Ἀναφέρει ὁ Παντελῆς Καλαϊτζίδης: «Ὁ διάσημος Ἀλβανός συγγραφέας Ismail Kadare, στό βιβλίο του Ρrintemps Albanais (Παρίσι, Fayard, 1991), ἐξηγεῖ τό πῶς ἡ δικτατορία τοῦ προλεταριάτου καί ὁ μαρξισμός προσέκρουσαν στήν Ἀλβανία σ᾽ ἕνα ἀπρόβλεπτο ἐμπόδιο:

Ἀναφέρει ὁ Παντελῆς Καλαϊτζίδης: «Ὁ διάσημος Ἀλβανός συγγραφέας Ismail Kadare, στό βιβλίο του Ρrintemps Albanais (Παρίσι, Fayard, 1991), ἐξηγεῖ τό πῶς ἡ δικτατορία τοῦ προλεταριάτου καί ὁ μαρξισμός προσέκρουσαν στήν Ἀλβανία σ᾽ ἕνα ἀπρόβλεπτο ἐμπόδιο: στό τελετουργικό τοῦ θανάτου καί στήν ἀντοχή τῶν παραδοσιακῶν ἐπικήδειων ἐθίμων. Ἐνῶ ἡ κωμική κατάληξι τῆς ἀπόπειρας νά ἀντικατασταθῆ ὁ ἱερέας ἤ ὁ χότζας ἀπό ἕνα ἐκπρόσωπο τοῦ κόμματος, πού κατά τήν ἐκφορά, ἀντί γιά προσευχές, ἐκφωνοῦσε λόγο γιά τήν ἀφοσίωσι τοῦ νεκροῦ στό κόμμα, τή συμβολή του στήν πραγματοποίησι τοῦ πενταετοῦς πλάνου κλπ., φωτίζει τή συνέχεια τοῦ ἀποσπάσματος τοῦ Kadare: “Οἱ σταλινικοί γρήγορα κατάλαβαν ὅτι τό νά παραμορφώσης τό θάνατο ἦταν πολύ πιό δύσκολο ἀπ᾽ τό νά παραμορφώσης τή ζωή.

Τά τελετουργικά του ἦταν ἀδύνατο νά ἁλωθοῦν. Ἡ σταλινική ἔφοδος πού εἶχε καταστρέψει τήν ἀτομική ἰδιοκτησία, τήν ἀνθρώπινη ζεστασιά, τό γάμο καί τή δικαιοσύνη, ὑποχωροῦσε μπροστά τους. Οἱ ἄνθρωποι κατάλαβαν τότε τί κολοσσιαῖο πλοῦτο ἀντιπροσώπευαν αὐτά τά πανάρχαια τελετουργικά... Ἦταν ἐκεῖ, στό ἀμυδρό φῶς τῶν κεριῶν, πού ἀναφάνηκε ἡ πρώτη διέξοδος.


Ἦταν ἐκεῖ πού ὁ σοσιαλιστικός ὀπτιμισμός ἀνακόπηκε, πού τά συνθήματα τῶν κομματικῶν συνεδρίων γελοιοποιήθηκαν, πού τό μίσος καί ἡ πάλη τῶν τάξεων κατευνάσθηκαν, πού στή θέσι τους ἄρχισε νά ἀνθίζη καί πάλι ἡ φιλοσοφία τῆς ζωῆς καί τῆς συγχωρήσεως. Ἀλλά συνέβη καί κάτι ἄλλο ἐξαιρετικό: ξανάρχιζε ὁ κόσμος νά μιλᾶ φυσιολογικά... Ξαναπρόφερε φράσεις πανάρχαιες: ῾Ἔτσι τό θέλησε ὁ Θεός..., τό μνῆμα θά εἶναι ἡ τελευταία κατοικία γιά ὅλους μας..., ὁ μακαρίτης...᾽ κλπ.. Στή συνέχεια, κατ᾽ ἀπομίμησι τοῦ προφορικοῦ λόγου, ὅλα ἄρχισαν νά ξαναγίνωνται φυσιολογικά...


 Τά χιλιάδες κεριά πού φώτισαν τά δύο μεγάλα κοιμητήρια τῆς πρωτεύουσας ἀπεικόνισαν μέ τόν πλέον θεαματικό τρόπο αὐτή τήν ἐξέλιξι. Ἔτσι, ἀπό συγκέντρωσι σέ συγκέντρωσι, στό κόμμα ἀναρωτιοῦνταν: τί νά κάνουμε μέ τά κοιμητήρια; Νά σταλοῦν οἱ κομμουνιστές νά σβήσουν τά κεριά; Νά σταλῆ ἡ ἀστυνομία, οἱ μεταλλωρύχοι;”.

Τό ἀπόσπασμα τοῦ Kadare κλείνει μέ τήν παράδοξη διαπίστωσι ὅτι, τελικά, ὁ θάνατος καί τά πανάρχαια τελετουργικά του ἔσπευσαν σέ βοήθεια τῆς ζωῆς!»(στό περ. Θθ, Ἀπ 1999, 95).