ΑΝΑΜΝΉΣΕΙΣ

Αρχικά τα καφενεία στα χωριά πριν 100 χρόνια και πίσω, το μόνο ψυκτικό μέσο που διέθεταν, ήταν ένα πιθαράκι μισοψημένο, που διατηρούσε δροσερό το νερό, έχοντάς το τυλίξει με ένα βρεγμένο πανί, όπως στα κρυγιοστάμνια στα σπίτια. Όμως τα χρόνια που βγήκαν τα πρώτα ξύλινα ψυγεία, έγινε ταυτόχρονα και η χρίση του πάγου. Υπήρχε δηλαδή σε κάθε καφενείο και του τελευταίου χωριού ένα τέτοιο ψυγείο, όμως τον πάγο τον έφερνε ο ίδιος καφετζής με το γαϊδούρι του, ή τον έφερνε το λεωφορείο από την κοντινή πόλη με παραγγελία. Τα ξύλινα αυτά ψυγεία ήταν συνήθως διώροφα.

Είχαν δηλαδή επάνω τη δεξαμενή νερού, και μια σερπαντίνα, που έμπαινε επάνω ο θρυμματισμένος πάγος, και φυσικά στον κάτω θάλαμο έμπαιναν τα ποτά ή τα τρόφιμα. Η σερπαντίνα κατέληγε σε μια βρύση, όπου ο κάθε πελάτης έβαζε κρύο νερό μόνος του. Συνήθως δεν σερβίριζαν νερό οι καφετζήδες, παρά μόνο με τον καφέ. Μετά όμως είχαν στον θάλαμο νερού ειδικό χώρο για τον πάγο, και απέξω υπήρχε το νερό όπου και το κρύωνε. Τα ψυγεία πάγου στην ουσία ήταν κατασκευασμένα από λαμαρίνα γαλβανιζέ, με στεγανοποιημένη την δεξαμενή τους, αλλά και τον χώρο ψύξης, όμως απέξω είχαν ξύλινη επένδυση, που λειτουργούσε και σαν μόνωση.

Στην Κρήτη κυκλοφορούσαν πολύ την δεκαετία του ’50 και ’60, κυρίως στα καφενεία, και σαφώς ήταν μεγάλη πολυτέλεια για σπίτια, και αυτά μόνο πλουσίων!

Τα πρώτα ψυγεία πάγου στην Ελλάδα, κατασκευάστηκαν στην Αθήνα και Πειραιά, και από εκεί πήγαιναν και στην Κρήτη. Μετά όμως το ’47 ξεκίνησαν να κατασκευάζονται και στην Κρήτη, και από ότι γνωρίζουμε, τα ξεκίνησε πρώτος κάποιος Δαφέρμος από τα Ανώγεια όπου ήταν η καταγωγή του. Είχε μάθει προφανώς την τέχνη αυτή στην Αθήνα, πιθανόν να δούλευε σε μια τέτοια επιχείρηση. Άνοιξε λοιπόν δικό του μαγαζί στο Ηράκλειο Κρήτης, που δούλευε τη λαμαρίνα. Έφτιαχνε έτσι ψυγεία, όπου τα έντυνε μετά με ξύλο.

Στο ψυγείο πάγου, έβαζαν θρυμματισμένο πάγο, συνήθως το ένα τέταρτο της παγοκολόνας, και την υπόλοιπη την διατηρούσαν στο σακί με τα άχυρα. Στο χώρο συντήρησης του ψυγείου, τα καφενεία τοποθετούσαν διάφορα φρούτα, συνήθως καρπούζια, πεπόνια αγγούρια κλπ, αλλά και αναψυκτικά, γκαζόζες, λεμονάδες πορτοκαλάδες, ακόμα και ποτά. Αν κάποιος ήθελε να πιεί μια ρακή παγωμένη ή κονιάκ, ο καφετζής φρόντιζε να έχει και από ένα μπουκάλι μέσα στο νερό με τον πάγο!

Φυσικά τα καφενεία δεν είχαν μόνο το ψυγείο, είχαν και μια στόμφα που είχε επάνω φουρνάκι, που από κάτω έπαιρνε ξύλα, και ο καπνός έφευγε με μπουριά. Αν τώρα μια παρέα ήθελε να φάει ρεφενέ δυο κιλά κρέας, το ετοίμαζε επιτόπου ο καφετζής, και έφερνε τα ποτά ή τα φρούτα από το ψυγείο. Επάνω επάνω στο φουρνάκι υπήρχε μόνιμα ένα μπρούντζινο γιγούμι για ζεστό νερό, που ήταν μια στενόμακρη οβάλ κατσαρόλα με στενό στόμιο, που είχε και βρισάκι κάτω, και εκεί είχε προθερμασμένο νερό, κυρίως για τους καφέδες ή τα τσάγια κλπ. Ανάλογα βέβαια τους καφέδες που ήθελε να φτιάξει, έπαιρνε ο καφετζής και το ανάλογο μπρίκι. Χειμώνα Καλοκαίρι λοιπόν, η στόμφα με το φουρνάκι πάντα θα δούλευε, το ψυγείο όμως συνήθως μόνο τα Καλοκαίρια.