, ώστε να την αγιάσει πάνω στα λείψανα του Αγίου. Εκείνην την ημέρα ο Αγιώτατος Πατριάρχης τελούσε την ακολουθία των Χαιρετισμών στον Άγιο Σέργιο. Στο τέλος της ακολουθίας παρατήρησα την εικόνα να είναι τοποθετημένη πάνω στην ανοιχτή λειψανοθήκη, στα πόδια του Αγίου. Αποδείχτηκε ότι η εικόνα βρισκόταν εκεί κατά τη διάρκεια όλης της ακολουθίας. Ήμουν χαρούμενος σαν παιδί. Μετά από κάμποσο καιρό πήγα ξανά στη Λαύρα και μπήκα στον ναό, να προσκυνήσω τα λείψανα. Εκεί συνάντησα τον πατέρα Αθανάσιο. Με παρακάλεσε να τον συνοδεύσω, γιατί τον τελευταίο καιρό της ζωής του είχε δυσκολία στο να περπατήσει. Φτάσαμε στα κελλιά κι εγώ ήμουν έτοιμος να τον αποχαιρετήσω, αλλά ο πατήρ Αθανάσιος μου έδωσε ευλογία να μπω στο κελλί του, αλλά να σταθώ στο προθάλαμο. Έβγαλε ένα μικρό χάρτινο φάκελο και μου τον έδωσε. Εκεί μέσα βρισκόταν το κομμάτι των λειψάνων του Αγίου. Προφανώς, μου χάρισε το κομμάτι που άνηκε στον ίδιο. Ο πατήρ Αθανάσιος έχει κοιμηθεί εδώ και πολλά χρόνια, αλλά αυτό το λείψανο βρίσκεται πάνω στην εικόνα, την οποία ο ίδιος αγίασε πάνω στα λείψανα».

 

Ο Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος (Αλαφίνοβ) και ο ηγούμενος Κοσμάς (Αλιόχιν)

Ο Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος (Αλαφίνοβ) και ο ηγούμενος Κοσμάς (Αλιόχιν)

Ο Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος φερόταν στους μοναχούς μεγαλύτερης ηλικίας με ιδιαίτερη προσοχή κι ευλάβεια. Όταν έγινε μέλος της αδελφότητας, πρόλαβε 70 παλιούς μοναχούς, «γεροντάκια», όπως τους αποκαλούσε με αγάπη ο ίδιος. Ο πατήρ Αθανάσιος μας έλεγε ποια συναισθήματα είχε, όταν έβλεπε κάποιον παλιό μοναχό μπροστά του: «Περπατάω και φοβάμαι ν’ αναπνεύσω, ώστε να μην τον ενοχλήσω, και περιμένω να περάσει, για να μην τον προσπεράσω εγώ. Και όταν έρχεται προς το μέρος μου, του κάνω μια βαθιά υπόκλιση».

 

Είχε μια ευλαβική και λεπτή στάση, απέναντι στον αγώνα που έκαναν οι γέροντες, που πέρασαν από τις φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης. Συγκρίνοντας τη σημερινή ζωή στα μοναστήρια μ’ εκείνη, ο πατήρ Αθανάσιος έλεγε: «Και τώρα πώς γίνεται; Ένας νεαρός δόκιμος μπορεί να χαϊδέψει έναν γέροντα στον ωμό, χωρίς να σκεφτεί ποιος είναι μπροστά του και πόσων χρονών είναι».

 

Έχοντας σκοπό να ταπεινώσει τους νεαρούς μοναχούς, ο πατήρ Αθανάσιος έκανε για λίγο τον διά Χριστού σαλό και μπορούσε ν’ αποκαλέσει κάποιον, που τον πλησίασε, «παλιόπαιδο». Ταυτόχρονα, μπορούσε να τον πιάσει από τη μύτη του και μετά να προσθέσει με αγάπη: «Ακόμη και ο απόστολος Παύλος αποκαλούσε τον εαυτό του τέρας» (πρβλ. Α΄ Κορ., 15,8)

 

Εκτελώντας το διάκονημα του επιστάτη του ναού της Αγίας Τριάδος, ο πατήρ Αθανάσιος ερχόταν το πρωί νωρίτερα απ’ όλους, άναβε τα καντηλάκια, προσευχόταν. «Μια φορά», έλεγε ο ίδιος, «ο Άγιος έβαλε το χέρι του στον ωμό μου. Κι αισθάνθηκα τόση γλυκύτητα εκείνην τη στιγμή». Ο Κύριος αποκάλυπτε πολλά πράγματα στον γέροντα. Μια φορά είδε τον Παράδεισο και τους μοναχούς της Λαύρας. Εκεί μέσα βρίσκονταν όχι μόνο όσοι πέθαναν, αλλά και κάποιοι που ήταν ακόμα ζωντανοί. Στο ερώτημα, όμως, ποιους ακριβώς είδε εκεί, δεν έδωσε ποτέ απάντηση.

 

Άλλη φορά, ο προεστώς της μονής, ο Αρχιμανδρίτης Θεογνώστης, βρισκόταν στον ναό της Αγίας Τριάδος, κοντά στα λείψανα του Αγίου Σεργίου, και τελούσε τον αγιασμό της εικόνας της Παναγίας «Αναζητώντας τους χαμένους», αγιογραφημένη για τον Καθεδρικό Ναό της Ανάληψης στο Νοβοτσερκάσκ. Η αγιογράφηση της εικόνας διήρκεσε αρκετά χρόνια και ο Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος επέβλεπε αυτό το έργο. Κατά τη διάρκεια της παράκλησης, η καλλιτέχνης-συντηρήτρια Λίντια Γκοβιάντινα είδε ένα εντυπωσιακό γεγονός: Ο πατήρ Αθανάσιος προσευχόταν ακριβώς μπροστά στη λειψανοθήκη, υψωμένος από το πάτωμα κατά είκοσι εκατοστά. Πρέπει να πούμε ότι η Λίντια ήταν η παλαιότερη υπάλληλος της Λαύρας, η οποία πέρασε 45 χρόνια στα έργα συντήρησης. Ήταν άνθρωπος με βαθιά πνευματικότητα, που αφιέρωσε όλη της τη ζωή στη διακονία του Αγίου στη Λαύρα. Γνωρίστηκε με πολλές διάσημες πνευματικές μορφές και ασκητές της Εκκλησίας του 20ού αιώνα. Πολλοί συνάδελφοί της, καθώς και οι μοναχοί της Λαύρας, τη θυμούνται ως άτομο ισορροπημένο, χωρίς να έχει τάση σε ενθουσιώδεις συναισθηματικές εκρήξεις. Ως εκ τούτου, η αλήθεια της κατάθεσής της δεν αμφισβητείται.

 

Ο Αρχιμανδρίτης Κύριλλος (Πάβλοβ) και ο Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος (Αλαφίνοβ)

Ο Αρχιμανδρίτης Κύριλλος (Πάβλοβ) και ο Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος (Αλαφίνοβ)

Μια μέρα, ο Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος πήγε να επισκεφτεί τον Αρχιμανδρίτη Κύριλλο (Πάβλοβ) στο νοσοκομείο (στην Μπαρβίχα). Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο πατήρ Κύριλλος ήταν συχνά άρρωστος και μερικές φορές δεχόταν τους μοναχούς για εξομολόγηση ή συμβουλές ακριβώς εκεί, στο νοσοκομείο. Λοιπόν, ο πατήρ Αθανάσιος είπε στον γέροντα ότι είδε στο όνειρό του τον Αρχιμανδρίτη Νικόλαο (Σαμσόνοβ), ο οποίος ήταν ο προηγούμενος επιστάτης του Ναού της Αγίας Τριάδος. Ο πατήρ Νικόλαος τον αγκάλιασε και τον ασπάστηκε όσο ποτέ άλλοτε στη ζωή του. Ξυπνώντας, ο πατήρ Αθανάσιος αποφάσισε ότι αυτό ήταν σημάδι και ότι έπρεπε να προετοιμαστεί για τον θάνατό του. Ο πατήρ Κύριλλος άκουσε αυτά τα επιχειρήματα και απάντησε: «Ξέρεις, πάτερ Αθανάσιε, έλα σ’ μένα σε δύο εβδομάδες. Πρέπει να προσευχηθώ». Σε δύο εβδομάδες ο πατήρ Κύριλλος έδωσε την απάντηση: «Ετοιμάσου!». Αυτό έγινε περίπου έξι μήνες πριν από τον θάνατο του Αρχιμανδρίτη Αθανασίου. Κι έναν μήνα πριν, οι γέροντες είχαν την τελευταία τους συνάντηση. Ο πατήρ Κύριλλος τότε ετοιμαζόταν να πάει σ’ ένα ταξίδι στην Κριμαία, για ιατρικούς λόγους, και αστειευόμενος είπε: «Περίμενε την επιστροφή μου, μην πεθάνεις χωρίς εμένα». Λαμβάνοντας την είδηση ​​του θανάτου του αδελφού του στην Κριμαία, ο πατήρ Κύριλλος αναστέναξε: "Ωχ, δεν με άκουσε, τελικά, δεν περίμενε ...". Σε αυτά τα λόγια μπορούσε κανείς ν’ αντιληφθεί την πνευματική ενότητα των δύο παλιότερων αρχιμανδριτών της Λαύρας.

 

Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο πατήρ Αθανάσιος είχε ιδιαίτερη ευλάβεια προς τους σταυρούς. Στο κελλί του φυλάσσονταν πολλές και διάφορες εικόνες της Σταύρωσης του Σωτήρος και διάφοροι σταυροί, κυρίως εγκόλπια. Και ο μακαριστός θάνατος του γέροντα έλαβε χώρα ακριβώς στην εορτή της Υψώσεως του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού του Κυρίου.

 

Ιερομόναχος Παφνούτιος (Φόκιν)

Μετέφρασε από τα Ρωσικά στα Ελληνικά η Κατερίνα Πολονέιτσικ

 

Pravoslavie.ru

 

12/30/2022