Η «περιπέτεια» της Μονής Αγίου Ιωάννου Προδρόμου και ο Ιορδάνης ποταμός | Σοφία Σφυρόερα ___

 

Όποιος επιθυμεί να ταξιδέψει στη χώρα των Γραφών, θα πρέπει να έχει υπ’ όψιν του τα γεγονότα που άλλαξαν ριζικά την ιστορική μοίρα των προσκυνημάτων.

___

Με αφορμή την εορτή των Θεοφανίων, συνομιλήσαμε με τη συγγραφέα και ξεναγό Σοφία Σφυρόερα η οποία έχει ξεναγήσει για δεκαετίες χιλιάδες προσκυνητές στην Αγία Γη και ο τόπος τής είναι πολύ αγαπητός. Επιχειρεί για τους αναγνώστες μας μια ιδιότυπη ξενάγηση που αφορά στον Ιορδάνη Ποταμό και στην ιστορία της μονής του αγίου Ιωάννη Προδρόμου, τον τόπο όπου ο Πρόδρομος βάπτιζε τους πιστούς:

«Ο Ιορδάνης, ο πιο σημαντικός ποταμός της Αγίας Γης παρουσιάζει το μοναδικό στον κόσμο φαινόμενο της κλίσης του με διαφορά 914 μ. σε μήκος 220 χλμ., χωρίς να σχηματίζονται καταρράκτες. Το χρώμα του ποταμού είναι κυρίως κίτρινο από τη λάσπη που μεταφέρει, ενώ τα νερά του είναι μέτριας θερμοκρασίας και γλυφά.»

Συνδεδεμένος από το βαθύ παρελθόν με τις ζωές των ανθρώπων, των Αγίων και του Ίδιου του Θεανθρώπου δεν υπήρχε περίπτωση να μην μετατραπεί σε ιερό σημείο πάνω στη γη. Η κ. Σφυρόερα τοποθετείται με στοιχεία:

«Το όνομα του Ποταμού Ιορδάνη προέρχεται ίσως από τη σημιτική λέξη «Γιαράντ», που σημαίνει «κατεβαίνει». Αν και από οικονομικής άποψης ήταν ασήμαντος στην αρχαιότητα, αποτελώντας σύνορο παρά μέσο επικοινωνίας των λαών, δέθηκε ωστόσο με την ιστορία και την ιερή παράδοση του εβραϊκού λαού και τα γεγονότα της Καινής Διαθήκης.

Στις όχθες του, απέναντι από την Ιεριχώ, χωρίστηκαν οι δώδεκα φυλές του Ισραήλ, πριν τον διαβούν με τον Ιησού του Ναυή, για να κατακτήσουν τη Γη των Πατριαρχών τους. Μέσα σε έναν στρόβιλο, μπροστά στα μάτια του Ελισσαίου, αναλήφθηκε ο Προφήτης Ηλίας, ενώ στις όχθες του κήρυττε και βάφτιζε «εις μετάνοιαν» ο Ιωάννης ο Πρόδρομος.»

Όπου γίνεται θαύμα χτίζεται ιστορία. Ο Πρόδρομος ήταν ένα θαύμα, που προετοιμαζόταν από αιώνες στο γενεαλογικό δέντρο των Εβραίων. Προοριζόταν να βαφτίσει τον Χριστό. Οι πρώτοι χριστιανοί του κόσμου εκτίμησαν δημιουργικά τα ιερά συμβάντα και θέλησαν να μην λησμονηθούν. Στον τόπο της βαπτίσεως θα χτιστεί μοναστήρι. Η ξεναγός μας θα μιλήσει σε βάση ιστορική:

«Ανατολικά της Ιεριχούς, στη δυτική όχθη του Ιορδάνη, στον τόπο της Βάπτισης του Ιησού, κοντά στη σπηλιά του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου –κατά την παράδοση του Ευαγγελίου και της Εκκλησίας– υψώνεται επιβλητικό, σαν μεσαιωνικό φρούριο, το Κάσερ ελ-Γιαχούντ (Qaser el Yehoud), το Κάστρο των Ιουδαίων, όπως ονομάζουν οι Άραβες το αρχαίο και ιστορικό ελληνορθόδοξο μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου.

Η τοπωνυμία της ιεράς μονής καταγράφεται τον 4ο αιώνα στον περίφημο χάρτη της Μαδηβά «ΤΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΒΑΠΤΙΣΜΑΤΟΣ», ακριβώς στη θέση απ’ όπου –σύμφωνα με την εβραϊκή και χριστιανική παράδοση– πέρασαν οι φυλές του Ισραήλ με τον Ιησού του Ναυή στη Γη της Επαγγελίας – Βηθαβαρά ή Βεθαβαρά, στην εβραϊκή Βαϊθ-βαρά, σημαίνει «τόπος διάβασης».

Εκτός από τον χάρτη της Μαδηβά, ισχυρό τεκμήριο αποτελεί και η πληροφορία του Ωριγένη, ο οποίος το 220 μ.Χ. μελέτησε τους Άγιους Τόπους και υπήρξε ο πρώτος μετά τους Ευαγγελιστές που αναφέρεται στην τοποθεσία όπου βάπτιζε ο Πρόδρομος και όπου ο Κύριος βαπτίσθηκε από αυτόν «… δείκνυσθαι δε λέγουσι παρά τη όχθη του Ιορδάνου τα Βηθαβαρά ένθα ιστορούσι τον Ιωάννην βεβαπτικέναι…» .

Η μονή χτίστηκε τον 4^ο αιώνα, πιθανόν από την Αγία Ελένη. Τον 6ο αιώνα ήταν γνωστή για τους δύο μεγάλους ξενώνες της, όπου διέμεναν οι προσκυνητές και οι «Φωτιστές», οι μοναχοί κατηχητές που βάφτιζαν τους πιστούς στον Ποταμό Ιορδάνη.

Οι εισβολείς, οι σφαγές των μοναχών, οι καταστροφικοί σεισμοί και η επαναλειτουργία

Η Σοφία Σφυρόερα δεν βλέπει μόνο με προσκυνηματική ματιά τους αγίους Τόπους. Πηγαίνει εκεί με απορίες πώς η εκάστοτε πολιτική κατάσταση διαμορφώνει ανά τους αιώνες τα μνημεία που θα επισκεφθούμε. Μας αναφέρει:

«Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, η Μονή του Τιμίου Προδρόμου καταστράφηκε κατά την εισβολή των Περσών και οι μοναχοί της σφαγιάστηκαν. Μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του 1166, 1168 και 1170, η μονή ανοικοδομήθηκε εκ βάθρων από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Μανουήλ Α΄ Κομνηνό (1143-1180) και κατοικήθηκε από μοναχούς μέχρι τις αρχές του 15ου αιώνα. Όμως, εξαιτίας των συνεχών επιδρομών των Αράβων, η μονή εγκαταλείφθηκε, ερημώθηκε και μεταβλήθηκε σε καταφύγιο ληστών. Τελικά, λόγω αυτής της κατάστασης, η οθωμανική κυβέρνηση αποφάσισε την καταστροφή της με χρήση εκρηκτικών υλών.

Ο Βενιαμίν Ιωαννίδης αναφέρει ότι στα ερείπια αυτά διασώθηκε αρχαία εικόνα που έφερε την επιγραφή: «Ίδε ο αμνός του Θεού και ευρήκαμεν δεύτε τον ποθούμενον» .

Το 1927 ένας νέος σεισμός κατέστρεψε σχεδόν ολοκληρωτικά τη μονή. Το 2003, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων ανέθεσε την αρχιτεκτονική αποτύπωση του μνημείου με όργανα μετρήσεων τεχνολογίας Laser στον δρα Θεοδόσιο Μητρόπουλο.

Η αποτύπωση (μετρήσεις πεδίου) διήρκεσε 15 μέρες. Ακολούθως, άρχισαν οι εργασίες ανακαίνισης και αποκατάστασης της ιεράς μονής, η οποία είχε υποστεί μεγάλες φθορές από το Πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967 και από τη 16η/29η Ιανουαρίου 2018, το ιστορικό μοναστήρι άρχισε να επαναλειτουργεί ως ορθόδοξο προσκύνημα του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων.»

* * *

Στο βιβλίο της Σοφίας Σφυρόερα “Άγιοι Τόποι και Σινά”, περιγράφονται μετά από μελέτη, αλλά και με πολύ καλό λογοτεχνικό ύφος σημαντικά στοιχεία όλων των προσκυνημάτων της Αγίας Γης και του Σινά.

___________

Σοφία Χατζή

δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα

ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 05.01.2021

__________________________________________________

¹ Ωριγένης. ευρισκόμενα πάντα. Σχόλια εις το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον, τ. VI, σ. 270.4.
Στο J.-P. Migne (1862). Patrologiae Cursus Completus
https://books.google.gr/books?id=V-OkH_ULbZ0C&pg=PA269&dq

² Ιωαννίδης, Βενιαμίν (1877). Το Προσκυνητάριον της Αγίας Γης. Εν Ιεροσολύμοις, σ. 318.