Από την Αστρονομία στη Θεολογία.

Από την Αστρονομία στη Θεολογία

Ο πατήρ Κωνσταντίνος  Παπακωστόπουλος εφημέριος στον ιερό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο χωριό Αγίας Σοφίας κοντά στη λίμνη Τριχωνίδα, έγγαμος ιερέας και πατέρας τεσσάρων παιδιών είναι ποιμένας στον τόπο όπου γεννήθηκε και η φύση τον εμπνέει  από παιδί να δοξολογεί τον Θεό. Φωτογραφίζει τον έναστρο ουρανό και μέρος του σύμπαντος και παρατηρώντας τη φύση κατανοεί βαθύτερα τις γραφές.  Άλλωστε είναι γραμμένο στα πατερικά βιβλία πως η φύση είναι προορισμένη για να μας οδηγεί στην πίστη για την ύπαρξη του Δημιουργού.

Ο πατήρ Κωνσταντίνος συμμετείχε αυτό το καλοκαίρι στη 12η πανελλήνια συνάντηση ερασιτεχνών αστρονόμων που πραγματοποιήθηκε στο Δρυμώνα, το χωριό καταγωγής του. Ο Δρυμώνας με ελάχιστους κατοίκους  τοποθετείται στην περιοχή Ορεινή Τριχωνίδα σε κατάφυτο μέρος από έλατα σε 1000 μέτρα υψόμετρο. Στην τοποθεσία Ψηλόραχη στα 1300 μέτρα, όπου υπήρχαν παλαιότερα βοσκοτόπια και λάκες που πλέον έχουν εγκαταλειφθεί στήθηκαν σκηνές και τηλεσκόπια τελευταίας τεχνολογίας. Ο πατήρ Κωνσταντίνος μιλώντας για τη συμμετοχή του στη συνάντηση αυτή όπου η παρατήρηση των αστέρων και των νεφελωμάτων έγινε από περίπου χίλια άτομα που έμεναν στις σκηνές και παρατηρούσαν από τα τηλεσκόπια τις νύχτες λέει στην “Ορθόδοξη Αλήθεια” ότι « Ξαναδοξάστηκαν αυτά τα μέρη, μετά από χρόνια με την προσέλευση εκατοντάδων συμμετεχόντων. Ο πανελλήνιος σύλλογος αστρονόμων επέλεξε για φωτογράφιση το συγκεκριμένο τόπο  στα ψηλά βουνά, γιατί υπάρχει χαμηλή φωτορύπανση. Είναι μακριά από πόλεις που εκπέμπουν τεχνητό φως.  Οι υπεύθυνοι μέτρησαν επίσης με όργανα κατάλληλα το πόσο σκοτεινός είναι ο ουρανός και κατέληξαν στο Δρυμώνα».

Ποια όμως ήταν η αφορμή, τι ήταν αυτό που έθελξε τον πατέρα Κωνσταντίνο, ενώ είναι κληρικός, να ασχοληθεί με την παρατήρηση των ουράνιων σωμάτων αλλά και τη φωτογράφισή τους; Ο ίδιος θα εξηγηθεί: «Περπατώντας στη Φύση με έναν τηλεφακό, ηρεμώντας και βρίσκοντας γαλήνη μέσα μου κοιτώντας την, αναγωγικά αναφέρομαι στον Θεό. Ξεφεύγω. Αγαπημένο μου θέμα εκτός από το ουράνιο στερέωμα είναι και τα άγρια ζώα, οι αετοί, τα ζαρκάδια, τα αρπακτικά ζώα που είναι δύσκολα στη φωτογράφιση, αλλά και φυσικά φαινόμενα. Η αρχή έγινε από έναν πολύ αγαπητό μου άνθρωπο τον Αντώνη Κωνσταντινίδη, ο οποίος ήταν καθηγητής μου στην Αθωνιάδα Εκκλησιαστική Ακαδημία στο Άγιο Όρος όταν ήμουν στα χρόνια του Λυκείου. Αυτός ο άνθρωπος ήταν φυσικός. 

Δεν αρκέστηκε να μας διδάξει τα μαθήματά μας μόνο, αλλά συγχρόνως μας έμαθε την φωτογραφία. Μάθαμε να φωτογραφίζουμε από τότε. Πρέπει να μνημονεύσω και τον γέροντα Μελέτιο, ο οποίος ήταν τότε 86 χρόνων και ήταν παλιός φωτογράφος με τα ασπρόμαυρα φιλμ και είχε εργαστήριο που εμφάνιζε τις φωτογραφίες στο κελί του. Όλα αυτά εν έτει 1990. Ήταν επίσης αγιογράφος και μουσικός. Αυτοί οι δυο άνθρωποι με ενέπνευσαν και μου άνοιξαν τους ορίζοντες. Έβγαλα μια φωτογραφία από εκείνα τα χρόνια, εμπνεόμενος από την παιδική φαντασία και όρεξη από τη γνώση του καινούργιου, η οποία βγήκε χωρίς τρίποδα. Τρίποδας ήταν το πεζούλι ενός παραθύρου με φόντο τους τρούλους από τη σκήτη του αγίου Ανδρέα. Όλη τη νύχτα για οχτώ ώρες στο σκοτεινό ουρανό του Αγίου όρους έβγαλα σε μια έκθεση χωρίς επεξεργασία, τις τροχιές των αστέρων πάνω από το Άγιο όρος. Αυτή η φωτογραφία πήρε το πρώτο βραβείο στο διαγωνισμό που διοργάνωσε η Αθωνιάδα σχολή. Αυτό ήταν το πρώτο έναυσμα ώστε να πάρω χαρά και κουράγιο γι΄ αυτά τα πράγματα.

 Με βοηθά έως σήμερα αυτή μου η γνώση και η θεώρηση και για την κατανόηση των εκκλησιαστικών κειμένων όσον αφορά τα φαινόμενα του σύμπαντος αλλά και της δημιουργίας των αστέρων. Ήρθε λοιπόν και αυτή η συνάντηση των ερασιτεχνών αστροφυσικών αστρονόμων και αστροφωτογράφων να ανασκαλέψει το μεράκι  εδώ στο Δρυμώνα. Έγινε λοιπόν η φωτογράφιση του βαθέος ουρανού, που πλέον δεν βγάλαμε τις τροχιές των αστέρων, όπως όταν ήμουν μαθητής στην Αθωνιάδα, αλλά με χρήση μιας ισημερινής στήριξης φωτογραφίζουμε μόνο ένα σημείο του ουρανού αποσβένοντας την κίνηση της γης και βλέπουμε πράγματα που είναι πολύ βαθιά μέσα στον ουρανό, όπως τα νεφελώματα. Τα αποτυπώνει η φωτογραφική μηχανή και είναι όλο αυτό ένα μεγαλείο μια συναρπαστική στιγμή για να συνεχίσουμε ν’ αναζητούμε τον Μόνο Αίτιο των πάντων.

Πάντοτε σαν άνθρωποι που εντρυφούμε στα εκκλησιαστικά κείμενα, βλέπουμε στις γραφές αναφορά συχνή στον ήλιο, τη σελήνη, τους αστέρες, στη σχετικότητα του χώρου και του χρόνου, στο μεγαλείο του Θεού, στη μικρότητα του σύμπαντος αυτού  και του ανθρώπου. Έχουμε αναφορές που λένε ότι ο ουρανός και η γη παρελεύσονται, υπάρχει μάλιστα στη βυζαντινή αγιογραφία ένας άγγελος που μαζεύει παραστατικά τον ουρανό και τη γη, δηλαδή μαζεύει ένα ειλητάριο που έχει μέσα ζωγραφισμένο τον ουρανό και τ’ αστέρια και τον ήλιο και τα κλείνει. Μελετώντας λίγο την αστρονομία-αστροφυσική και τις ανακαλύψεις των παλαιοτέρων επιστημόνων αλλά και των νέων με την εξέλιξη των τηλεσκοπίων, των τεχνολογικών εξοπλισμών που χρησιμοποιούνται για την παρατήρηση φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι πράγματι υπάρχει το εφήμερο του κόσμου, ότι οι πατέρες της Εκκλησίας, η αγία γραφή και οι προφήτες τα έβλεπαν όλα αυτά, τα κατανοούσαν με τη χάρη του Θεού και τα έλεγαν μ’ έναν ποιητικό τρόπο και ανακαλύπτουμε σήμερα ότι κάθε ένας ήλιος έχει μια συγκεκριμένη διάρκεια ζωής και έχει μια αρχή κι ένα τέλος. Αυτά δείχνει και η παρατήρηση. Είδαμε με τα σύγχρονα τηλεσκόπια μακρινούς ήλιους που τελείωναν τη ζωή τους, νεφελώματα στα οποία δημιουργείται ένας νέος ήλιος, ένα αστέρι. Το ένα είναι 4.000 έτη φωτός και το άλλο 6.000 έτη φωτός, περίπου μακριά μας. Αυτό σημαίνει ότι εμείς όταν κοιτάμε στον ουρανό βλέπουμε στην πραγματικότητα το παρελθόν. Ο χρόνος δρα μέσα στην απειρότητα του σύμπαντος, διαστέλλεται και συστέλλεται, δηλαδή γίνεται σχετικός.

 Την ώρα που εγώ βλέπω ένα αστέρι που είναι στον ουρανό, πρέπει να ξέρω ότι επειδή ακριβώς είναι πολύ μακριά χρειάζεται πολλά χρόνια για να φτάσει το φως του στη γη εδώ. Όλο αυτό δημιουργεί το φαινόμενο ώστε να βλέπουμε το παρελθόν του άστρου, δεν μπορούμε να δούμε το παρόν του. Το παρόν το βλέπουμε σε κοντινά μας αντικείμενα, όπως το φεγγάρι και ο ήλιος. Αλλά και τα μακρινά νεφελώματα που φαίνονται μυστηριώδη για μας είναι 4.000 έτη φωτός μακριά μας είναι σαν να βλέπουμε 4.000 προ Χριστού. Δηλαδή βλέπουμε πώς ήταν τα πράγματα τότε, γιατί τώρα έφτασε το φως τους εδώ. Όλα αυτά μας ανάβουν το ενδιαφέρον σαν άνθρωποι που εντρυφούμε στα εκκλησιαστικά κείμενα και ζούμε τους ψαλμούς, τους κανόνες των μεγάλων υμνογράφων όπως είναι ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, οι οποίοι όλα αυτά μ’ έναν ποιητικό τρόπο τα χρησιμοποιούσαν ώστε εμείς να καταλάβουμε ότι “ουκ ελάτρευσαν την κτίση οι Θεόφρονες, παρά τον κτίσαντα”. Οι άνθρωποι του Θεού δεν χρειάζεται να λατρέψουμε αυτά που βλέπουμε, τα οποία είναι μεγάλα και δημιουργούν έναν θαυμασμό. Αλλά σαν χριστιανοί δεν αρκούμαστε σε αυτόν το θαυμασμό και στο ότι έχουμε ένα τέτοιο σύμπαν στολίδι, αλλά αυτό το παίρνουμε σαν αιτία δοξολογίας προς τον Κύριο και είναι και αιτία κι εμείς να χαιρόμαστε την αγάπη του Θεού και την πανσοφία του, η οποία δημιούργησε αυτό τον κόσμο. Ο Θεός τα έφτιαξε όλα αυτά  από μεράκι μάλλον και όχι  μόνο για να τα βλέπει ο άνθρωπος, όπως ανθρωποκεντρικά θεωρούμε μερικές φορές. Ο Δημιουργός έχει καλλιτεχνία και εμείς που έχουμε το καθ’ ομοίωση είμαστε κι εμείς καλλιτέχνες και μας αρέσει η ομορφιά. Δεν αρκούν νούμερα ούτε όσα είπαμε παραπάνω για να συλλάβει ο νους την απειρότητα του σύμπαντος. Υπάρχει προσωπικός Θεός  που με πολλή Σοφία καθοδηγεί, αλλά και συντηρεί τις μάζες των ουρανίων σωμάτων και του στερεώματος γενικά. Επιμένω στη λέξη “συντηρεί” γιατί ο Θεός δεν έφτιαξε τον κόσμο, τον κούρδισε και τον εγκατέλειψε, αλλά συνέχεια και ανά πάσα στιγμή είναι αυτός που του δίνει τη ζωή. Ο ήλιος λάμπει και συνεχίζει να υπάρχει η ζωή στη γη, έτσι και ο Θεός με την προνοητική και τη δημιουργική πανσοφία του συνεχίζει να συντηρεί το σύμπαν. Είναι βέβαια προφητευμένο ότι θα έρθει η μέρα που και αυτό το σύμπαν θα φύγει.

 Ο Χριστός ο ίδιος λέει ότι “Ο ουρανός και η γη παρελεύσονται, οι δε λόγοι μου ου μη παρέλθουσι”. Εκείνος είναι η αιωνιότητα, εκείνος είναι ο μόνος που είναι εκτός χρόνου, δεν υπόκειται στη φθορά του χρόνου».

Ζητήσαμε από τον πατέρα Κωνσταντίνο τη γνώμη του για τη σύνδεση της επιστήμης της αστροφυσικής και της αστρονομίας με την επιστήμη των επιστημών τη γνώση του Θεού και την συζήτηση που υπάρχει συχνά εδώ και αιώνες και μας είπε:

«Αυτό που με αναπαύει ως άνθρωπο είναι να βλέπουμε μέσα από την επιστήμη τα ίχνη του Θεού, την πρόνοια και την αγάπη του και να θαυμάζουμε και τους επιστήμονες και την εξουσία και τη δύναμη που τους έδωσε ο Θεός, γιατί όλα όσα ανακαλύφθηκαν εκ μέρους των επιστημόνων έγιναν με μεγάλους κόπους, πολλές φορές μιας ζωής  και με θυσίες και έρευνα. Θαυμάζουμε, ασπαζόμαστε τους κόπους και ευγνωμονούμε αυτούς τους ανθρώπους οι οποίοι μας βοηθούν με αυτά που ανακαλύπτουν να κατανοούμε και αυτή την αγία Γραφή, μέσα από τη θεώρηση. Είναι γραμμένο ότι “Χίλια έτη ως μία ημέρα” στα μάτια του Θεού βέβαια, να λοιπόν πως λιγάκι το υποψιαζόμαστε αυτό και όλα αυτά μελετώντας τα δεν έχουμε παρά να δοξάζουμε τον Θεό, να βλέπουμε τη μικρότητα και μηδαμινότητα αλλά και το μεγαλείο που έχει θέσει μέσα στην ανθρώπινη φύση ο Κύριος. Σκοπός μας είναι να φεύγουμε από τη μικρότητα και την καθημερινότητα και να βλέπουμε το καλό και να προσπαθούμε να το μιμούμαστε και να μιμούμαστε τους αγίους οι οποίοι με τη ζωή τους φύγανε έξω από τη φθορά του χώρου και του χρόνου συναγωνιζόμενοι την αιωνιότητα και το άφθαρτο του Θεού. Και πράγματι ο Θεός τους έδωσε χάρη. Το βλέπουμε μέσα από τα άφθαρτα λείψανα και τα θαύματα. Τι είναι τα θαύματα αν όχι η υπέρβαση των φυσικών νόμων; Και ποιος μπορεί να δώσει να γίνει η υπέρβαση των νόμων αν όχι αυτός που έφτιαξε αυτούς τους νόμους.»

Σοφία Χατζή

Εφημερίδα ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ 10.10.2018