Η συνέχεια της
συνέντευξης του μακαριστού γέροντα Θεοφίλου Παραϊάν. Όσα είπε για την εξέλιξη
της ζωής, για τον ρόλο της μετάνοιας και για τη δύναμη της συγχώρεσης του Θεού
Πώς ο άνθρωπος
προσεγγίζει τον Θεό και ποιοι δεν απολαμβάνουν τη χαρά που ένοιωσε ο άσωτος
υιός όταν επέστρεψε
Στο προηγούμενο φύλλο της «Ορθόδοξης Αλήθειας» δημοσιεύτηκε το Α΄ μέρος της
συνέντευξης που μου παραχώρησε στην τελευταία του επίσκεψη στην Ελλάδα και πριν
κοιμηθεί, ο γέροντας Θεόφιλος Παραϊάν, ο τυφλός Ρουμάνος Ιερέας που ο γέροντάς
του από νεαρό στη μονή Σίμπατα ντε σους της Τρανσυλβανίας τον μύησε στην προσευχή.
Ο πατήρ Κωνσταντίνος Καραϊσαρίδης μετέφραζε από τα Ρουμανικά και έθετε τα
ερωτήματα στον σοφό και έμπειρο στον αγώνα γέροντα Θεόφιλο.
Όταν το καλό ενεργείται μέσα σ’ έναν άνθρωπο, είναι η πίστη και το βάπτισμά
του που μεσολάβησε να το πετύχει λέει ο αββάς Ισαάκ ο Σύρος. Ένας άνθρωπος
αυτής της καλοσύνης και Άγιος στην Ορθόδοξη Ρουμανική συνείδηση είναι ο
γέροντας Θεόφιλος. Όταν ο άνθρωπος προσπαθεί να συμμετέχει σε αυτό που ο Θεός
τού δίνει, τότε του γίνεται μεγάλη τιμή. Τον κάνει συνδημιουργό Του.
Στο προηγούμενο φύλλο διαβάσαμε την αναφορά του πατρός Θεόφιλου Παραϊάν
στον αγώνα του να σπουδάσει όντας τυφλός και στην αφιέρωσή του στη μοναχική
ζωή.
Καλοσυνάτη
λάμψη
Παρατηρώντας τον
από κοντά έβλεπα το μέτωπο του ογδοντάχρονου σκαμμένο από ρυτίδες σκέψεων
πονεμένων, αλλά τα μάτια κάτω από τα πυκνά κάτασπρα φρύδια του, αν και κλειστά
από βρέφος, ένιωθες το παράδοξο να εκπέμπουν μια καλοσυνάτη λάμψη.
Γέροντα, σήμερα
πώς καταλαβαίνετε τη ζωή σας; Πώς νιώθετε ότι επιτελείται η εξέλιξη στον άνθρωπο
και τι ρόλο παίζουν οι άλλοι άνθρωποι σε αυτή την πορεία;
Ο ιερός Αυγουστίνος λέει: «το
παιδί είναι ο πατέρας του μεγάλου ανθρώπου». Πρώτα είναι κάποιος παιδί και μετά
είναι μεγάλος. Βρίσκομαι απέναντί σας με αυτά που είχα νωρίτερα στην παιδική
μου ηλικία και με αυτά που έζησα στην ώριμη ηλικία και ζω τώρα. Με όλη τη ζωή
μου δηλαδή, διότι σωστά έχει λεχθεί, ότι το παρόν είναι το μέλλον του
παρελθόντος και είναι το θεμέλιο του μέλλοντος.
Πράγματι εμείς ζούμε στο παρόν,
συμπεριλαμβάνοντας το παρελθόν μας και βρισκόμαστε ενόψει του μέλλοντος της
αιωνιότητας έχοντας ως παρακαταθήκη αυτό στο οποίο φτάσαμε, αναφορικά με τον
ίδιο τον εαυτό μας. Δεν μπορούμε να αποχωριστούμε αυτό που ήμασταν και όλα
θεμελιώνονται πάνω σε αυτό το οποίο φτάσαμε.
Ενώπιον του Θεού θα
παρασταθούμε με αυτήν την κατάσταση στην οποία φτάσαμε τότε. Συμπεριλαμβάνουμε
εντός μας βέβαια την κληρονομικότητα μαζί με όλους αυτούς οι οποίοι συνέβαλαν
στην ολοκλήρωσή μας ως πνευματικοί άνθρωποι.
Η χριστιανική
ζωή αρχίζει και τελειώνει στη μετάνοια. Πολλοί άνθρωποι ακούγοντας για μετάνοια
πάει ο νους τους σε βιώματα ενοχής και φόβου ενώπιον του Θεού. Μετάνοια είναι η
τακτοποίηση της συνειδήσεως μόνο; Τί είναι;
Ο όρος μετάνοια χρησιμοποιείται
στην Εκκλησία, συναντάται μόνο στη θρησκευτική αντίληψη. Στη ρουμανική γλώσσα ο
όρος ποκαΐντσα (μετάνοια) δεν μπορεί να σχετιστεί με κάτι άλλο, να έρθει από
κάπου αλλού. Χρησιμοποιείται για να εκφράσει τη μετάνοια και υπάρχουν πολλοί
άνθρωποι οι οποίοι δεν ξέρουν το βαθύ νόημά της. Μερικοί θα νόμιζαν ίσως ότι ο όρος
έρχεται από την καΐντσα, τη λύπη δηλαδή για κάτι κακό που έγινε. Πιστεύω ότι
δεν είναι αυτό. Διότι η ουσία της μετάνοιας είναι κάτι άλλο. Είναι η
εγκατάλειψη της αμαρτίας.
Ο όσιος ποιμένας του γεροντικού
δίνει έναν ορισμό της μετάνοιας λέγοντας ότι μετάνοια είναι η εγκατάλειψη της
αμαρτίας. Μόνο αυτός που εγκαταλείπει δηλαδή την αμαρτία μετανοεί αληθινά. Όσο
χρόνο παραμένει κάποιος στην αμαρτία, αυτός ο άνθρωπος δεν μετανοεί. Η συνθήκη
τού να συγχωρεθούν οι αμαρτίες, και στην εξομολόγηση, και γενικά στην προσευχή,
είναι η εγκατάλειψη της αμαρτίας.
Εμείς δεν βάζουμε τον τόνο
σχετικά με τη μετάνοια στην ταραχή, στην εσωτερική θλίψη της ψυχής, αλλά
τονίζουμε, συνδέουμε τη μετάνοια με την εγκατάλειψη της αμαρτίας. Ο Άγιος Ισαάκ
ο Σύρος λέει ότι η μετάνοια με εγωισμό, με υπερηφάνεια είναι ένα δοχείο τρύπιο.
Δηλαδή δεν μπορεί ένα τρύπιο δοχείο να κρατήσει μέσα του ένα περιεχόμενο. Ο
Άγιος Βασίλειος ο Μέγας λέει ότι μετανοεί μόνο αυτός ο οποίος μπορεί να πει
μαζί με τον ψαλμωδό «μισώ την αδικία και την υποτιμώ αλλά τον νόμο σου τον
αγαπώ». Η μετάνοια δηλαδή έχει δύο πλευρές.
Η μία όψη στρέφεται προς το
παρελθόν, η οποία σημαίνει ότι τα αμαρτήματα που κάναμε είναι τίποτε. Εκεί
συμπεριλαμβάνονται και η θλίψη για τα αμαρτήματα που εκτελέσαμε. Και έχει και
μία άλλη όψη στραμμένη προς το μέλλον, η μέριμνα, η φροντίδα, η προσπάθεια να
μην αμαρτήσουμε πλέον. Η μετάνοια είναι κάτι που αφορά και τον Θεό και τον
άνθρωπο. Γιατί αν κάποιος αισθάνεται την αμαρτία ως μία ενοχή για κάποιο
συγκεκριμένο αμάρτημα που εκτέλεσε, στην πραγματικότητα αυτός δεν μετανοεί.
Στην καλύτερη περίπτωση
οδηγείται σε μία αυτοκριτική, δηλαδή αναγνωρίζει κάποιες ελλείψεις του,
επιθυμεί να κάνει το καλό που είναι προ οφθαλμών του και αυτό μπορούν να το κάνουν
και άνθρωποι που δεν είναι πιστοί. Εμάς όμως μας ενδιαφέρει ένας συσχετισμός,
μία αναφορά της μετάνοιας σε σχέση με τον Θεό, ο οποίος συγχωρεί τις αμαρτίες,
απομακρύνει την ενοχή. Μας δίνει τη δύναμη να βρεθούμε αντιμέτωποι με τις
αμαρτίες μας και να τις πολεμήσουμε.
Τελικά τι είναι
η μετάνοια;
Συμπερασματικά, μετάνοια είναι
ένα πνευματικό έργο, μία δραστηριότητα βελτιώσεως, τελειώσεως του ανθρώπου, μία
προσέγγιση του Θεού, ένα καθάρισμα του νου.
Είναι ένα δώρο του Θεού αλλά
και έργο του ανθρώπου, ο οποίος κάνει ανενεργή την αμαρτία του με την εργασία
και τον καθιστά αποφασιστικό απέναντι στην αμαρτία, έτσι ώστε ο Θεός να
δοξάζεται και διαμέσου της μετάνοιας του ανθρώπου. Είναι άξιο να παρατηρήσουμε
ότι ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, ως απεσταλμένος του Θεού για να προετοιμάσει
την οδό του Κυρίου συμπεριέλαβε στο έργο του ως προδρόμου την προτροπή για
μετάνοια, εκεί συνόψισε τη διδασκαλία του.
Ο Χριστός ως υιός του Θεού που
έγινε άνθρωπος καλεί τους ανθρώπους στη μετάνοια, καθώς τα πρώτα λόγια του
κηρύγματός του, σύμφωνα με το κατά Ματθαίον ευαγγέλιο, είναι τα ίδια λόγια που
είπε και ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος «μετανοείτε ήγγικεν γαρ η βασιλεία του
Θεού»
Ο άσωτος
επέστρεψε. Υπάρχουν άλλοι που δεν το κάνουν. Ποια η διαφορά τους; Τι ωθεί
κάποιους να επιστρέψουν και το ίδιο που ωθεί αυτούς, δεν επηρεάζει τους άλλους
που δεν επιστρέφουν;
Αυτοί που δεν επιστρέφουν, δεν
μετανοούν. Δεν λαμβάνουν την άφεση των αμαρτιών, παραμένουν στην αμαρτωλή τους
κατάσταση και δεν μπορούν να απολαύσουν τη χαρά την οποία απόλαυσε ο άσωτος
υιός όταν επέστρεψε.
Υπάρχει
μετάνοια που συνοδεύεται με λύπη, και μετάνοια που συνοδεύεται με χαρά;
Υπάρχουν όντως δύο πιθανότητες,
δύο εκδοχές. Όποιος μετανοεί με θλίψη δεν επιθυμεί την αμαρτία. Ο απόστολος
Παύλος για παράδειγμα στην επιστολή προς τους Ρωμαίους, στο 6ο κεφάλαιο, λέει
«τί είδους έργα είχατε όταν ήσασταν στον καιρό της αγνοίας; Έργα για τα οποία
τώρα ντρέπεστε» διότι τα αμαρτήματα φέρνουν συναισθήματα ενοχής, λύπης. Ενώ τα
αγαθά έργα φέρνουν τη ζωή. Δεν είμαστε ενάντιοι σε μια μετάνοια που έχει θλίψη
ή ενοχή, αλλά σκεφτόμαστε ότι η μετάνοια με την ενοχή μπορεί να μην συνοδεύεται
με την αποχή από την αμαρτία και μπορεί να είναι και ενάντια στην ελπίδα.
Πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη
στη θυσία του Χριστού, στην εξολοκλήρου συγχώρηση των αμαρτιών. Να μην
θεμελιώνουμε τη μετάνοια μόνο στις δικές μας δυνάμεις, αλλά να σκεφτόμαστε τον
σταυρό του Χριστού, ο οποίος είναι σημείο της αγάπης του Θεού προς τους
ανθρώπους, από εκεί πηγάζει η ελπίδα μας.
*
* *
Όταν ο γέροντας
Θεόφιλος μας αποχαιρέτησε φεύγοντας είχαμε τη βεβαιότητα ότι το βλέμμα του πάνω
μας διαχεόταν από την ψυχή του. Η τρυφερή στάση του σε όλη τη συζήτηση, η
έλλειψη ευτυχώς από μεριάς του μιας παρακμιακής στεγνής διδασκαλίας έδειχνε
κάτι υγιές: την αγάπη του για τους ανθρώπους, την έγνοια του για την
περιπλάνησή τους στον πόνο και την πίστη του στην αιώνια ελπίδα.
_____________
Σοφία Χατζή
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 24.06.2020
διαβάστε το α' μέρος της συνέντευξης https://
διαβάστε το α' μέρος της συνέντευξης https://
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου