Κάλυπταν ή δεν κάλυπταν οι γυναίκες το κεφάλι τους στην Ύστερη αρχαιότητα;

Κάλυπταν ή δεν κάλυπταν οι γυναίκες το κεφάλι τους στην Ύστερη αρχαιότητα; ❓

👇Παρακάτω μια ενδιαφέρουσα οπτική του ζητήματος σε περίληψη ενός πανεπιστημιακού άρθρου.👇

Στην Πρωτοβυζαντινή εποχή, η γυναικεία περιβολή ήταν ένα αμφιλεγόμενο θέμα. Οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς έγραψαν εκτενώς γι' αυτό, προτρέποντας τις γυναίκες να καλύπτονται και επικρίνοντας εκείνες που θεωρούσαν ότι δεν καλύπτονταν. 

Σύμφωνα με αυτούς τους συγγραφείς, το πέπλο ήταν ένα απαραίτητο ένδυμα που συνδεόταν με τη χριστιανική σεμνότητα. Οι παλαιότεροι ιστορικοί τείνουν να παίρνουν το μέρος αυτών των κληρικών, υποστηρίζοντας ότι με την άνοδο του χριστιανισμού δημιουργήθηκε η κοινωνική προσδοκία πως οι ενήλικες γυναίκες έπρεπε να καλύπτουν το κεφάλι τους. 

Ωστόσο, η κάλυψη της κεφαλής ήταν ήδη μια συνηθισμένη πρακτική στη Μεσόγειο για αιώνες, και η απογοήτευση και η συχνότητα με την οποία οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς προέτρεπαν τις γυναίκες να καλύπτουν το κεφάλι τους υποδηλώνει ότι οι συνήθειες των γυναικών εκείνης της εποχής απέκλιναν σημαντικά από τις προσδοκίες τους. 

Για τους πρώτους χριστιανούς συγγραφείς, το ζήτημα της κάλυψης του κεφαλιού από τις γυναίκες ήταν κυρίως, ένα απλό ηθικό ζήτημα και όχι θρησκευτικό. Τελικά μάλλον απέτυχαν, ή αρνήθηκαν να κατανοήσουν ότι η πρακτική της κάλυψης του κεφαλιού ενσωμάτωνε ένα πολύ ευρύτερο φάσμα εθίμων που σχετίζονταν με τις τότε πραγματικότητες της καθημερινής ζωής. 

Έτσι, οι προσδοκίες τους για τις γυναίκες φαίνεται ότι σπάνια συμφωνούσαν με αυτό που έβλεπαν γύρω τους. Π.χ Στην Ύστερη αρχαιότητα, οι πλούσιες γυναίκες που ακολουθούσαν την τελευταία λέξη της μόδας μπορούσαν να επιλέξουν να βάλουν πέπλο αλλά και να κρατήσουν ακάλυπτες τις υπηρέτριες τους ως ένδειξη διάκρισης μεταξύ των κοινωνικών ομάδων. Οι εργαζόμενες γυναίκες θα μπορούσαν να προσελκύονται από τα πρακτικά οφέλη της κάλυψης των μαλλιών. Οι γυναίκες εκείνης της εποχής καλύπτονταν σε ορισμένες περιπτώσεις και όχι σε άλλες. Αξιολογούσαν τον κοινωνικό και ηθικό τόνο του γεγονότος και ντύνονταν ανάλογα. 

Η μετατροπή του πέπλου σε ένα κυρίως θρησκευτικό σύμβολο θα ήταν ένας μακρύς δρόμος, ο οποίος ίσως να μην έγινε ποτέ πραγματικά επιτυχής. Τελικά, το πέπλο ή μη πέπλο δεν ήταν ένα ζήτημα έμφυλης ευσέβειας ή πατριαρχικού ελέγχου, αλλά και μια μακρόχρονη κοινωνική πρακτική που φιλτράρεται μέσα από την κοινωνική θέση, τη μόδα και την πρακτικότητα.

Πηγή: Grace Stafford, Veiling and Head-Covering in Late Antiquity: Between Ideology, Aesthetics and Practicality, Past & Present, Volume 263, Issue 1, May 2024, Pages 3–46,

Byzantine Tales